RECREACTIE 6 | oktober 2021 magazine over recreatie en toerisme water en land versterken elkaar De kracht van waterrecreatie De groeipijnen van camping De Pallegarste Drents gedeputeerde Henk Brink op de bres voor ondernemers Is Lelystad Airport nog wel te stoppen?
Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie
t e ALTIJD OP ZOEK NAAR NIEUW AANBOD Wij zoeken en duiken diep in de markt voor een ruim en actueel aanbod. Zit u te denken aan verkoop of bent u benieuwd naar de mogelijkheden voor aankoop? Neem vrijblijvend contact op met één van onze specialisten. r www.vandeloosdrechtrbm.nl Benieuwd geworden? F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63 www.vandeloosdrechtrbm.nl DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR i Al meer dan 45 jaar r G r o t e n v a a g e n a a n b o d
AL MEER DAN 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN
colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Martin Maassen, Jarin van der Zande, Wanda van Eck, Jeffrey Belt Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Jeroen Kamphuis, Max de Krijger, Janine Messelink Vormgeving: Jessica Dales, Dock35 Media Coverfoto: Wanda van Eck Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. Marike Rosier Manager Communicatie Feest Het lijkt wel een cadeautje! Hier is Recreactie met een prachtig nieuw uiterlijk. Ik ben heel trots dat het gelukt is om ons vakblad qua look-and-feel zo te verfrissen en te vernieuwen dat het weer helemaal bij de tijd is. Hopelijk ben jij net zo blij als ik met de vernieuwde Recreactie die je nu in handen hebt? HISWA-RECRON geeft twee vakbladen uit: Recreactie en HISWA Magazine. Destijds bij de fusie hebben we al besloten om beide vakbladen te behouden, omdat de lezersdoelgroepen tamelijk verschillend zijn. Vernieuwing en het realiseren van herkenbaarheid dat beide bladen van HISWA-RECRON afkomstig zijn, was wel nodig. Dus hebben we niet alleen Recreactie vernieuwd, maar komt ook het volgende HISWA Magazine met een nieuwe vormgeving uit. Als je beide bladen ziet, dan zie je ook dat het ‘een broertje en PARTNERS IN BUSINESS: KENNISPARTNERS: zusje’ van elkaar zijn. Voor wat betreft de inhoud vindt er een kleine verschuiving plaats. De ondernemers die zich bezighouden met waterrecreatie zullen steeds meer aan hun trekken komen in Recreactie. HISWA Magazine gaat zich de komende tijd nog meer richten op de techniek, jachtbouw, retail en toeleveranciers van boten en wat daar allemaal bij komt kijken. Deze eerste vernieuwde editie van Recreactie bevat onder andere het coverartikel over waterrecreatie. Wat is waterrecreatie precies? Hoe anders is het dan recreatie op het land? Het geeft een mooi inkijkje in de verschillen, maar zeker ook in de overeenkomsten. Geniet van de vernieuwde opmaak met meer wit en dus rust, van het nieuwe lettertype, van het mooie fotogebruik en natuurlijk ook van de interessante inhoud die vanaf nu nog mooier verpakt is. Zoek een rustig plekje, hang slingers op, neem een glas champagne en vier dit kleine feestje! Veel leesplezier! 06-2021 | Recreactie 5
DÉ VAKBEURS VOOR DE GEHELE RECREATIEBRANCHE RRECREATIE VAKBEURS BEZOEK DE BEURS! 16, 17 & 18 NOVEMBER 2021 EVENEMENTENHAL HARDENBERG WWW.RECREATIE-VAKBEURS.NL
inhoud Informatief 08 14 31 33 35 37 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Er zijn meer overeenkomsten tussen land- en waterrecreatie dan je denkt Trends ABN AMRO ziet lichtpuntjes voor de sector Kennis delen Verkoopvoorwaarden als hulp bij het bewaken van de kwaliteit Vakinfo Wanneer verkoop je het beste je bedrijf? Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 20 24 26 9 13 Mens & bedrijf De bezieling De Pallegarste groeit als kool. Toeristisch kamperen werd 33 keer zo groot! Opinie De visie Drents gedeputeerde Henk Brink op de bres voor de groepsaccommodaties Lelystad Airport Het lijkt nu vooral een prestigeproject dat erdoor gedrukt moet worden Columns Green Key RecreAnders 06-2021 | Recreactie 7 Foto: Toverland
onder de aandacht Spannend spelen in de Water Factory Op Center Parcs Erperheide werd afgelopen zomer de attractie Water Factory geopend. Een bijzondere waterspeeltuin in steam punk stijl. Denk aan Sjakie en de Chocoladefabriek, of aan de zware industrie uit de 19e eeuw met veel stoom. Het is niet alleen prachtig aangekleed, maar er klinken ook de bijbehorende geluiden. Kids beleven er een hele ontdekkingstocht en water komt uit alle hoeken en gaten. EuroParcs koopt Camping Kreekebos EuroParcs heeft Camping Kreekebos (Westkapelle) overgenomen. De camping wordt vanaf 1 november omgebouwd tot een kleinschalig vakantiepark met 36 recreatiewoningen en een groepsaccommodatie. “Het nieuwe resort is een versterking van onze positie aan de Nederlandse kust”, vertelt Andries Bruil van EuroParcs Group. “De camping ligt op zo’n honderd meter van de zee en dat willen steeds meer gasten. Voor ons zijn niet alleen de Nederlandse, maar ook de Duitse toeristen erg belangrijk. We zijn bij onze oosterburen met een eigen kantoor actief. Met steeds meer parken aan de kust versterken we onze positie als aantrekkelijke aanbieder van vakantieparken voor de Duitse toerist.” EuroParcs exploiteert inmiddels zo’n zestig resorts (deels onder het label Droomparken) in binnen- en buitenland. Nieuwe huisstijl Natuurkampeerterreinen De Natuurkampeerterreinen hebben een nieuwe website. Gelijktijdig vond ook de introductie plaats van nieuwe logo’s voor de Natuurkampeerterreinen, de GroepsNatuurkampeerterreinen en Trekkershutten. De meest in het oog springende verandering is de vormgeving van de website. Die ziet er weer fris en modern uit, met gebruik van veel beeld. Daarnaast zijn ook diverse functionaliteiten verbeterd, waaronder de terreinzoeker; de meeste gebruikte tool van de site. Promotiefilm HISWA-RECRON Sinds kort is op het Youtube-kanaal van HISWA-RECRON de nieuwe corporate film van HISWA-RECRON te zien. De film, gericht op naamsbekendheid en ledenwerving, laat de branchevereniging in de volle breedte zien. Aan het woord komen onder meer HISWA-RECRON directeur Geert Dijks en ondernemers Eva Meijer (Hoora Watersport) en Bianca Veneklaas (camping De Holterberg). De film duurt 5:14 minuten, maar er is ook een korte social flash versie beschikbaar. Wil je een keer uitleggen wie of wat HISWA-RECRON is, dan kun je deze film gebruiken. In de loop van het jaar volgt nog een film, over werken en leren in de recreatie- en watersportsector. www.youtube.com (zoekterm: HISWA-RECRON) 8 Recreactie | 06-2021
column CBS: nog steeds weinig buitenlandse toeristen In het tweede kwartaal van 2021 verbleven ruim 8 miljoen toeristen in de Nederlandse logiesaccommodaties, meldt het CBS. Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van het tweede kwartaal van 2020, toen veel accommodaties gesloten waren vanwege coronamaatregelen. Toch liggen de aantallen nog lang niet op het oude niveau. Ten opzichte van 2019 is het aantal gasten in het tweede kwartaal 39 procent lager. Dit komt geheel voor rekening van de buitenlandse toeristen. Het aantal buitenlandse gasten in het tweede kwartaal daalde van 5,9 miljoen in 2019 naar nog geen 900.000 in 2021. Dat is amper meer dan in Q2 van 2020, toen ongeveer 800.000 buitenlandse gasten in Nederlandse accommodaties overnachtten. De buitenlandse gasten die in Nederland verblijven, komen hoofdzakelijk uit Duitsland en België. Weg met verpakking! In 2050 moet de samenleving volledig circulair zijn, oftewel restafvalvrij. Alle grondstoffen die worden gebruikt moeten dan volledig worden gerecycled. Recreatiebedrijven kunnen hier nu al aan bijdragen door zoveel mogelijk soorten afval te scheiden. Denk aan de wettelijk verplichte fracties zoals glas en papier, maar ook aan voedselresten, koffiedrab, sinaasappelschillen, tuinafval en plastic. Steeds meer afvalsoorten kunnen worden omgezet tot een circulair nieuw product. Op menukaarten van Green Key-bedrijven kom ik steeds meer likeuren tegen die gemaakt zijn van Gerecyclede Nikes als sportvloer Vakantiepark Kijkduin van Roompot kreeg afgelopen zomer een nieuw centrumplein, nieuwe horeca en sportvoorzieningen. Er kwam een buitenbar, met zicht op het aangrenzende nieuwe podium en grote LED-video wall, Daar wordt een brede waaier aan live muziek en optredens gestreamd. Kijkduin kreeg ook een ‘Arena’ waar belangstellenden