op één lijn 50 3e uitgave 2014 Puntig Over het verschijnsel volgzaamheid DOOR FELIX PUNT, GEDRAGSWETENSCHAPPER HUISARTSOPLEIDING MAASTRICHT Weet u wat het leuke is aan het schrijven van columns? Je kan van alles poneren zonder dat je je hele grote zorgen hoeft te maken over de fundering en het waarheidsgehalte van wat je zegt. Als wetenschapper bijvoorbeeld, ben je verplicht om met naam en toenaam je bronnen te noemen dan wel om door eigen onderzoek te staven wat je beweert. Als columnist daarentegen kom je heerlijk weg met frasen als: ‘Ik ken ergens een ...’ (vul maar in), ‘Het schijnt zo te zijn, dat ...’, ‘Men beweert ...’, ‘Ik meen ...’ et cetera. Als columnist mag je zelfs stellen: ‘Onderzoek wijst uit, dat ...’, zonder dat je dit onderzoek nader hoeft te specificeren. Om deze reden ben ik dus graag een columnist: ik kan dan alles zeggen wat ik wil en ik hoef niets nader te verbijzonderen. Heerlijk! Amusant! En met een beetje geluk smult u er ook van. Over het thema ‘Veertig Jaar Maastrichtse Huisartsopleiding’ op dit moment echter even geen tendentieuze woorden, ook niet op het artikel in het Lovah-bulletin (mei 2014) ‘Omgaan met een disfunctionerende collega tijdens de opleiding’. In dit artikel voert de auteur ‘een’ derdejaars aios op aan ‘een’ - eveneens - niet nader gespecificeerd instituut. We ontwaren hier een columnist-in-de-dop vanwege zijn niet geheel waarheidsgetrouwe betoog. Ik kén namelijk de docent uit het verhaal van de auteur. Deze docent onderschrijft het belang van een goed protocol inzake disfunctionerende collega’s, maar heeft een andere kijk dan de betreffende aios op dat wat er in diens derde opleidingsjaar tezamen is besproken en besloten. Maar let nu op: juist het gegeven van het uit elkaar lopen van twee verhalen over hetzelfde voorval, vind ik een verontrustend feit en nu ben ik zelfs even uiterst serieus. Ik constateer dat er in de relatie van aios tot instituut c.q. docent c.q. opleider, en dit ondanks een leerperiode van veertig jaar, nog altijd sprake is van afhankelijkheid en macht. Hoe je het ook wendt of keert: het instituut gradueert de aios en de aios weet zich hierom afhankelijk van het instituut. We zien dit bijvoorbeeld terug in de omzichtigheid waarmee aios hun opleiders evalueren in de halfjaarlijkse hao-aios toets c.q. de tegenwoordige LEOh. Tijdens terugkomdagen betwijfel ik echt af of aios het onderwijs werkelijk zo ‘oké’ vinden als op de evaluatieformulieren wordt ingevuld. Besluiten aangaande het leerproces, zoals het besluit om het opleidingsjaar van een aios te verlengen, worden wel ogenschijnlijk maar niet altijd daadwerkelijk in gezamenlijkheid genomen. Mijn conclusie: aios schikken zich. Aios zeggen ‘ja’ terwijl van binnen regelmatig ‘neen’ wordt geschud. We ontwaren hier een universeel fenomeen binnen de relaties waarin sprake is van macht. Als columnist is het mij nu toegestaan het bij deze woorden te laten. Het hoeft ook allemaal niet te kloppen, wat ik hierboven zo poneer. Maar ik ken ergens een (!) huisartsinstituut waar alle muren bestaan uit wanden en deuren van glas. Alle gesprekken, alle correspondentie en alle gedachten en motieven zijn zichtbaar en hoorbaar voor iedereen. Binnen dat instituut schijnt het zo te zijn (!) dat er op geen enkele wijze macht wordt ingezet. Management, docenten, overig wetenschappelijk personeel en aios zoeken allen uit hoofde van hun functie wel invloed uit te oefenen, maar zij zijn daarover uiterst transparant - en corrigeerbaar. Dit instituut kent een zorgzame cultuur, en men beweert (!) dat het juist daarom een vitale organisatie is: iedere betrokkene voelt dat er oprecht naar verbetering wordt gezocht. Ik meen (!) dat met name de openheid van de betrokkenen hier wel eens de essentiële sleutel zou kunnen zijn. Immers: het mogen en kunnen uiten van wat je werkelijk beweegt, is een voorwaarde om te kunnen leren. Aha. U denkt wellicht dat ik het nu over Utopia heb? Wel, onderzoek wijst uit (!) dat mensen niet echt leren als zij zichzelf niet durven te zijn. Ja, ze doen de voorbeelden na. Maar van binnen schudt het neen. 20
21 Online Touch Home