HEUVELGIDS Nimmalaya HOOGMAKERIJ NIMMALAYA SECTIES 1 Nijmegen1, 2 Nijmegen-Oost2 Mook5, 6 Grafwegen6 , 3 Berg en Dal3 , 7 Kranenburg7, 8 Kleve8 PLAATSEN & WIJKEN , 4 Groesbeek4 & 9 Materborn9 Nijmegen-Centrum, Nijmegen-Midden, Nijmegen-West, Nijmegen-Oost, Heilig Landstichting, Ubbergen, Beek, Berg en Dal, Wyler, Groesbeek, Malden, Molenhoek, Mook, Plasmolen, Breedeweg, Grafwegen, Kessel, Milsbeek, Kranenburg, Frasselt, Schottheide, Nütterden, Donsbrüggen, Kleve, Materborn & Reichswalde 1 Pons, L.J., De geologie, de bodemvorming en de waterstaatkundige ontwikkeling … Nijmegen (1957) p 7 fig. 3. 2 Schut, P.A.C. & Wallinga, J., De aardwerken van Groesbeek, een aquaduct voor de Romeinse … (2005), p 16 fig. 3. 3 N.N., Bestemmingsplan Stuwwal en beschermd dorpsgezicht Ubbergen, Gemeente Ubbergen (2013), p 8 fig. 2. 4 Witteveen+Bos, Bijlage I behorende bij rapport TL192-1-kolm-114 d.d. 5 december (2011), p 2 fig. 1. 5 Balen, R.T. van & Kievits, F., Sedimentstructurele… stuwwalafgraving bij Mook … , in G&H, 43-4 (1989), p 108 fig. 3. 6 Siebertz, H., Neue Befunde zu den … Niederrheinischen Höhenzug, in EGQSJ, 42 (1992), p 73 fig. 1. 7 Jong, H. de, Een on-Nederlands Landschap, De stuwwallen van Nijmegen … , in Geografie, mrt (2013), p 26 fig. 1. 8 Siebertz, H., Die Stellung der Stauchwälle von Kleve-Kranenburg … , in EGQSJ, 34 (1984), p 165 fig. 2. 9 Boosten, M., Burggraaff, P., Groot, C. de, Jansen, P. et al., Bosgeschiedenis Euregio Rijn-Waal (2012), p 292 fig. 4.4. – 1 – R.J. Duchateau 2019 , 5
HEUVELGIDS Nimmalaya SECTIE EEN NIJMEGEN PLAATSEN & WIJKEN Nijmegen-Centrum, Nijmegen-Midden & Nijmegen-West BEKLIMMINGEN Jansberg10 , Pulsenberg11, Hofberg12 , Hoofdberg13 Geertruidsberg14, Molenberg15, Muntheuvel16 Lindenberg18 , Mussenberg19 , , Mietjesberg17 , 10 Betouw, J. in de, Nijmegen verdeeld in Wijken, Straaten, Steegen, en Strecken … (1805), p 38. 11 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 1 Nijmegen Nord - 3 Nijmegen Süd (1803-1820). 12 Betouw, J. in de, Nijmegen verdeeld in Wijken, Straaten, Steegen, en Strecken … (1805), p 6. 13 Schevichaven, H.D.J. van, Penschetsen uit Nijmegen's verleden, deel I (1898), p 156. 14 Betouw, J. in de, Nijmegen verdeeld in Wijken, Straaten, Steegen, en Strecken … (1805), p 18. 15 Schevichaven, H.D.J. van, Penschetsen uit Nijmegen's verleden, deel II (1898), p 182. 16 Schevichaven, H.D.J. van, Penschetsen uit Nijmegen's verleden, deel II (1898), p 248. 17 N.N., Publiek verkoopen, B. in het Jonkerbosch, in De Gelderlander van 25 januari (1919), p 3. 18 Betouw, J. in de, Nijmegen verdeeld in Wijken, Straaten, Steegen, en Strecken … (1805), p 6. 19 Schevichaven, H.D.J. van, Penschetsen uit Nijmegen's verleden, deel II (1898), p 185. – 2 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Jansberg De noordelijkste helling van de Nijmeegse stuwwal begint in de benedenstad, waar deze de Lage Markt over de keien van de Priemstraat en Smidstraat verbindt met de Grote Markt. Aan de voet van de klim komt het water van de machtige Waal dusdanig recht op de stad afgestroomd dat de beschermende kademuren het regelmatig dreigen te begeven. Nijmegen-Centrum – Priemstraat, Smidstraat & Kannenmarkt 6 – 9 % 15 hm – 200 m – 250 zwi Pulsenberg De Pulsenberg of Molenberg is onderdeel van de steilrand die vanaf de Hoedberg parallel aan de Graafseweg tot aan de Neerboscheweg