vanaf een tribune zicht hebben op de eerste padelbaan die Roompot rijk is. Padel is een relatief nieuwe sport, die sinds een jaar of tien in Nederland gespeeld wordt. Het is een vorm van tennis, maar op een kleinere baan van 10 x 20 meter. Daardoor wordt de sport een stuk dynamischer en gaat het op squash lijken. In deze Arena is ook een multisportveld en Quattro Court. Voetbal, basketbal, hockey, handbal en andere balsporten zijn allemaal mogelijk op het eerste veld. De Quattro Court is dan weer een nieuw concept met een vierkant panna(voetbal)veld met vier goals. Beide velden hebben een ‘Nike Grind’ ondergrond: gemaakt van gerecyclede sportschoenen. sinaasappelschillen. Maar ook oesterzwam-snacks, die gemaakt zijn met koffiedik. Circulaire producten met een verhaal. En de gasten zijn er gek op! Makkelijker dan afval na het gebruik te scheiden, is zorgen dat afval je bedrijf helemaal niet meer inkomt. Slim inkopen is hier belangrijk. Je kunt daar als recreatieondernemer zelf invloed op uitoefenen. Bijvoorbeeld als het gaat om de inkoop voor restaurant of winkel. Koop bijvoorbeeld koffiekoekjes of theesoorten in zonder verpakking. Of maak gebruik van herbruikbare verpakkingen voor take-away gerechten. Gasten moeten die na gebruik weer inleveren. Maar toch: de grootste invloed op het voorkomen van verpakkingsafval ligt bij de leveranciers. Dus begin eens met kritische vragen te stellen. Welke plastic verpakkingen zijn onnodig? Kunnen leveranciers kartonnen dozen mee terugnemen? Kunnen sausemmers worden geretourneerd? Zo zijn er nog tientallen vragen te bedenken. We zien gelukkig al mooie ontwikkelingen in de retailmarkt. Online supermarkt Pieter Pot is de eerste verpakkingsloze supermarkt van Nederland. Alle producten worden in herbruikbare weckpotten geleverd, in combinatie met een statiegeldsysteem. Hopelijk volgen de groothandels die de recreatiebedrijven leveren snel dit goede voorbeeld. En misschien komen we dan in 2030 al het eerste restafval-vrije recreatiebedrijf tegen. Sander Verschuren, keurmeester Stichting KMVK Meer weten over Green Key? Neem contact op met Erik van Dijk E: erik@kmvk.nl T: 06 – 12 81 06 41 06-2021 | Recreactie 9
CUPPONE PIZZAOVENS voor het bakken van de beste pizza's en broden Pizzaoven Michelangelo rvs front en ovenkamer panoramische deur warmte terugwinning in ovenkamer vuurvaste stenen vloer in cordoriet 12V halogeen verlichting leverbaar: enkel of dubbele ovenkamer digitale bediening, 2 varianten onderstel en afzuigkap optioneel 400 Volt Direct uit voorraad leverbaar Vanaf Vanaf 3.875,Lease vanaf 89,13 * art.nr. type 4020.424 Made in Italy cap. pizza buitenafm. kamerafm. kW 4020.290 435/2CD 4+4 ø35cm 119 x 110 x 78 72 x 72 x 15 10,6 4020.292 635/2CD 6+6 ø35cm 119 x 146 x 78 72 x 108 x 15 15,6 4020.294 635L/2CD 6+6 ø35cm 155 x 110 x 78 108 x 72 x 15 15,8 4020.296 935/2CD 9+9 ø35cm 155 x 146 x 78 108 x 108 x 15 23,4 5.030,- 3.875,6.915,- 5.330,7.625,- 5.875,8.410,- 6.485,870,art.nr. cap. pizza afm. cm 4020.414 4 (20 cm) 70 x 56 x 39 1.095,870,- (=230 Volt) 4020.416 4 (25 cm) 80 x 67 x 39 1.205,- 940,4020.418 4 (30 cm) 90 x 77 x 39 1.345,- 1.045,4020.424 4+4 (30 cm) 90 x 77 x 70 2.455,- 1.885,SINDS 1978 EXCLUSIEF GEÏMPORTEERD DOOR HAKVOORT PROFESSIONAL OOK VOOR AL UW CUPPONE ONDERDELEN Made in Italy Pizzaoven Tiziano Voor het bakken van (Turkse-) pizza’s en Turks brood. boven- en onderelementen regelbaar temperatuur instelbaar tot 400ºC 400 Volt Met stenen vloer Direct uit voorraad leverbaar GIOTTO TIEPOLO LEONARDO SILEA CARAVAGGIO DONATELLO PIZZAPLETTER CUPPONE EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-07-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl
n ? onder de aandacht Afbouw coronasteun? Niet doen! Na anderhalf jaar stopt het demissionaire kabinet met de coronasteun voor bedrijven. De omzet- en loonregelingen TVL en NOW stoppen voor alle bedrijven, na het derde kwartaal van dit jaar. Het argument van de regering is: de economie bleef groeien en de werkloosheid laag. “Wij vinden het onvoorstelbaar dat de steun voor bedrijven in het zicht van de haven wordt stopgezet”, stelt HISWA-RECRON directeur Geert Dijks. “Ik vrees alsnog flinke financiële problemen bij specifieke bedrijfsgroepen. Bedrijven die voor hun omzet afhankelijk zijn van groepen, zijn nog lang niet boven Jan. Groepsaccommodaties, chartervaart en dagrecreatiebedrijven hebben meer dan een jaar lang te maken gehad met beperkende groepsgroottes en ze moesten geregeld verplicht hun deuren gesloten houden. Dat heeft tot grote liquiditeitsproblemen geleid, die nog lang niet zijn opgelost.” HISWA-RECRON heeft een stevige lobby gevoerd om de steun voor deze bedrijven te behouden. Dat heeft niet gewerkt, dus nu richt de branchevereniging zich op de Tweede Kamer. “Het is nu aan de Kamerleden om de druk op het kabinet te verhogen en met een realistische oplossing te komen.” Leerbedrijf van het Jaar Na twee jaar afwezigheid is er weer een verkiezing Leerbedrijf Recreatie. De genomineerden voor de trofee van 2021/2022 zijn bekend. De strijd vindt plaats tussen Vakantiepark De Schatberg (Sevenum), Camping Bakkum (Castricum aan Zee) en Vakantiepark Mölke (Zuna). Deze drie werden door de vakjury uit 17 bedrijven genomineerd. Nu is het woord aan het publiek. Begin november stellen de drie genomineerden zich in een korte video voor op de website www.fnvrecreatie.nl. Daar kan iedereen vervolgens een stem uitbrengen. De publieksstemmen en het juryoordeel bepalen op 7 december, tijdens de Dag van de Recreatiemedewerker, wie zich Leerbedrijf Recreatie 2021/2022 mag noemen. FNV Recreatie organiseert uit naam van Sociaal Fonds Recreatie in samenwerking met alle sociale partners ook de Verkiezing Beste Praktijkopleider Recreatie 2021/2022. Om studenten op te leiden tot vakbekwame recreatiemedewerkers is ervaring vanuit de praktijk noodzakelijk. Leerlingen leren het vak pas in de praktijk en daar is goede begeleiding voor nodig. Een praktijkopleider speelt een essentiële rol binnen de ontwikkeling van een student. Ook de winnaar van deze verkiezing zal op 7 december worden bekendgemaakt. Succesvol webinar RECRON-voorwaarden Met 65 online deelnemers was er een behoorlijke belangstelling voor het webinar over de RECRON-voorwaarden, dat op 9 september plaatsvond. Marcel Tap nam de deelnemers mee door de voorwaarden en liet vooral zien waar het soms mis gaat. “De veeleisende klant van vandaag eist dat alles juridisch helemaal klopt”, legt Tap uit. “Steeds vaker haalt hij er zelfs een advocaat bij. Die claimt dan regelmatig als eerste punt dat de voorwaarden helemaal niet gelden, omdat ze niet zijn uitgereikt.” Het is dus belangrijk dat de ondernemer kan bewijzen dat de voorwaarden wel degelijk zijn uitgereikt of bekend zijn bij de klant. Zo kwam er een aantal pijnpunten aan de orde, met name als het gaat om het opzeggen van vaste plekken. Hoe reken je af met wanbetalers? Wat moet je (en mag je) doen als iemand vertrekt en de oude stacaravan gewoon achterlaat? Hoe ga je om met de onrust die ontstaat bij een herstructurering? De deelnemers konden via Teams vragen stellen en daar kwam direct antwoord op. Dit interessante webinar duurde 2 uur en is voor leden nog na te kijken via de HISWA-RECRON kennisbank. Marcel Tap is enthousiast: “Dit smaakt naar meer. Er gaan dit najaar en de komende jaren zeker nog andere webinars volgen.” 06-2021 | Recreactie 11 Foto: Wanda van Eck Foto: De Schatberg
