LI N DA KO OL ONZICHTBARE KEUZES IN DE SLIMME STAD Er wordt hard gewerkt aan de slimme stad, van Amsterdam tot Boston en Koeweit-stad. De slimme stad belooft een duurzame en comfortabele leefomgeving: zonder fi les, energieverspilling of ongure steegjes. Maar wie bepaalt eigenlij k hoe die stad er uit komt te zien? Welke afwegingen worden daarbij gemaakt? Vlak voor de zomerperiode bezocht ik het MIT Media Lab in Boston. Verschillende labs werken daar aan oplossingen voor de slimme stad. De ingenieurs spreken enthousiast over waardevolle mogelij kheden. Het Senseable City Lab vertelt bij voorbeeld over steden zonder stoplichten, waarin autonome auto’s straks onderling bepalen wat de ideale snelheid is om kruispunten over te steken. En over een slim riool dat bij houdt welke bacteriën, biomarkers of virussen aanwezig zij n, zodat een mogelij ke ziekte-uitbraak te spotten valt voordat mensen daadwerkelij k ziek worden. ‘ IC DE ‘Slim’ betekent meestal dat ICT – software, sensoren en het internet – een digitale laag over de stad heen legt. Deze laag zorgt voor continue gegevensstromen, waarmee gedrag van bewoners, verkeersdeelnemers of inbrekers kan worden gemonitord of (bij )gestuurd. Denk aan een slimme lantaarnpaal die zelf bepaalt wanneer hij aangaat, die met lichtkleuren de gemoedstoestand van voorbij gangers kan beïnvloeden of met camera’s verkeersstromen monitort. Of een fl atgebouw met centrale lichtregeling op basis van sensoren om energie te besparen. De projecten van MIT tonen de contouren van de toekomstige infrastructuur van de stad. Maar de keuzes die achter de ICToplossingen schuilgaan, onttrekken zich vaak aan het zicht van stadsbewoners. Denk bij voorbeeld aan de fl at zonder lichtknopjes: het systeem verkiest energie-effi ciëntie boven persoonlij ke vrij heid. Misschien terecht, maar is dit niet een politieke keuze, die nu door technologie-ontwikkelaars wordt gemaakt? Hetzelfde geldt voor slimme monitoringtools: een stad die zij n bewoners continu volgt, perkt vrij heden van burgers in. Dat noopt tot refl ectie welke publieke waarden de slimme stad borgt, en in hoeverre waarden als duurzaamheid, gezondheid en privacy met elkaar kunnen worden verenigd. De laatste jaren is meer oog gekomen voor bottom-up-oplossingen, gericht op burgerparticipatie. Maar ook hier worden keuzes gemaakt. De Social Computing groep van MIT – juist gericht op het versterken van menselij ke interactie door technologie – ontwikkelt bij voorbeeld een nieuw deelsysteem voor fi etsen, zodat de gemeente de fi etsen niet steeds hoeft te herverdelen. De nieuwe software laat mensen dit zelf doen via slimme incentives. Maar wie bepaalt de incentives? En moeten de buitenwij ken altij d over voldoende fi etsen beschikken? Of juist het centrum waar meer mensen zij n? Dit soort keuzes zit altij d in software ‘ingebakken’. Het is tij d om die keuzes expliciet te maken. Want dit zij n geen technische keuzes, maar politieke keuzes, die een politiek debat behoeven. Alleen zo verslimmen we de stad op een manier die oog heeft voor de diversiteit van burgers en behoeften in die stad. Linda Kool is senior onderzoeker Technology Assessment bij het Rathenau Instituut
18 Online Touch Home