SPECIAL FLEXIBEL ONDERNEMEN Recreactie03 MAGAZINE OVER RECREATIE EN TOERISME Coronacrisis maakt creatief Camping Waalstrand staat jaarlijks half onder water Wat is de waarde van recreatie voor de maatschappij? Van klimpark naar avonturenpark, langlaufen en karpervissen. Buitensportondernemers verkennen nieuwe wegen. MEI 2021
Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie
Wijsheid komt met de jaren Al 45 jaar de specialist in de recreatie bedrijfsmakelaardij. www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl
AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN
Voorwoord Inhoud Flexibiliteit 10 H Marike Rosier Manager Communicatie Het thema van dit nummer is ‘flexibel ondernemen’. Uiteraard geïnspireerd op de crisis, de pandemie. Voor ondernemers een periode waarin heel veel flexibiliteit gevraagd wordt. Het artikel over de creativiteit van buitensportondernemers om succesvol op zoek te gaan naar een ander businessmodel sprak mij erg aan. Maar ook een inzicht uit de coverstory van Bob Kettering (Facet architecten & adviseurs) om het bekende verdienmodel op basis van maximalisatie los te laten en daarmee veel flexibeler te worden in je bedrijfsvoering, vind ik inspirerend. In de rubriek de Bezieling staan de flexibele ondernemers van Camping Waalstrand centraal. Wat een verhaal om te lezen hoe hun improvisatievermogen op de proef wordt gesteld door de natuurkracht ‘water’. Meer dan de helft van hun camping loopt elk jaar weer onder door het hoog water van de Waal. De overheid blijkt af en toe ook best flexibel te zijn. Als sector juichen we dat van harte toe! Lees een paar mooie voorbeelden in het artikel ‘Hoe flexibel is de overheid?’ De belangrijkste boodschap uit deze verhalen is toch wel dat we allemaal in meer of mindere mate flexibel moeten zijn om nieuwe wegen in te slaan, te overleven of te groeien. Dat brengt me ook op de sociaal-maatschappelijke impact van onze sector. Die is veel groter dan je in eerste instantie zou denken. Het gaat niet alleen om sociale cohesie, verbinding, ontspanning, geluk en gezondheid, maar onze sector geeft ook waarde aan carrièreperspectief, leefomgeving, draagvlak voor voorzieningen en inclusie. Onderzoeker Jeroen Klijs van BUas licht zijn onderzoek hierover toe in de Visie. Ik eindig mijn voorwoord graag met een inspirerende quote van Boeddha: ‘In ons leven is verandering onvermijdelijk. In het aanpassingsvermogen en het gemak waarmee we de verandering ondergaan, liggen ons geluk en onze vrijheid.’ Veel leesplezier! 18 Branche 6 10 16 32 28 28 Onder de aandacht: kort nieuws uit de branche COVERSTORY: flexibel ondernemen tijdens de coronacrisis Gastvrij & innovatief: Jong RECRON onderzoekt de kansen van de crisis De Visie: de maatschappelijke waarde van recreatie is enorm, stelt onderzoeker Jeroen Klijs Pakt de overheid de kans op flexibel beleid, die de Omgevingswet biedt? Bedrijf Informatief 18 22 7 21 27 36 37 Buitensportondernemers verkennen nieuwe wegen om de crisis te overleven De Bezieling: Camping Waalstrand staat elk jaar onder water Colofon Kennis delen: regels voor duurzaam bouwen Kennis delen: alles over het nachtregister Vakinfo: hoe luxe maak je het camperterrein? Productnieuws: een overzicht van de laatste innovaties Columns 7 17 Martin Maassen RecreAnders Recreactie | Mei 2021 | nr 3 5
Onder de aandacht ISDE ook voor energie-opwekking De voorwaarden voor de ISDE subsidies 2021 zijn bekend. ISDE, wat staat voor Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing, wordt voor ondernemers uitgebreid met nieuwe methoden om energie op te wekken of te besparen. Zo kunnen scholen, zorginstellingen en het mkb vanaf dit jaar ook zonnepanelen of kleine windmolens laten subsidiëren via de ISDE. Dit geldt niet voor particulieren. De ISDE subsidiepot voor 2021 bedraagt 40 miljoen. De regeling wordt na dit jaar zeker nog twee jaar verlengd. www.rvo.nl (zoekterm: ISDE) Biovergister op Landal-parken E Onzalig plan van de baan Een exploitatievergunning voor recreatiebedrijven? HISWA-RECRON regiomanager Petra Ellens stond te kijken toen de gemeente Aa en Hunze met dat voorstel kwam. De achtergrond: er is één problematische camping met veel permanente bewoning in de gemeente, en het idee was dat een extra vergunning een wapen gaf om ondermijning op dit bedrijf aan te pakken. Ellens en de échte recreatieondernemers van de gemeente gingen in verweer. Zij wisten effectief aan te tonen dat de gemeente veel betere manieren heeft om te handhaven (en dat dat bij het bewuste bedrijf al veel eerder had moeten gebeuren). Waarom zou de hele sector in tijden van deregulering opgezadeld worden met een extra vergunning, terwijl er maar één rotte appel in de mand ligt? Na dit betoog besloot de gemeente het onderwerp niet meer te agenderen voor verdere behandeling. De opluchting onder de recreatieondernemers is groot. Als eerste in Europa zet Landal GreenParks een biovergister in op een vakantiepark. Landal Landgoed ’t Loo (Oldebroek) heeft de primeur. De machine zet voedselresten en ander organisch afval van de gasten en van het park om in biogas en plantenvoeding. Dat heeft voordelen: er hoeft bij het park geen gft-afval meer te worden opgehaald, met het biogas wordt het zwembad verwarmd en de plantenvoeding wordt gebruikt bij het groenonderhoud. De biovergister kan dagelijks tot 50 kg voedselresten en organisch afval verwerken en produceert 15 m3 biogas en 50 liter hoogwaardige plantenvoeding per dag. In de loop van dit jaar worden meer biovergisters op andere Landal parken geplaatst. Seijsener wordt Partner in Business Sinds 15 maart is Seijsener Techniek HISWARECRON Partner in Business. Seijsener ondersteunt daarmee de branchevereniging en versterkt zijn positie als marktleider in infrastructurele voorzieningen en diensten voor de watersport- en recreatiesector. “De waarde van een goede branchevereniging is groot. Juist in deze onzekere tijden”, stelt Bas Durieux, directeur van Seijsener. “Mijn complimenten aan HISWA-RECRON hoe ze haar leden ondersteunt. Wij dragen hier graag aan bij en zijn trots op de geïntensiveerde samenwerking.” HISWA-RECRON directeur Geert Dijks is positief: “Seijsener heeft veel kennis, ervaring en deskundigheid op het gebied van geavanceerde en duurzame technische voorzieningen. Met het partnerschap kunnen we nog intensiever bouwen aan een duurzame sector.” 6 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 Foto: Shutterstock
Column Gratis corona sneltest voor leden Martin Maassen, hoofd afdeling Leisure en Recreatie HISWA-RECRON Kamperen (4) HISWA-RECRON biedt de aangesloten bedrijven een unieke service: een gratis sneltest voor medewerkers. Na de test weet je binnen 30 minuten of je positief of negatief bent. De test, die normaal € 69,- kost, is voor HISWA-RECRON leden volkomen gratis. De test mag enkel aangevraagd worden als je de typische coronagerelateerde klachten vertoont of een melding hebt gehad uit de CoronaMelder app. Met de vouchercode die verstrekt is aan leden kun je jezelf of medewerkers snel laten testen op een van de 50 testlocaties in Nederland. www.hiswarecron.nl/kennisbank COLOFON vakblad Recreactie Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Jarin van der Zande, Wanda van Eck, Jeffrey Belt Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Max de Krijger, Hans van Luijk, Ditta van Ekris, Lieke Esveldt, Rutger van de Maat, Annouck de Jong, Rosanne de Groot Ontwerp: Fase2, Paul Veldkamp Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Kennemer Duincampings Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, (033) 303 9700, communicatie@hiswarecron.nl, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNERS IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: (vervolg op de recensie van ‘Naar buiten’, het boekwerk van ANWB verenigingshistoricus Hans Buiting). In 1960 bezaten tienduizend Nederlanders een caravan. In 1963 waren dat er 27 duizend en in 1970 honderdduizend. Amsterdammers en Zaankanters verruilden op camping Bakkum hun tenthuisjes massaal voor caravans. Eind jaren ‘60 werd al bijna de helft van alle ruimte op de kampeerterreinen gebruikt door ‘caravanners’ op seizoensplaatsen. Gemeenten en provincies sloegen aan het reguleren. Tegelijkertijd werd de opzet van nieuwe terreinen door overheden gestimuleerd. Voorzieningen als toiletten, douches, kampwinkels en kantines rukten op. Volgens de chef kamperen van de ANWB boden sommige kantines te weinig gelegenheid voor een blik naar buiten. De hoofdredacteur van de Kampeerkampioen nam daar afstand van: ‘Geef de jeugd een jukebox in de kantine en laat ze dansen op hun manier’. Of, zoals er in hetzelfde blad geschreven werd: ‘een kampeercentrum moet niet alleen logies bieden, maar ook een brok vakantievreugde om het noodzakelijke herstel na een jaar hard werken mogelijk te maken’. Gezelligheid was dus belangrijk. In het openluchttheater van camping Bakkum traden Amsterdamse artiesten als Johnny Jordaan, Tante Leen en Rita Corita op ... Er werden bingoavonden, filmvoorstellingen en disco’s georganiseerd. Steeds meer terreinen groeiden uit tot gezinskampeerterrein en gingen jongeren weren. Eind jaren ’60 waren op ongeveer de helft van de kampeerterreinen alleenreizende jongeren niet langer welkom. Anderzijds ontstonden er bijvoorbeeld in Renesse, op Texel en Terschelling specifieke jongerencampings. In 1970 wordt het aantal kampeerders op zo’n 2,6 miljoen geschat. De trek naar buitenlandse locaties komt op gang. Op sommige campings rond het Gardameer waren de Nederlanders al snel in de meerderheid. (wordt vervolgd) Recreactie | Mei 2021 | nr 3 7 Foto: Ruben Drenth
