NIEUWE VRIENDEN
NIEUWE VRIENDEN Een kamer in een zorgcentrum. Wat zie je daar? Een zithoek, lamp, kast, klok, plant, televisie – en foto’s. Foto’s van familie en vrienden, foto’s van vroeger. Het zijn verzamelingen die gevoelens van weemoed oproepen. Ze herinneren vaak aan contacten uit het verleden. Ze verhalen over oude mensen en de dingen die voorbijgaan. Het verleden lijkt dus te domineren, en dat terwijl er toch een heden en toekomst is, ook als je in een zorgcentrum woont. In die nieuwe omgeving ontmoet je nieuwe mensen, maak je nieuwe vrienden. Nieuwe vrienden in twee Eindhovense zorgcentra werden samen gefotografeerd. De nieuwe foto kreeg een plaats in hun verzameling; daarvan werd ook een foto gemaakt. Naast elke fotopagina vindt u bovendien een geschreven portret. Schrijfcursisten tekenden uit de mond van de fotografen op wat zij met de nieuwe vrienden meemaakten en bespraken.
Ooks Doggenaar: WIL JE MIJN VRIENDIN WORDEN? Op de foto kun je al zien dat dit echte vriendinnen zijn, nieuwe vriendinnen. Mevrouw Van Rijt (links) en mevrouw Maathuis (rechts) vertelden me dat ze een halfjaar geleden rond dezelfde tijd naar Peppelrode verhuisden, toen nog als onbekenden voor elkaar. Dat onbekende heeft niet lang geduurd. Mevrouw Maathuis kende nog niemand toen ze er net kwam wonen. Ze kwam mevrouw Van Rijt een aantal keer tegen in de lift en na wat praten heeft ze aan haar gevraagd of ze haar vriendin wilde worden. Mevrouw Van Rijt heeft toen direct ja gezegd. Dat vond ik zo aandoenlijk. Ze vertelden me dat ze elkaar aanvullen: de een is soms wat vergeetachtig, maar haar vriendin helpt haar dan herinneren. Aan alles merk ik dat deze dames mekaar gevonden hebben in een hechte, warme vriendschap. Opgetekend door Nicole van de Vondervoort
Mariet Wielders: NA DE CARNAVAL Tonnie (links) en Agnes (rechts), die elkaar ongeveer twee jaar geleden in Blixembosch hebben leren kennen, waren bereid om voor Mariet Wielders te poseren. Maar doelbewust poseren als elkaars ‘vriendin’, is dat niet nep? Daarom heeft Mariet ervoor gekozen de dames te fotograferen terwijl ze gezellig aan het kletsen waren. Op de avond die voorafging aan de dag van fotoshoot was er een carnavalsfeest voor de bewoners van het zorgcentrum. Vandaar dat Tonnie en Agnes in carnavalskostuum op de foto staan, want ze hadden veel plezier beleefd aan die avond, ‘waarbij wel wat gedronken wordt hoor’. Opgetekend door Freek van Lochem
Cindy Nijssen: ZUSSENVRIENDSCHAP Ik deed graag mee met het project Nieuwe Vrienden. Werken met mensen vind ik altijd erg leuk. In Berckelhof heb ik vier zussen gefotografeerd. Het onderlinge contact tussen deze vier dames was wat verwaterd. Ze spraken elkaar wel via de telefoon of op verjaardagen, maar hadden ieder hun eigen gezin en bij elkaar op bezoek gaan kwam er niet van. Nu twee van de zussen in Berckelhof wonen en een derde er ook snel naartoe wil, is het contact hechter geworden. De vier zussen gaan bij elkaar op de koffie, doen meer samen en zien elkaar vaak. Op hun verzoek heb ik de foto in de kamer van één van hen gemaakt, omdat zij daar een prachtig uitzicht heeft over de stad. Vier stralende dames met op de achtergrond hun stad. Opgetekend door Gia de Nooij
Rien de Ruiter: STILTERUIMTE Ik wilde hem niet alleen als oude man vastleggen, maar iets laten zien van zijn alertheid en intelligentie. Hij volgt nog wat er in de wereld gebeurt en heeft ook sterk de behoefte in gesprek te gaan over wat hem bezighoudt. Hij zei: ‘Achteraf gezien had ik bij het uitzoeken van een tehuis moeten vragen hoeveel bewoners er een abonnement op de Volkskrant hebben. Dan had ik tenminste geweten of ik nog geestelijke aansluiting zou vinden. In Peppelrode zijn het er namelijk twee...’ In de stilteruimte kon ik deze foto’s maken. Ik zag het papier liggen en merkte hoe hij daarop reageerde. Bij het terugzien van die foto vertelde hij me dat hij verrast was door de diepe emoties die de foto bij hem losmaakte. Dat ik zo’n gevoelig moment zou vastleggen, namelijk de herinnering aan een recentelijk overleden persoon die hem dierbaar was, had ik niet voorzien. Opgetekend door Brenda Waldekker
