AR J AN E L FA SSE D OPEN SOURCE VOOR GOED BESTUUR Een veel voorkomende misvatting van open source is dat het slechts gaat om een licentie voor het gebruik van de software. Transparantie is mooi als doel maar beter als middel. Voor een open overheid is het toepassen van open source-software essentieel. Het is dan ook niet vreemd dat succesvolle overheidsorganisaties in het buitenland het gebruik van open source volledig hebben omarmd. Het Amerikaanse 18F publiceert alle gemaakte en gewijzigde broncode op Github, een sociaal platform voor open sourceprojecten, en werkt nauw samen met (her)gebruikers. In het Verenigd Koninkrijk ziet de Government Digital Service veel voordelen in het toepassen van open source, niet alleen voor gebruikers maar vooral voor de overheid zelf. Zo kan digitale dienstverlening eenvoudig worden aangepast op basis van behoeften van gebruikers. Gegevens worden makkelijker gedeeld, vendor lock-in wordt vermeden en hergebruik gestimuleerd. Daardoor worden middelen beter besteed. Een open overheid impliceert niet alleen transparantie als uitkomst maar ook in activiteiten. Zo gebruiken overheden in de VS en het Verenigd Koninkrijk open source-toepassingen als CKAN, WordPress en Drupal voor hun open data-portalen en hebben ze de broncode van hun open data-portalen gepubliceerd op Github. De bouwers van het Amerikaanse open dataportaal data.gov nodigen gebruikers uit om verder mee te bouwen. Hierdoor is de digitale publieke dienstverlening enorm verbeterd. Zo kun je bugs rapporteren, voorstellen doen voor functionaliteiten en de documentatie en broncode verbeteren. Het Nederlandse open data-portaal maakt net als haar Amerikaanse en Britse broertjes gebruik van CKAN. Ondanks dat dit portaal 620.000 euro per jaar kost, heeft het systeem vele kinderziektes gehad, waaronder een groot aantal niet werkende links. In tegenstelling tot de Amerikaanse en Britse open data-portalen staat de Nederlandse versie niet op Github. Hiermee voldoet data.overheid.nl niet aan de softwarelicentie van CKAN. Volgens de Affero GNU GPL v3 licentie moet ook de broncode van gemodifi ceerde versies ter beschikking worden gesteld. Dit is niet alleen een schending van de licentie, het is ook een enorm gemiste kans. Gebruikers van het open data-portaal weten vaak beter wat wel en niet functioneert. Sterker, gebruikers weten zelfs hoe de code kan worden verbeterd. Wil je hergebruik van open data stimuleren, dan is een eerste voorwaarde dat de toegang en vindbaarheid goed moet zijn. Je zou verwachten dat als de overheid zelf de grootste hergebruiker van open data zou zijn, de ongemakken veel eerder waren weggewerkt. Ik vraag me sterk af hoeveel overheden actief gebruikmaken van data.overheid.nl. Niet alleen om te publiceren maar daadwerkelijk om data te vinden en te gebruiken. De Digicommissaris is op weg overheden aan te sluiten op de Generieke Digitale Infrastructuur: voorzieningen en data van burgers en bedrijven die door alle overheden moeten worden gebruikt. Maar burgers en bedrijven die eenvoudig toegang willen hebben tot alle herbruikbare open data en software van de overheid worden aan hun lot overgelaten. Actieve toepassing van open source kan daar verandering in brengen. Arjan El Fassed is directeur van Open State Foundation
38 Online Touch Home