Onder de aandacht P Verbod op wegwerpplastic Per 3 juli gaat in de hele EU een verbod in op wegwerpplastic. Het is bedoeld om de afvalberg te verkleinen en de ‘plastic soep’ tegen te gaan. De horeca mag geen borden en bestek van wegwerpplastic meer gebruiken. Ook plastic rietjes zijn taboe. De richtlijn verbiedt ook drank- en voedselverpakkingen van piepschuim, roer- en wattenstaafjes en dunne zakjes van plastic. Naast het verbod op wegwerpplastic komt er een statiegeldsysteem voor kleine plastic drinkflesjes om extra zwerfafval tegen te gaan. Op flesjes van minder dan 1 liter komt 15 cent statiegeld. Voor flessen van 1 tot 3 liter blijft het statiegeld 25 cent. De producenten van de flesjes zijn verantwoordelijk voor het statiegeldsysteem. Per 31 december 2022 komt er ook 15 cent statiegeld op blikjes voor frisdrank of bier. Nederlanders positiever over eigen land Duurzaam Gastvrij: De stichting Keurmerk Milieu, Veiligheid en Kwaliteit (KMVK) is bekend van de Green Key en de Blauwe Vlag. Nu heeft de stichting een nieuw duurzaamheidskeurmerk voor de vrijetijdssector gelanceerd: Duurzaam Gastvrij. “Het keurmerk is bedoeld voor sectoren waarvoor geen Green Key beschikbaar is”, vertelt Erik van Dijk, directeur van de stichting KMVK. “We kregen de afgelopen jaren veel vragen van ondernemers van andere gastvrije bedrijfskeurmerk voor de vrijetijdssector groepen. Daarom hebben we Duurzaam Gastvrij ontwikkeld.” Bedrijven actief in de volgende groepen kunnen op dit moment het keurmerk behalen: wellness & sauna, (indoor) zwem- en sportlocaties, varende locaties, bibliotheken. Met het nieuwe keurmerk hoopt stichting KMVK de vrijetijdssector verder te verduurzamen. www.duurzaamgastvrij.nl Het NBTC publiceerde eind maart weer de Vakantiemonitor. Die meet de invloed van de coronacrisis op het reisgedrag van bezoekers. Ruim 70 procent van de inwoners uit Nederland en de toeristische kernmarkten van ons land (België, Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en China) heeft vakantieplannen dit jaar. Ten opzichte van de eerste meting in januari dit jaar neemt het aantal boekingen in nagenoeg alle landen toe. Jos Vranken, algemeen directeur NBTC: “De boekingen nemen in alle landen mondjesmaat toe, maar nog steeds is er een groot aantal potentiële vakantiegangers dat nog niet heeft geboekt en zeer terughoudend is. De huidige situatie is en blijft zorgelijk voor de toeristische sector.” Duidelijk zichtbaar is volgens het NBTC dat meer potentiële vakantiegangers de voorkeur geven aan een vakantie in eigen land. Dit geldt met name voor inwoners uit Nederland (+11%), Duitsland (+9%) en Frankrijk (+8%). Deze resultaten gelden niet alleen voor de zomer, maar ook voor de vakantieplannen in de rest van het jaar. “In Nederland zien we dat mensen in eigen land vooral op zoek zijn naar rust en ruimte”, vertelt Vranken. “Vakantieparken en campings in de natuur worden daardoor aantrekkelijk.” Ruim de helft van de Nederlanders en inwoners uit Duitsland, België en Frankrijk wil pas weer op vakantie naar het buitenland wanneer men is gevaccineerd, blijkt uit het onderzoek. 8 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 Foto: Pixabay Foto: Lieke Esveldt
Onder de aandacht Gezocht: minister van Recreatie Ook VNG tegen legaliseren permanent wonen D De formatie van het nieuwe kabinet is in volle gang. Om die reden publiceerde Gastvrij Nederland 29 maart een opmerkelijke personeelsadvertentie. Gezocht werd een kandidaat voor de functie van minister voor Toerisme en Gastvrijheid. De ludieke personeelsadvertentie vestigde de aandacht op het grote belang van de recreatieve sector voor Nederland en het totale gebrek aan coördinatie van rijkswege. HISWA-RECRON, dat deelneemt in Gastvrij Nederland, pleit al geruime tijd voor een minister van Toerisme en Gastvrijheid. Kees van Wijk, voorzitter van Gastvrij Nederland, zegt over de actie: “Het is hoog tijd voor een eigen minister, die samen met ons werkt aan herstel. Dat kan alleen onder sterke nationale coördinatie. Een sector die een bijdrage levert van 4,5% aan het Bruto Nationaal Product en een nog grotere bijdrage aan het Bruto Nationaal Geluk verdient dit.” Vorig jaar nam de Tweede Kamer een motie aan waarin werd gepleit voor eenvoudiger legalisering van permanent wonen in recreatiewoningen. HISWA-RECRON heeft al meerdere malen benadrukt dat dat kan leiden tot verpaupering van vakantieparken en andere ongewenste gevolgen. De VNG is het daarmee eens, zo blijkt uit een brief die de VNG begin april verstuurde aan minister Ollongren. ‘Vanaf het moment dat de Tweede Kamer de motie heeft aangenomen is er onrust ontstaan’, schrijft de VNG. ‘Bewoners van vakantiewoningen melden zich nu al bij gemeenten met het ‘recht’ op permanente bewoning. Eigenaren twijfelen aan het nut van transformatietrajecten ‘omdat het straks allemaal veel eenvoudiger wordt’. Het signaal dat bewoning van een vakantiewoning op individueel niveau kan worden geregeld met een omgevingsvergunning ondermijnt niet alleen het draagvlak en de samenwerking in lopende projecten, maar ook de verdere ontwikkeling van alles wat er op het gebied van vitale vakantieparken in het land in ontwikkeling is.’ Jarin van der Zande, manager Public Affairs bij HISWA-RECRON, is blij met de brief, waarvoor Sportzomer bij Droomparken Het EK voetbal, de Olympische Spelen, Tour de France, Wimbledon, de Grand Prix op Zandvoort: de komende zomer staat bol van de sport. Droompark De Zanding (Otterlo) en TUI haken aan met de sportieve ‘Droomzomer’, van 11 juni tot en met 6 september. Bekende (ex)-topsporters komen naar de parken, verzorgen clinics, analyseren de sport en vertellen bijzondere verhalen. Zo wordt de Droomzomer een shortbreak boordevol sportbeleving. De wedstrijden kunnen gevolgd worden via grote schermen op gezellige terrassen. Er zijn iedere dag gratis sportlessen, van boksen tot yoga. Voor kinderen zijn er speurtochten, toernooitjes, een sportbingo en marshmallow-avonden bij het kampvuur. Ook worden er clinics gegeven door Feyenoord Soccer Schools. Diverse bekende sporters hebben hun komst al bevestigd. www.droomzomer.nl ook HISWA-RECRON input heeft geleverd. “Waakzaamheid is geboden. Als een persoon die een vakantiewoning permanent bewoont daarvoor een uitzondering vraagt middels een omgevingsvergunning, dan moet de gemeente motiveren waarom dat niet zou kunnen. Als de gemeente dan niet alert is, moet die uitzondering gewoon verleend worden. En dan zit behalve de gemeente ook de eigenaar van het recreatiepark met de gebakken peren. Recreatieparken zijn hiervoor niet bedoeld en ook niet geschikt.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 9 Foto: Toverland Foto: Ditta van Ekris
Coverstory Ondernemerschap tijdens de coronacrisis Als de coronacrisis en alle bijkomende overheidsmaatregelen ondernemers één ding hebben geleerd, is dat wel dat snel schakelen van levensbelang is. Als het beleid per dag kan veranderen, wordt uiterste wendbaarheid gevraagd. Maar hoe krijgt flexibel ondernemen in de praktijk vorm? W 10 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 Willemieke de Waal, directeur van de drie Kennemer Duincampings, herinnert zich nog goed hoe chaotisch het begin van de coronacrisis verliep. “De kampeerders op Camping Bakkum mogen twee weken voor opening van het seizoen hun kampeermiddel plaatsen. Ondanks de coronadreiging gaf de burgemeester toestemming om daarmee door te gaan. Maar de veiligheidsregio greep vervolgens in. Het bedrijf moest vijf weken dicht en er moesten zelfs hekken om het terrein worden geplaatst. Terwijl we die nooit hebben gehad ...” Zelf toilet meenemen Daarna leefden De Waal en haar medewerkers van persconferentie naar persconferentie. Direct na de bekendmakingen werHoe flexibel
Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Kennemer Duincampings, De Kleine Wolf, Facet, Ditta van Ekris zijn ondernemers? “ Je komt in een stand waarin je meteen klaar bent voor verandering” den de maatregelen in het MT besproken en naar de gasten gecommuniceerd. “Zo hadden we na 4 mei vorig jaar een periode waarin de campings open mochten, maar het sanitair bleef tot 15 juni gesloten. Toen hebben we de mensen geadviseerd om zelf maar een chemisch toilet mee te nemen. Zo konden ze toch komen.” Met extra schoonmaken, het weghalen van deuren, het afplakken van wastafels en een duidelijke routing op de vloer wisten de Kennemer Duincampings uiteindelijk een volkomen veilig seizoen te draaien, net als de andere HISWA-RECRON leden. “Ik heb ontdekt hoe flexibel we eigenlijk al zijn”, stelt De Waal. “Je komt in een stand te staan waarin je meteen klaar bent voor verandering. Zo besloten we om de drie Recreactie | Mei 2021 | nr 3 11 ➔
