the chief De extreme omstandigheden van een oorlog drukken ons met de neus op de feiten. In de eerste plaats de meedogenloosheid waartoe mensen in staat zijn en het daaruit voortvloeiende leed van onschuldige burgers. Op ons eigen vakgebied maakt de oorlog in Oekraïne duidelijk hoe groot het belang van digitale weerbaarheid inmiddels is. De Russische aanval werd voorafgegaan door intensieve digitale spionage en – vlak voor de inval – door zware cyberaanvallen. Via social media vechten de partijen een propagandaoorlog uit. Activistische hackers mengen zich in de strijd. Opmerkelijk is hoe goed de digitale infrastructuur van Oekraïne standhoudt. Dat schijnt te maken te hebben met de inbreng van westerse cyberexperts, die eind vorig jaar al in het land waren om assistentie te verlenen. Oorlogvoering is wel gedefinieerd als een voortzetting van de politiek met andere middelen. Cyberwarfare is overduidelijk een van die middelen geworden. De regering Biden spreekt standaard al van vijf gebieden waarop investeringen in defensie plaatsvinden: land, zee, lucht, de ruimte en cyber. De oorlog maakt veel duidelijk, ook dat cyber mainstream is geworden en digitale weerbaarheid chefsache. In Oekraïne is daaraan al invulling gegeven. Arnoud van Gemeren arnoudvangemeren@ibestuur.nl Nummer 42, april 2022 3
4 Online Touch Home