onder de aandacht RecreAnders Janine Messelink, Prosuco ABN AMRO: WAB leidt tot banenverlies De Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) heeft volgens onderzoek door ABN AMRO sinds de invoering al geleid tot het opzeggen van ruim 77.000 arbeidsrelaties. De wet – die vaste contracten aantrekkelijker moet maken dan flexibele contracten – schiet zijn doel daarmee volledig voorbij. Om het effect van de WAB helder te krijgen heeft de bank effecten van de coronacrisis en de toenemende krapte op de arbeidsmarkt uit het onderzoek gefilterd. Opvallend is dat werkgevers vooral in de aanloop naar de wet, die op 1 januari 2020 van kracht werd, massaal tijdelijke contracten hebben opgezegd. In de meeste sectoren was duidelijk zichtbaar dat flexwerkers werden vervangen door zzp’ers – niet door vaste aanstellingen. HISWA-RECRON heeft steeds gewezen op de negatieve effecten van de wet, en de noodzakelijke aanpassingen om met name seizoensbedrijven te ontzien. Het weer Ik moet iets opbiechten. Ik heb negen weerapps op mijn telefoon. Echt waar. Ik pas in alle weerapps de locaties aan, aan de hand van mijn komende (vakantie) bestemmingen. Zodra ik weet waar ik naartoe ga voeg ik de locatie van mijn vakantiebestemming toe in alle apps. Vraag me niet waarom, want de voorspellingen gaan maximaal 15 dagen vooruit. Goed opletten, want in Frankrijk heb je dus twee plaatsen die SaintCyr heten… waarvan de weersverwachtingen nogal kunnen verschillen. Kwam ik achter. Maar, nu komt het dus: géén van de negen weerapps die ik gebruik, is consequent het beste. Geloof me, ik heb dat onderzocht. De ene dag heeft Weeronline het precies goed. En de andere dag weet Metéo France toch het Onredelijke waterbelasting Zaandam De gemeenteraad van Zaanstad zit met een probleem. Aan de ene kant heeft de raad ingestemd met de invoering van watertoeristenbelasting. Aan de andere kant is nu duidelijk dat de kosten van deze nieuwe belasting hoger zijn dan de baten. HISWA-RECRON betoogde tijdens een raadsbijeenkomst dat de invoering van de watertoeristenbelasting nutteloos is en bovendien indruist tegen de ambitie van de gemeente Zaanstad om het toerisme een grotere positie te geven en gasten langer te laten verblijven. Om van doorvaartgemeente een verblijfsgemeente te worden is het ongewenst om gasten te straffen met een hoge rekening. Uit rekensommen blijkt dat de belasting, inclusief btw, straks 25 tot 47% uitmaakt van het totaalbedrag dat mensen betalen aan de haven. Dat leidt beslist tot opzeggingen. Tijdens de bijeenkomst bleek dat verschillende raadsleden ten tijde van het besluit onvoldoende waren geïnformeerd. De wethouder gaf vervolgens aan bij de behandeling van de begroting de inkomsten en de kosten alsnog te gaan beoordelen. beste hoe het weer in Noordwijk aan Zee is. Had ik daar maar naar geluisterd, want een cijfer-8-stranddag in Weeronline, bleek in de praktijk een zandstraaldag achter het windscherm te worden (conform Metéo France). Wat nog het meest frustrerende is: weerapps die live het weer aanpassen aan de actuele situatie. Zo kan ik het ook hè. Vooral de standaard Apple weerapp is daar goed in. Ik ken dus iemand, ook echt waar, die eigenhandig de 14-daagse voorspelling van Weeronline photoshopt. Effe een zonnetje erbij. Een oranje 6 wordt een groene 8. En dan delen op de Facebookpagina van het vakantiepark waar hij voor werkt. Ik snap dat! Dat brengt mij wel op een idee. Zullen we een HISWA-RECRON weerapp lanceren? Met alleen positieve weercijfers: een groene 7 voor een potje Beverbende in de voortent tijdens een regenbui. Een knalgele 8 voor Kubb-en in het gras. Een ultieme 9 voor een wandeling met regenlaarzen. En gewoon een dikke 10 voor ‘regelmatig buiten zitten met een zonnetje’. Kunnen we zonder Photoshop die mooie cijfers screenshotten en delen. Zomer 2022 wordt prachtig! 06-2021 | Recreactie 13 Foto: Max de Krijger
coverstory Waterrecreatie biedt inspiratie Water en land groeien naar elkaar toe Een nieuwe vormgeving voor Recreactie en deels een nieuwe lezersgroep: de ondernemers die zich bezighouden met waterrecreatie. Maar wat houdt dat eigenlijk in? Hoe anders is het dan recreatie op het land? En welke kansen biedt de waterrecreatie voor de landrecreatie? Er blijken meer overeenkomsten te zijn dan je op het eerste gezicht ziet. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Wanda van Eck Recreatie op het water en op het land zijn de afgelopen jaren flink naar elkaar toe gegroeid, constateert Paul de Groot, sinds 15 maart dit jaar manager Waterrecreatie bij HISWA-RECRON. 14 Recreactie | 06-2021 “Het is een heel breed gebied, dat gaat van sportbeoefening tot boothuizen, waarin je fantastisch recreëert op het water en het varen enkel een leuk uitje wordt. En daar zit nog heel veel tussenin.” De Groot heeft vier bedrijfsgroepen onder zich: – jachthavens en stallingsbedrijven
Een boot in de haven is goed vergelijkbaar met een chalet op de camping – de chartervaart (Hollandsche Zeilvloot) – de vaar- en zeilscholen – de botenverhuurders. Vooral de mensen met een eigen boot zijn echte recreanten, heel goed vergelijkbaar met mensen die een chalet op een camping hebben. Ze gaan er bijna elk weekend naartoe, hebben het er gezellig, nemen vrienden mee (en de barbecue) en blijven er slapen. “Niet zo vreemd dat jachthavens de laatste jaren ook steeds meer voorzieningen zijn gaan bieden die we al kennen van recreatieparken”, legt de Groot uit. “Een café of bar was er vaak al. Nu zie je ook een kleine supermarkt met vers gebakken broodjes, een verwarmd sanitairgebouw, ruimte om tenten te plaatsen of plekken voor campers en caravans verschijnen. Ook bieden steeds meer jachthavens verhuuraccommodaties aan. De overlap met de verblijfsrecreatie wordt steeds groter, maar het is wel allemaal gericht op het water en de waterrecreatie.” Mogelijkheden Aan de andere kant zijn er ook verblijfsrecreatieve bedrijven die vooral sinds de fusie van HISWA en RECRON meer oog hebben voor de mogelijkheden van het water bij hun bedrijf. Paul de Groot denkt dan vooral aan het delen van kennis. “Er zijn tien06-2021 | Recreactie 15 >
coverstory tallen voorbeelden te geven. Ondernemers vinden via hun branchevereniging welke voorzieningen je nodig hebt op een steiger. Dat je keuzes kunt maken in voorzieningenniveau: leg je per ligplaats een bemeterd stroompunt aan, of zet je een verdeelkast op de steiger? Ook dat zal ondernemers met een camping bekend voorkomen.” En zoals verblijfsaccommodaties steeds meer luxe bieden – denk aan de safaritent met verwarming, glijbaan en ligbad op pootjes – is er ook in de waterrecreatie een trend naar meer luxe te bespeuren. De Groot schetst het plaatje van ligplaatsen met een privé botenloods, met keuken en sanitair. Het slapen en zitten gebeurt nog op de boot, de voorzieningen op de wal maken er een recreatiewoning van. Ook het denken in doelgroepen en persona’s is iets waar zowel ondernemers uit de droge als de natte recreatie mee bezig zijn. “Watersportondernemers kunnen wat dat betreft echt nog wat leren van de campings, die soms hun hele bedrijf hebben afgestemd op gezinnen met jonge kinderen. Daar is heel veel inspiratie uit te halen”, vindt De Groot, die afgelopen zomer met zijn vrouw en drie jonge kinderen op een platbodem door Friesland voer. “Tijdens die vakantie zag ik weer dat de kinderen heel duidelijke voorkeuren hebben voor bepaalde havens. De speeltuin is belangrijk, maar ook wat je er nog meer kunt doen. Het krabbetjes vangen bij de havens langs de Waddenzee is absoluut favoriet.” Coronacrisis Gevraagd naar de belangrijkste thema’s die spelen in de waterrecreatie noemt Paul de Groot de allereerst de coronacrisis, waar heel veel tijd in ging zitten. Maar ook de Metrologiewet speelt zowel bij water- als landrecreatie. Die bepaalt dat een ondernemer enkel stroom per plek mag afrekenen als de meters geijkt zijn. De overgangsperiode is afgelopen en nu staan ondernemers echt voor het blok, merkt De Groot. Een typisch watersportthema is dan weer de aandacht voor de veiligheid op het water. “Dit voorjaar vond er een dodelijk ongeval plaats doordat een accu op een huurboot dodelijke gassen uitstootte. We willen dat dat nooit meer gebeurt. Dat bereiken we door aan de ene kant de industrie te vragen om beveiligingen in te bouwen, zodat accu’s niet overbelast kunnen raken. Aan de andere kant moeten ook consumenten begrijpen dat dat stopcontact op de boot, dat met een omvormer op de accu zit aangesloten, niet geschikt is om een ijsblokjesmachine of tosti-ijzer op aan te sluiten. Dat kan alleen als je walstroom hebt. Via de campagne Varen doe je Samen, waar HISWA-RECRON in participeert, worden consumenten voorgelicht. Verduurzaming De verduurzaming van de sector is uiteraard een onderwerp dat veel aandacht krijgt. “Heel belangrijk en daar staan we volledig achter”, oordeelt De Groot. “Maar ook iets waar je weloverwogen beleid voor moet maken.” Zijn collega Gerdina Krijger kan daarover meepraten. Zij is > Paul de Groot Paul de Groot is opgegroeid op het bedrijf van zijn ouders, jachthaven en botenverhuur Meerzicht in Midlaren. “Ik weet dus hoe die bedrijven werken”, zegt hij zelf. Na de Hogere Hotelschool in Leeuwarden werkte hij in de scheepsmakelaardij en bij diverse watersportgroothandels. In zijn vrije tijd was hij wedstrijdzeiler, tot hij bij een gasexplosie op het water ernstige brandwonden opliep. “Daardoor verschoof mijn aandacht naar de organisatie van zeilwedstrijden. Naast wedstrijdleider werd ik jurylid en later ook bestuurslid bij diverse klassenorganisaties en watersportverenigingen. Nu ben ik bestuurslid Wedstrijdzeilen bij de Koninklijke Watersport-Vereeniging Loosdrecht.” Bij HISWA-RECRON voelt hij zich als een vis in het water: “Als je vind dat er wat moet gebeuren, moet je je daar ook voor inzetten”, zegt hij. “Bij HISWA-RECRON kan ik met mijn kennis, ervaring en netwerk echt wat betekenen voor de waterrecreatie.” 06-2021 | Recreactie 17