Margo Kauwenberg: PRAAT In Peppelrode schuif ik aan naast Nico, die alleen zit. Ik raak met hem in gesprek over of hij hier al nieuwe vrienden heeft gemaakt. Hij vertelt dat het voor hem allemaal niet meer zo hoeft. Maar dan komt Toos. Nico fleurt meteen op. Toos doet suiker in zijn koffie, zo ‘zorgt’ ze een beetje voor hem. Ze zijn al vijf jaar bevriend en drinken dagelijks samen koffie in gemeenschapsruimte De Carrousel. Toos blijkt accordeon te spelen. Ik stel voor dat we naar haar kamer gaan om foto’s te maken terwijl zij muziek maakt. Dit stuit op enige weerstand bij Nico: er zou maar ‘praat’ van kunnen komen. Omdat ik erbij ben doen we het toch; Toos speelt op de accordeon, Nico zingt mee en ik maak foto’s. Maar de foto waarop ze samen in De Carrousel zitten, daar staan ze het meest ontspannen op. Opgetekend door Vivien Daan
Jessica David: HET IS SLECHTS WACHTEN OP DE DAG…. Indruk hebben ze zeker gemaakt, de nieuwe vrienden meneer Van Dungen en meneer Broeders. De vriendschap verzacht de dagelijkse eenzaamheid, hun leven in Peppelrode is namelijk vooral erg leeg. Het hoogtepunt zijn die paar zomerse avonden waarop de heren samen tot zeker wel tien uur of half elf buiten blijven zitten terwijl de rest van de bewoners al slaapt. Verder is het slechts wachten op de dag… Vriendschap is voor hen belangrijk, maar lijkt op andere dingen gebaseerd en wat oppervlakkiger van karakter dan de meeste vriendschappen in onze generatie. Waarom zou je ook nog zoveel investeren als de dood op de loer ligt? Terwijl ik wegloop hoor ik ze tegen een hoogbejaarde dame roepen: ‘Hé lekker ding, hoe is het met je?’ Sommige dingen veranderen gelukkig nooit, zelfs niet als je bijna negentig jaar oud bent! Opgetekend door Maaike Thijssen
Henny van Bree: NA TRAANTJES TOCH GEWEND ‘Ik ben Lambertina den Hollander-‐van de Kracht, roepnaam Betty, en ik ben al negentig jaar. Ik woon nu een jaar in dit huis, maar ik heb hier nog geen vrienden. Ik kom niet uit Brabant, ik maak niet zo makkelijk contact. Ik kom uit Arnhem. Mijn zus woont hier in Eindhoven. Zij had al heel vaak gevraagd of ik hierheen kwam. Ik zei steeds nee, nee. Maar uiteindelijk heeft ze me toch overgehaald en zat ik binnen drie weken hier. Ik het begin heb ik heel wat traantjes gelaten, maar nu ben ik wel gewend. Ik zit zelfs in de cliëntenraad en ik doe mee met de culturele middag. Dat vind ik altijd zo mooi. Dan leest er iemand gedichten voor, zo prachtig. Mijn man is overleden aan slokdarmkanker toen hij eenenvijftig was. Het was een heel lange man: 2,04 meter, ze noemden hem De Lange. We hebben geen kinderen gekregen.’ Opgetekend door Henny zelf
Nienke Bosma: EEN MOOIE OMKERING De foto is een cadeautje voor de vrouw op de voorgrond. Zij is bescheiden en blijft meestal op de achtergrond. De fotografe heeft voor deze foto gekozen vanwege de close-‐up en de compositie. Beide vrouwen kijken dezelfde kant uit, wat hun verbondenheid symboliseert. Het verschil in scherpte tussen de twee geportretteerden is een mooie omkering van de verschillen tussen beider karakters. De fotografe was ontroerd toen haar foto zijn plek kreeg tussen een jeugdfoto van de vrouw zelf en een foto van een geestelijk gehandicapte neef die vorig jaar is overleden. Opgetekend door Cor Luykx