campings wat langer open te houden in het naseizoen, om de mensen met seizoensplaatsen tegemoet te komen.” Gaan de Kennemer Duincampings op basis van deze ervaringen nou ook echt veranderen? De Waal denkt van niet. “Wij houden vast aan het echte kamperen, met centrale voorzieningen voor het sanitair. We hebben in totaal 3.500 kampeerplaatsen in de duinen. Ons terrein is helemaal niet geschikt voor een ondergrondse infrastructuur voor de riolering. Wel hebben we de plaatsing van een aantal units privésanitair wat naar voren gehaald. Het plan was er al. Dat hebben we versneld uitgevoerd.” Snel schakelen Anne-Sophie Kat van Vakantiepark de Kleine Wolf herkent het beeld van flexibel ondernemerschap. Kat nam in november 2019 het bedrijf over van haar ouders. Toen De Kleine Wolf in 2020 werd uitgeroepen tot ANWB Camping van het Jaar, leek dat de start van een gouden seizoen te worden. Niemand was voorbereid op de coronapandemie. Met snel schakelen wist ook zij de zaken zo te keren, dat de “ We gaan anders nadenken over ruimten, door onze faciliteiten ruimer op te zetten” gasten een fijne vakantie hebben gehad. “We hebben bijvoorbeeld geïnvesteerd in een buitentheater. Dat werkte prima hoor, en is veel veiliger als het gaat om besmettingsgevaar. Maar toch kun je niet dezelfde kwaliteit licht en geluid bieden als binnen in de zaal. Daarom gaan we, zodra dat kan, ook gewoon weer naar binnen.” Helaas was de onzekerheid voor ondernemers niet enkel iets van vorig jaar. Ook op het moment van dit interview met Recreactie – eind maart – zit Anne-Sophie Kat er weer middenin. “Duitsland geeft nog steeds een negatief reisadvies voor Nederland. Wie hierheen wil komen moet vijf dagen in quarantaine. Normaal gesproken bestaat met Pasen 90% van onze gasten uit Duitsers. Er zijn er wel een paar die komen, die zijn ingeënt, maar de meesten niet. Daarom zijn we begin maart al begonnen om de gasten die met Pasen accommodaties of een voorseizoensplaats hebben gehuurd te annuleren. Die accommodaties kunnen we nog aanbieden aan Nederlandse gasten. Zo hopen we toch nog een deel van het voorseizoen te redden.” Duitse receptioniste Sinds een paar jaar heeft De Kleine Wolf een Duitse receptioniste. Normaal handig met alle Duitse gasten op het park, maar ook nu is Kat weer heel blij met deze native speaker. “Ze kan alle vragen van Duitse gasten keurig beantwoorden. Soms zijn dat lastige gesprekken, als het over annulering of vouchers gaat. Dat verloopt toch minder soepel als je aangeleerd Duits spreekt, zoals wij.” Wat gaat Kat in de bedrijfsvoering veranderen, als de pandemie straks voorbij is? 12 Recreactie | Mei 2021 | nr 3
Coverstory “Heel weinig. Maar we gaan wel anders nadenken over ruimten, bijvoorbeeld door onze faciliteiten ruimer op te zetten. Stel dat er nog eens zoiets gebeurt, dan biedt dat meer mogelijkheden om in te spelen op de omstandigheden.” Bob Kettering van Facet architecten & adviseurs denkt dat de coronacrisis ondernemers een extra aanzet geeft tot veranDoor minder voorzieningen te bieden wint het bedrijf aan flexibiliteit dering. “Vooral bij de intensief geëxploiteerde bedrijven met veel voorzieningen. Daar is de trend lange tijd geweest: laten we de gast zoveel mogelijk faciliteiten en vermaak op het bedrijf bieden, dan blijft hij langer. Nu zien we bij de gasten een verschuiving van beleving naar betekenis. Het gaat niet enkel om hoe het bedrijf eruit ziet, maar hoe de vakantie er als geheel uitziet. De belangrijkste gedachte voor ondernemers daarbij is: alles in een cirkel van ruim 20 kilometer rond je bedrijf behoort tot je faciliteiten. De regio heeft meer te bieden dat jij ooit op je bedrijf kunt realiseren.” Minder voorzieningen Kettering ziet dat de horeca door veel recreatieparken als extra service wordt beschouwd. “In sommige gevallen moet er onderaan de streep zelfs wat geld bij. De redenering is dan: de gast vraagt er om. Maar je kunt die gast ook verwijzen naar tien prima restaurants in de nabije omgeving. Daar heb jij geen omkijken naar, de gast heeft een veel bredere keuze en die tien restaurants worden opeens jouw partners. Je hoeft niet meer alles zelf te doen. Hetzelfde geldt als een gast vraagt Recreactie | Mei 2021 | nr 3 13 ➔
Uw partner voor (schoon) waterbeheer Advisering drink- en zwemwater Legionellabeheer Uitvoering monstername en analyse Testing for life 088 - 831 05 00 - info@c-mark.nl - www.c-mark.nl • Energiebesparende thermostaten • Melding bij rook of brand • CV monitoring • Inbraakalarmering • Aanwezigheidsdetectie • Vorstalarmering BESPAREND EN ENERGIE RGIE Daardoor vaak al AREND or vaak al binnen 2 jaar terugver terugverdiend Draadloos beheer op afstand ICY Accommodation Management nd www.icy.nl
Coverstory Minder voorzieningen voor De Zuidduinen Artist’s impression van het nieuwe gebouw voor De Zuidduinen of hij een bootje kan huren. Dan hoef je ook niet zelf boten te gaan verhuren, maar verwijs je hem naar een botenverhuur. Het mooie daarvan is dat je bedrijf veel minder kapitaalintensief wordt. Je wint aan flexibiliteit. En het allermooiste: je wint óók aan beleving!” De voorzieningen die er wél zijn, zou je niet moeten afstemmen op de topdrukte van het hoogseizoen, vindt Kettering. “Stel: je bouwt een binnenspeeltuin, een restaurant of een zwembad. Je bent acht maanden per jaar open, waarvan het twee maanden enorm druk is. Wij zeggen dan: stem je faciliteiten af op die andere zes maanden. Dat scheelt fors in de investering. En in het hoogseizoen werk je met flexibele opties: je zet een fancy foodtruck voor de deur, laat een stormbaan van luchtkussens plaatsen of vraagt een buitensportondernemer om activiteiten voor je gasten te verzorgen. Die hebben juist in de zomer een rustige tijd, dus dan help je elkaar weer.” Reservecapaciteit Volgens Kettering begint dit inzicht nu ook door te dringen tot de kapitaalsintensieve bedrijven die gewend zijn aan Eigenaar Rozemarijn Dees van Strandcamping Zuidduinen besloot recent om qua voorzieningen een stap terug te zetten. Niet geheel toevallig wordt zij daarbij geadviseerd door Facet. “Wij hebben een verouderd centrumgebouw met een grote horecaruimte. Het grootste deel van het jaar is die gesloten. En in Katwijk, wat vlakbij ligt, zijn heel veel prima horecavoorzieningen. Daarom hebben we besloten om winkel, receptie en een veel kleinere horeca samen met het sanitair in één nieuw gebouw onder te brengen. De plek van het huidige sanitairgebouw komt dan vrij voor kampeerplaatsen. Niet onbelangrijk, want we zitten in Natura 2000-gebied. Zo bereiken we veel zaken tegelijk. Een modern, duurzaam en goed geïsoleerd gebouw dat opgaat in het landschap. Meer kampeerruimte. En minder ongebruikte horecaruimte. Dat alles samen biedt ons veel meer flexibiliteit om te ondernemen.” een zeer hoge bezetting in voor- en naseizoen, en volle bak in het hoogseizoen. “Die hebben vorig jaar soms tot 25% minder omzet gedraaid. Terwijl de bedrijven met een wat minder hoog profiel, die altijd nog wat capaciteit overhouden, een uitstekend jaar hadden. Die hadden nog ruimte voor groei in de bezetting in het hoogseizoen. Door het verdienmodel op basis van maximalisatie los te laten, bouw je meer flexibiliteit in de bedrijfsvoering.” Anne-Sophie Kat van Vakantiepark De Kleine Wolf, geeft toe dat haar bedrijf een heel matig seizoen 2020 draaide. “Maar om die reden afschalen? Dat is achteruitgang. Daar zie ik als ondernemer echt niet veel in. Wij willen gewoon terug naar het oude normaal.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 15
Gastvrij en innovatief Jong RECRON ziet kansen na de crisis De coronacrisis veroorzaakt veel schade. Maar welke kansen biedt de crisis? Jeske van Gerven Consultancy en Merel de Groot onderzochten het in opdracht van Jong RECRON. Zij concluderen dat de kansen met name liggen op het gebied van prijsbeleid, automatisering en verduurzaming. T Terwijl recreatieondernemers vorig jaar probeerden te redden wat er te redden viel, schakelde het bestuur van Jong RECRON Jeske van Gerven Consultancy in om te onderzoeken waar ná de crisis de beste kansen voor de sector liggen. De belangrijkste conclusie van dat onderzoek? “Jonge ondernemers hebben een lange horizon en willen investeren op de langere termijn”, zegt Tom Pouwer, penningmeester van Jong RECRON. En daar ligt meteen ook een mooie uitdaging voor de overheid, voegt hij daar aan toe. “Die kan de economie aanjagen door investeringen naar voren te halen, wat een positief effect heeft op het behalen van de klimaat- en energiedoelstellingen.” In juni 2020 presenteerde Van Gerven haar eindrapport ‘Het coronavirus in de verblijfsrecreatie: voorjaarsstorm of klimaatverandering?’ Een half jaar later volgde een aanvullende notitie. Voor het onderzoek werden met name leden van Jong RECRON geïnterviewd. Uit het onderzoek en de aanvulling blijkt dat de crisis verlammend heeft gewerkt, tot grote omzetderving heeft geleid en dat investeringen on hold zijn gezet. Flexibel prijsbeleid Maar de crisis biedt ook kansen. Veel ondernemers zien uitdagingen op het gebied van verduurzaming, al wachten ze hier voorlopig nog even mee in verband met de hoge investeringskosten en lange terugverdientijd. Op de kortere termijn bieden flexibel prijsbeleid en automatisering perspectief. In juni 2020 zagen de meeste geïnterviewde ondernemers gedifferentieerde prijzen nog niet als een optie. Maar in november 2020 leken de morele en praktische bezwaren tegen strategisch prijsbeleid af te zwakken. “Automatisering zal een boost krijgen omdat het aantal contactmomenten straks – in het ‘nieuwe normaal’ – naar verwachting laag zal blijven. Dat lijkt in Op de korte termijn biedt flexibel prijsbeleid perspectief 16 Recreactie | Mei 2021 | nr 3 strijd met alles waar de gastvrijheidssector voor staat. Toch hoeft dat niet zo te zijn”, ontzenuwt Tom Pouwer, zelf eigenaar van Camping Oranjezon. “Gasten accepteren nu dat er bij aankomst geen persoonlijk contact aan de balie mogelijk is. Wanneer je als ondernemer dat gemis compenseert door bijvoorbeeld over je terrein te fietsen en een praatje te maken met je gasten, behoud je de waarde van persoonlijk gastcontact.” Herwaardering eigen land Een andere belangrijke uitdaging waar de sector van kan profiteren is de herwaardering van het binnenlands toerisme. Uit onderzoek van het NBTC (zie pagina 8) blijkt dat Nederlanders positiever zijn geworden
Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Jong RECRON RecreAnders Rutger van de Maat Adviseur ZKA FrY Geen functie elders Op het moment van schrijven staan we aan de vooravond van Pasen. Zo’n moment om eens terug te kijken. Er is afgelopen periode ontzettend veel geïnvesteerd door ons allemaal. Iedereen weet inmiddels: ons branchesucces blijft niet onopgemerkt. Buitenlandse investeerders grijpen de markt. Ze zullen jou binnenkort ook wel (in)halen, toch? Met man en macht investeren ze in ‘glamping’ of ponden ze gronden uit. Ons product verandert. Een nieuwe jonge generatie kampeerders en ‘glampeerders’ ontdekt Nederland. Dit zijn ook de ontdekkers van Lowlands. En de ontdekkers van wat we tegenwoordig het urban-city gevoel noemen. En de eerste gebruikers van Facebook, waar ze inmiddels alweer mee gestopt zijn. Instagram is de vervanger. Volgens de internationale ketens wil deze groep graag dicht op elkaar staan. Zij aan zij in een luxe stacaravan, lekker kort op de buren. En zij aan zij in tenten - of moeten we het glamping-accommodaties noemen? Het maakt niet zo uit, als het maar zij aan zij is, ze zijn ook niet anders gewend, in de stad. En rond het middaguur hutje-mutje op het terras. Er is zelfs een term voor: de zij-aan-zij-zoeker. over Nederland als vakantiebestemming. Om hier optimaal op in te spelen moet er wel meer worden samengewerkt, stellen de onderzoekers. Regio’s moeten elkaar niet beconcurreren, maar samen het binnenlands toerisme promoten. De inhaakcampagne #hiermoetjezijn, waaraan ook HISWA-RECRON een actieve bijdrage heeft geleverd, is een goed voorbeeld. Samenwerking, onder meer op het gebied van destinatiemarketing, staat ook prominent in het actieplan van Jong RECRON. Daarin pleit de jongerenorganisatie voor een academie voor innovatief ondernemerschap en een krachtige lobby voor een investeringsfonds. Met daarin een belangrijke rol voor Jong RECRON. Pouwer: “We willen als jonge ondernemers veel meer betrokken worden bij dergelijke lobby’s. Wij vormen de toekomst van de sector.” Geloof jij het? Alsof die buitenlandse investeerders weten hoe het werkt. Wij, als ondernemers met een visie en een mooi bedrijf, waren de festivals al ruimschoots voor. We zagen dat mensen weg wilden uit de flatgebouwen naar een plek waar het vrije leven te zien en te ontdekken was. En nu zou dat anders zijn? Door die nieuwe stacaravanparken die de zij-aan-zij-zoeker aanspreken? Natuurlijk halen ze ons niet (in). Wij, eigenaren en bazen over onze camping, laten ons zien. Met een trots gevoel gaan we het seizoen in. Wij zijn degenen die het gevoel van het mooie vrije leven als geen ander op ons terrein kunnen krijgen, met producten uit de streek. Zij-aan-zij gaat dat niet lukken hoor. En wie gaat de festivallampjes ophangen en de strandstoeltjes neerzetten bij al die particuliere gronden? De hardwerkende zelfstandige campingboer gaat de markt zeker bijbenen. En plek bieden aan de gast voor de toekomst. Die goeie ouwe campingboer hoeft echt geen ‘functie elders’ te krijgen. Recreactie | Mei 2021 | nr 3 17
Buitensportondernemers verkennen nieuwe wegen Flexibel en creatief de crisis door Reageren buitensportondernemers, die niet ‘vast zitten’ aan de verhuur van accommodaties, flexibeler op de coronacrisis dan hun collega’s in de verblijfsrecreatie? Flexibiliteit alléén is niet genoeg, zeggen Jasper Rotgans en Michiel Pöpping. “Je moet ook doorpakken en risico’s nemen.” I In zes weken tijd wist Jasper Rotgans, mede-eigenaar van Outdoor Valley, zijn bedrijf volledig om te toveren in een avonturenpark. Omdat het overgrote deel van zijn doelgroep (bedrijven en scholen) wegviel, besloot hij zich te richten op het kleinste segment van zijn klantenbestand: particuliere klanten als gezinnen, vriendengroepen en individuele recreanten. “Voor één vaste entreeprijs met de hele familie op avontuur”, vat hij het concept samen. “Van hutten bouwen tot kajakken, van tokkelen tot mountainbiken.” De metamorfose sloeg aan. Een flinke toestroom van particuliere klanten volgde. Dat verzachtte de pijn voor het bedrijf enigszins. Verbeteringen Terugkijkend is Rotgans tevreden over de omschakeling. “Het was een goede tijdelijke oplossing. Maar voor het komend seizoen gaan we verbeteringen aanbrengen. Om drukte aan de telefoon te vermijden, werken we nu met een beschikbaarheidskalender op de site. Alleen al in augustus kregen we duizend telefoontjes meer dan normaal. Dat heeft gevolgen voor je personeelsinzet. We hebben ook geïnvesteerd in een nieuw boekingssysteem en een uitbreiding van het activiteitenaanbod.” Noodzakelijke investeringen, want een avonturenpark is iets totaal anders dan een buitensportonderneming. “Gasten maken geen afspraak met een instructeur, maar komen op eigen gelegenheid om een leuke dag te beleven”, vertelt Rotgans. “We moesten leren werken met timeslots en onze ticketing aanpassen. Onze pieken liggen nu in de vakantieperioden, wat gevolgen heeft voor alle medewerkers. De investeringen konden we gelukkig doen uit eigen vermogen.” Hoewel de omzet van Outdoor Valley in 2020 met bijna vijftig procent daalde, bleef de motivatie hoog, aldus de ondernemer. “We gaan dit samen overleven, was ons credo. En dat lukt. Niet alleen door creatief en flexibel te zijn, maar ook door samen door te pakken en risico’s te nemen. Anders kom je er niet.” Breed oriënteren Michiel Pöpping, eigenaar van outdoorcentrum Markant in het Gelderse Braamt, besloot in maart 2020 niet te somberen maar te kijken naar wat nog wél kon. “Je moet kansen ontdekken en je breed oriënteren”, aldus de ondernemer. “Maar je moet ook zakelijk blijven en sommige kansen níet “ Je moet ook zakelijk blijven en sommige kansen níet pakken” 18 Recreactie | Mei 2021 | nr 3
Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Outdoor Valley, Markant pakken, als ze simpelweg te weinig opleveren.” Pöpping creëerde een avonturenconcept, bood in de sneeuwperiode langlaufen als tijdelijke activiteit en introduceerde karpervisvakanties. “Langlaufen was een toevalstreffer. VeBON-collega Henk Blijenberg heeft een skipiste in de Ardennen, maar kon en mocht niet draaien. Na een snelle actie hadden we een mooie deal. Samen hebben we er een fantastische week van gemaakt met een mooie meevaller voor de omzet.” De karpervisvakanties zijn geïntroduceerd dankzij de zoon van Michiel Pöpping. “Hij vist vaak en samen kwamen wij in contact met een platform voor karpervissers. Via dit platform, thecarpspecialist.nl, bieden wij vissers ‘betaalwater’. In combinatie met drie glampingtenten kunnen vissers langs onze waterplas genieten van luxe visvakanties. Dat loopt uitstekend.” Avonturen-Achterhoek.nl biedt verschilMarkant bood in de sneeuwperiode langlaufen en introduceerde karpervisvakanties lende outdooractiviteiten aan tijdens de feestdagen en vakanties in recreatiegebied Stroombroek, die online geboekt kunnen worden. Niet alleen de lokale bevolking, ook gasten van de nabijgelegen campings maken er gebruik van. “Net als het karpervissen gaan we hier ook in de toekomst mee door”, zegt Pöpping, die door het wegvallen van bedrijven en scholen toch zo’n vijftig procent omzet mist. Perspectief Natuurlijk is het seizoen niet meer goed te maken. Maar de slimme oplossingen hebben de schade iets kunnen beperken en – ook niet onbelangrijk – bieden voor de toekomst perspectief in nieuwe verdienmodellen. Uiteindelijk worden Markant en Outdoor Valley als onderneming veelzijdiger en robuuster. Daarvan zijn Pöpping en Rotgans overtuigd. “Zo’n radicale omschakeling vergt natuurlijk een heel andere mindset en een enorme switch van je organisatie”, zegt Pöpping. “Maar het werken aan alternatieve oplossingen geeft je ook een bevrijdend gevoel.” Ook Rotgans gaat na de crisis door met een aantal nieuwe activiteiten. “We hebben iets nieuws geleerd, waar we op de langere termijn beter van worden. Na de crisis pakken we de draad weer op als buitensportbedrijf. Maar er zal wel een mengvorm ontstaan, omdat we elementen van het avonturenpark behouden.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 19
Bedrijfsoverdracht DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING LEISURE MAKELAARS NEDERLAND Bent u bezig met de toekomst? Lijkt het nog ver weg, of is het juist dichtbij? Samen met u kijken we naar de mogelijkheden en maken we een plan. www.denottervanvliet.nl info@denottervanvliet.nl Tel. 0412 47 42 82 Heesch ®
