Door de coronapandemie wilden enorme aantal mensen toegang tot hun gezondheidsdata of wilden inschrijven voor een vaccinatie. van ‘downtime’ van systemen tijdens de pandemie. “Bij digitalisering heb je soms last van onvermoede ontwikkelingen. Ons Rijksportaal was in 2019 urenlang offline. Niemand begreep waarom. Toen bleek dat ratten essentiële kabels hadden doorgeknaagd. Een goede les. Wanneer je geavanceerd bezig bent, denk je niet meer aan de simpele zaken. Een ander voorbeeld is dat het systeem voor medische gegevens elke maand op hetzelfde moment eruit lag. Dat bleek te komen omdat ouderen allemaal op hetzelfde moment hun pensioen ontvingen en gelijk daarna inlogden om medicijnen te bestellen. Weer een leerpunt.” Voormalig nationaal adviseur digitalisering Marten Kaevats denkt ondanks de kanttekeningen van Vaher dat zijn overheid misschien wel het beste voorbereid was van de hele wereld. “In grote lijnen waren wij zo’n pandemie, waarbij zoveel mogelijk vanuit huis doen het voornaamste is, al twintig jaar aan het voorbereiden. We waren het enige land waarbij alle kritieke processen operationeel blijven zonder enige vorm van hinder.” Hij noemt voorbeelden: “Voor stemmen hoefden we niet de deur uit. Dat bleef gewoon mogelijk, belasting kon gewoon betaald worden en besluitvorming deden we ook allang digitaal. Grote omzettingen waren niet nodig. De dienstverlening Nummer 42, april 2022 van de overheid bleef in grote lijnen helemaal hetzelfde. Corona was met name voor de maatschappij een grote stresstest.” Economisch herstel De connectiviteit en toegang tot internet voor de inwoners moesten wel worden verbeterd. Op dit gebied loopt Estland nog achter op bijvoorbeeld Nederland. “Maar we hebben ons er goed doorheen geslagen. De economische resultaten van Estland waren zwaar bovengemiddeld en we waren als één van de eerste landen economisch hersteld. Een oorzaak daarvan is onze bruisende tech- en start-up-industrie die mede is ontstaan door de sterk gedigitaliseerde overheid. Het vervelende daarvan was wel dat we minder budget kregen uit het Europese herstelfonds. ” Volgens Vaher heeft COVID duidelijk laten zien dat overheden in zijn algemeenheid niet flexibel zijn. “Ook de Estlandse systemen waren er lang niet altijd klaar voor. De gezondheidsinformatiesystemen hadden zoals gezegd te weinig capaciteit en we hebben niet kunnen anticiperen op een dergelijke crisis. We moeten in de toekomst accepteren dat we systemen zo moeten bouwen dat ze flexibel blijven en aanpasbaar zijn. Alles wat we nieuw bouwen wordt op den duur immers legacy.” 87
88 Online Touch Home