H E N K WESSE LI NG BLIJ MET BIG DATA Ja, ik ben best blij met de ontwikkeling naar wat we wel noemen datagedreven sturing. Met bijbehorende aandacht voor dataverzameling, databewerking en het zoeken van verbanden. Nu ja, risico’s genoeg. Neem zoiets als HR-analytics met intensieve dataverzameling over personeel. Wie bewaakt privacy, wie de menselijke maat tegen illusie van maakbaarheid en misinterpretatie met verkeerde personele maatregelen? Toch ben ik blij, om twee redenen. Ten eerste levert datagedreven sturing prachtige resultaten op. Voorbeelden genoeg: van effi ciënter onderhoud door sensoren tot betere zorg door combineren van data over resultaat. Mij gaat het hier om de tweede reden. We kunnen wat meer nadruk op ‘de feiten’ wel gebruiken bij het inrichten van onze publieke arrangementen. TE S In een mooi stukje uit 2011 (te lezen op de website van het Montesqieu-instituut) geeft Ruud Koole weer hoe de Amerikaanse oud-president Bill Clinton naar aanleiding van uitspraken van Sarah Palin (Tea Party) waarschuwde voor wat hij noemde ‘fact free politics’. Koole stelt terecht dat het daarbij niet gaat om het feit dat emoties en waarden drijvende krachten zijn in de politiek. Het gaat in de politiek immers juist om het realiseren van ‘publieke waarde’. Maar het gaat ook en vooral om een open houding in de besluitvorming voor ‘de feiten’ hebben en voor de mogelijke weerlegging of nuancering van onze opvattingen. De praktijk is anders. Minder Marokkanen? ‘Dan gaan we dat regelen.’ ‘Make it go away’, hoorde ik laatst als reactie van een minister op een ambtenaar die iets hem onwelgevalligs kwam vertellen. Fact free polariseren staat voor het eigen gelijk, ongeacht de feiten of mogelijke gevolgen. Naast deze wat domme variant van gelijkhebberij is er de variant die erin slaagt alle onderzoeksresultaten in het eigen ideeënbouwsel in te passen. De complotdenkers en de ideologen die op creatieve wijze de ontwikkelingen naar eigen believen interpreteren; als hand van God, van het grootkapitaal et cetera. Maar is die laatste variant niet juist een risico van big data? Genereren van het eigen gelijk en de mogelijkheden tot manipulatie door machtige instituten met veel data? In een onderzoek naar datagedreven sturing voor de gemeenten Utrecht (te lezen op de website van Berenschot) is het onderscheid gemaakt naar open en gesloten omgang met data. Machtsconcentratie bij gesloten beschikbaarheid en gebruik van data is hoe dan ook te controleren, zoals bij geheime diensten voortdurend aan de orde is. Het aardige van big data is echter dat de nadruk ligt op veel dataverzameling en op wat wel ‘inductief’ te werk gaan heet: het zoeken naar verbanden. Een dialoog moet vervolgens duidelijk maken of dat zinvolle verbanden zijn of dat er juist andere hypotheses gelden. Wat voor dienstverlening vinden mensen plezierig? Wanneer gaan ze zelf aan de slag met hun problemen en wanneer stokt dat proces en beginnen burgers overlast te veroorzaken? De nadruk in het publieke domein moet natuurlijk liggen op het ‘open en samen zoeken’. Op transparantie, open data, inzicht in de eigen gegevens. Big data bevordert door het zoekgedrag een houding van openheid en dialoog. Tegen fact free politics, tegen ideologische blindheid, tegen Big Brother. Henk Wesseling, Experticecentrum partners in publieke meerwaarde
48 Online Touch Home