partner IBM Rechtstaat We hebben het ondertussen over het centraal stellen van publieke waarden. Waarden en uitgangspunten die (letterlijk) de burger in zijn waarde laten en de democratische rechtstaat ondersteunen. Non-discriminatie, het kunnen afleggen van verantwoording, eerlijkheid, uitlegbaarheid, inclusie en het vermogen om rechten op de eigen data te kunnen uitoefenen zijn een aantal voorbeelden. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid heeft onlangs aandacht gevraagd voor deze onderwerpen in het rapport ‘Opgave AI – De nieuwe systeemtechnologie’. Gericht op het ontwikkelen en toepassen van artificiële intelligentie, maar wat betreft een aantal van de aanbevelingen breder toepasbaar. Dat wil zeggen op digitalisering voor en in het publieke domein. Demystificatie Onze opvatting is dat digitalisering, en ook het verantwoord toepassen van AI, kan bijdragen tot grote maatschappelijke waarden. Maar dan moeten we het wel goed (blijven) doen. Het is interessant dat een van de thema’s die de WRR centraal stelt het begrip ‘demystificatie’ is. Het is nodig om helder te begrijpen wat een technologie – in dit geval AI – inhoudt, voordat je er verder beleid op kan voeren, en afspraken over kan maken. Dat opvallende schuilt hem in het feit dat het begrip een viertal jaar geleden veel gebruikt werd door IBM, en in andere delen van de ICTwereld. Laten we helder communiceren, laten we ook duidelijk aangeven waar een technologie wel en niet toe in staat is, en laten we dat doen om niet in zwartwit denken te vervallen (iets is ‘goed’ of iets is ‘fout’, we gebruiken een bepaalde technologie wel of niet), maar laten we veel meer de nuance zoeken, en zorgen voor middelen en instrumenten om tot een maatschappelijke verantwoorde omgang te komen met, in dit geval, AI. Aan dat laatste is de afgelopen jaren hard gewekt. Op een aantal niveaus die we kunnen indelen in de categorieën Aandacht, Aanpak en Technologie (zie kacder). Deze ontwikkelingen dragen bij aan het bewust en verantwoord kunnen benutten van maatschappelijke en economische kansen. Vanuit de gedachte dat het onnodig nietbenutten daarvan net zo (ethisch) bediscussieerbaar is als het onverantwoord en ondoordacht toepassen van technologie. Rob Nijman (Directeur Centrale Overheid bij IBM) en Bram Havers (Client Architect Overheid bij IBM) Nummer 42, april 2022 69 Aandacht Het centraal stellen van (publieke) waarden en uitgangspunten dient actief uitgedragen te worden. Niet iedereen die zich bezighoudt met het ontwikkelen, implementeren en beheren van applicaties is zich bewust van de mogelijke risico’s ten aanzien van belangrijke verworvenheden die bewaakt moeten worden. IBM publiceert hierover veel via diverse media en is actief participant binnen de ICTbranche op het terrein van ethiek en publieke waarden. Aanpak Het uitwerken van een praktische aanpak bij het ontwerpen en ontwikkelen van digitale oplossingen, helemaal als dat samen met overheidsorganisaties gebeurt, ten behoeve van interacties met de burger en het bedrijfsleven. IBM’s Everyday Ethics for Artificial Intelligence (eenvoudig terug te vinden op internet) geeft op hoog niveau een aanpak aan waar een aantal (benoemde) publieke waarden centraal staan. Veel meer gedetailleerde en toegespitste protocollen en werkvormen worden toegepast bij het werken met Nederlandse overheidsorganisaties. Daarnaast participeerde IBM, samen met andere ICTbedrijven, ook actief bij het tot stand brengen van een gedragscode voor het ICTbedrijfsleven via brancheorganisatie NLdigital. Technologie Nieuw ontwikkelde technologie (tools), veelal vrijgegeven aan de open source community, kan onder andere bijdragen aan het analyseren van datasets op onbedoelde bias, en het uitlegbaar maken van algoritmes die adviseren bij het uitvoeren van (publieke) taken. IBM’s OpenScaleinitiatief (waar ook veel informatie over te vinden is) en IBM’s Explainabilty 360° Tookit zijn direct toepasbare instrumenten bij het bewaken en incorporeren van publieke waarden in door AI ondersteunde applicaties.
70 Online Touch Home