O P EN OV ER H EI D WIJ BEPALEN WAT U WILT HOE INTERACTIEF IS DE OPEN OVERHEID? De overheid stelt steeds meer informatie vrijelijk aan burgers beschikbaar. Zo kan de burger beter volgen wat de overheid wil, weet en doet. Maar wie bepaalt welke informatie wanneer en voor wie beschikbaar komt? Dat doet de overheid zelf. Op het gevaar af dat de burger straks een compleet gevulde gereedschapskist krijgt, maar slechts een schilderijtje op wil hangen. Tekst: Jan de Kramer, redacteur inGovernment O penheid en transparantie dragen bij aan een grotere betrokkenheid van burgers bij de samenleving. De beschikbaarheid van overheidsinformatie stelt de burger in staat beter te controleren wat die overheid doet, wil en weet. So far, so good. Het klinkt logisch en dat is het, op een hoog abstractieniveau. Om dat allemaal te bereiken is echter een Herculische taak. Het lijkt alsof deze goede intenties (weer) ten prooi vallen aan ouderwetse regelzucht. Immers, het is de overheid zelf die bepaalt dat zij opengaat, wát er opengaat, en hoe dat dan gebeurt. De wensen van burgers en bedrijven lijken daarbij secundair. DENKFOUT Het is begonnen met ontevredenheid over de Wob. Begrijpelijk, want een omslachtige procedure die ook vaak nog de vraag oproept: waarom is dit eigenlijk niet openbaar? Nu ontstaat een nieuw juridisch kader. De denkfout is dat openheid en transparantie via juridische weg kunnen worden afgedwongen. Dé overheid bestaat niet, dus dé open overheid ook niet. Het klinkt allemaal veelbelovend, maar welke informatie moet er dan waar beschikbaar komen? Het uitgangspunt lijkt te zijn: alles is openbaar tenzij. Dat betekent dat burgers en bedrijven worden overvoerd met informatie. 40 Volgens oud recept: in de onvolprezen serie Yes Minister verklaart de net benoemde minister dat hij alles wil weten wat er op zijn departement speelt. Alles? Alles! De ervaren SG Sir Humphrey stelt zijn medewerkers gerust. ‘We’ll do just that. Give him everything, swamp him with information. He’ll drown in two days.’ LEU Is dat de macabere gedachte achter het grootschalig ter beschikking stellen van overheidsinformatie? U had het kunnen weten, want het is gepubliceerd. Daar hebben we recent bij de RDW mooie voorbeelden van gezien. De herinnering aan de apk-keuring is alleen nog digitaal beschikbaar voor gebruikers van MijnOverheid.nl. Aangezien veel burgers hiervan niet op de hoogte waren, missen zij dat bericht en vergeten zij de apk-keuring. Gevolg is een fikse boete. Domme burgers, ze hadden het kunnen weten, toch? Vanwege alle tumult verstuurt de RDW overigens weer ouderwets brieven als tussenoplossing. AANBOD CENTRAAL Er is wel een idee, er komt nu ook een wet, maar is er ook een plan? In een gen of dat eigenlijk wel is waar de burger op zit te wachten. Dat leidt tot eindeloze selectiegevechten. Wat wordt er wel en wat niet openbaar; beleidsnota’s over het spanningsveld tussen privaat belang en openheid, protocollen voor het achterhalen van informatie die toch niet openbaar wordt. Structuur, sturing en controle met, voorspel ik, een droevig resultaat. Binnen deze denklijn krijgt de burger straks wel de informatie waarom niet is gevraagd, maar niet de informatie die men wel zou wensen. Een aanbodgerichte overheid is niet per se een open overheid. Hoe had het ook gekund? BEHOEFTEN IN KAART In de afgelopen jaren is aan de hand van Wob-verzoeken en uitspraken van de ombudsman te reconstrueren welk soort radio-interview voor BNR werd minister Plasterk van Binnenlandse Zaken gevraagd wat de burger eigenlijk heeft aan die informatie die ter beschikking komt. ‘Nou, daar kan je bijvoorbeeld leuke appjes van maken.’ Geheel in het klassieke paradigma beginnen de ministeries iets te doen, zonder zich af te vra
41 Online Touch Home