coverstory Ybema beoordeelt de samenwerking als super efficiënt en tijdsbesparend. “Twee weten meer dan één. Als regiomanagers weten we elkaar goed te vinden. Zo had ik van de week een vraag van een groepsaccommodatie, waar ik even geen antwoord op had. Dan bel ik een collega en die praat me bij. Dat loopt heel soepel. De coronacrisis, waarin veel leden écht moesten knokken voor hun bestaan, heeft in korte tijd een sterk team gemaakt van de mensen die voorheen voor RECRON of HISWA werkten. De kennisdeling is in die tijd ook sterk ontwikkeld. In een tijd waarin de wettelijke regels elke week of zelfs elke dag kunnen wisselen, beschouwden wij het als onze taak de leden altijd van de juiste informatie te voorzien. Dat kwam naar buiten in de nieuwsbrieven én in de kennisbank. Daarmee is het voor alle leden beschikbaar.” HISWA-RECRON regiomanager Flevoland en Noord-Holland en ziet vooral in Amsterdam dat een gemeente ook té ambitieus kan zijn. “Amsterdam heeft besloten dat alle recreatievaart in 2030 emissievrij moet zijn. Het centrum zelfs in 2025. Klinkt goed, maar het betekent niet alleen dat alle recreanten een andere boot moeten kopen – of hem laten ombouwen – maar ook dat de jachthavens de laadvoorzieningen moeten bieden. Rond Amsterdam zijn zo’n 200 havens gericht op de hoofdstad. De boten die daar liggen zouden dus allemaal elektrisch moeten worden. Zelfs netbeheerder Leander zegt dat dat onhaalbaar is. En als de jachthavens al investeren in laadsystemen, dan nog ‘Het stopcontact op een boot is niet geschikt om een tosti-ijzer op aan te sluiten’ blijkt de bereidheid onder botenbezitters om over te stappen op elektrisch varen erg laag. Ombouw kost al gauw 15.000 euro. Dus voor wie investeren die ondernemers dan? Onze eerste missie is om het verbod op verbrandingsmotoren ook voor het centrum van Amsterdam pas in 2030 te laten ingaan. We gebruiken allerlei middelen, zoals media-aandacht, om die wens extra kracht bij te zetten.” Ledenvergaderingen Waar Paul de Groot zich vooral bezighoudt met de landelijke dossiers, zijn de regiomanagers met name bezig met de regionale belangenbehartiging. Gerdina Krijger is een oudgediende van HISWA, net als Jan Ybema, alweer heel wat jaren actief in de meest noordelijke provincies. Dat RECRON en HISWA sinds januari vorig jaar één organisatie vormen, voelt voor hem heel natuurlijk. “Ik werk al jarenlang samen met Petra Ellens, de regiomanager voor RECRON. We organiseerden ook gezamenlijke ledenvergaderingen voor Groningen en Friesland, waar recreatie op het land en op het water natuurlijk enorm door elkaar loopt. Dus de leden zijn gewend op overkoepelende thema’s bij elkaar te komen en dat gaat prima.” Ook de online marketing wordt ontwikkeld. “We hebben bij HISWA veel online marketingkennis. We hebben diverse succesvolle consumentenportals ontwikkeld en nu gaan we die slag maken voor de landrecreatie. Als landelijk projectleider online marketing werk ik daarin intensief samen met communicatieteam. Naar verwachting lanceren we eind dit jaar een nieuw platform, waar alle ‘droge’ bedrijven van gaan profiteren. Ook dat is weer een schoolvoorbeeld van intensieve samenwerking tussen HISWA en RECRON.” IJsselmeer met tralies Rond het IJsselmeer spelen diverse zaken die zowel voor de land- als waterrecreatie van belang zijn, legt regiomanager Gerdina Krijger uit. “De Agenda IJsselmeergebied 2050 is opgesteld om het IJsselmeer toekomstbestendig te maken. Dan moet je denken aan zaken als veiligheid, watervoorraad en klimaat. Daar komt een hele waaier aan maatregelen uit voort, die consequenties hebben voor de waterrecreatie en de ondernemers. Ook het energiebeleid wordt daarin opgenomen, via de Regionale Energie Strategieën. Dan gaat het onder meer om het inplannen van wind- en zonneparken. Beleidsmakers zetten die graag in en om het water. Maar ze staan niet stil bij de ruimtelijke kwaliteit van het IJsselmeer. Straks wordt dat hele meer door windmolens omringd, alsof je in een soort gevangenis aan het varen bent. Wij blijven erop hameren dat dat echt niet kan.” Een ander aspect in het Markermeer, IJmeer en in de Randmeren is de groei van waterplanten. “Die worden enkel in de vaargeulen gemaaid, maar zorgen juist daarbuiten voor erg veel problemen met de pleziervaart”, vertelt Krijger. “Wij hebben een stevige lobby richting betrokken overheden, vanuit onze doelstelling om zoveel mogelijk recreatiewater bevaarbaar te houden.” 06-2021 | Recreactie 19
de bezieling Marcel en Marinke Schuldink van De Pallegarste Ambitieus bedrijf met groeipijntjes Camping de Pallegarste kreeg december vorig jaar de vijfde ster van de ANWB uitgereikt. Het vormt de kroon op het werk van twee bevlogen ondernemers, die het familiebedrijf in korte tijd een enorme groei hebben bezorgd. Dat ging overigens niet zonder groeipijnen. “Wij zijn in het hoogseizoen vrij van vaste taken en zijn dan enkel bezig met brandjes blussen.” Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Max de Krijger Camping de Pallegarste is een echt familiebedrijf. Min of meer gedwongen door de ruilverkaveling streek de opa van huidig eigenaar Marcel Schuldink in 1958 neer in het Overijsselse Mariënberg. Hij had flink wat grasland voor de koeien en af en toe kwamen er mensen vragen of ze mochten kamperen. Zo ontstond eind jaren ‘60 de camping. Die groeide al snel uit tot een centraal punt tussen Mariënberg en Beerzerveld. In de kapschuur werd bier verkocht, er ontstond een tafelvoetbal- en volleybalvereniging. De vaste gasten hadden het gezellig en mensen uit het dorp sloten daar graag bij aan. Marcel: “Mijn oom en tantes waren tegen de 20 en brachten hun vrienden hierheen. Verder was er niks te doen in het dorp.” Vaste gasten Marcel was 7 jaar toen zijn vader de camping overnam. Zijn ouders wisten het bedrijf te vergroten tot de huidige 14 hectare en plaatsten in 2002 een nieuw hoofdgebouw. In basis bleef Marinke en Marcel Schuldink 20 Recreactie | 06-2021
het bedrijf echter wat het was: een gezellige camping voor vaste gasten, met een klein aantal plekken voor passanten. Dat veranderde toen Marcel (42) en zijn vrouw Marinke (41) de camping in 2010 overnamen. Beiden hadden eerst een carrière buiten het bedrijf gehad. Na een studie HTS elektrotechniek werkte Marcel acht jaar als projectleider bij een installatiebedrijf. Marinke had accountancy gestudeerd en werkte ook als accountant. Vol enthousiasme besloten zij zich fulltime aan het recreatiebedrijf te wijden. “Het was op zich een prima bedrijf, maar wel veertig jaar oud”, vertelt Marcel. “We zijn het wel flink gaan aanpakken.” Daarbij hanteerden zij een werkwijze die kenmerkend is voor deze ondernemers: niet te gauw genoegen nemen met wat er is, maar hun eigen weg zoeken en streven naar kwaliteit. Dat komt bijvoorbeeld naar voren in de verkoop van stacaravans. Marcel en Marinke ontdekten al snel dat de betere modellen uit Engeland komen. Ze reisden zelf naar Engeland en selecteerden daar een kwalitatief hoogwaardige en goed betaalbare leverancier. Om vervolgens zelf een caravanimport te beginnen. Die liep meteen goed, want gasten met verouderde caravans die eens wat nieuws wilden, kregen een aantrekkelijk aanbod van Marcel en Marinke. “We hoefden er niet op te verdienen, dus we konden ze heel goedkoop aanbieden.” Aandacht voor de installatie Marcel heeft als voormalig medewerker van een installatiebedrijf veel aandacht voor de elektrotechniek. Zo werd de stroomaansluiting bij de plaatsen al heel snel verzwaard van 4 naar 16 Ampère. De wifi op het bedrijf is dik in orde: er staan wifi-masten en er zijn