Bas Wolfs: OVER VRIENDSCHAP, TROUW EN BELOFTES Mijn gesprek met het echtpaar John en Corry ging eigenlijk niet echt over de vriendschap die ze met Theo hebben opgebouwd, maar meer over henzelf en hun bewogen levens. John en Corry hebben elkaar jaren geleden leren kennen toen beiden in een moeilijke situatie zaten, en zijn sindsdien onafscheidelijk. Alhoewel zij lichamelijk het zwakst lijkt, is Corry degene die voor de ander zorgt. Maar misschien heeft Corry anderen minstens zo hard nodig in haar strijd tegen de onrechtvaardige buitenwereld. ‘In een samenleving die mensen tekortdoet, kun je maar beter op elkaar bouwen en vertrouwen.’ Dat lijkt het motto van John en Corry. Wat Theo betreft: in zekere zin kun je zeggen dat hij door Corry geadopteerd is. Niet letterlijk natuurlijk, maar Corry nam hem onder haar hoede vanwege een oude belofte. Hij kan dus altijd op haar rekenen. Opgetekend door Bas van Oosterhout
Suzie Ziener: DE FAMILIEBAND IS TOCH HECHTER Merkwaardig toch hoe snel je soms een band opbouwt met bepaalde mensen. Toen ik Johanna voor de tweede maal ontmoette, voelde het meteen vertrouwd, intiem bijna. Ze nam me bij de arm, gaf me op een gegeven moment zelfs een kus. En ze vertelde honderduit over haar leven, aan de hand van de tientallen foto’s van kinderen, klein-‐ en achterkleinkinderen die overal in haar woonkamer stonden. Grappig was ze ook. Toen we terugliepen van haar kamer naar de eetzaal, passeerden we een steekwagentje met een rolstoel erop. Ze liet zich op de stoel zetten en werd de hele gang door gereden, ondertussen grapjes makend met haar medebewoners. Het lijkt wel of je familie het enige is wat er nog toe doet als je ouder wordt. Johanna zit elke dag met dezelfde vrouw aan een tafeltje samen fruit te eten, maar beiden beschouwen dit niet als een vriendschap. Kennelijk is een familieband toch hechter. Opgetekend door Bernd Verleg
Anouk van Limpt: HALF ELF, SAMEN KOFFIEDRINKEN Ze kenden elkaar vaag van vroeger. Kwamen elkaar weer tegen in Peppelrode. Lange tijd waren ze met z’n drieën. Nu nog met z’n tweeën. Twee beschaafde, chique dames. Beiden weduwe en beiden met een zeer respectabele leeftijd. De dames wisten precies hoe ze gefotografeerd wilden worden. De regie in eigen handen op een bescheiden, lieve manier. Zo ook bij het uitkiezen van de foto. Elke morgen klokslag half elf ontmoeten zij elkaar in het café. Een plek van vriendschap, waar ze steun en vertrouwen vinden in elkaar. Opgetekend door Ton van de Sande
Christel Lambers: MOOI IN DE DAGOPVANG Het leek haar wel iets, dat met die foto’s van die nieuwe vrienden. Daarom meldde mevrouw Goossens zich aan. Ze wilde best op de foto met haar vriendin, de van oorsprong Spaanse mevrouw Ferredo. Beide dames hebben elkaar leren kennen in de dagopvang, waar ze een deel van de dag samen doorbrengen. Het maakte mevrouw Goossens veel uit hoe ze op de foto zou komen, ze wilde er mooi op staan. Ik heb haar vanuit een aantal verschillende posities gefotografeerd; ze was niet snel tevreden. Uiteindelijk heeft ze deze foto uitgekozen. Ze vindt dat ze er goed op staat. Mevrouw Ferredo vindt de foto van haar vriendin ook heel mooi, maar wilde zelf uiteindelijk toch liever niet op de foto erbij. Ik was voldaan dat ik de foto in het lijstje aan een trotse mevrouw Goossens mocht overhandigen! Opgetekend door Dick van Goch
Martien Visschers: EEN EIGEN LEVEN MET ELKAAR Het is leuk en leerzaam om hier op bezoek te komen. Zo krijg ik een andere kijk op het leven en ga ik meer relativeren: ‘Je kunt een hele hoop plannen, maar het loopt toch anders. Is het nou zo belangrijk waar ik me altijd druk om maak?’ Soms ontstaat een vriendschap bij toeval, soms doordat mensen samen nieuw zijn of doordat er iets gedeeld wordt. De vriendschappen hier zijn anders dan je verwacht; jonge mensen zoeken elkaar op om uit te blinken, hier berusten vriendschappen op elkaar helpen en begrip hebben voor elkaar. De mensen kletsen gezellig samen beneden aan tafel en iedereen mag erbij komen. Zo ontstaat er een heel eigen leven met elkaar. Het is zelfs zo gezellig dat als er voor iemand bezoek komt, ze niet apart gaan zitten maar gewoon aanschuiven! Opgetekend door J. T.
