op één lijn 51 1 e uitgave 2015 Column Empathie, is het te leren? DOOR T.E. GRIJS In het onderwijs in arts-patiënt communicatie wordt veel aandacht besteed aan exploreren en empathie. Is dat nodig? Iedere arts en verpleegkundige moet zich kunnen inleven in de belevingswereld van een ander, dat wordt als een basale eigenschap verondersteld. Empathie is onmisbaar om lijden te kunnen begrijpen en in te voelen. Kennis en kunde alleen is onvoldoende om lijden te verzachten en nood te lenigen. Je zou denken dat die eigenschappen er toch gewoon zijn? Zit daarin niet de intrinsieke motivatie van een persoon om medicus of verpleegkundige te worden? Zou Florence Nightingale onderwijs in empathie gehad hebben? We toetsen in de huisartsenopleiding geregeld op empathie in de arts patiënt communicatie. Helaas zijn er wel eens teleurstellende resultaten. Wat is het probleem bij empathie? Zijn de eigenschappen van empathie onvoldoende aanwezig in de hulpverlener of is het moeilijk om empathie aan anderen zichtbaar of tastbaar te maken? En zo ja, is dat laatste te trainen? Mijn meest recente garagebezoeken schoten me te binnen tijdens de voorbereiding van het onderwijsprogramma exploreren en empathie. Enige tijd geleden, op weg naar Maastricht, lichtte plots een rood symbool op in het dashboardschermpje. Een doosje met een plusje en een minnetje. Bij zo’n brandend lampje schiet ik altijd meteen in de stress. Dezelfde dag nog ging ik naar de garage. De baliemedewerker vroeg vriendelijk: ‘Waar kan ik u mee helpen, mijnheer de huisarts?’ ‘Ja, er ging een lampje branden en….’. ‘Heel goed dat er een lampje bij u ging branden, geeft u maar de sleutel.’ ‘De sleutel? Ik heb nog eens in de handleiding gekeken en ..’ ’Al goed mijnheer, geeft u nu maar de sleutel.’ Hij stopte de sleutel in een klein kastje en keek op zijn beeldscherm. ‘Ik zie het al: de dynamo is naar de knoppen.’ ‘De dynamo? Wat..?’ ‘Nou mijnheer, reken maar op een kleine zeshonderd euro. Breng morgenvroeg de auto.’ Ik antwoordde perplex: ‘Goed, morgen dus. Een vraagje nog: moet dat allemaal zo kort door de bocht?’ ‘Kort door de bocht mijnheer? Ik was onlangs bij de huisarts met klachten van …..’ En toen werd ik toch zo kortaf bejegend, je wilt het niet weten! Een dag later toen ik mijn auto ophaalde, gaf de chef werkplaats extra uitleg: ‘Mijnheer de dokter, de dynamo is vervangen in uw auto. Dat is echt geen gemakkelijke klus. De turbo en luchtfilter heb ik verwijderd, ik heb met veel moeite de dynamo vervangen. De turbo en luchtfilter heb ik weer teruggeplaatst en alle verbindingen met de boordcomputer zijn hersteld. Ik zie u wat benauwd kijken, is er wat?’ ‘Is alles wel weer op zijn plek gezet?’ ‘Gewis mijnheer, we hebben hooggekwalificeerd personeel met een kans van minder dan 5% op fouten. U fronst uw wenkbrauwen, begrijpt u het niet helemaal? Luister, de dynamo wekt stroom op, u weet wel, de inductiewet van Faraday, door een magnetische staaf in een spoel te bewegen kun je immers elektrische stroom opwekken. U wordt zo stil’. ‘Is er nu wel genoeg stroom in de auto?’, vroeg ik voorzichtig. De chef leek wat ongeduldig te worden. ‘De dynamo’s zijn afkomstig van Bosch mijnheer. Dat is Duitse Gründlichkeit. Onderzoek heeft uitgewezen, dat slechts 1% van de geleverde dynamo’s gebreken vertoont, die tot brand kunnen leiden.’ ‘Brand???’, riep ik geschrokken. ‘U kijkt wat angstig mijnheer, geen zorgen, er is een brandblusser aan boord: een poederblusser met een mengsel van ammoniumfosfaat en ammoniumsulfaat. Verder nog vragen?’ ‘Eigenlijk heb ik nog een laatste vraag: Doet hij het nou of doet hij het niet? De auto bedoel ik.’ ‘Dat mag ik hopen, mijnheer; in de laatste vijf jaar bleek slechts 3,87% van de reparaties niet naar behoren te zijn uitgevoerd.’ ‘Eigenlijk nog iets, mompelde ik. ‘Dank dat u mijn zorgen deelde, maar uitleg met zoveel woorden…..?’ ‘Uitleg? Dat zal ik u zeggen, ik was onlangs bij de huisarts met klachten van…..’. Op weg naar Maastricht spookten allerlei gedachten in mijn hoofd. Gaat het nou echt zo mis in de spreekkamer? En levert onderwijs in empathie wel iets op? 31
32 Online Touch Home