meer dan 200 modems voor kabelinternet, die ervoor zorgen dat er op elke plek 200 Mbit internet ‘Wij praten veel met de gasten en zo kunnen we het bedrijf steeds beter maken’ beschikbaar is, en dat is supersnel. Heel veel installaties zijn duurzaam uitgevoerd, met warmtepompen, led-verlichting en bewegingsmelders. In de afgelopen tien jaar werd het aantal toeristische plaatsen steeds groter, terwijl het aantal vaste plaatsen werd uitgedund. “Nog steeds hebben we er veel”, zegt Marcel. “We gaan niemand wegjagen en de 170 jaarplaatsen vormen nog steeds een mooie basis voor ons bedrijf.” De laatste vier jaar zijn er bovendien 41 verhuuraccommodaties geplaatst, zowel stacaravans als safaritenten en zelf ontworpen bijzondere verblijven, bijvoorbeeld een chalet met anderhalve etage. Ook daarvoor gingen Marcel en Marinke weer zelf op onderzoek uit. “We vonden de prijs-kwaliteitverhouding die geboden werd onvoldoende”, stelt Marcel. “Dus zijn we maar eens een rondje door Europa gaan maken. In Polen vonden we een bouwer die precies kon maken wat wij wilden. Die hebben we laten voorzien van gewone, courante apparatuur. Belangrijk, want op een dag krijgt je storing en dan moet de servicemonteur er ook mee overweg kunnen.” Publiekstrekker Inmiddels telt het bedrijf 110 toeristische plaatsen, zonder uitzondering voorzien van stroom, kabel-tv, wifi, riool en water. Ze zijn in het hoogseizoen en de voorjaarsvakanties allemaal bezet. Dat is vooral te danken aan drie grote investeringen die Marcel en Marinke de afgelopen jaren deden. “Belangrijk was het verbouwen van de loods van het animatieteam tot een overdekte speeltuin”, vertelt Marcel. “Iets later, in 2015, hebben we het zwembad verbouwd. Het was gewoon een openluchtbad. We zagen dat collega’s een overkapping bouwden, soms zo-één die > 06-2021 | Recreactie 21
Nieuw in de verkoop: Een fraai in het Friese Merengebied gelegen camping: - 4,8 hectare eigen grond; - circa 200 kampeerplaatsen; - met overdekt zwembad. Taxatie nodig? Wij zijn u graag van dienst! Kiest u ook voor een écht familiebedrijf in Noord-Nederland? Vraagprijs: € 2.150.000,00 k.k. Wilt u uw bedrijf verkopen? Zoekt u hierbij begeleiding, met oog voor persoonlijke aandacht? Neem dan contact met ons op! Neem dan contact op met Arjan of Carina! Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Nadere www elaar O.Z. 592 462 844 22 32 10 10 Kijk voor meer informatie op: www.hiswa-recrontaxateur.nl Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 www.hiswa-recronmakelaar.nl E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl
de bezieling je open kunt rollen. Wij hebben ervoor gekozen om ons geld uit te geven aan mooie waterspeeltoestellen. En dat bleek een enorme publiekstrekker.” Het jungle-thema van de waterspeelplaats vormde meteen ook de inspiratie voor de mascotte van de Pallegarste: Pallie de Olifant. Marinke: “Wij praten veel met de gasten en dat levert ons veel inzichten op om het bedrijf beter te maken. Al jaren maakten mensen opmerkingen over het sanitair. Dat heeft ertoe geleid dat we in 2019 een totaal nieuw, verwarmd sanitairgebouw in gebruik namen.” De Pallegarste zat bij de ANWB-beoordeling inmiddels tegen de vijfde ster aan. Marcel heeft de ANWB geconsulteerd: hoeveel wc’s en douches horen we te hebben bij ons aantal plekken? En hoe groot moeten die dan zijn?” Daarnaast werd het sanitairgebouw voorzien van allerlei voorzieningen waar je echt mee opvalt. Er kwam een hondendouche, er zijn privé-badkamers en de kroon op het werk is een afwasstraat, zoals bekend uit de horeca. Gasten kunnen hun afwas in een rekje plaatsen, even spoelen, daarna in een bak waar het 3 minuten bij hoge temperatuur wordt gewassen. Daarna kan het rek eruit worden getild en een paar minuten later is het droog. “En de gasten vinden het geweldig!”, merkt Marcel. Brandjes blussen Met alle verbeteringen van de laatste jaren en de vijfde ster is de Pallegarste enorm hard gegroeid. “De winkel verkoopt nu tien keer zoveel broodjes als vroeger. Het kort kamperen is in tien jaar tijd 33 keer zo groot geworden, zegt Marinke, die als goed accountant alle cijfers in haar hoofd heeft. Dat levert ook ‘Het kort kamperen is in tien jaar tijd 33 keer zo groot geworden’ groeipijnen op: zaken die eigenlijk pas aan het licht komen als het bedrijf volop draait. Naast de 5 man vast personeel – en er komen er binnenkort weer een paar bij – zijn er in het hoogseizoen nog ruim 50 seizoenskrachten aan het werk. “Wij proberen onszelf vrij te plannen van vaste taken en zijn dan enkel bezig met brandjes blussen”, legt Marcel uit. Een verstopt riool, een zieke medewerker, er zijn elke dag genoeg losse taken om twee mensen flink bezig te houden. “We vinden het ook niet erg om af en toe met de gasten bezig te zijn. Bij al het succes en de groei van ons bedrijf, vind ik het directe klantcontact namelijk nog steeds het leukste wat er is. Dan merk je waar je het allemaal voor doet.” Wakker liggen van de coronacrisis Marcel en Marinke hebben drie dochters, van 10, 11 en 15. De toekomst van het bedrijf? “Het is nog veel te vroeg om het te hebben over de opvolging”, stelt Marinke. “Dat moeten ze later zelf maar weten. Het zou best leuk zijn. Hoewel ik daar vorig jaar wel erg aan twijfelde hoor. We hadden zoveel geïnvesteerd en toen viel door de lockdown opeens het hele voorseizoen weg. Daar heb ik wel van wakker gelegen. Alles wat we hebben zit in het bedrijf. Als dat ploft hebben we niets meer, zelfs geen woning. Gelukkig is het toen in de zomer voor een deel weer goedgekomen.” De coronacrisis heeft ook innovaties gebracht die wellicht gewoon kunnen blijven. Zo kwam er de drive through check in, waarbij de gasten tijdens de wissel op zaterdagmorgen niet meer de receptie in hoeven. Een medewerker – in de praktijk vaak Marcel of Marinke zelf – verwelkomt de gasten en geeft door het raam van de auto de benodigde informatie. “Dat werkt lekker snel en toch kunnen we de gasten een persoonlijk welkom bieden.” 06-2021 | Recreactie 23
de visie Drents gedeputeerde Henk Brink ‘ De fiets is de winnaar van de coronacrisis’ ‘Ik kom op voor de sector, maar ik ben geen belangenbehartiger’ 24 Recreactie | 06-2021
Drenthe lijkt goed uit de coronacrisis te komen. De bezoekcijfers trekken aan en recreatieondernemers en provinciebestuur hebben een positieve schwung met elkaar. In absolute aantallen trekt Drenthe de meeste toeristen van de noordelijke provincies. Maar gedeputeerde Henk Brink heeft ook zorgen. Met name over de groepenmarkt en het investeringskapitaal van bedrijven. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: provincie Drenthe De CBS-cijfers die Henk Brink begin augustus onder ogen kreeg, bevestigden zijn sterke vermoedens. Drenthe ontving in 2020 meer binnenlandse toeristen dan in 2019. Vorig jaar kwamen ruim een miljoen mensen naar de ‘oer-provincie’, tegenover 890 duizend in 2019. Drenthe boekt daarmee een stijging van 14 procent. Die toename is niet zo spectaculair als de andere noordelijke provincies. Friesland zag het aantal binnenlandse bezoekers stijgen met 35 procent en Groningen zelfs met 55 procent. In absolute aantallen trekt Drenthe wél de meeste toeristen van de noordelijke provincies. Bent u tevreden met de CBS-cijfers? “Jazeker. De campingsector doet het goed. Ondernemers spelen goed in op nieuwe ontwikkelingen. Een vriend van mij heeft een camping en vertelde me dat hij nog nooit zo’n goed jaar heeft gehad. Maar als je kijkt naar de gehele gastvrijheidssector zie je een divers beeld. De evenementensector is hard geraakt en de horeca krijgt minder gasten, al geven die gemiddeld wel meer uit. En de groepenmarkt heeft het moeilijk.” Ziet u veel (bijna) faillissementen bij groepsaccommodaties? “Nee. Onder de groepsaccommodaties zijn veel familiebedrijven en die hebben over het algemeen een goede slagkracht. Maar ik hecht zeer aan de groepensector. Het is een aanjager voor onze bezoekersaantallen. Een weekje met bedrijf of familie in een groepsaccommodatie is vaak een eerste kennismaking met de provincie. Dat leidt tot vervolgbezoek. Gelukkig zien we dat groepsaccommodaties de bakens verzetten en uit het dal klimmen. Als provincie steunen wij hen. Onder meer met een extra marketingcampagne, in samenwerking met Marketing Drenthe. We helpen ook met een expertteam. Dat team helpt