reikt. De heuvel is herkenbaar aan de Witte Molen op de top. De andere Nijmeegse molen is de St. Annamolen op de splitsing van de Hatertseweg en de St. Annastraat. Aan de voet begint de Wolfskuil, De dalen zijn opgevuld met de aanleg van de Graafseweg. Nijmegen-West – Looimolenweg 10 % 10 hm – 100 m – 220 zwi – 3 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Hofberg Vanaf de Waalkade fiets je, langs Fietsmuseum Velorama, over de uitgegraven Voerweg links om de Hofberg heen naar boven. De 1000 jaar oude St. Nicolaaskapel aan de heuvelrand is een van de oudste stenen gebouwen van Nederland en bij de sloop van de Valkhofburcht eind 18e eeuw gespaard. De klim heeft alle ingrediënten voor een mooie aankomst. Nijmegen-Centrum – Waalkade & Voerweg 3 – 5 – 2 – 6 – 4 % 20 hm – 500 m – 180 zwi Hoofdberg Mooie klimmende weg langs het beroemde Kronenburgerpark met de 14e eeuwse Kronenburgertoren, onderdeel van de voormalige stadsmuur van Nijmegen in de late middeleeuwen. De Parkweg komt uit nabij de beruchte Piersonstraat, decor van de hevige krakersrellen in het begin van de jaren ’80. Als je halverwege links aanhoudt kom je uit op Plein 1944. Nijmegen-Centrum – Lange Hezelstraat & Parkweg 2 – 5 – 6 – 3 % 16 hm – 400 m – 140 wtr zwi – 4 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Geertruidsberg Over het vrijliggende fietspad naast de Nieuwe Ubbergseweg beklim je de klif met op de top de uitkijktoren Belvedere. De Geertruidsberg lag gedeeltelijk binnen de muren van de stad Nijmegen, maar vreemd genoeg op het grondgebied van de heerlijkheid Ubbergen, in 1248 niet met de stad meeverpand aan de graaf van Gelre. De heuvel is vernoemd naar de 15-eeuwse St. Gertrudiskapel. Nijmegen-Centrum – Nieuwe Ubbergseweg, Keizer Trajanusplein & St Jorisstraat 2 – 2 – 2 – 2 – 5 – 3 – 4 – 1 – 3 % 24 hm – 900 m – 140 zwi Molenberg Door de spoordijk en het treinstation lijkt de Tunnelweg bij de start een simpele uitgraving. Een ligging in een weer doorgestoken natuurlijk dal, of kuil, lijkt eerder logisch. Via de oplopende Tunnelweg sla je rechts af naar de Nassausingel waar de top ligt voor de ingang van de schouwburg. Vroeger lag in deze kuil de lokale gasfabriek, waar men gas won uit kolen. Nijmegen-Centrum – Tunnelweg & Nassausingel 2 – 3 – 4 – 3 – 5 % 17 hm – 500 m – 130 zwi – 5 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Muntheuvel Met aan de voet de geknikte Fifty Two Degrees toren, de meest westelijke helling van de Nijmeegse stuwwal, nu onderdeel van een snelfietsroute. Aan de Dennenstraat lag in de jaren tachtig een BMX baan. Op de top stond de St. Teunismolen en later het ooit hypermoderne tankstation Auto Palace. Verderop is bij de brug over de spoorlijn het nieuwe station Nijmegen Goffert gebouwd. Nijmegen-West – Dennenstraat 7 % 7 hm – 100 m – 110 zwi Mietjesberg Over de Marga Klompélaan, Joke Smitlaan en Antoinette van Pinxterenlaan kun je, evenwijdig aan het droogdal van de Hatertseweg, de Mietjesberg met daarop het NEC stadion en het ziekenhuis CWZ bedwingen. Rond deze plek leefde ooit een kluizenaar in een holwoning, die ‘t Mollenhutje werd genoemd. Boven kom je uit op de nieuwe snelfietsroute die door het Goffertpark loopt. Nijmegen-Midden – Marga Klompélaan, Joke Smitlaan, Antoinette van Pinxterenlaan, Burg. Daleslaan & Goffert ..3 – 2 – 4 – 3 – 4 % 16 hm – 700 m – 80 zwi – 6 