Reijer Passchier: ‘We hebben te maken met een systeemprobleem dat voortkomt uit diepe historische patronen’ Europese waarden Hoe beschermen we de democratisch rechtsstaat tegen techbedrijven die wel de lusten, maar niet de lasten van hun impact op de samenleving op zich nemen? Passchier beschrijft in het boek een aantal mogelijke maatregelen, van het versterken van de staat (met alle mogelijke nadelen van dien) en het ondersteunen van Europese alternatieven, tot het afschermen van een deel van het internet. ‘We hebben te maken met een systeemprobleem dat voortkomt uit diepe historische patronen', zegt hij. ‘We zullen dus een systeemverandering moeten ondergaan om Big Tech terug te dringen en om bedrijven een kans te geven die wel rechtsstatelijke waarden dienen.’ Als bedrijven door en door onbetrouwbaar blijken, is de enige oplossing om ze uit Europa te weren, stelt hij. ‘Historisch gezien zou dat ook helemaal niet raar zijn. Dat deden we eigenlijk altijd al tot aan in de twintigste eeuw, omdat je anders entiteiten binnenlaat die je niet goed kunt controleren, waardoor je er relatief weinig aan kunt doen als zij je meest fundamentele waarde om zeep helpen.’ Sahin betwijfelt of het uitvoerbaar is om de techreuzen te weren. Volgens Passchier komt dat omdat we raar denken over de problematiek van grote bedrijven. ‘Als het gaat om migranten zijn we superstreng. Ze moeten een inburgeringscursus doen en als ze niet aan onze waarden houden, willen we ze direct een ticket terug geven. Maar rechtspersonen vanuit het buitenland leggen we geen strobreed in de weg. Stel je voor dat een migrant de Europese waarden de oorlog zou verklaren, zoals Mark Zuckerberg en Elon Musk Reijer Passchier • Hoogleraar Digitalisering en de democratische rechtstaat aan de Open Universiteit • Universitair docent Staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden • Eerder schreef hij het boek ‘Artificiële intelligentie en de rechtsstaat’ (2021) doen? Die hadden we direct met pek en veren teruggestuurd.’ Sahin is nog niet helemaal overtuigd. De eerste burgemeester van Nederland met een Turkse achtergrond is ook gehecht aan de voordelen van Big Tech, zoals het kunnen bestellen van een Uber in Turkije, in plaats van te moeten wachten op een taxi aan de kant van de weg. Passchier: ‘We zullen zeker iets verliezen. Maar de prijs die we betalen, in de zin van burgerschap en de democratische rechtsstaat, is veel te hoog voor het gemak dat we ervoor terugkrijgen.’ iBestuur 54, april 2025 53
54 Online Touch Home