Kennis delen Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Ons Buiten Hoe duurzaam moet je bouwen? Op weg naar een duurzame wereld worden gaandeweg nieuwe (bouw)eisen gesteld. Zo is het sinds 1 januari 2021 wettelijk verplicht om bijna energieneutraal te bouwen. Wat betekent dit voor het plaatsen van nieuwe recreatieobjecten? Duurzame nieuwbouw voor Campingpark Ons Buiten O Om flexibel in te spelen op de veranderende vraag in de markt wordt meestal gebruik gemaakt van recreatieve nachtverblijven die niet hoger zijn dan vijf meter en waarvan de oppervlakte niet groter is dan 70 vierkante meter. Voor de bouw daarvan is geen omgevingsvergunning vereist. Maar dat betekent niet dat vergunningsvrij bouwen ook vrij is van duurzaamheidseisen. Sinds januari 2021 moeten nieuwe gebouwen voldoen aan de nieuwe landelijke BENG-eisen voor ‘Bijna EnergieNeutrale Gebouwen’. Deze maken deel uit van het Bouwbesluit. Dit besluit noemt alle eisen waaraan bouwwerken tenminste moeten voldoen om de benodigde kwaliteit, veiligheid en energiezuinigheid te kunnen garanderen. Of je nu vergunningsvrij of vergunningsplichtig recreatieobjecten plaatst, je moet altijd voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit. Prefab BENG stelt eisen aan de maximale energiebehoefte, het fossiele energiegebruik en de opwek van hernieuwbare energie van gebouwen. Je moet dus niet alleen rekening houden met een goede isolatie en energiezuinige installaties, maar ook met de toepassing van duurzame energie. De eisen vervangen de energieprestatie coëfficiënt (EPC) en worden berekend met een nieuwe methodiek, die ook wordt gebruikt bij het bepalen van het Energielabel. De crux voor recreatieondernemers zit hem met name in de duurzaamheid van de prefab recreatieobjecten, die momenteel Goede isolatie en duurzaam verwarmen is niet meer genoeg gretig aftrek vinden, zegt Bob Kettering van Facet architecten & adviseurs. “Veel leveranciers ontwikkelen deze objecten vanuit efficiency, waarbij materiaal- en onderhoudskosten leidend zijn. Je komt dus relatief veel kunststof, trespa en plastic tegen. Circulariteit krijgt nog onvoldoende aandacht.” Dat BENG nu nog geen eisen stelt aan materialen, wil zeker niet zeggen dat ondernemers ook in de toekomst goed zitten met kunststof en andere niet-duurzame materialen, waarschuwt Kettering. “Wij verwachten, met de European Green Deal die onderweg is, dat ook materialen straks worden meegewogen in de BENG-eisen. Mijn advies is dat ondernemers meer vooruit denken.” Circulaire wellness Campingpark Ons Buiten in Oostkapelle zit midden in een duurzaamheidstransitie en opende in juni 2020 een circulair gebouwde wellnessvoorziening, met zwembad en sauna. “Het was voor ons een uitgemaakte zaak dat we aan de strengste duurzaamheidseisen wilden voldoen”, zegt Gabriël Coppoolse van Ons Buiten. “Wij geloven in duurzaam en circulair ondernemen en willen graag de toekomst naar ons toe trekken. Zo blijf je wendbaar en flexibel. Bovendien past de voorziening heel goed bij onze identiteit.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 21
Anciëlla Tap en Roger Cornelissen De Bezieling Altijd denken aan het water In een Recreactie-special over flexibel ondernemen mag Camping Waalstrand niet ontbreken. De rivier geeft het bedrijf bestaansrecht, maar is ook een factor om rekening mee te houden. Jaarlijks staat meer dan de helft van de camping onder water. Hoe ga je daarmee om? 22 Recreactie | Mei 2021 | nr 3
Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Joep Cornelissen, Camping Waalstrand R Ruim 130 jaar terug kocht de overgrootvader van Roger Cornelissen logement het Veerhuis bij Gendt. In de loop der jaren ontwikkelde het zich tot een aardig café voor de mensen die met het veerpontje de Waal overstaken. Soms wilden die dan ook blijven kamperen. In 1964 mondde dat uit in Camping Waalstrand. “In het begin nog heel elementair”, vertelt Roger Cornelissen. “Stroom kwam met een kabeltje uit het café, en daar konden mensen ook gebruikmaken van de wc. Al snel kwam er een eenvoudig sanitairgebouw en zo groeide het bedrijf verder tot een volwaardige camping, met een accent op jaarplaatsen. Zoon Roger Cornelissen (53) werd groot op het bedrijf. In Gendt leerde hij ook Anciëlla Tap (54) kennen. Niet lang daarna sloeg hij zijn vleugels uit naar Molecaten Park Kruininger Gors. “Ik heb daar acht jaar gewerkt. Heel nuttige jaren, want zo leerde ik hoe een groot recreatiebedrijf werkt. Dat is soms heel efficiënt, maar levert ook heel veel problemen op, die we hier nooit tegenkomen.” Toeristisch kamperen In 2001 wilde de vader van Roger een stapje terug doen. Roger en Anciëlla besloten terug te keren naar Gendt. Heerlijk vond Roger het. “Hier ben je alles ineen. Er is geen technische dienst waar ik een beroep op kan doen. Maar als ik dat wil kan ik gewoon zelf op mijn knieën een straatje leggen.” Sinds 2004 zijn Roger en Anciëlla volledig eigenaar van de camping. “We hebben de focus verlegd van jaarplaatsen naar toeristische plaatsen”, vertelt Roger. Zo kwamen er tien camperplaatsen, met mooi uitzicht over de rivier. “En we werken aan verhuuraccommodaties. Op het moment zijn dat vijf stacaravans en vier chalets. Heel geleidelijk breiden we dat uit, als er weer vaste gasten vertrekken. Echt herstructureren en gasten wegsturen zullen we nooit doen. Die mensen komen hier soms al 40 of 50 jaar lang. Die kun je toch niet wegsturen omdat je andere plannen hebt?” Een andere reden waarom de ondernemers kiezen voor de weg der geleidelijkheid, is dat alle chalets in eigen beheer blijven. “Op andere parken worden ze verkocht en dat levert op korte termijn geld op. Maar wij willen 100% zeggenschap houden over ons eigen bedrijf.” Snel schakelen Anciëlla benadrukt de flexibiliteit van een kleine onderneming. “Je kunt hier snel schakelen en reageren op alles wat zich voordoet. Wij vinden het heel leuk om dat samen te doen. En ook in de wintertijd, als het bedrijf dicht is, werken we natuurlijk keihard. Maar we doen wel alles in ons eigen tempo. In de zomer is het anders. Dan staan we altijd klaar voor de gasten.” Het bedrijf is mede zo flexibel doordat café Veerhuis Concordia en de jachtverhuur, die bij het bedrijf lijken te horen, in bezit zijn van een neef. Roger en Anciëlla hebben enkel de camping met 150 plaatsen en daar hebben zij hun handen aan vol. Het uitzicht over de rivier en de voorbijvarende schepen gaat nooit vervelen Camping Waalstrand is een uniek bedrijf met een geheel eigen profiel. In de nabijheid liggen de steden Arnhem en Nijmegen. Drie fraaie natuurgebieden hebben de plek ingenomen van vroegere steenfabrieken, uiterwaarden en ontgrondingen. ➔ Recreactie | Mei 2021 | nr 3 23
Duitsland ligt op een steenworp afstand. Maar voorop staat toch de ligging aan de Waal, het uitzicht over het water en de voorbijvarende schepen. Dat verveelt nooit. Hoog water De rivier is meteen ook de reden dat de hele opbouw van het bedrijf flexibel moet zijn: 60% van Camping Waalstrand loopt elk jaar onder water. Als het water écht hoog komt, zoals afgelopen winter, loopt 80% onder. Dat betekent dat de stacaravans en chalets op de lagergelegen delen makkelijk te verwijderen moeten zijn. Dat het sanitairgebouw hoog tegen de dijk is gebouwd. Dat de speeltuin elk jaar onderloopt – en dit jaar het zwembad ook. Daarna moet alles grondig gereinigd worden, want het water laat steevast een laagje slik achter. Elektriciteitskasten zijn demontabel of hoog op palen geplaatst, zodat het water er niet bij kan. Na het hoog water van 1995, waarbij het Rivierenland verplicht werd geëvacueerd, kwam het Rijk met het programma Ruimte Vervuiling Stroomopwaarts van de camping ligt een scheepswerf. Die doet de laatste jaren uitstekende zaken met de bouw van cruiseschepen. Op zich prima, totdat de werf in 2018 bij het overpompen van rode scheepsdiesel een fout maakte. Het water stond vrij hoog en een grote hoeveelheid brandstof spoelde over het terrein van de camping. En dat terwijl het seizoen bijna begon! Na veel gedoe met de verzekering kwam de schoonmaakoperatie slechts langzaam op gang. Uiteindelijk werd tijdens de meivakantie de oever gereinigd. Maar zelfs nu, drie jaar later, is aan het gras nog te zien hoe ver de vervuiling destijds kwam. voor de Rivier. Dat maakte het ondernemen in de uiterwaarden er niet makkelijker op. “Opeens kon er helemaal niets meer”, vertelt Roger. “Wij hadden gelukkig voor 1995 al enkele terrassen aangelegd, zodat ook kampeerders en accommodaties die wat verder van het water staan, toch een mooi uitzicht over de rivier hebben. Maar toen we een aanvraag indienden om meer van die terrassen aan te leggen – perfect onderbouwd met analyses wat de gevolgen zouden zijn voor de rivier – werd dat zonder meer afgewezen. Gelukkig hebben we inmiddels wel een huis voor ons gezin op de dijk kunnen bouwen. Maar het heeft zeker tien jaar geduurd voor we alle vergunningen binnen hadden.” Inmiddels staat het uiterst modern vormgegeven huis stoer op de dijk, uitkijkend over de camping. De kant die uitkijkt over de rivier is vormgegeven als de brug van een groot schip – zo communiceert het bedrijf met de boten die voorbij varen. Kwaliteitsverbetering Wat staat er voor de komende tijd op het programma? “We kunnen niet uitbreiden”, vertelt Anciëlla, “dus focussen we nog meer op het karakter en de uitstraling van het bedrijf. Dat betekent: nog meer service en de voorzieningen op een hoog