Guus Maas: JE LAATSTE VRIENDEN In Berckelhof kwam Guus Maas bij mevrouw Van den Hurk en meneer Scheepers. Zij vonden het leuk om mee te werken, ’t was weer eens wat anders. Guus kwam later terug met voor beiden een ingelijst exemplaar, waar ze samen op staan. ‘Dat moment dat je met die foto in hun eigen woonruimte komt en ze hem bij de andere foto’s en herinneringen zetten, dat raakte mij het meest. Het voelt als een confrontatie met de eindigheid van het leven: hier ontmoet je je laatste vrienden.’ Opgetekend door Inez Lijkema
Nienke Bosma: OVER ZEVENTIG JAAR Elke vrouw heeft haar eigen bijdrage geleverd aan deze foto. Van links naar rechts: de jongste stelde haar kamer ter beschikking, de rechtse bepaalde de plaats (‘Zo, ik zit’) en de middelste geeft met haar expressie de foto zijn kracht. Het zijn goeie vriendinnen, maar ze lopen de deur niet bij elkaar plat. De fotografe merkt dat bij het bezorgen van de foto het contact dieper is dan bij het maken. Elke vrouw komt los met haar eigen verhaal. De ingelijste foto krijgt tussen de andere foto’s ook een plek in hun leven. De fotografe ziet zichzelf en haar eigen vriendinnen wel in deze foto, over zeventig jaar. Opgetekend door Cor Luykx
Henk de Wit: JOKE IS VRIENDEN MET IEDEREEN Op deze foto staan ze lekker met zijn drieën, met een heel toepasselijke achtergrond. Vooral Joke, de mevrouw links op de foto, is me erg bijgebleven. Wat een geweldige vrouw. Zo gezellig en gastvrij. Er zat ongeveer anderhalve week tussen de twee afspraken. De eerste keer heb ik de foto’s gemaakt. Tijdens mijn tweede bezoek, toen ik Joke de ingelijste foto gaf, heb ik haar ook een gedicht gegeven dat ik speciaal voor haar had geschreven. Dat vond ze erg leuk, ze vertelde me dat ze zelf ook een dichteres is. Zo uit haar hoofd droeg ze gedichten voor die ze veertig jaar geleden heeft geschreven! Je zou kunnen zeggen dat Joke vrienden is met iedereen – en nu ook met mij, haar fotograaf. Opgetekend door Marian Buijs
COLOFON Nieuwe Vrienden. Samenwerkingsproject Centrum voor de Kunsten Eindhoven CKE, Vitalis WoonZorg Groep & Bibliotheek Eindhoven rond het thema van de Boekenweek 2012: Vriendschap en andere ongemakken Idee, coördinatie, begeleiding fotografen: Frits Achten Begeleiding schrijvers: Irma Uhlenbusch, Judy Elfferich Omslagfoto: knittinandnoodlin , via Flickr (bewerkt) Redactie en vormgeving: Judy Elfferich Eindhoven 2012
1 Online Touch