op één lijn 38 3e uitgave 2010 Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Herkent u het? DOOR KRySTLE PENDERS, PSyCHOLOOG & ONDERZOEKER MONDRIAAN 1 op de 4 ouderen kampt met psychische klachten dan wel psychische stoornissen, waarbij stemmingsproblematiek, angst en dementie het meest genoemd worden. Opvallend is dat persoonlijkheidsstoornissen niet in dat rijtje terug te vinden is, terwijl deze problematiek vaak voorkomt binnen deze leeftijdsgroep, oplopend tot 13% in de algemene bevolking. Ondanks dat ongeveer 1 op de 8 ouderen belast is met persoonlijkheidspathologie, wordt dit vaak niet herkend. Het gestandaardiseerd signaleren van persoonlijkheidspathologie bij ouderen is echter van essentieel belang. Enerzijds bevordert het de gerichte doorverwijzing vanuit de huisartspraktijk naar de GGZ. Anderzijds heeft de aanwezigheid van persoonlijkheidsstoornissen ook consequenties voor de (verdere) hulpverlening. Zo wordt de aanwezigheid van persoonlijkheidspathologie geassocieerd met specifieke en doorgaans gecompliceerde uitingen van symptomen en syndromen, die gedragsadvisering en behandelplanning beïnvloeden. Hoewel de kans groot is dat de huisarts geconfronteerd wordt met oudere patiënten bij wie persoonlijkheidsproblematiek een rol speelt, is er nog geen geschikt instrument voor handen die herkenning vergemakkelijkt. Bestaande persoonlijkheidsvragenlijsten zijn ontwikkeld voor volwassenen en zijn doorgaans niet zonder meer af te nemen bij ouderen. Door de lengte, het taalniveau en de layout vormen deze instrumenten een (te) grote belasting. Daarnaast zijn genoemde instrumenten niet genormeerd voor de oudere doelgroep en wordt er geen rekening gehouden met leeftijdspecifieke kenmerken. Zo zijn er aanwijzingen dat persoonlijkheidsstoornissen op latere leeftijd zich anders kunnen manifesteren dan bij jong(ere) volwassenen. Kortom het huidige instrumentarium is niet toegespitst op ouderen en is daarnaast weinig praktisch in de huisartspraktijk. In dit kader wordt momenteel onderzoek gedaan naar de psychometrische eigenschappen en klinische bruikbaarheid in de huisartspraktijk van een recent ontwikkeld screeningsinstrument, de Gerontologische Persoonlijkheidsstoornissen Schaal (GPS; Van Alphen, 2006). 14 Dit instrument, dat specifiek is toegespitst op ouderen bevat behoudens een patiëntenversie ook een informantenversie, die beiden uit zeventien vragen bestaan die binnen twee minuten te beantwoorden zijn. Om uitsluitsel te geven over de kwaliteit van de GPS binnen de huisartsenpraktijk dient deze onder een doelgroep van tenminste 500 senioren van zestig jaar of ouder en een even grote groep informanten afgenomen te worden. Vooralsnog werken vier huisartsenpraktijken mee aan het onderzoek. Om het vereiste aantal afnamen te bewerkstelligen zijn er echter nog meer huisartspraktijken nodig die hun medewerking willen verlenen. Vindt U als huisarts ook dat het snel en eenvoudig herkennen van de mogelijke aanwezigheid van een persoonlijkheidsstoornis bij een toch al kwetsbare doelgroep, de senioren, van groot belang is en wilt U uw medewerking verlenen aan het onderzoek, dan U zich opgeven door contact met mij op te nemen: k.penders@mondriaan.eu, ook als u meer informatie wenst over het project.
15 Online Touch Home