veel betere beveiliging. Maar dat zijn randvoorwaarden, de echte maatschappelijke winst zit in het creëren van een digitale infrastructuur voor een totaal ander soort dienstverlening en handhaving. Daar is echt nog heel veel te doen.’ Terug naar de bedoeling ‘De bestaande orde loopt vast in een rechtmatigheidsmanie’ Nieuwe inzichten ‘Ik ben radicaler geworden. Dat de informatiehuishouding en hoe we onze ICT vormgeven binnen de overheid zo sterk zijn beïnvloed door het politieke paradigma van rechtmatigheid en efficiency, had ik niet voldoende door.’ Door dit in zeven invalshoeken te ontrafelen, kwam hij tot een tweede inzicht. Want er is wat aan te doen? Daarvoor gebruikt Zuurmond de theorie van Jorrit de Jong, ooit zijn kompaan bij de Kafkabrigade en tegenwoordig directeur Bloomberg Center for Cities aan Harvard University. De Jong onderscheidt vier oorzaken van bureaucratisch disfunctioneren: rompslomp, structuur, cultuur en statecraft (het besturingsparadigma van een organisatie). Zuurmond: ‘De meeste adviesrapporten gaan over een organisatieverandering op structuur- of cultuurniveau. Maar als een organisatie omkomt in het werk, dan is daar helemaal geen tijd voor. Daarom moet je eerst wat aan die rompslomp doen.’ Daar heb je de politiek niet voor nodig, zegt hij. ‘Elke organisatie kan morgen beginnen met het schrappen van administratieve rompslomp en het aanpassen van de structuur.’ Van technologie naar informatie Digitalisering staat tegenwoordig een stuk hoger op de politieke en bestuurlijke agenda dan een paar jaar geleden. Ook het besef dat het een overheidsbreed vraagstuk is, is gegroeid, getuige de interbestuurlijke invulling die de staatssecretaris van Digitalisering kiest bij de vorming van de nieuwe Nederlandse Digitaliseringsstrategie. Zuurmond: ‘Ik vind dat hoopvol. Al ligt de focus nog wel erg op de technologie, en niet op de informatiekundige kant. Het is belangrijk dat er wordt gewerkt aan zaken als een cloudstrategie en een De overheid loopt zichzelf vast in complexiteit en gebrek aan daadkracht, is zijn conclusie in. Waar is het misgegaan? ‘Rond het jaar 2000 was er optimisme, we zagen allerlei mogelijkheden door het toen nog jonge internet. Vanaf 2002 kreeg New Public Management de overhand en begon de rechtmatigheidsmanie. Met steeds meer controle en bureaucratie. Dat pad zijn we ruim twintig jaar geleden ingeslagen en het blijkt een doodlopende weg.’ Er is maar één oplossing mogelijk, besluit Zuurmond: ‘We moeten die straat uit, terug naar de hoofdweg. In zijn achteruit dus, terug naar de bedoeling.’ Hoe je dat doet, stap voor stap, beschrijft hij in Dwars door de Orde. presentatie eindrapport Op 15 april vindt de presentatie plaats van het eindrapport ‘Dwars door de orde’. iBestuur 54, april 2025 37
38 Online Touch Home