De Bezieling ‘ Ruimte voor de Rivier’ maakte het ondernemen in de uiterwaarden niet makkelijker kwaliteitsniveau houden. We willen ook de stroomvoorziening upgraden. Nu bieden we 6 Ampère, maar je ziet dat er steeds meer elektrische auto’s komen en ook daar willen we voorzieningen voor bieden. Zo houden we ons bedrijf up to date.” Zonder het al te hard te zeggen, denkt Roger daarbij ook wel aan de opvolging. De twee zonen helpen vaak genoeg mee in het bedrijf, maar zijn volledig vrij om buiten Camping Waalstrand hun eigen gang te gaan, benadrukt hij. “Of ze het familiebedrijf gaan voortzetten is nog koffiedik kijken. Maar het bedrijf is al erg lang in de familie. Het zou mooi zijn als zij het bedrijf als vijfde generatie zouden voortzetten. Maar daarbij spelen veel factoren mee. Lastig om daar nu op vooruit te lopen. Over tien jaar weten we meer.” Lid van de KGC Camping Waalstrand is lid van de KGC, de Karaktervolle Groene Campings. Anciëlla Tap heeft zelfs dertien jaar in het bestuur van de KGC gezeten. “Dat is een fijne club van gelijkgestemde ondernemers, met veel onderling contact”, vertelt ze. “Soms sparren we even via de groepsapp, bijvoorbeeld over de coronamaatregelen. Dat is heel steunend. Want verder sta je er toch alleen voor.” KGC-leden zijn verplicht lid van HISWA-RECRON en ook daar staan Anciëlla en Roger volkomen achter. “Met de coronacrisis zie je weer hoe ontzettend belangrijk een branchevereniging is.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 25
Creëer voor uw gasten een omgeving 2.021 Bigbelly Steora totalwastesystems.nl
Kennis delen Tekst: Annouck de Jong, Rosanne de Groot (Stellicher advocaten) Foto: Shutterstock voorkom boetes of straf Nachtregister: Bied je overnachtingen aan, bijvoorbeeld op een vakantiepark, jachthaven, camping of hotel? Dan moet je een nachtregister bijhouden. Maar wát moet je dan precies bijhouden en hoe? P Per boeking moet je in ieder geval naam en woonplaats van de gast bijhouden. Je registreert de datum van aankomst en vertrek en ook het soort identiteitsbewijs dat de gast heeft laten zien. In veel gemeenten is het bijhouden van een geboorteplaats en -datum van de gast ook verplicht. Het is belangrijk dat je geen kopieën van identiteitsbewijzen maakt of deze zelfs bewaart. Ook het BSN-nummer mag niet worden opgeslagen. Het is trouwens niet verplicht om de gegevens van echtgenoten, minderjarige kinderen en reisgezelschappen in het nachtregister te zetten. Standaardmodel Veel gemeenten hebben een standaardmodel van een nachtregister dat je kunt aanvragen of downloaden en vervolgens zelf moet invullen en bijhouden. Het nachtregister is in de kern gericht op de bevordering van de veiligheid. Eén van de doelen is dat hulpdiensten beter hun werk kunnen doen bij een calamiteit. De verplichte registratie kan daarnaast een afschrikwekkende werking hebben op criminelen. Ook kan een dergelijk register (verboden) permanente bewoning in kaart brengen. De gemeente kan het nachtregister opvragen ten behoeve van de aangifte van de toeristenbelasting. De voorwaarden staan in artikel 438 Sr. In de verordening (APV) van de gemeente staan aanvullende voorwaarden. Uit de praktijk blijkt dat de voorwaarden per De registratie helpt hulpdiensten om sneller hun werk te doen gemeente kunnen verschillen. Wanneer je diverse locaties in verschillende gemeentes hebt, is het van belang om per gemeente de specifieke voorwaarden te controleren. Handhaving Je gemeente kan inzage in de registers verzoeken. Daarnaast dienen de registers direct te kunnen worden geraadpleegd bij calamiteiten. Daarom is het belangrijk dat je er snel en eenvoudig bij kunt. De verplichting tot het bijhouden van een nachtregister is geregeld in het Wetboek van Strafrecht én ook vaak in de APV. Dat betekent dat overtredingen op basis van het strafrecht en op basis van het bestuursrecht kunnen worden aangepakt. Je riskeert dan bijvoorbeeld een geldboete van de tweede categorie (4.350 euro) of hechtenis/celstraf van ten hoogste een maand. Recreactie | Mei 2021 | nr 3 27
Omgevingswet biedt kansen De coronacrisis vroeg om flexibiliteit van ondernemers, maar óók van de overheid. Niet overal, maar op sommige plaatsen heeft de lokale en regionale overheid zich van zijn beste kant laten zien. Met de lokale invulling van de Omgevingswet in omgevingsvisies en omgevingsplannen krijgen gemeenten de kans om ook wat meer flexibiliteit te brengen in het beleid. Hoe flexibel is de overheid? 28 Recreactie | Mei 2021 | nr 3
Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Shutterstock, NBTC, Het Stoetenslagh H Het begon alweer meer dan een jaar geleden. De coronacrisis legde Nederland plat en vanuit Den Haag werd een ‘intelligente lockdown’ afgekondigd. Samen zouden we corona onder de duim houden. Het gevolg was wel, dat ondernemers met horecazaken, hotels of recreatiebedrijven hun omzet zagen inzakken: soms met 100 procent. Op veel plaatsen moesten campings dicht. Soms volledig, soms enkel het sanitair. De veiligheidsregio’s kregen het voor het zeggen. Vooral Zeeland en Zuid-Holland kondigden een streng verbod af. Alle campings op de eilanden gingen dicht. De reden: de medische voorzieningen zijn afgestemd op het aantal inwoners van Zeeland. Het schrikbeeld was: als het mis gaat en er breekt echt corona uit, ligt de intensive care in no-time vol met toeristen ... Regiomanager Arthur van Disseldorp van HISWA-RECRON hoorde dat ook enkele West-Brabantse gemeenten de recreatiesector dicht wilden gooien. Better safe than sorry. “Maar het argument dat in Zeeland speelde, telt in Brabant niet. Want zowel Bergen op Zoom als Roosendaal en Breda hebben prima ziekenhuizen”, vertelt Van Disseldorp. Ondanks de goede argumenten van HISWARECRON kwamen de West-Brabantse gemeenten niet in beweging. “Tot ik werd gebeld door Berend de Vries, wethouder van Tilburg en bestuurder van de veiligheidsregio. We spraken een paar minuten met elkaar en meteen besloot hij dat de campings en bungalowparken in zijn regio open konden blijven. Dat vind ik echt klasse. Zo’n daadkrachtige en flexibele overheid verdient respect”, vindt Van Disseldorp. Toeristenbelasting Veel gemeenten realiseerden zich ook dat ondernemers het financieel zwaar hadden in 2020. Alkmaar bijvoorbeeld, waar werd besloten om de toeristenbelasting van dat jaar niet te innen. Wethouder Pieter Dijkman (VVD) van economische zaken legt uit waarom Alkmaar dit besluit nam. “We zagen dat de toeristische sector het “ Flexibeler omgaan met ondernemers dwing je niet af met een nieuwe wet” heel zwaar kreeg in 2020. Voor het gehele bedrijfsleven hebben we een noodkredietfonds ingesteld van 10 miljoen euro. En er is een stimuleringsfonds van 1,5 miljoen om de bedrijvigheid na de pandemie weer op te starten. Daarnaast zochten we als college waar mogelijkheden liggen om sectoren te steunen. Het laten vallen van de toeristenbelasting is er daar één van. Waarbij ondernemers zelf mogen beslissen of ze die helemaal niet innen – en dus wat goedkoper worden – of dat ze hem wel innen en dus iets meer overhouden.” Andere maatregelen die Alkmaar trof waren bijvoorbeeld het verruimen van de openingstijden van de terrassen en het schrappen van de terrassenbelasting. Die maatregel, maar ook het niet-innen van de toeristenbelasting, loopt waarschijnlijk door tot halverwege 2021. Omgevingswet Ook Eelco de Jong van ZYPP advocaten en gespecialiseerd in de recreatiesector, ziet dat sommige overheden in crisistijd de teugels iets laten vieren. “Er komen steeds meer gemeenten die in de meewerkstand staan. Die kijken wat mogelijk is, in plaats van de hakken in het zand te zetten om alles maar tegen te houden.” De Jong hoopt dat die flexibeler opstelling een vervolg krijgt in de omgevingsvisies en omgevingsplannen die de gemeenten nu aan het opstellen zijn. Die komen voort uit de langverwachte Omgevingswet, waarvan invoering nu voor 1 januari 2022 in de agenda staat. “Flexibiliteit is echt de bedoeling van de Omgevingswet”, legt De Jong uit. “Daarom worden meer taken en beslissingen naar gemeentelijk niveau verschoven. Allerlei zaken als regels op het gebied van geur, geluid en licht worden nu centraal vastgelegd. Dat betekent dat voor een tennispark middenin een woonwijk dezelfde eisen gelden als een tennispark aan de rand van een dorp, in een open omgeving. Straks mogen gemeenten daar per situatie een eigen afweging maken. Per geval kun je de regels dan versoepelen, of juist aanhalen. Het idee is dat er lokaal maatwerk geboden wordt.” Omgevingsplannen Voor bedrijven geldt hetzelfde verhaal, legt de Jong uit. “In Nederland zijn zo’n 400.000 bedrijven en zo’n 375.000 daarvan vallen onder dezelfde generieke regels. Ook daar geldt: heb je een stadscamping of ligt je bedrijf in de polder? In een omgevingsplan kan een gemeente daar specifiek beleid voor ontwikkelen. Zo’n omgevingsplan vervangt het oude bestemmingsplan, maar is veel breder. Waar een bestemmingsplan enkel gaat over de bestemming van de grond, gaat het omgevingsplan ook over de fysieke leefomgeving. Er zijn zaken in te regelen op het gebied van hinder, kappen van bomen, terrassen, milieu en meer.” Elke gemeente mag die verantwoordelijkheid zelf invullen. De Jong: “Sommigen zullen gewoon de landelijke regel overnemen, Recreactie | Mei 2021 | nr 3 29 ➔
Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Wilt u uw bedrijf verkopen? Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke aandacht? Neem dan contact met ons op! Neem dan contact op met Arjan of Carina! Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl www.madino.nl | 0488 440138 | info@madino.nl Samen op zoek naar de beste buitenbeleving voor uw gast! Benieuwd naar de mogelijkheden? Wij komen graag bij u langs.