ondernemers om te gaan met veranderend consumentengedrag en met het maken van toekomstplannen.” Hoe wil Drenthe straks, na de coronacrisis, zijn gasten ontvangen? “Gastvrij en waardevol! In ons ‘Perspectief op bestemming Drenthe 2030’ hebben we, met verschillende partners binnen en buiten de toeristische sector, vastgelegd dat we onze trots op onze cultuur en identiteit blijven versterken en uitdragen. We zetten in op vernieuwing en kwaliteit. We creëren wandelknooppunten, zoals die er ook zijn voor fietsers. Want we blijven dé wandel- en fietsprovincie. Dat gaan we nog meer uitdragen. De fiets is de winnaar van de coronacrisis. In onze nieuwe campagnes zullen we straks dan ook stevig inzetten op fietsen, wandelen en paardrijden. En op de goede kwaliteit die we in onze provincie kunnen bieden. Door de komst van e-bikes en speed pedelecs werken we hard aan de aanpassing van de infrastructuur. En de routes zijn verbeterd. In het verleden gingen de fietsroutes om de dorpen heen, nu wordt meer rekening gehouden met de horeca als rustpunt voor de fietsers. Ook op het gebied van dagrecreatie maken we grote sprongen. Denk aan de Koloniën van Weldadigheid, die onlangs zijn toegevoegd aan de werelderfgoedlijst van Unesco. En aan Wildlands in Emmen, dat het erg goed doet. Maar toch: als ik kijk naar de investeringen die in de toekomst nodig zijn om de hoge kwaliteit van de recreatiesector vast te houden, maak ik me zorgen. Hebben bedrijven wel genoeg investeringskapitaal om dit vol te houden?” Het kabinet wil de steunmaatregelen na het derde kwartaal van dit jaar stopzetten. Gaat u zich in Den Haag extra inzetten voor meer steun, als Drentse recreatieondernemers u daarom vragen? “Ik kom op voor de sector, maar ik ben geen belangenbehartiger. Natuurlijk is de toeristisch-recreatieve sector van enorm belang voor de werkgelegenheid en de welvaart in onze provincie. Maar ik ben bestuurder geworden voor het algemeen belang. Ik kom op voor toerisme en recreatie, maar óók voor onze landbouw en het mkb. Let wel: als ik iets zie dat niet goed gaat, dan ben ik de eerste die om aandacht vraagt in het IPO, het Interprovinciaal Overleg.” Een aantal maanden geleden was u precies tien jaar gedeputeerde. Waarop bent u als bestuurder het meest trots, als u terugkijkt op die periode? (Na een korte stilte) “Ja, tóch dat die schwung erin zit. Dat ondernemers en provincie samen optrekken, elkaar weten te vinden en waardering hebben voor elkaar. Dat laatste is erg belangrijk. Want het is niet fijn als je je niet gewaardeerd voelt. Dat merk ik bijvoorbeeld als het om de landbouw gaat, daar is te weinig waardering voor. In de toeristisch-recreatieve sector zie je het tegenovergestelde. Daar is wel waardering voor en daar gebeuren heel veel goede dingen.” Henk Brink VVD’er Henk Brink (Zwiggelte, 1958) is sinds april 2011 lid van het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Drenthe. Hij is verantwoordelijk voor onder meer recreatie en toerisme en economie. Voor hij de politiek in ging was hij onder andere voorzitter van LTO Noord afdeling Drenthe, interim voorzitter van LTO Noord en lid van de beleidsraad en de bestuursraad van LTO Nederland. Hij is ondernemer en zit samen met zijn zoon in een maatschap (een boerderij met landerijen en legkippen), waar zijn zoon de dagelijkse leiding van heeft. Brink is getrouwd en vader van drie kinderen. 06-2021 | Recreactie 25
Lelystad Airport Is Lelystad Airport nog wel nodig? Een prestigeproject dat doorgedrukt móet worden. Een schoolvoorbeeld van een onbetrouwbare overheid. En dan misschien wel de belangrijkste vraag: gaat het vliegverkeer zich volledig herstellen van de crisis? De kritiek op Lelystad Airport is fors. HISWA-RECRON pleit voor uitstel en vindt het beter om eerst de luchtruimherziening af te wachten. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Shutterstock, Pixabay Als het aan het kabinet lag was Lelystad Airport, waarin tot nu toe 200 miljoen is geïnvesteerd, al lang geopend. Vier dagen voor de val van het kabinet probeerde minister Cora van Nieuwenhuizen de opening nog door te zetten, maar D66 en ChristenUnie blokkeerden dat. De besluitvorming is daarmee doorgeschoven naar het nieuwe kabinet. 26 Recreactie | 06-2021 Lelystad Airport moet Schiphol ontlasten en vooral korte vakantievluchten binnen Europa uitvoeren. Maar inmiddels is uitstel op uitstel gestapeld. Er is protest van burgers, bedrijven, provincies (Friesland, Drenthe, Overijssel en Gelderland) en gemeenten. Er kwamen vragen vanuit Brussel. Er kwam een stikstofcrisis en coronacrisis. En dan was er vorige maand ook nog het rapport van het VN-klimaatpanel IPCC, dat waarschuwt dat drastische maatregelen nodig zijn om de CO2 -uitstoot tegen te gaan. Ook niet bepaald een aanmoediging om in Nederland
een nieuwe luchthaven te openen. Is Lelystad Airport straks nog wel zo hard nodig, in de nieuwe post-corona werkelijkheid? Eén van de grote bezwaren tegen de luchthaven zijn de laag overvliegende vliegtuigen. Omdat de nieuwe vliegtuigen vanaf Lelystad niet passen in het overvolle Nederlandse luchtruim, wil het kabinet het vliegverkeer onder het huidige netwerk door laten vliegen. Gevolg van deze laagvliegroutes is, dat veel recreatieterreinen in de natuur van Friesland, Drenthe, Overijssel en Gelderland te maken krijgen met geluidsoverlast en een toename van fijn- en stikstof. “Voor de overheid speelt het belang van de recreatiesector en de recreanten totaal niet mee”, zegt een boze Cees Slager, oud-directeur van Molecaten. Vijf van de zeventien Molecaten-bedrijven liggen onder een laagvliegroute. Luchtruimherziening Samen met regiomanager Stijn Boode vertegenwoordigt Slager HISWA-RECRON in de strijd tegen de luchthaven. De branchevereniging is tegen opening van vliegveld Lelystad, zolang de eerstvolgende luchtruimherziening niet is voltooid. Dat is een meerjarig programma dat vanaf 2024, in samenwerking met Duitsland, stapsgewijs wordt gerealiseerd. Stijn Boode: “Er is alle reden om je af te vragen waarom een snelle opening van de luchthaven nodig is. De luchtvaartsector gaat krimpen en de verwachting is dat het nog jaren duurt voordat deze op het niveau van voor de coronacrisis is.” De branchevereniging heeft zich aangesloten bij SATL (de Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen). “De recreatiesector is groot en van enorm economisch belang”, stelt Cees Slager. “Elk mens met gezond verstand kan zien dat wij als sector – samen met de recreanten die van hun rust willen genieten – enorm worden benadeeld. De negatieve effecten van het vliegveld worden afgewenteld op ondernemers en argeloze burgers. En let wel, we hebben als sector met nog geen enkele ambtenaar over dit onderwerp contact gehad! De arrogantie van de overheid is stuitend. En wat is nou precies de reden waarom de overheid deze luchthaven wil doorduwen? Daar wordt heel schimmig over gedaan.” Slager vindt dat de overheid leugen op leugen stapelt. “Ze komen met bijstellingen, maar de laagvliegroutes blijven daar gewoon onderdeel van.” HISWA-RECRON pleit niet alleen voor uitstel van de luchthaven, in afwachting van de luchtruimherziening. De brancheorganisatie heeft ook bezwaar ingediend tegen de natuurwetvergunning voor de luchthaven. “Lelystad Airport vroeg aanvankelijk geen natuurwetvergunning aan, maar dat bleek onterecht”, zegt Boode. “De commissie voor de milieueffectrapportage constateerde vorig jaar dat er grove fouten zijn gemaakt bij de stikstofberekeningen van de luchthaven.” Naar de rechter? Slager onderhoudt contacten met provincies, gemeenten en SATL en praat ook met politici in Den Haag. “De provincies scharen zich steeds meer achter ons, maar hun invloed is helaas niet zo groot in Den Haag. En we weten allemaal dat Lelystad een prestigeproject is van de VVD. En dat de kans dat de VVD ook in het nieuwe kabinet zit, levensgroot is.” Toch blijft hij hoopvol. “Ik blijf hopen dat er ook in het nieuwe kabinet partijen zijn die ‘Mijn grootste bezwaar is dat we te maken hebben met een onbetrouwbare overheid’ > 06-2021 | Recreactie 27