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Lindenberg Het Groene Balkon is halverwege de vorige eeuw als terras aangelegd om extra ruimte te creëren voor woningbouw, waardoor je onderaan tegen een metershoge bakstenen muur kijkt, waar ze tot in Berlijn jaloers op zouden zijn. Het gespaarde gedeelte van de Ottengas kun je echter nog steeds tussen de paaltjes over de kasseien beklimmen. De rest van het plan Vijf Heuvelen is niet uitgevoerd. Nijmegen-Centrum – Ottengas & Ridderstraat 6 % 6 hm – 100 m – 80 zwi Mussenberg Vanuit de spoorkuil kun je via de Campusbaan aan 6 % naar de St. Annastraat. Over de Oude Groenewoudseweg kun je door een uitloper van het Hengstdal doorklimmen naar de Honsrug met daarop de studentenflat. Aan de kop van de Hatertseweg staat op diezelfde hoogte de St. Annamolen. Op een gedeelte van de huidige busbaan lag de eerste spoorlijn van Nijmegen, die naar Kleve. Nijmegen-Midden – Campusbaan 6 % 6 hm – 100 m – 80 zwi – 7 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya SECTIE TWEE NIJMEGEN-OOST PLAATSEN & WIJKEN Nijmegen-Oost & Heilig Landstichting BEKLIMMINGEN Grote Kop20 , Kwakkenberg21 , Gekkenberg22 Langenberg24, Louiseberg25, Oeselenberg26 Kenterberg28 , Ketelberg23 , Hunerberg27 , , , Bakkersberg29 & Lage Langenberg30 20 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 1 Nijmegen Nord - 3 Nijmegen Süd (1803-1820). 21 Tjeenk Willink, H.A. (lith), Van Nijmegen naar Berg en Dal, Wandelkaart van Ubbergen, Beek, … (1885). 22 Tjeenk Willink, H.A. (lith), Van Nijmegen naar Berg en Dal, Wandelkaart van Ubbergen, Beek, … (1885). 23 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 1 Nijmegen Nord - 3 Nijmegen Süd (1803-1820). 24 Witteroos, T., Het Nederrijkswald en omliggende plaatsen (1570). 25 Braakensiek, Gebr. (lith), Nijmegen en omstreken, Schaal 1 : 62500, Platte grond der stad Nijmegen (ca 1890). 26 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 1 Nijmegen Nord - 3 Nijmegen Süd (1803-1820). 27 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 1 Nijmegen Nord - 3 Nijmegen Süd (1803-1820). 28 Hottinger, J.H., Gedeelte van het Ryk van Nymegen, in Hottinger-Atlas (1773-1787). 29 Montenberg, D.G., Wandelkaart van de omstreken der stad Nijmegen (1898). 30 Kuyk Jzn., W., Kaart van de gemeente van Groesbeek gelegen in de provincie Gelderland (1820). – 8 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Grote Kop De steile klim door het diep uitgesleten Beeksmansdal, niet afdalen!, ligt sinds 1914 helemaal in Nijmegen. De turbohelling begint onderaan de noordelijke steilrand bij de Ubbergseweg vanaf polderniveau meteen met 11 %. De laatste strook is met een stijging van 13 % het zwaarst. Dit is tevens het maximale percentage op de Nijmeegse stuwwal. De middenstroken kunnen zittend. Bewaar je punch tot het laatst. Nijmegen-Oost – Beekmansdalseweg 11 – 8 – 8 – 13 % 40 hm – 400 m – 880 zwi Kwakkenberg Deze venijnig steile klim naar de 81 meter hoge Kwakkenberg, is verreweg de zwaarste van de talrijke korte hellingen vanuit het bebouwde Hengstdal in Nijmegen Oost. Start op de Hengstdalseweg, bij de vroegere keerlus van de tram en trolleybus, en fiets bij de kruising met de Sophiaweg aan 12 % over de Torenweg rechtdoor. Het brede ruwe asfalt vertekent de stijging behoorlijk. Nijmegen-Oost – Hengstdalseweg & Torenweg 4 – 3 – 5 – 12 % 24 hm – 400 m – 320 zwi – 9 