op één lijn 50 3e uitgave 2014 Gezondheidsrechtelijke kwesties Gezag DOOR ARIE DE JONG, HUISARTS IN GOIRLE & JURIST Wie heeft er nog gezag in de spreekkamer? De oppas-oma komt met haar kleinkind van 9 jaar naar het spreekuur. De onderwijzer van school loopt langs bij de praktijk met een kind van 7 dat een flinke snijwond heeft na een valpartij op het speelplein. Hebt u ook samengestelde gezinnen in de praktijk? Hoe zat het ook al weer met toestemming geven voor behandeling bij minderjarige1? Wie moet er toestemming geven voor behandeling? Is voogdij hetzelfde als gezag? Verandert er iets bij scheiding? Hoe zit het bij adoptie of bij ouderschap van twee mannen of lesbisch ouderschap? Als u niet meteen de antwoorden weet, wordt het tijd voor een update, mede gezien een aantal wetswijzigingen binnen het familierecht dat uiteindelijk ook in onze spreekkamer terecht komt. Hoe krijg je gezag over kinderen? Minderjarige kinderen staan onder gezag van een of meer volwassen, als dit de juridische ouders zijn, spreekt men van ouderlijk gezag, als het anderen zijn dan de juridische ouders spreekt men van voogdij. Wordt een kind geboren binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap, dan krijgen beide ouders het gezag. Sinds 1 januari 2002 geldt dat als een kind wordt geboren binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap van twee vrouwen, dat die twee vrouwen van rechtswege gezamenlijk gezag over het kind hebben, tenzij er nog een andere juridische ouder in het spel is, bijvoorbeeld een donor die het kind heeft erkend. Als er geen huwelijk of geregistreerd partnerschap is, krijgt alleen de biologische moeder het gezag. De biologische vader kan het kind erkennen. Na de geboorte moet hij dan alsnog het gezag aanvragen over het kind (dit wordt nog wel eens vergeten!). Per 1 april 2014 is de wet lesbisch ouderschap in werking getreden Tot 1 april 2014 konden de biologische moeder en de meemoeder na de geboorte met hulp van een advocaat gezamenlijk gezag aanvragen bij de Rechtbank, mits de meemoeder in nauwe persoonlijke betrekking tot het kind staat. Na toewijzing van dit verzoek, kon de beslissing van de rechter worden aangetekend in het gezagsregister van de Rechtbank. Sinds 1 april 2014 is het veel eenvoudiger om gezamenlijk gezag te krijgen. De meemoeder kan het kind namelijk (desgewenst al vóór de geboorte) erkennen, waardoor de moeders beiden de juridische ouders zijn. Door dit gezamenlijk juridisch ouderschap kunnen de moeders na de geboorte van het kind hun gezamenlijk gezag laten aantekenen in het gezagsregister van de Rechtbank, zonder dat daar een rechterlijke beslissing aan vooraf gaat2. Het aanvragen van gezamenlijk gezag is nu een administratieve handeling zonder noodzaak van advocaat. Let op: het aanvragen van gezamenlijk gezag kan niet vóór de geboorte geregeld worden. Denk er dus aan om dit na de geboorte te doen, ook al is het kind vóór de geboorte al erkend. Deze procedure is gelijk voor een heterostel dat niet gehuwd of geregistreerd is. Voor mannelijke stellen is een adoptieprocedure de enige mogelijkheid om gezag over een kind te krijgen (optioneel kan bij de rechter voogdij aangevraagd worden over een kind geboren uit een draagmoeder). Per 1 juli 2014 is de Transgenderwet in werking getreden Sinds 1 juli 2014 is het in Nederland mogelijk zowel vader als moeder van een kind te zijn. Een transgender kan met een verklaring van een deskundige (erkende Transgenderkliniek), bij de burgerlijke stand van de gemeente, het geslacht laten veranderen. Biologisch zijn ze echter nog steeds man of vrouw. Het is dus mogelijk om een kind te verwekken dan wel te baren en in die zin dus zowel de biologische moeder of vader van het kind te zijn, evenals de juridische ouder van het tegenovergestelde geslacht. 1 Zie ook Op een lijn 39, 1e uitgave 2011, WGBO en minderjarige. 2 Ervan uitgaande dat de biologische vader uit beeld is (verwekker, aanvankelijk anonieme donor (Nederland) of anonieme donor (Buitenland), omdat het voor dit artikel erg ingewikkeld wordt. 28
29 Online Touch Home