Lelystad Airport zeggen: no way, dit gaat niet gebeuren. Na corona komt er een andere economie.” En als die hoop vals blijkt te zijn? Slager: “Dan moet de rechter zich maar uitspreken over de luchthaven. We hebben een goed voorbeeld: Urgenda die de klimaatzaak won bij de rechter.” Principieel Ook ondernemer René Zweers van camping De Wildhoeve in Emst, maakt zich boos. “Dit dossier is een schoolvoorbeeld van een onbetrouwbare overheid. Het is echt te gek voor woorden.” De Wildhoeve heeft baat bij een recente bijstelling van de laagvliegroute, die iets is verlegd naar de andere kant van de A50. Maar wat Zweers betreft gaat het bij de komst van vliegveld Lelystad helemaal niet om zijn individuele bedrijfsbelang. “Voor mij is dit een principiële kwestie. Op snelwegen moeten automobilisten minder hard rijden om de Veluwe te ontzien. Er worden allerlei maatregelen getroffen om de kwetsbare natuur op de Veluwe te herstellen en behouden. Als ondernemer moeten we besparen op energie – en dat vind ik ook volkomen logisch. Maar laagvliegen is geen probleem? Dit zit mij héél hoog. De noodzaak voor de luchthaven is er niet. Stel het tenminste een paar jaar uit.” Slager komt tot slot nog met een ondernemersargument tegen de komst van de luchthaven. “Vanuit het oogpunt van de ondernemer is dit ook een meer dan kwalijke zaak. Er is namelijk totaal geen sprake van een level playing field. De overheid faciliteert onze concurrent. Een concurrent die geen btw en geen accijns betaalt over zijn kerosine, die over ons heen vliegt naar concurrerende vakantiebestemmingen en die daarbij óók nog eens de fijnstof over onze bedrijven en onze gasten dumpt. Terwijl de Nederlander die in eigen land vakantie viert, wordt geconfronteerd met een exorbitant gestegen toeristenbelasting.” ‘Het duurt nog jaren voor de luchtvaartsector weer op het niveau van voor de coronacrisis komt’ Wat doet geluidshinder met recreatie en toerisme? Wat is de precieze impact van vliegveld Lelystad op recreatie en toerisme? Een studie van Breda University of applied sciences geeft een voorzichtige indicatie. De universiteit deed in 2020 verkennend onderzoek naar de impact van het luchtvaartgeluid van Maastricht Aachen Airport (MAA) op toerisme en verblijfsrecreatie. Dat gebeurde in opdracht van HISWA-RECRON, Koninklijke Horeca Nederland en Visit Limburg. De algemene conclusie is dat er negatieve effecten optreden op de specifieke toeristische kwaliteiten van het Zuid-Limburgse heuvelland als gevolg van de aan- en uitvliegroutes van MAA. De vluchten stijgen en dalen voornamelijk over het ZuidLimburgse heuvelland. Een groot deel van de stiltegebieden zal niet meer stil zijn. Ook het rustige landschappelijke karakter wordt aangetast, terwijl de natuur- en stiltebeleving beduidend afneemt. Belangrijke uitkomsten: – Bijna 70 procent van de bezoekers van de regio zou een accommodatie niet boeken als reviews melding maken van geluidsoverlast. – De normen voor luchtvaartgeluid zijn gericht op bewoners en niet op recreanten. – Aspecten als ‘natuur’, ‘sfeer’ en ‘rust en kalmte’ worden door respondenten als zeer belangrijk beschouwd. – Van de drie grootste stiltegebieden in het ZuidLimburgse heuvelland voldoen er nu nog twee exact aan de norm van maximaal 40dB. Bij volledig gebruik van het vergunde aantal vluchten gaat het geluidsniveau daar dik overheen. 06-2021 | Recreactie 29
trends ABN AMRO optimistisch over dagrecreatie Attractieparken en dierentuinen zijn hard getroffen door de coronacrisis. Was de klap in 2020 al keihard (de bezoekersaantallen halveerden bijna); voor 2021 gaan de parken uit van vergelijkbare dramatische cijfers. Toch ziet ABN AMRO ook lichtpunten. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Toverland In 2020 daalden de bezoekersaantallen van de vijf grote attractieparken en dierentuinen met 30 tot 53 procent. Ook de verkoopopbrengsten uit de horeca, die al gauw 25 tot 30 procent van de totale baten van attractieparken omvatten, namen sterk af omdat restaurants moesten sluiten. Naar verwachting zal ook de omzet in 2021, ondanks de versoepelingen, ver onder die van 2019 blijven. Dat stelt ABN AMRO in het rapport Stand van de leisure, dat in juli 2021 verscheen. Lessen uit de crisis Desondanks is ABN AMRO optimistisch over heel het jaar 2021. Voor attractieparken en dierentuinen verwacht de bank een omzetstijging van ongeveer 5 procent ten opzichte van 2020. Daarbij ging ABN AMRO nog wel uit van een einde aan de 1,5 meter regeling per 1 september en een verhoogde bereidheid van consumenten om wat extra te spenderen aan bijvoorbeeld eten en drinken. Let wel: bij die verwachte omzetstijging blijven de attractieparken en dierentuinen 55 procent onder het niveau van 2019. ABN AMRO is ook optimistisch over de lessen die worden getrokken uit de crisis. Op basis van die ervaring zullen de bedrijven hun bedrijfsmodellen verstevigen, denkt de bank. Digitale middelen spelen daarbij een belangrijke rol. Bezoekers kiezen bijvoorbeeld steeds meer voor een tijdslot. Dat stelt de parken in staat om het bezoek te spreiden, hun personeelsplanning te optimaliseren en de bezoekerswaardering te verhogen. Persoonlijke relatie De bank verwacht dat in de toekomst meer gekeken zal worden naar het type bezoeker en dat de parken een meer persoonlijke klantrelatie zullen aangaan. 75 procent van de bezoekers staat open voor gepersonaliseerde aanbiedingen, zolang de veiligheid Tijdsloten en dynamic pricing dragen bij aan een betere spreiding van gasten van hun persoonsgegevens geborgd is en de boodschap relevant, aldus ABN AMRO. Ook is het voor attractieparken en dierentuinen kansrijk om marketing aan te passen op de weersverwachting en dynamic pricing in te zetten. Dynamic pricing is de beste manier om vroegboekingen te stimuleren. Daarnaast motiveert het een deel van de bezoekers aan de website een latere datum te kiezen op populaire dagen zoals de zaterdag en de zondag. Ook bij het terughalen van eerdere bezoekers spelen digitale middelen een belangrijke rol in de marketingcommunicatie. Denk hierbij aan sms, app en e-mail. Ook dit kan zorgen voor meer controle over wie wanneer komt. 06-2021 | Recreactie 31
Specialist in chalets, stacaravans & mobilhomes Kom op uw gemak de chalets beleven! Reina Chalets Showterrein Konneweg 6b 3234 KG Tinte +31 (0)181 727 030 info@reinachalets.nl FANTASIERIJK SPELEN NATUURLIJK SPELEN STRAAT MEUBILAIR Latenwe samen aan tafel gaan Recreatie Vakbeurs 16,17 en 18 november 2021 Standnummer 154 reinachalets.nl www.rosstucker.nl
kennis delen Met verkoopvoorwaarden sturen op kwaliteit Als recreatieondernemer blijf je sturen op kwaliteit en uitstraling. Het hanteren van verkoopvoorwaarden is een belangrijk hulpmiddel, bijvoorbeeld om verkoop van een caravan mét standplaats te voorkomen. In een eventuele conflictsituatie sta je er sterk mee, zo blijkt uit een recente uitspraak van de Geschillencommissie Recreatie. Tekst: Jeroen Kamphuis (ZYPP) Foto: Maarten Bokslag Een recreant huurt een jaarplaats op je bedrijf en wil zijn kampeermiddel met behoud van de plaats verkopen. Als ondernemer waak je over de kwaliteit van je bedrijf en wil je zeggenschap over die verkoop. Dan is het belangrijk dat je verkoopvoorwaarden hanteert. Daarin werk je uit onder welke omstandigheden en voorwaarden je als ondernemer bereid bent om mee te werken aan verkoop van een kampeermiddel met behoud van de plaats. Je kunt daarbij denken aan het stellen van technische voorschriften, leeftijdseisen of een minimale (taxatie)waarde. Recente uitspraak In artikel 9 lid 1 van de RECRON-voorwaarden staat dat een recreant te allen tijde zijn kampeermiddel mag verkopen. Verkoop van het kampeermiddel met behoud van de plaats is echter slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van de ondernemer. In artikel 9 lid 2 is vastgelegd dat de ondernemer verkoopvoorwaarden kan hanteren waar de recreant zich aan dient te houden. Uit een recente uitspraak blijkt dat verkoopvoorwaarden ook bij de Geschillencommissie Recreatie stand houden. De recreant klaagde dat hij een kampeermiddel van de ondernemer had gekocht, dat hij vervolgens niet met behoud van de plaats mocht doorverkopen aan een derde. De recreant zegt hierdoor 5000 euro schade te hebben geleden. De ondernemer stelt op zijn beurt dat op de jaarovereenkomst de RECRON-voorwaarden voor vaste plaatsen van toepassing zijn verklaard en dat de huurder heeft ingestemd met het parkreglement. In dat parkreglement heeft de ondernemer verkoopvoorwaarden geformuleerd. Beleidsvrijheid De Geschillencommissie gaat in op de achtergrond van artikel 9 van de RECRON-voorwaarden voor vaste plaatsen: het terrein is van de ondernemer en die houdt zeggenschap over welke huurders op zijn standplaatsen komen. Aan toestemming voor verkoop kunnen voorwaarden worden verbonden, die de ondernemer zelf mag bepalen. De ondernemer heeft dus beleidsvrijheid om bij een overdracht van een kampeermiddel de plaats niet mee te verhuren. Die beleidsvrijheid wordt alleen begrensd wanneer het onthouden van toestemming naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn. Dat is een hoge drempel waar niet snel aan voldaan zal worden. Op basis hiervan werd de klacht van de recreant ongegrond verklaard. Uit dit voorbeeld blijkt dat het hanteren van verkoopvoorwaarden een goed instrument kan zijn om te blijven sturen op kwaliteit en ouderdom. Het terrein is van de ondernemer en die houdt de volledige zeggenschap 06-2021 | Recreactie 33