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Gekkenberg De onverlichte helling van de Louiseweg, nog buiten de bebouwde kom van Nijmegen, gekaapt van Berg en Dal, staat lokaal ook bekend als Hoogte 80. Verscholen achter de bosrand rusten meerdere prehistorische grafheuvels op de smalle heuvelkam. Voor de herbebossing van de destijds uitgestrekte kale heide bood de heuvel een panorama over de stad Nijmegen en de bochtende Waal. Nijmegen-Oost – Louiseweg 4 – 6 – 8 % 18 hm – 300 m – 240 zwi Ketelberg De waterleiding, aangelegd om het Romeinse leger op de Hunerberg van water te voorzien, liep vanuit het Kerstendal in Berg en Dal over de Ketelberg op het terrein van speeltuin De Leemkuil en kruist de prachtig opnieuw beklinkerde Bosweg. Van het aquaduct zelf ontbreekt overigens nog elk concreet spoor. De beklimming loopt vanuit het Heyendal via de Bosweg en de Luciaweg naar boven.. Nijmegen-Oost – Valkenburgseweg, Groesbeekseweg, Bosweg & Luciaweg 2 – 5 – -1 – 4 – 3 – 4 – 2 – 4 – 2 – 2 – 1 – 5 – 2 % 36 hm – 1300 m – 220 zwi – 10 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Langenberg Na de kern Heilig Landstichting klimt de Nijmeegsebaan uit het Steenkuilendal als een taludweg richting Groesbeek. De ophogingen en insnijdingen kun je goed zien als je de maaiveldhoogte links en rechts van de weg in het oog houdt. De Langenberg is de tweede van de vijf prominente heuvels van de Zevenheuvelenloop. Daarna volgen de Vlierenberg, Engelenberg en Brantberg. Heilig Landstichting – Nijmeegsebaan 2 – 4 – 6 – 4 – 2 – 2 – 1 – 2 – 3 – 3 – 2 – 2 – 1 – 2 – 1 – 2 % 39 hm – 1600 m – 210 zwi Louiseberg Vanaf de spoorovergang op de d’Almarasweg snijd je eerst de Ketelberg aan over de Sophiaweg, om alsnog schuin rechts over de Theresiaweg de Heijberg te bereiken. Samen met de Galgenberg was de helling eerder onderdeel van de Gekkenberg. De naar vrouwelijke familie genoemde wegen zijn particulier aangelegd en later kosteloos overgegaan naar de gemeente. Nijmegen-Oost – d’Almarasweg, Sophiaweg & Theresiaweg 2 – 1 – 5 – 7 – 4 – 1 – 2 – 1 – 3 – .. – 2 – 7 % 35 hm – 1300 m – 210 zwi – 11 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Oeselenberg Vanuit een voormalige leemput, die mogelijk uit de Romeinse tijd stamt, klim je via de Rechterslaan en Moses en Aaronlaan over de klinkers naar de top van de Oeselenberg. Rechtdoor onder de poort door bestijg je de Bakkersberg met daarop de onvoltooide Heilig Hart-basiliek, die nu dienst doet als hoofgebouw van museum Orientalis, eerder het Bijbels Openluchtmuseum geheten. Heilig Landstichting – Rechterslaan & Moses en Aäronlaan 4 – 5 – 7 – 3 % 19 hm – 400 m – 200 zwi Hunerberg Hoewel een meer dan compleet Romeins legioen gelegerd lag op dit prominente plateau in Nijmegen Oost, verwijst de naam Hoenderberg naar een grafheuvel (Huneberg), of ringburcht (Huneschans) van onbekende herkomst. Over klokken en bekers gesproken, het woord Strava klinkt als Latijn, maar hoort dan weer bij de Hunnen. Bataven en Franken bleven liever op het Valkhof. Nijmegen-Oost – Dommer van Poldersveldtweg 4 – 7 % 11 hm – 200 m – 130 zwi – 12 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Kenterberg De Postweg is de noordelijkste van de drie geasfalteerde oversteken vanuit de westkant naar het Hengstdal. Meer naar het zuiden kun je de overgang naar Nijmegen Oost ook over de Bosweg of