B O EK EN MAESSEN LEEST Jos Maessen, Directeur dienstverlening Gemeente Amsterdam Wist u dat alle uitvindingen die in de producten van Apple zitten uit Amerikaanse overheidsonderzoeksprogramma’s komen? En dat op deze innovatie door de Amerikaanse overheid regie is gevoerd en het zeker niet allemaal is overgelaten aan de vrije markt of kleine innovatieve bedrijven? Daar gaat De ondernemende staat van Mariana Mazzucato (onder meer) over. Aan de hand van een fl ink aantal casussen wordt uiteengezet dat de rol van de overheid (wereldwijd) bij succesvolle grootschalige innovaties veel verder gaat dan het wegnemen van faalfactoren van de markt. Dat er in werkelijkheid – juist ook in Amerika – bij succesvolle innovaties sprake is van een andere taakverdeling tussen privaat en publiek dan meestal aangenomen of in het openbaar uitgesproken. Innovaties vinden plaats in een ecosysteem waarin bedrijven, fi nancieringsvormen, onderzoeksinstellingen, overheidsbeleidsregels et etcera elkaar op allerlei onvoorspelbare manieren kunnen beïnvloeden. Succesvolle innovatie betekent daarbij een visionaire regierol van de staat. Een goede verdeling van de taken tussen belangrijke spelers in het systeem. Waarbij de staat die risico’s neemt die de private partijen niet willen nemen. De auteur maakt een onderscheid tussen onzekerheid en risico’s bij innovaties. In de onzekere fase is het niet helder of de innovatie ooit zal slagen. In die eerste fase vervult de staat haar sturende, stimulerende rol. Ze wijst geen winnaars aan, stuurt niet op de concrete uitkomst maar zij laat kansrijke initiatieven groeien met actieve steun en investeringen. De fase van risico’s breekt vervolgens aan als inschatting van de slaag- of faalkans in enigerlei mate mogelijk is. Succesvolle innovaties worden gekenmerkt door een overheid die met visie en beleid bepaalde ontwikkelingen in de beginfase begeleid. En daarin langdurig (tientallen jaren) standvastig beleid vertoond, zoals tijdens de ict-revolutie. Als dat niet gebeurt (zoals met de duurzame technologie in de VS), dan komt de innovatie niet van de grond. Soms maakt de staat ook gewoon verkeerde keuzes. Maar zonder haar rol zouden grote innovaties helemaal niet ontstaan. En de rol van durfkapitaal? Durfkapitaal stapt in op het moment van gecalculeerde risico’s. Durfkapitaal is ongeduldig kapitaal. Het wil op een niet al te ver in de toekomst liggend moment rendement opleveren. Er moet een herwaardering tussen overheid en bedrijfsleven plaatsvinden waarin beide de activistische (langdurige) rol en kracht van zichzelf en de ander benoemen. De auteur pleit voor het doorbreken van de mythe van de suffe overheid en het wakkere bedrijfsleven. Dat zal de innovatie versterken. De staat krijgt nu geen enkele winst terug van haar investeringen. De auteur pleit daarom voor heroverweging van dat uitgangspunt. Het verschijnsel van privatisering van winst en socialisering van verlies doet zich niet alleen in de fi nanciële sector voor, maar ook in het innovatiedomein. SUC D V De oorspronkelijke Engelse versie van het boek stamt uit 2014. De cijfers zijn daardoor al wat ouder. Dat is jammer. Maar het boek is hoogst actueel. Het boek geeft een goed inzicht in de verschillende inzichten op het gebied van economisch beleid en innovatie. Iedereen die zich door de Panamapapers verdiept in belastingontwijking of die de discussie over de prijsstelling van nieuwe medicijnen volgt kan uit dit boek veel overwegingen halen om in de gedachenvorning mee te nemen. Het boek zet aan het denken over de rol van de overheid bij innovaties. Mariana Mazzucato, De ondernemende staat, waarom de markt niet zonder overheid kan (2015). Nieuw-Amsterdam
42 Online Touch Home