B O EK EN MAESSEN LEEST Jos Maessen, directeur dienstverlening Gemeente Amsterdam Kent u dat verhaal dat de kans dat een gemiddelde expert de toekomst over vijf jaar goed kan voorspellen even groot is als dat een darts gooiende chimpansee de roos raakt? De schrijver van dit boek is de bedenker van deze metafoor. Er is een meerjarig grootschalig toernooi, gefi nancierd door IARPA, waaruit blijkt dat er een groep mensen is die supervoorspellers zijn en het beter doen dan de experts (maar vijf jaar blijft een te ver toekomstbeeld). Dit boek is eigenlijk een theoretische onderbouwing van het onderzoek en ook een verantwoording erover. Kern van het boek is het onderzoek van de laatste tientallen jaren waaruit blijkt dat mensen helemaal geen rationele besluiten nemen. Sterker nog: ons naar zekerheid strevend brein fi ltert van alles en nog wat weg dat de bestaande zekerheid aantast. Het boek behandelt de nodige theoretische uitgangspunten van dit soort onderzoek. Systeem 1 (onze automatische programma’s in het brein die razendsnel conclusies trekken op basis van grote aantallen patronen die we herkennen) en systeem 2 (wat eigenlijk die conclusies moet verifi ëren). Maar het is de vraag of en hoe wij systeem 2 toestaan. Dat hangt onder meer af van de vraag hoe refl ectief je bent ingesteld. Of het feit dat de meeste mensen geen duidelijkheid willen geven in voorspellingen omdat ze daarop afgerekend kunnen worden. Dat maakt dat voorspellingen slecht meetbaar en controleerbaar zijn. Dat maakt weer dat er niet geleerd wordt van eerdere fouten. Een ander concept is het onderscheid in wat de auteur ‘de mens als egel of als vos’ noemt. Een egel heeft een Groot Idee en toetst daar zijn gehele wereldbeeld aan. Een vos bekijkt de werkelijkheid veel meer als een veelheid van ideeën, waarin gezocht moet worden naar antwoorden. De vos is een veel betere voorspeller, maar wij mensen waarderen de egel meer om de duidelijkheid die hij geeft. Het zijn overigens uitersten op een schaal. Er bestaan niet twee soorten mensen. Uit het toernooi kwam naar voren dat er een groep supervoorspellers is. Niet superslim, geen wiskundige tovenaars, niet verslaafd aan het nieuws. Wel continue onderzoekend en lerend om het leren eigen ideeën ter discussie stellend, met kleine stapjes voorspellingen aanpassen, ruimdenkend, van buiten naar binnen kunnen kijken, et cetera. ONS B DE De auteurs doen een pleidooi voor continue meten van beleidsuitgangspunten en voorspellingen met een controlegroep (waarbij oog is voor het effect van perverse prikkels) omdat we daarmee de werkelijkheid en de toekomst beter zullen leren duiden. Omdat we kunnen leren beter te voorspellen. We kunnen niet alles weten, maar alles wat we meer kunnen weten, helpt. Elke samenvatting van dit boek doet het tekort. In heldere eenvoudige taal is een veelheid van ideeën opgeschreven en van commentaar voorzien. Ideeën die iedereen die wat met strategieën, politiek en de toekomst heeft, zou moeten lezen. Overigens ook iedereen die zich afvraagt hoe het toch komt dat zijn privé keuzes uitvallen zoals ze uitvallen. Philip Tetlock en Dan Gardner, Supervoorspellers (2015), uitgeverij Business Contact
46 Online Touch Home