Groeten uit Hardenberg Groeten uit Leeuwarden “ Er komen steeds meer gemeenten die in de meewerkstand staan” anderen zijn meer gedreven en willen juist maatwerk leveren. Of dat dan ook leidt tot meer flexibiliteit voor ondernemers mogen we hopen. Een gemeente heeft straks ook de mogelijkheid om de regels juist flink aan te halen.” Vanwaar die zorg? “Het flexibeler omgaan met ondernemers is niet iets dat je met een nieuwe wet afdwingt”, vertelt De Jong. “De wet biedt enkel de mogelijkheid. Het gaat om de gemeentelijke cultuur. De verschuiving van nee tenzij, naar ja mits. Ik hoop dat die verschuiving de komende jaren echt op gang komt. De nieuwe Omgevingswet biedt er in elk geval de wettelijke kaders voor.” Omgevingsvisies Petra Ellens, regiomanager Drenthe en Overijssel bij HISWA-RECRON, merkt dat diverse gemeenten bezig zijn met omgevingsvisies. “Toevallig ben ik net een reactie aan het schrijven op de concept-omgevingsvisie van de gemeente Hardenberg”, vertelt ze. “Een gemeente die het echt moet hebben van het toerisme. Dus dan verwacht je dat die betrokkenheid bij recreatie en toerisme stevig terugkomt in de omgevingsvisie. Dat is maar deels het geval, bij de landbouw lees ik zinnen als: ‘In dit gebied staat de agrarische functie voorop. Functieveranderingen mogen hier geen beperkingen voor de landbouw opleveren.’ Dat soort zinnen kom je bij het hoofdstuk over recreatie echt niet tegen. Op een of andere manier denken ze nog steeds dat het belang van de landbouw bovenaan staat. Maar dat is denken van 50 jaar geleden. De recreatiesector is van veel groter economisch belang voor Hardenberg. Dát zou ik graag onderbouwd in die omgevingsvisie terugzien.” Omgevingsplan Leeuwarden De boeren spreken schande van de inmiddels gepresenteerde concept-omgevingsplannen van de gemeente Leeuwarden. 24 boerenbedrijven in het veenweidegebied Alde Faenen gaan ‘op slot’. In andere delen van de gemeente worden nieuwe intensieve veehouderijen, geitenfarms en kassen uitgesloten. Wél komt er ruimte voor kleinschalige recreatie bij de boeren. Ze mogen een bed & breakfast of minicamping starten, stacaravans of chalets plaatsen. “Verstandig om de intensieve landbouw met een grote impact op de directe omgeving aan banden te leggen”, vindt Jan Ybema, regiomanager van HISWA-RECRON voor Friesland en Groningen. “Dit is een fundamentele discussie die in heel Nederland speelt en wegens stankhinder en de overdracht van ziektes is het logisch om hier beleidsmatig terughoudend mee te zijn. Maar om van alle boeren nou recreatieondernemers te maken gaat wel heel ver. Daar zijn wij ook niet erg gelukkig mee. Recreatie is niet iets wat je er even bij moet gaan doen. Dat moet je overlaten aan bedrijven die erin zijn gespecialiseerd.” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 31 Groeten uit Alkmaar Foto: Het Stoetenslagh
De Visie Onderzoeker Jos Klijs van BUas: “ De maatschappelijke waarde van recreatie is enorm” 32 Recreactie | Mei 2021 | nr 3
Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Dolph Cantrijn Voor het eerst is de maatschappelijke waarde van toerisme en recreatie in Nederland in kaart gebracht. En die is enorm, zo blijkt uit het in maart 2021 gepresenteerde rapport. Verdere uitbouw zou goed zijn voor zowel de gastvrijheidssector als de overheid, vertelt lector Jeroen Klijs, die het onderzoek leidde. D De toerisme- en recreatiesector maakt mensen gelukkiger, draagt indirect bij aan andere sectoren en vormt het sociale cement in de samenleving. Dat zijn de belangrijkste conclusies van het onderzoek ‘Maatschappelijke waarde van toerisme’, dat het Centre of Expertise Leisure Tourism & Hospitality (CELTH) uitvoerde in opdracht van Gastvrij Nederland. Dat ondernemers uit de gastvrijheidssector verantwoordelijk zijn voor 91,2 miljard aan omzet en ruim 800.000 banen wisten we al. Naast die economische waarde blijkt nu ook de sociaalmaatschappelijke waarde enorm. Het rapport brengt voor het eerst ook de waarden van de sector voor de leefomgeving en sociale processen in beeld. In de Top 25 staan acht economische waarden (waaronder werkgelegenheid), elf waarden voor de leefomgeving (waaronder de kwaliteit van natuurlijk erfgoed) en zes waarden voor sociale processen (waaronder sociale cohesie). Jeroen Klijs, lector social impacts of tourism bij CELTH-partner Breda University of applied sciences, leidde het onderzoek. Hebben de conclusies u verrast of zijn het voor u meer bevestigingen van uw verwachtingen? “Ik ben toch wel verrast door de veelheid aan manieren waarop de sector bijdraagt aan de maatschappij. We gebruiken in het onderzoek drie bronnen om waarden te identificeren: literatuuronderzoek, een survey onder ondernemers en casestudies. Als je het resultaat dan bij elkaar ziet – denk aan waarden als carrièreperspectief, leefomgeving, inclusie, draagvlak voor voorzieningen – merk je pas hoe indrukwekkend de impact is.” Wat is voor u het grootste belang van dit onderzoek? “Dat is de clustering van informatie over de sector. Hierdoor zie je duidelijk welke bijdragen de sector levert aan het functioneren van de maatschappij. Het geeft ook aan dat je met investeren in toerisme en recreatie niet alleen ontspanning biedt, maar ook maatschappelijke problemen voorkomt. Denk bijvoorbeeld aan mensen die werk vinden binnen de sector, en daardoor niet in de bijstand belanden. Of de bijdrage die de sector levert aan gezondheid en het voorkomen van eenzaamheid. Daarom pleiten we ook voor een vergroting van de maatschappelijke waarde van de sector. Niet zozeer omdat dat fijn is ➔ “ Het rapport is een aanmoediging voor de overheid: pak die kans!” Recreactie | Mei 2021 | nr 3 33
Complete ontzorging met artikelen voor in en om het huis Neem een kijkje op onze website www.wegter.nl/recreatie CRIMINELEN WORDEN STEEDS BRUTALER MAAK HET LANDSCHAP KLEURRIJK MET GRAUSTABIEL EN/OF ANDERE HALFVERHARDINGEN www.debeijerbv.com Bel: 088 - 555 4 888 De No. 1 B2B beddenleverancier Vredo Als groen gras uw visitekaartje moet zijn Boxsprings Matrassen Vertrekdag gasten Vredo dag 1 Vredo dag 14 Vredo dag 21 Vredo Stapelbedden Bedtextiel Vredo Dodewaard BV +31 (0) 488 411 254 verkoop@vredo.nl www.vredo.nl Unieke Vredo dubbele schijfsysteem Volg ons op social media W: www.uwbedpro.nl T: +31 (0)88 33 22 310 M: advies@uwbedpro.nl
De Visie “ De coronacrisis laat zien hoe belangrijk binnenlands toerisme en recreatie is” voor de sector, maar ook omdat dat voor de overheid veel efficiënter is. De overheid moet zich er veel beter van bewust zijn dat we met toerisme en recreatie oplossingen kunnen vinden voor maatschappelijke problemen. En dat toerisme en recreatie er niet alleen is voor de mensen van buiten, maar ook voor de eigen inwoners. Daarom moet toerisme en recreatie centraal komen te staan in het beleid. Want van infrastructuur tot immigratiebeleid en milieu, de sector heeft met alle beleidsterreinen te maken en moet dus overal worden meegewogen.” Wat is er nodig om die maatschappelijke waarde daadwerkelijk te vergroten? “Centrale sturing op nationaal niveau. Landelijke en regionale overheid moeten samen bepalen waar ze zich op richten en waar ze heen willen. Tot nu toe vindt iedereen voor zichzelf het wiel uit. Een goede coördinatie ontbreekt. Cruciale keuzes worden te vaak overgelaten aan provincies, gemeenten en andere decentrale partijen, zonder duidelijk afwegingskader.” Is daarvoor ook een minister of staatssecretaris voor toerisme nodig? “Toerisme en recreatie moet in elk geval op één duidelijke plek worden ondergebracht. Kennis en beslissingsbevoegdheid moeten gecentreerd worden en er moet consistentie in het beleid komen. Dat leidt op de langere termijn tot een hogere kwaliteit van beleid. En wat misschien nog wel belangrijker is: de overheid moet ook meer begrip hebben voor de sector en een goed beeld hebben van hoe je die kunt helpen.” De overheid heeft dus een belangrijke rol, maar wat kan de sector zélf doen om die maatschappelijke waarde te vergroten? “De branche is in dit rapport ook kritisch over zichzelf. Als we meer waarde willen creëren, moeten we beter samenwerken, luidt die zelfkritiek. Ondernemers vinden dat ze als keten gezamenlijk kennis moeten genereren en samen moeten optrekken naar overheid en toeleveranciers. De branche vindt dat ze niet genoeg duidelijk maakt wat haar belang is voor de maatschappij. Gelukkig zie je in deze coronatijd partijen bij elkaar komen die dat normaal Recreactie | Mei 2021 | nr 3 35 gesproken niet zouden doen. Ik hoop dat de Taskforce Gastvrijheidssector ook na de crisis doorgaat en dominanter wordt. Dit samenwerkingsverband van Gastvrij Nederland, brancheorganisaties, NBTC, het ministerie van EZK, IPO, VNG en CELTH richt zich nu vooral op acute problemen, maar heeft ook aandacht voor de langere termijn.” In hoeverre speelt de coronapandemie een rol in het onderzoek? “De coronacrisis toont aan dat de sociaalmaatschappelijke impact van de sector nog groter is dan we dachten. Het maakt duidelijk hoe belangrijk sociale cohesie, verbinding, ontspanning, geluk en gezondheid zijn. En wat de effecten zijn van het vrijwel geheel sluiten van de sector. Mensen hebben nu ervaren hoe belangrijk het is dat we in Nederland kwalitatief toerisme en recreatie hebben. Ik complimenteer met name de verblijfsrecreatie voor de manier waarop het gasten toch een leuke tijd heeft kunnen bezorgen in deze moeilijke tijd. Daarvan zien we intussen de positieve effecten, want steeds meer mensen geven aan dat ze – ook na coronatijd – overwegen om voor vakantie vaker in Nederland te blijven.” Het rapport is niet voor niets gepresenteerd in maart 2021. Het nieuwe kabinet is in aantocht. Wat is uw advies aan de formateurs en de nieuwe regering? “Door de maatschappelijke waarde van toerisme en recreatie te vergroten kan de overheid zichzelf werk en geld besparen. Het rapport is geen wijzend vingertje: overheid, je doet je beleid niet goed. De boodschap is dat er grote kansen liggen. Dus, overheid: pak die kans!” Het rapport ‘Maatschappelijke waarde van toerisme’ is als download beschikbaar op www.celth.nl. Jeroen Klijs Jeroen Klijs studeerde van 2000 tot 2006 Port and Transport Economics aan de Erasmus Universiteit. Hij promoveerde in 2016 aan Wageningen University. In 2010 begon hij zijn loopbaan aan Breda University of applied sciences (BUas), de voormalige NHTV. Sinds 2019 is hij daar lector social impacts of tourism.
