teem en dat systeem kun je digitaliseren. Daarbij ga je ervanuit dat iedereen erin past, wat voor 80 tot 90 procent van de samenleving ook zo is. Maar voor 10 tot 20 procent geldt dat niet.” Bij die groep schiet de overheid ‘in een kramp’, zegt Bosman, en probeert zij – ten koste van veel tijd en geld – de uitzonderingen toch het systeem in te krijgen. “Daarmee doe je zowel het systeem als de uitzonderingen te kort. Je moet accepteren dat er ergens een grijs gebied is. ‘By design’, in de wet, moet je professionals de persoonlijke ruimte Jong geleerd… Eppo van Nispen tot Sevenaer was als jongetje van zeven al gefascineerd door de digitale wereld. Na werkzaam te zijn geweest als programmamaker bij de (commerciële) omroep, werd hij in 2005 directeur van de openbare bibliotheek in Delft. Daar zag hij nieuwe informatiestromen ontstaan, wat hem ertoe bracht het Netwerk Mediawijsheid op te richten en later de Alliantie Digitale Samenleving. Hij is tevens kwartiermaker Cultuur en Media bij de Nationale AI Coalitie. André Bosman maakte als kind kennis met informatisering en techniek toen hij en zijn broer een Commodore 64-computer van hun ouders kregen. Als vlieginstructeur bij de Koninklijke Luchtmacht werkte hij dagelijks met digitale techniek en informatie-uitwisseling. In de Tweede Kamer, waar hij van 2010 tot begin 2021 in zat, was hij achtereenvolgens woordvoerder Defensie en Koninkrijksrelaties en daarna Water, Visserij, Energie en Europese Zaken. 30 Veel regels, wetten en systemen zijn gebaseerd op ‘de onbetrouwbare burger’. Dat uitgangspunt klopt niet heeft; dat is regel nummer één.” Bosman: “Ik denk dat daarom de paniek in de samenleving nu ook zo groot is. Mensen denken: de overheid is er niet meer voor mij. Sterker nog: als ik iets fout doe, word ik doormidden gehakt en kom ik in de schulden terecht. Aan dat deel van de samenleving dat in de knel zit, zou de overheid juist warmte, aandacht en zorg moeten geven.” Van Nispen ziet nog een andere factor die ‘de mens centraal stellen’ dwarsboomt: “Veel regels, wetten en systemen zijn gebaseerd op ‘de onbetrouwbare burger’. Dat uitgangspunt klopt niet. Het is toch veel beter om uit te gaan van vertrouwen?!” Bosman: “Wat wij doen bij wetgeving maken is: schizofrenie inbakken. Aan de ene kant moeten uitkeringen of toeslagen worden uitgekeerd, aan de andere kant moet fraude worden voorkomen. “Ik vraag mij af of dat gaat lukken binnen de gestelde termijn van acht jaar. Ik hoop dat wij als coalitie daaraan een bijdrage kunnen leveren. De gemeente Utrecht constateerde onlangs dat het met het aantal Wob-verzoeken ‘de spuigaten uitloopt’. Maar een Wob-verzoek indienen is een recht, dus daar moet je als overheid gewoon iets mee. Daar willen wij het met de coalitie over hebben.” Ook wat de Woo betreft ziet Bosman overheden weer in een kramp schieten. “Ze willen controle over het systeem houden en dus informatie beperkt beschikbaar stellen. Maar ook hier geldt: 80 tot 90 procent kun je gewoon openbaar online zetten. Dan loopt het met de informatieverzoeken ook niet zo snel de spuigaten uit.” Over de vraag waar de grens ligt, moet je het gezamenlijk hebben, vindt hij. “Als ambtenaar of Kamerlid geven om in dat grijze gebied besluiten op maat te nemen. Dat vraagt veel denkvermogen en keuzes van de wetgever: wat leg ik vast en welke ruimte geef ik? Die marge durft de wetgever nu niet te nemen.” Schizofrenie inbakken Zijn woorden ontlokken Van Nispen een welgemeend ‘hear, hear’. “Heel herkenbaar. Mijn 86-jarige moeder kan niet met een computer omgaan. Ook zij heeft recht op dienstverlening van de overheid. Vraag de burger wat hij nodig Dat bijt mekaar. De Kamer zou scherpere keuzes moeten maken en zelf de mens ook meer centraal moeten stellen.” Beter debat Gaat de nieuwe Wet open overheid (Woo), die in mei 2022 van kracht wordt, helpen bij de ambities voor een betere informatievoorziening? Van Nispen maakt zich zorgen over de verplichting voor gemeenten om hun informatiehuishouding zodanig op orde te brengen dat documenten in een ‘goede, geordende en toegankelijke staat’ worden bewaard.
31 Online Touch Home