De tijd dat we alleen maar de goede kant van digitale technologie zagen is voorbij, zegt Jeroen van den Hoven, professor aan de TU Delft en wetenschappelijk directeur van het Delft Design for Values Institute. “Dit is het moment om de grote, digitale opgaven volwassen aan te pakken en publieke waarden in onze systemen te verankeren.” Door Marieke Vos Ontwerpen vanuit A Publieke waarden liggen vast in de Grondwet, in internationale verdragen over fundamentele rechten en uiteindelijk in wetten zoals de AVG. Op bestuurlijk en ambtelijk niveau zijn deze vertaald en aangevuld in talloze position papers, principes en plannen zoals de Digibeteragenda. Soms worden ze aangescherpt in het publieke debat. Aan de kant van softwaredesign wordt gewerkt met methodes Waardenbewust ontwerpen bij ICTU Een masterclass waardenbewust ontwerpen wordt een onderdeel van het curriculum dat ICTU aan haar medewerkers aanbiedt. Het onderwerp is relevant voor softwareontwikkelaars, designers, architecten, projectleiders en programmamanagers, die vanuit ICTU werken aan de digitale transformatie van de overheid. De masterclass is ontwikkeld door de TU Delft en start dit voorjaar. ICTU houdt zich al jaren bezig met de ethische aspecten van digitale technologie. Zo is Gebruiker Centraal ooit opgericht om publieke waarden in dienstverlening te borgen. En er is in het project Discipl, waarin ICTU technologie voor de samenleving van de toekomst onderzoekt, veel aandacht voor de menselijke maat. De uitbreiding van het opleidingsaanbod van ICTU met de masterclass over waardenbewust ontwerpen, past hierbij. Niet alleen wil ICTU hiermee de bewustwording over dit onderwerp versterken, ook wil het concrete instrumenten en ‘good practices’ aanbieden om in het ontwerpproces mee aan de slag te gaan. 92 en werkwijzes die waarden zoals privacy in software borgen. De grote vraag is hoe je deze twee werelden samenbrengt. Hoe zorg je ervoor dat publieke waarden effectief worden geborgd in software? Zodat met het gebruik van digitale systemen publieke waarden worden gerespecteerd of, beter nog, versterkt? Met andere woorden: hoe vertaal je publieke waarden naar morele specificaties? “Dat is best lastig. Maar het kan. Door dit onderwerp een vast onderdeel te maken van elke organisatie. In de aanbesteding, de architectuurfase, het programma van eisen en in de gebruikte software engineering methodologie. De Amerikaanse Engineering organisatie IEEE lanceerde onlangs een nieuwe 7000 standaard voor incorporatie van ethische overwegingen in het systeemontwerp. En er staat Wat is dat, de menselijke maat? Hoe implementeer je dat? Dat moet je eerst helder hebben nog meer op stapel. De WHO adopteerde deze ontwerpbenadering in haar global report 2021 over de ethiek van AI in de gezondheidszorg.” De menselijke maat Aan het begin van elk ontwikkelproces zou je duidelijke keuzes moeten maken over welke waarden in software en in systemen geborgd moeten worden, zegt Van den Hoven. Waarden zoals prilles om ons heen is ontworpen. En in al die ontwerpen zitten waarden en sturing, “gestolde keuzes van mensen”, vertelt Van den Hoven. Hij pleit ervoor om dit gegeven ten goede te gebruiken, zodat waarden op een transparante en systematische manier worden verwerkt in wat wij gebruiken in ons werk en leven. Hij noemt het ontwerpen vanuit waarden “de uitdaging van de 21e eeuw” en pleit ervoor om publieke waarden al vanaf het eerste begin mee te nemen in elk ontwerp. “Laten we gaan werken met morele specificaties, met ethische requirements.”
93 Online Touch Home