Vakinfo Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Seijsener Techniek De camper is in opmars. Recreatieondernemers spelen in op deze trend door aanleg of uitbreiding van hun eigen camperterrein. Maar ga je voor een basic inrichting of kies je voor een luxe variant? Een basic of een luxe camperterrein? E 36 Er zijn veel mogelijkheden voor de inrichting en exploitatie van je camperterrein. Wel of geen toilet- en douchevoorzieningen? Betalen aan de balie of met een app? Het antwoord op die vragen is vooral afhankelijk van je financiële ruimte, je doelgroep en de tijd die wilt besteden aan je camperterrein. Wat zijn de mogelijkheden? - Basic: stortmogelijkheden voor chemische toiletten en afvalwater, watertappunt, innamepunt drinkwater - Standaard: basic + elektra. Inclusief 16 ampère elektravoorzieningen per plaats - Standaard+: inclusief wifi - Luxe: basic + elektra + wifi + sanitair. Inclusief toilet en eventueel douche en wasserette. Dit is niet van toepassing op camperterreinen op bestaande campings. Daar kan de gast gebruikmaken van de bestaande sanitaire voorziening. Genoemde vier mogelijkheden kunnen modulair worden toegepast. Dat betekent dat de ondernemer eenvoudig kan beginnen en vervolgens desgewenst zijn terrein kan upgraden. Betaalsysteem Niet alleen budget, doelgroep, omgeving en concurrentiepositie zijn afwegingen bij het bepalen van je keuze. Ook onderhoud van voorzieningen telt mee. Als je je gasten toilet en eventueel douchegelegenheid biedt, heb je ook te maken met vaste beheerkosten van deze voorzieningen. Ook personeelskosten spelen een belangrijke rol. Denk hierbij aan de manier van betalen. Kan dat via een bemand punt, bijvoorbeeld de receptie van de camping? Dan is het eenvoudig. Is dat niet mogelijk, dan kun je op het camperWil je het camperterrein ook voorzien van sanitair en douche? Recreactie | Mei 2021 | nr 3 terrein een geautomatiseerd betaalsysteem toepassen. Dat kan op verschillende manieren: - Een app. De gast activeert verblijf en de voorzieningen met een app op zijn smartphone of tablet. De stroom- of waterzuil kan met de app worden in- en uitgeschakeld. De gast betaalt achteraf naar verbruik en verblijfsperiode. Grotere terreinen kunnen ook met een slagboom worden afgesloten. De gast krijgt via sms een pincode om toegang te krijgen. - Een betaalautomaat. Gasten checken in bij de automaat en kunnen via de automaat de pinbetalingen doen voor verblijf en gebruik van stroom en water. Vanwege de lagere investeringskosten is de betaling van verblijf, stroom en water met de app de meest gekozen optie door ondernemers. Met dank aan Seijsener Techniek
Productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Compacte handdoekenautomaat Bette introduceert een nieuwe serie baden: BetteEve. Door de ovale vorm oogt het bad als een natuurlijke bron. Dankzij de forse ruimte (180 x 100 cm) is het bad uitermate comfortabel voor twee personen. De BetteEve wordt geleverd in drie modellen. Doordat de rand van het bad doorloopt is dit model eenvoudig schoon te maken. Opspattend water loopt via de rand terug het bad in. T: 0800 023 09 25 I: www.my-bette.com Hygiëne in sanitaire voorzieningen is belangrijker dan ooit. De handdoekautomaat Mini Matic XL heeft een zeer compacte vormgeving en past in vrijwel elke toiletgroep. Door de autocut functie is het papier per handdoekje doseerbaar. Voor de Mini Matic XL zijn twee handdoekrollen verkrijgbaar: een 2-laags rol en een extra zware kwaliteit papierrol. De Mini Matic XL is gebruiksvriendelijk en geluidsarm en is leverbaar in het wit en in het zwart. T: (050) 312 96 85 I: www.wola.nl Licht in het donker Voetpadarmatuur EYE-solar valt overdag door de ranke vormgeving nauwelijks op, maar zorgt er ’s avonds voor dat pad of toegangsweg precies voldoende worden verlicht. Het armatuur is uitgevoerd met een zonnepaneel in combinatie met een controller. Door het zonnepaneel is graven voor een voedingskabel niet nodig. T: (075) 6810610 I: www.seijsener.com N Schoonmaken met ozonwater Niet meer schoonmaken met traditionele chemicaliën, maar uitsluitend met water. Dat kan met de Tersano. Met een druk op de knop worden kalk en mineralen uit het leidingwater gefilterd. Zuurstof wordt omgezet in ozon. Hieruit ontstaat ozonwater, dat 24 uur een sanitaire werking heeft. Daarna keert het terug naar de originele staat van water en zuurstof. T: (038) 468 68 68 I: www.wecoviservice.com Recreactie | Mei 2021 | nr 3 37 Baden voor twee
FORSE INRUILPREMIE ONTVANGEN? Lever uw oude kookapparatuur in Kookunit 2-pits gas Kookunit 4-pits gas Type Z7GCGD2C0H gietijzeren pandragers afm. 40x70x25 cm 2x5,5 kW branders Type Z7GCGH4C0H gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders Kookunit 6-pits gas Type Z7GCGL6C00 gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders 4500.1000 normaal actie 1.140,875,4500.1002 + 4510.1004 normaal actie inruilkorting 150,NU 725,Bakplaat elektrisch Type Z7FTEDHSI0 glad afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 4,2 kW 4501.1040 normaal 1.755,actie 1.350,inruilkorting 150,NU 1.200,Kookunit 2-plaats inductie Type Z7INED2000 energieregelaar afm. 40x70x25 cm 400 Volt | 7 kW EIA SUBSIDIE 45,5 Energie Investerings Aftrek 1.975,1.505,inruilkorting 200,NU 1.305,Lavagrill gas enkel Type Z7GRGDLC00 gietijzeren grillrooster afm. 40x70x25 cm 7 kW 4505.1004 normaal actie 1.895,1.445,inruilkorting 230,NU 1.215,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INEH2000 energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 3,5 kW EIA SUBSIDIE 45,5 Energie Investerings Aftrek 4500.1014 normaal actie 2.940,2.245,inruilkorting 350,NU 1.895,Lavagrill gas dubbel Type Z7GRGHLC0H gietijzeren grillrooster afm. 80x70x25 cm 14 kW 4505.1006 normaal actie 2.5801.945,inruilkorting 300,NU 1.645,Kookunit 4-plaats inductie Type Z7INED400P energieregelaar afm. 80x70x25 cm 400 Volt | 4x 5 kW EIA SUBSIDIE 45,5 Energie Investerings Aftrek 4500.1050 normaal 5.960,actie 4.295,inruilkorting 500,NU 3.795,4500.1052 normaal 10.855,actie 7.895,inruilkorting 1.000,NU 6.895,4500.1058 normaal actie 12.880,9.795,inruilkorting 1.000,NU 8.795,
Fornuis 6-pits + gasoven Convectieoven elektrisch Type Z7GCGL6C1H gietijzeren pandragers afm. 120x70x85 cm 6x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN + opbergruimte Type FCF 101EZ-NL 5 standen instelbare stoomfunctie 10 plaats (1/1 GN) kerntemperatuurmeter temp.bereik: 30º tot 300ºC afm. 89x90x97 cm 400 Volt | 17,3 kW 4500.1020 normaal 3.860,actie 2.895,inruilkorting 500,NU 2.395,Fornuis 4-pits + gasoven Type Z7GCGH4CGH gietijzeren pandragers afm. 80x70x85 cm 4x5,5 kW branders oven 6 kW | 2/1 GN Friteuse gas Type Z7FRGD1GF0 koude zone 1x 15 liter, incl. mand afm. 40x70x85 cm 14 kW 4530.027 normaal INRUIL ACTIE 6.705,actie 3.995,inruilkorting 1.000,NU 2.995,Friteuse gas Type Z7FRGH2GFH koude zone 2x 15 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 28 kW 4500.1004 normaal actie 3.075,2.350,4502.1010 normaal actie inruilkorting 400,NU 1.950,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2E00 2x 12 liter, incl. manden afm. 80x70x25 cm 400 Volt |17,4 kW 3.180,2.445,inruilkorting 450,NU 1.995,Friteuse elektrisch Type Z7FREH2FF0 2x 14 liter, incl. manden afm. 80x70x85 cm 400 Volt | 17,4 kW 4502.1012 normaal actie 5.560,4.150,inruilkorting 755,NU 3.395,Pastakoker gas Type Z7PCGD1KF0 24,5 liter afm. 40x70x85 cm 10,5 kW excl. manden opklapbare elementen 4502.1064 normaal actie 3.125,2.345,inruilkorting 350,NU 1.995,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 4502.1072 normaal 4.110,actie 3.095,inruilkorting 500,NU 2.595,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 17-22-01 Alle prijzen zijn exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen, druk en zetfouten voorbehouden. 4509.1000 normaal actie 2.630,1.995,inruilkorting 300,NU 1.695,VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl
Ga meer genieten met onze techniek: • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • diensten • innovaties • adviezen • software • webshop Laadpa die u energie geven Elektrisch rijden heeft de markt veroverd en elektrisch varen volgt in rap tempo. Maar ook de vraag naar laadpunten voor fietsen en scooters stijgt ongekend snel. Hoe kun je als ondernemer, beheerder of ambtenaar inhaken op die groeiende behoefte? Doe eens wat marktonderzoek en let maar op, u komt zeker uit bij Seijsener Techniek. Wij maken al meer dan 55 jaar een Seijsener techniek. Ga maar genieten! groot assortiment laadpalen. Voor elk doel, voor elke doelgroep en voor elke doelstelling. In de hoogste kwaliteit en mèt een ingenieus afrekensysteem. Wilt u ook energie krijgen van de modernste laadpalen kom dan zeker bij Seijsener uw licht opsteken. Bezoek alvast onze website en webshop. Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com
1 Online Touch