interview te bereiden en uit te voeren. Dat gevoel van momentum kunnen we breder binnen organisaties gebruiken. De coronacrisis versnelt de noodzaak tot integraal werken. Steden en gemeenten hebben de sleutel in handen voor de transformatie naar een post-coronaperiode. Als zij zich goed organiseren dan ontstaan nieuwe kansen voor wonen, werken en mobiliteit. Maak nu je binnenstad autovrij, stimuleer deel-mobiliteit en introduceer nieuwe oplossingen om wonen en werken te combineren in urban villages. Voorheen kostte dat ons tien jaar om in te plannen. Nu kunnen we onze aanpak intensiveren en versnellen. Zo heeft Brussel recent 40 kilometer wegen omgetoverd in nieuwe fietspaden. Het postcoronadenken heeft daar een beslissing versneld die al gaande was, en leidt tot structurele veranderingen waarbij veel disciplines betrokken waren. Vergelijk dat met de slingerbeweging van een pendule. De coronacrisis heeft ons naar een nieuwe realiteit “geslingerd”. Dat heeft ons een andere mentaliteit gebracht, functies zijn opeens veranderd. Als je nu helemaal terug wilt slingeren naar de oorspronkelijke situatie dan stuit je op veel weerstand bij mensen – dus dat kan niet. En als je toch al wilde veranderen, dan heeft deze crisis de mogelijkheden daartoe enorm versneld.’ ‘bedrijven die snel digitaliseren, lopen steeds verder voor op de rest’ Hoe zie jij de economie van de toekomst voor je? Onze huidige economie is volledig gebouwd op het produceren en verkopen van zo veel mogelijk spullen. Daar zit een grens aan, dus moeten we een nieuw economisch groeimodel ontwerpen. De huidige kwaliteit van spullen is niet gericht op de lange termijn. “Koop een nieuwe”, is het devies. Maar wat nou als de fabrikant eigenaar blijft van het product dat de consument als dienst kan gebruiken? Dan zal hij dit meer duurzaam gaan produceren, om zo lang mogelijk het gebruiksgenot te kunnen leveren. Als een auto bijvoorbeeld een miljoen kilometer zou kunnen rijden, dan is dat een duurzame investering die bovendien beter is voor de planeet. Hetzelfde geldt voor meubels, die kunnen net zoals vroeger wel honderd jaar mee. Ikea is al aan het experimenteren met het verhuren van meubels, dus de eerste stappen worden al gezet. Binnen dit nieuwe dienstenmodel is het bezit van spullen niet langer de voorwaarde voor gebruik. Overheden kunnen een landschap creëren waarin deze duurzame dienstenvariant wordt gestimuleerd. Denk aan het fiscaal bevoordelen van duurzame producten ten opzichte van producten met een korte levensduur. Of aan het afschaffen van fiscale voordelen voor auto’s, waardoor het minder aantrekkelijk wordt om verder van het werk te gaan wonen. Het is de rol van de overheid om ervoor te zorgen dat de nieuwe dienstenmodellen voor alle inwoners toegankelijk en divers zijn. De diversiteit van diensten versterken past niet in de generalistische aanpak van platforms van de bigtech-bedrijven, dus de 4 overheid zal daarop moeten gaan toezien. Vergelijk dit met de rol van een bibliotheek waarin alles verkrijgbaar is, ten opzichte van de rol van een boekwinkel die zich vooral richt op bestsellers. Welke rol spelen de bigtech-bedrijven bij nieuwe dienstenmodellen? ‘Bigtech-bedrijven – zoals Apple, Facebook, Google en Amazon – rollen wereldwijd hun businessmodellen uit, en laten weinig ruimte over voor concurrentie. Juist deze bedrijven hebben geprofiteerd van de coronacrisis. Corona is een “brandversneller” gebleken voor alles wat er toch al gaande was. De wereld digitaliseert, en onder aanvoering van bigtech is dat verder versneld, waardoor onze afhankelijkheid van deze bedrijven en diensten is toegenomen. In Europa gebeurt niks spannends – we hebben hier geen Facebook of Netflix. Misschien dat er een strategische impuls komt om onze eigen bigtech in Europa op te richten. Zeker gezien de diversiteit van standpunten, de financiële kaders en benodigde investeringen, denk ik niet dat Europa hier technologisch sterker uit zal komen. Ik zie eerder dat de bestaande bigtech-bedrijven nog sterker worden, maar dat hoeft geen probleem te zijn als we ze kunnen reguleren. Met de techniek van bigtech-bedrijven kan je perfect een lokale economie organiseren. Winkelen vindt al plaats op internationale platformen, zoals Shopify en Amazon. De lokale webshops die deze gebruiken, creëren daarmee werkgelegenheid en ze leveren belasting op. Vooralsnog richt bigtech zich alleen op groei en commodity’s. Dit biedt de kans om zelf diensten met een bijzondere toepassing te laten ontstaan in de lokale economie. We hebben daarbij de verantwoordelijkheid om onszelf te beschermen, tegen cybercriminelen, maar ook tegen de overheden zelf. Niemand wil dat er gekken toegang krijgen tot onze data, dus databescherming is belangrijk. Tegelijkertijd moet je pragmatisch zijn en erkennen dat veel mensen er niet om malen. Corona werkt ook hier als brandversneller, want als we in het najaar een nieuwe coronagolf krijgen met een lockdown tot gevolg, waar kiezen we dan voor? Als super surveillance via camera’s met gezichtsherkenning een technische oplossing bieden, dan zullen veel mensen uit pragmatisme hiermee instemmen.’ Welke invloed heeft nieuwe technologie op de toekomst van werk? ‘Bedrijven die snel digitaliseren, lopen steeds verder voor op de rest. Laten we toe dat banen worden vervangen door machines, die met de inzet van artificial intelligence (AI) taken steeds beter uitvoeren? Kijk naar de banken waarvan de medewerkers na uitstroom niet meer door mensen worden vervangen. Dat is een cut-off strategie gericht op integrale vervanging van banen door machines. Door inzet van machines wordt het werk wel efficiënter en minder foutgevoelig, maar tegelijkertijd ook onpersoonlijker. De variant waar ik liever op wil inzetten is de shave-off strategie. Laat een machine alleen de taken uitvoeren waarin deze beter is, en investeer de besparing die je hiermee doet in mensgerichte
5 Online Touch Home