vakinfo Wanneer verkoop je het beste je bedrijf? Denk je erover om je recreatiebedrijf te verkopen? Met de hoge prijzen van het moment is de tijd nu rijp. Maar ook bij een toekomstige verkoop is het slim om nu vast voorbereidingen te treffen. Verkoopklaar maken doe je ruim voor het moment van verkoop. De bedrijfsstructuur moet zodanig zijn, dat je bij een eventuele verkoop zo min mogelijk aan de fiscus hoeft af te dragen. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Shutterstock Er zijn verschillende ontwikkelingen die juist nú de verkoop van je recreatiebedrijf interessant maken. Steeds meer Nederlanders vieren vakantie in eigen land, waardoor de vraag stijgt. Bovendien zien steeds meer nationale en internationale kopers het vakantiepark als een lucratieve investering. De rente bij de bank levert deze partijen nauwelijks nog iets op. Investeren is het credo. Maar wanneer is je bedrijf klaar voor verkoop? Dat is afhankelijk van verschillende factoren. – Wat is de staat van onderhoud? – Hoe zit het met de winstgevendheid? – Hoe is de bezetting van je park? – Hoe zien de online reviews eruit? Een auto verkoopt beter als hij is opgepoetst en motorisch prima in orde is. Dat geldt ook voor een recreatiebedrijf. Wil je je bedrijf verkopen, zorg er dan voor dat het verkoopklaar is en kan blinken in de etalage. Verkoopklaar maken Verkoopklaar maken doe je niet kort voor het moment van verkoop. Het is goed om te allen tijde – ook als je helemaal niet van plan bent om de markt op te gaan – klaar te zijn om te kunnen verkopen. Zet daarom elk jaar voor jezelf op een rijtje of en zo ja wanneer het verstandig is om tot verkoop over te gaan. Houd je verkoopwaarde scherp door de winstgevendheid en de kwaliteit te monitoren. Voor winstgevendheid overleg je met je adviseur(s); voor kwaliteit kun je bijvoorbeeld een jaarlijkse enquête houden onder je gasten. Een goede bedrijfsstructuur kan veel belasting schelen Wie in economisch gunstige tijden zijn bedrijf verkoopt, wil optimaal profiteren van de marktomstandigheden. Dat betekent vooral: een hoge prijs krijgen voor je bedrijf. Maar de verkoopdeal kan nog veel meer opleveren als je ervoor zorgt dat je bedrijfsstructuur op orde is. Vergeet niet dat bij een verkoop de fiscus een groot deel van de koopsom opeist. Het is daarom belangrijk dat je structuur zo goed in elkaar zit dat er zo weinig mogelijk geld naar de fiscus gaat. Check elk jaar of de structuur nog past bij je bedrijf en of deze bij een eventuele verkoop belastingtechnisch nog het meest gunstig voor je is. Kortom: een goede voorbereiding op een verkoop, is de voorwaarde voor succes. Met dank aan Maas recreatie bedrijfsmakelaardij 06-2021 | Recreactie 35
inspiratie? Meer Ga naar onze site of scan de qr-code en word gratis abonnee van ons online inspiratie magazine.
productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Futuristisch belevingsbed Sleeperoo is een innovatieve slaapcube die is uitgerust met duurzame materialen. Zoals een soybeanoliekernmatras van 1,60 x 2 meter en zacht beddengoed, gemaakt van schapenwol of bamboevezels. De slaapcube heeft drie grote panoramische ramen en een transparant dak voor een ervaring met alle zintuigen. De Sleeperoo, die een vloeroppervlak nodig heeft van drie bij vier meter, wordt door de leverancier verhuurd. T: (+32) 476 57 16 21 I: www.sleeperoo.de Slimme hygiënespoeling TECE heeft hygiënespoeling geïntegreerd in de spoelkast van het toilet. De gebruiker kan met behulp van een app de spoelprogramma’s programmeren en aanpassen. De app registreert ook alle spoelingen, wat praktisch is als gegevens moeten worden getoond aan een controlerende instantie. T: (0592) 41 50 74 I: https://go.tece.com/drinkwaterhygiene T: (050) 312 96 85 I: www.wola.nl Werkwagen De werkwagen met geruisloze foamwielen is heel geschikt om bijvoorbeeld ‘s avonds nog een laatste schoonmaakronde te doen in sanitairgebouwen. De werkwagen heeft vier grote foamwielen van 150 millimeter waardoor deze veel minder lawaai maakt. De wagen is voorzien van een afvalzakhouder van 120 liter, met duwbeugel en verstevigde zakhouders. Schoonloopzone ook als tapijt Emco komt met schoonloopzones die geïntegreerd kunnen worden in profielmatten. Hierdoor combineert de producent twee belangrijke functies: de gastvriendelijke uitstraling van de profielmat, voorzien van tapijt, én de reinigende functie van de schoonloopzone. Het nieuwe product is verkrijgbaar in zestig kleuren. Het kan naar wens worden aangepast op het gebied van belasting, loopfrequentie, vocht- en vuilopname en brand- en slipveiligheid. T: (073) 599 83 00 I: www.emco-bau.com 06-2021 | Recreactie 37
SHARP MAGNETRONS INRUIL ACTIE PROFESSIONELE MAGNETRONS Sterk, fl exibel en robuust Magnetron Type R-15AM inh. netto 28 ltr. bediening draaiknop 3 kookfasen 5 energieniveaus vermogen: 1000 watt afm. oven 35,1x37,2x21,1 cm afm. 52x42,4x30,9 cm 230 Volt | 1,55 kW Magnetron 5077.015 normaal actie inruilkorting NU 590,479,50,429,Magnetron Type R-25AM inh. netto 20 ltr. bediening draaiknop 2 magnetronbuizen stapelbaar 4 energieniveaus vermogen: 2100 watt afm. oven 33x33x18 cm afm. 51x47x33,5 cm 230 Volt | 3,15 kW Magnetron Type R-25AT inh. netto 20 ltr. bediening tiptoets ontdooifunctie 10 vaste programma's 20 inst. programma's, 3 kookfasen vermogen: 2100 watt afm. oven 33x33x18 cm afm. 51x47x33,5 cm 230 Volt | 3,15 kW Type R-15AT inh. netto 28 ltr. bediening tiptoets ontdooifunctie 10 vaste programma's 20 inst. programma's, 3 kookfasen vermogen: 1000 watt afm. oven 35,1x37,2x21,1 cm afm. 52x42,4x30,9 cm 230 Volt | 1,5 kW Magnetron Type R-7500AT inh. netto 19 ltr. bediening tiptoets 10 vaste programma's 30 inst. programma's, 7 kookfasen inverter unit; snel, gelijkmatig en energiezuinig koken 14 vermogensinstellingen vermogen: 1800 watt dubbele + 3 dubbele hoeveelheid instelling stapelbaar afm. oven 33,2x33x17,2 cm afm. 42x48x33,7 cm 230 Volt | 1,8 kW 5077.025 normaal actie inruilkorting NU 615,499,60,439,5077.115 normaal actie 1.440,1.145,5077.125 normaal actie inruilkorting 100,NU 1.045,EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl 1.430,1.145,inruilkorting 100,NU 1.045,GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl 5077.180 normaal actie 1.430,1.145,inruilkorting 100,NU 1.045,VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 18-04-01 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl
Ga meer genieten met onze techniek: • internet • televisie • glasvezel • telefonie • infrastructuur • technische producten • installatietechnieken • webshop Stabiel en snel internet, net als thuis! Een internetverbinding moet simpel, snel en stabiel zijn. Uw gast rekent daar op. Wanneer meerdere personen van hetzelfde gezin online films of tv-uitzendingen op hun vakantieadres gaan bekijken en muziek gaan luisteren, krijgt u een behoorlijke belasting. Als de internetaansluiting die capaciteit niet biedt, is dat een teleurstelling voor uw gasten. Wat zijn de mogelijkheden om uw gasten een snellere data-verbinding Seijsener techniek. Ga maar genieten! aan te bieden? Wat zijn uw mogelijkheden om op uw gehele terrein een goed bereik te hebben? We zijn er trots op dat wij nu geaccrediteerd Partner van Vodafone Business zijn. Deze strategische samenwerking stelt ons in staat om u nog meer ijzersterke diensten aan te bieden. Together we can! Dat is genieten. Seijsener info@seijsener.nl Tel. 075-6810 610 seijsener.com
m
1 Online Touch