COLUMN Zoeken en vinden Digitaal geboren informatie en digitale technieken bieden steeds meer mogelijkheden om informatie doorzoekbaar te maken ‘Waar werk je’? vroeg een taxichauffeur mij laatst. Ik vertelde over het Nationaal Archief en het recht op informatie. De meeste mensen hebben geen idee waar het Nationaal Archief, of andere archiefinstellingen, voor staan en wat het archief voor hen kan betekenen. ‘Stel dat je iets wilt weten over wetten en regels die gelden voor het taxivervoer, wat de geschiedenis daarvan is en waarom dat invloed heeft op jouw werk van vandaag, dan kun je naar het archief om die informatie in te zien’. ‘Aha. En waar vind ik die informatie dan?’ Vaak zoeken mensen onderwerpen of gebeurtenissen die hen zelf raken. Dit zien we terug in Woo-verzoeken of vragen aan archiefinstellingen. Ook onze hotspots zijn onderwerp- of gebeurtenisgericht, zoals Covid19 of aan MH17. Deze informatie komt vaak bij meer dan één organisatie vandaan. Aan wie en waar stel je dan je vraag? Juist die wetenschap is nu nodig bij de toegang tot overheidsinformatie, ook als het overgebracht is naar het archief. Overheidsarchieven zijn een weerslag van het handelen van organisaties, van werkprocessen, en zijn dan ook volgens die wijze opgeslagen. In die vorm komt het dan ook in een archief terecht. In het voorbeeld van informatie met betrekking tot taxivervoer, is het dan belangrijk om te weten dat hier de Inspectie Leefomgeving en Transport bij betrokken is en onder welk departement dit valt. De manier waarop wij informatie maken en ordenen brengt drempels met zich mee in de toegankelijkheid van informatie. In geval van het grootste oorlogsarchief van Nederland (het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging) is de informatie tot nu toe enkel toegankelijk geweest via de naam van de van collaboratie verdachte persoon. Dit is hoe het archief destijds georganiseerd en geordend is. Nu het archief op 1 januari 2025 openbaar wordt en we het digitaliseren en doorzoekbaar maken, is het mogelijk voor nabestaanden van oorlogsslachtoffers om informatie over hun familie te vinden, die eerder verborgen bleef omdat je de naam moest weten van de verdachte. De ervaringen uit dit project gaan we ook inzetten voor digitaal geboren archieven. Digitaal geboren informatie en digitale technieken bieden steeds meer mogelijkheden. Zo is toegang volgens de oorspronkelijke ordening niet meer de enige manier waarop de informatie benaderd kan worden. Omdat de informatie al digitaal doorzoekbaar is en omdat we met behulp van technieken ook allerlei namen, plaatsen, gebeurtenissen en andere entiteiten kunnen herkennen, wordt informatie beter toegankelijk. Dit helpt ons bij ons streven naar transparantie en openheid en helpt mensen om informatie te vinden waar men naar op zoek is. Met de toenemende hoeveelheid informatie is dit belangrijker dan ooit! afelonne doek Algemeen rijksarchivaris iBestuur 52, oktober 2024 65
66 Online Touch Home