Hoe ontwikkel je een aantrekkelijk en toekomstvast stationsgebied? Stationsgebieden zijn in toenemende mate ontwikkelingsgebieden waar veel samen komt. De ambities zijn hoog, ruimte en middelen over het algemeen beperkt en er spelen uiteenlopende opgaven en belangen. Kortom, integrale stationsgebieden kenmerken zich door toenemende complexiteit en uitdagingen. Hoe realiseer je ondanks de uitdagingen toch een aantrekkelijk gebied en succesvolle OV-knoop? Wat komt daarbij kijken en hoe pak je dat aan? E en ingewikkeld vraagstuk, waar APPM zich dagelijks mee bezig houdt, samen met vakgenoten uit heel Nederland. Onlangs organiseerde APPM een inspiratiesessie met samenwerkingspartners en vakgenoten. In dit artikel gaan we – in het verlengde van die inspiratie – in op drie perspectieven: De ideale stationsomgeving, werken met ontwikkelmodellen en bouwen aan een effectieve samenwerking. De ideale stationsomgeving Voorheen waren stations vooral station. Inmiddels zijn stationsgebieden veel meer dan mobiliteitsknopen. Het station wordt in toenemende mate vervlochten met een gemengd woon-, werk- en voorzieningenprogramma. Het zijn prettige, schone en veilige plekken om tijd door te brengen, waarbij de ruimtelijke kwaliteit een belangrijke rol speelt. Daarnaast heeft het stationsgebied ook een belangrijke rol in de positionering en de identiteit van de stad, denk bijvoorbeeld aan het beeldbepalende station Rotterdam Centraal. De vraag is in hoeverre gesproken kan worden over ‘de’ ideale stationsomgeving. Elke stations omgeving is uniek. Het heeft verschillende typen reizigers en gebruikers, ligt in een specifieke omgeving met een unieke geschiedenis en kent een eigen maat en schaal. Ruimtelijk-functionele analyses en verdiepende gesprekken met diverse stakeholders zijn nodig om de kernwaarden te identificeren en deze vervolgens ruimtelijk en programmatisch uit te werken. Jeroen van Schooten (Team V Architecture) formuleert het als volgt: “In stationsgebieden wordt wachten verblijven”. Andries Geerse (WeLoveTheCity) legt nadrukkelijk de koppeling met de geest van de stad: “Het ideale station verbindt de genius loci (de spirit van een plek) aan nieuwe oplossingen die nodig zijn om onze stationsgebieden levendig, groen en veilig te houden.” Daarnaast is de ruimtelijke kwaliteit onderhevig aan nieuwe trends en ontwikkelingen. Dit betekent dat voldoende flexibiliteit Stationsgebieden: van functionele mobiliteitsknopen tot prettige, groene en veilige plekken om te wonen, werken en verblijven. geborgd moet zijn en het ruimtelijk ontwerp kan meegroeien met de wijzigende (reizigers) behoeften. De in hoog tempo toegenomen populariteit van deel-/OV-fietsen is hier een mooi voorbeeld van. Dit heeft de voorbije vijftien jaar een enorme vlucht genomen en is inmiddels niet meer weg te denken uit het stationslandschap. Datzelfde geldt voor de opkomst van allerlei speciale fietsen die een eigen stallingsbehoefte hebben. In een ideale stationsomgeving wordt ook daar rekening mee gehouden. Volgens Andries Geerse (WeLoveTheCity) werd de afgelopen decennia regelmatig overwogen om de ruimte voor fietsparkeervoorzieningen te verminderen, terwijl inmiddels blijkt dat er juist meer ruimte nodig is. Met die ervaring beveelt hij aan: “Ruimte laten om stations is noodzakelijk om toekomstige onvoorziene ontwikkeling op te vangen.” Ontwikkelmodellen als basis voor een toekomstvast station Om tot een toekomstbestendig plan te komen, is het belangrijk om alle opgaven en belangen op de juiste manier een plek te geven in het toekomstige stationsgebied. Bij het ontwerpen van een toekomstvast station werkt het goed om met zogenaamde ‘ontwikkelmodellen’ te werken. In deze ontwikkelmodellen krijgen alle bouwstenen van een toekomstig station een plekje. Daarbij gaat het om bouwstenen als de perronconfiguratie, de transfervoorzieningen, de stationshal, de fietsenstalling, het busstation, de logistieke ruimten, de K+R en de plek voor trein vervangend vervoer. Ook in Eindhoven zijn al diverse lessen geleerd als het gaat om het bouwen aan een effectief ontwikkelmodel. Robbert de Mug (programmamanager gemeente Eindhoven) deelde zijn ervaring: “In Eindhoven komen veel ‘ruimtevragers’ samen in een hele kleine ruimte in het hart 46 - Stationslocaties 2024/2025
47 Online Touch Home