senior-beleidsmedewerker van het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat de opdracht aan de wetenschappers verleende: “Wij kunnen hem alleen aanbieden, als goed voorbeeld in de etalage zetten, het gebruik ervan praktischer helpen maken en een aanjaagrol vervullen ten opzichte van andere overheden om de CODIO te gaan gebruiken.” Het ministerie is daarom lid van een werkgroep CODIO, waar verschillende lagere overheden en de VNG in zitten en waarin ervaringen met het gebruik worden gedeeld. Van Staden vindt dat de taal van de code ‘goed herkenbaar’ is voor overheden. “In hun dagelijkse wereld zijn ze bezig met zaken als transparantie en discriminatie. Dat derde fundament, bestuurskracht, wordt vaak een beetje buiten beschouwing gelaten. Het is goed dat daarover nagedacht wordt. De code kan een discussie op gang brengen.” Organisatorische acties Juist omdat de Utrechtse onderzoekers-opstellers vreesden dat een zoveelste code ongebruikt in een bureaula zou eindigen, bevolen ze – ongevraagd – een aantal organisatorische acties aan. Gebruik de code bij de invulling van concrete projecten én bepaal als organisatie aan welke waarden je je wilt committeren. Meijer: “Veel andere benaderingen van ethiek gaan vooral uit van het bottom-up-perspectief: met stakeholders wordt bepaald welke waarden in het geding zijn. Wij zeggen: dat perMeijer vult aan: “Als de Toeslagenaffaire iets heeft aangetoond, dan is het wel waar instrumentele rationaliteit toe kan leiden. Als je puur kijkt naar wat werkt om een bepaald doel te bereiken en niet naar de gevolgen voor ethische waarden, dan krijg je uitkomsten die heel onwenselijk kunnen zijn. Uitkomsten die essentiële waarden in onze samenleving zelfs in gevaar kunnen brengen. Daarom moet je breder kijken: wat draagt dit beleid, dit instrument bij aan het realiseren van de publieke waarden die wij nastreven?” Brokjes beleid Aron Duindam, coördinator Omgevingsbeleid in de provincie Zuid-Holland, was een van de deelnemers van de workshop. “Met de komst van de nieuwe Omgevingswet, per 1 juli 2022, worden wetten op het gebied van milieubeheer, natuur en ruimtelijke ordening op een hoop gegooid. Om dat ordelijk te laten verlopen hebben wij ervoor gekozen ons omgevingsbeleid te dataficeren: geen pdf’s en Word-bestanden meer, maar een databank met allemaal brokjes beleid. Daarmee hebben we het omgevingsbeleid teruggebracht van enkele duizenden pagina’s naar enkele honderden digitale objecten. Maar die objecten weer opbouwen naar voor de burger begrijpelijk en leesbaar beleid gebeurt niet altijd even klantvriendelijk.” spectief moet je combineren met de top-down-invalshoek: hoe koppelen we dat aan het strategische niveau?” Om het gebruik te faciliteren ontwierpen de onderzoekers een workshop, die onder meer aan de provincies Utrecht en Zuid-Holland is gegeven. Zij nemen deel aan de Datawerkplaats, een samenwerking tussen de Universiteit Utrecht en lokale overheden. “Daarin bundelen we academische en praktische kennis en kijken we hoe de code in de praktijk werkt”, legt universitair docent Erna Ruijer de doelstelling van de Datawerkplaats uit. De twee provincies leverden ieder een casus aan. Aan de hand van de fundamenten, waarden en principes uit de CODIO keken ambtenaren vanuit verschillende invalshoeken naar hun beleid en vroegen zich af in hoeverre deze daarin tot hun recht kwamen. Ruijer: “Als je ernaar kijkt, denk je al snel: tuurlijk, hoe kan je daar nou tegen zijn? Maar in de dagelijkse praktijk sneeuwen ze vaak onder. Door er nadrukkelijk bij stil te staan komen ze bovenaan de agenda te staan.” Nummer 41, januari 2022 Tijdens de workshop onderzochten Duindam en zijn collega’s of de burger in de nieuwe online omgeving (omgevingsbeleid.zuid-holland.nl) de informatie kan vinden en begrijpen die hij nodig heeft. “Er een middagje actief en samen over nadenken: dát gaf toegevoegde waarde. De CODIO helpt ons straks ook om de gevolgen van besluitvorming inzichtelijker te maken voor onze bestuurders: dit beleid kán wel, maar dan gaat het ten koste van die of die waarde, bijvoorbeeld participatie of zorgvuldigheid. De workshop heeft voor ons een hele lijst aandachtspunten en aanbevelingen opgeleverd. Daar zijn we nu mee aan de slag.” De CODIO is te vinden op: www.rijksoverheid.nl, Code goed digitaal openbaar bestuur 85 CODIO
86 Online Touch Home