tweede te worden’ D ata zijn een strategische asset, zo staat te lezen in de Defensiestrategie Data Science en AI 2023-2027. “Defensie moet informatie snel en slim verkrijgen, verwerken en verspreiden om gericht te sturen en zo succesvol te kunnen zijn in moderne conflicten en crises.” Het woord oorlog ontbreekt in deze zin, want dat wordt niet licht gebruikt door het ministerie van Defensie. Oorlog is een grondwettelijke term die past bij de aantasting van de soevereiniteit van een land. Chief information officer Jeroen van der Vlugt: “Bij defensie zijn we alert op hoe en wanneer we dat woord gebruiken.” Het is niet enige woord dat zorgvuldigheid vereist. Een eenvoudige vraag over het verschil tussen informatie en inlichtingen blijkt helemaal niet zo eenvoudig. Want alle inlichtingen zijn informatie, maar niet alle informatie zijn inlichtingen. Of ‘intelligence’, in vaktermen. Het is de manier waarop of de middelen waarmee gegevens worden verkregen die de doorslag geeft, met de Wet op inlichtingen- en veiligheidsdiensten als scheidsrechter. Van der Vlugt: “Het mandaat bepaalt of iets inlichtingen zijn of niet en daar wordt toezicht op gehouden.” Een tank blijkt ook niet gewoon een tank. Van der Vlugt wijst naar een kalender aan de muur van het kantoor. Op de maand juli prijkt een tankachtig voertuig. “Dat noemen wij een platform”, zegt hij. “Alhoewel onze infanteristen dit type een auto noemen omdat we daarmee troepen vervoeren.” Meerdere tanks bij elkaar heten een eskadron. Meerdere schepen zijn een eskader en meerdere vliegtuigen een squadron. Maar allemaal zijn het platforms. Vanuit digitaliseringsperspectief is dat best logisch. Op de platforms draaien namelijk toepassingen, zoals sensor- en wapensystemen. Slimmer, kleiner Met de taalles achter de rug, zet Van der Vlugt uiteen wat de huidige en toekomstige ontwikkelingen zijn waar het ministerie van Defensie mee te maken heeft. Digitalisering maakt Nummer 48, oktober 2023 wapensystemen steeds efficiënter, radars kijken scherper en verder. De oude generatie vlaggenschepen Tromp en De Ruyter hebben een karakteristieke ronde bolradar bovenop, zo’n 300 mensen aan boord en wapensystemen die worden bediend vanuit de commandocentrale. Daar verwerkten tientallen mensen de data die zij via de sensor- en wapensystemen binnenkregen. De nieuwe luchtverdedigings- en commando fregatten hebben dezelfde lengte als de oude, maar de systemen aan boord zijn efficiënter geworden. Radars zijn kleiner van vorm, maar kijken ruim 2.000 kilometer ver en halen veel meer data binnen. “Slimmer, sneller, arbeidsextensiever. Dat was de eerste digitaliseringsgolf”, vat Van de Vlugt samen. De tweede golf is het verzamelen, verrijken en distribueren van informatie over meerdere platformen. Bijvoorbeeld het integreren van systemen om de effectiviteit van een wapen te vergroten. Van der Vlugt: “De schepen zijn we met elkaar gaan verbinden zodat een eskader geïntegreerd kan worden aangestuurd. De som der delen maken we groter wanneer we ook de systemen van vliegtuigen en drones kunnen toevoegen.” Gescrubd, gederubriceerd en geherrubriceerd Informatie Systeemintegratie is ook bij dit ministerie een forse uitdaging, maar niet alleen vanwege de verschillende makers en leveranciers van systemen en applicaties. Defensie heeft te maken met data in verschillende geheimhoudingsklassen of rubriceringen. Verschillende rubriceringen hebben verschillende regels voor wie wat mag zien en waar data fysiek worden opgeslagen. Een ‘technical operator’ in het veld heeft een systeem op het lijf, inclusief antenne. Als een F-35 daar vliegt en staatsgeheime informatie oppakt, dan mag hij dat niet zomaar met die operator delen als diens systeem niet geschikt is om die klasse geheime informatie te verwerken. Die data moeten eerst gescrubd, gederubriceerd en geherrubriceerd worden. En dat moet onmiddellijk, anders zijn de gegevens te laat op de juiste plek. “Combineren van gegevens maakt informatie vaak geheimer”, voegt Van der Vlugt toe. In de tweede golf komt het digitale domein nadrukkelijk naar voren en het raakt steeds vaker het fysieke. “In Oekraïne zien we hoe de oorlog in het fysieke domein gelijk optrekt en 73
74 Online Touch Home