Sophiaweg maken. Achter het café lag in de jaren dertig de lemen wielerbaan van RTC Groenewoud. Het laatste clubparcours, De Omloop in Lindenholt, is in 2012 gesloten.. Nijmegen-Oost – Gelderselaan & Postweg 2 – 2 – 2 – 4 – 7 % 17 hm – 500 m – 130 zwi Bakkersberg De Bakkersberg start op de Nijmeegsebaan ter hoogte van de Van Haaftenlaan in het Steenkuilendal tussen Groesbeek en Heilig Landstichting. Op de rotonde bij het Neboklooster pedaleer je rechts af via de Meerwijkselaan richting Berg en Dal. De openbare top ligt naast de ingang van Museum Orientalis. Op het terrein trekt de helling nog fiks door. Heilig Landstichting – Nijmeegsebaan & Meerwijkselaan 3 – 5 – 2 – 2 – 3 – 3 % 18 hm – 600 m – 120 zwi – 13 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Lage Langenberg De Sionsweg is aangelegd als opgang naar het eerdere Bijbels Openluchtmuseum. Bezoekers konden uitstappen bij de halte Heilig Landstichting, die vlak bij de huidige overweg lag. Ga je echter rechtsaf over de Biesseltsebaan richting Malden, dan tik je de Lage Langenberg aan. Aan de stijgingen per honderd meter kun je aflezen dat het een klim over de spoelwaaier betreft. Heilig Landstichting – Scheidingsweg, Sionsweg & Biesseltsebaan . 2 – 2 – 2 – 2 – -2 – 3 – 1 – 2 – 2 – 2 – 2 – 3 % 23 hm – 1300 m – 90 zwi – 14 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya SECTIE DRIE BERG EN DAL PLAATSEN & WIJKEN Ubbergen, Beek, Berg en Dal & Wyler BEKLIMMINGEN Hanenberg31, Beekerberg32 Kop35, Duivelsberg36 Engelenberg40 , Stollenberg33 , Sterrenberg34 , Wylerberg37, Liesenberg38 , Brantberg41, Uilenpol42 Galgenberg44 , Beerheuvel43 , Vlierenberg39 & , Kleine , 31 Montenberg, D.G., Wandelkaart van de omstreken der stad Nijmegen (1898). 32 Spaen, W.A. van, Oordeelkundige inleiding tot de historie van Gelderland, IV (1795), p 46. 33 Montenberg, D.G., Wandelkaart van de omstreken der stad Nijmegen (1898). 34 N.N., Nijmegen en omstreken, Schaal 1 62500, Platte grond der stad Nijmegen (ca 1885). 35 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 1 Nijmegen Nord - 3 Nijmegen Süd (1803-1820). 36 Montenberg, D.G., Wandelkaart van de omstreken der stad Nijmegen (1898). 37 Appeltern, T. van, De Watermeerwijk en omgeving in het Nederrijkswald (1561). 38 Bezirksregierung Köln, Digitale Topographische Karte 1 : 25 000, 4102, Elten (2017), Zum Liesenberg. 39 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 1 Nijmegen Nord - 3 Nijmegen Süd (1803-1820). 40 Montenberg, D.G., Wandelkaart van de omstreken der stad Nijmegen (1898). 41 Geelkercken, N. van, De Hooge of Brantbergen in het Nederrijkswald uit te geven aan Lambert Jansen (1645). 42 Dechen, H. von, Erläuterungen zur Geologischen Karte der Rheinprovinz und der Prov. Westphalen (1870), p 274. 43 Witteroos, T., Het Nederrijkswald en omliggende plaatsen (1570). 44 Aarden, J. van, Cart van den Nederrijxe Walt : met desselfs inleggende gecultiveerde landerijen (1758). – 15 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Hanenberg Waar de Nieuwe Holleweg vanuit Beek linksaf tegen de Beekerberg opkronkelt, slaat de Oude Holleweg rechts af de Hanenberg op. Voor het Kastanjedal draait de weg weer scherp naar links en stijgt 500 meter lang aan 10 % richting de noordelijke kern van Berg en Dal. Op de top kijk je uit over het Oliemolendal en spot je het kerkje van Persingen. De Oude Holle beklim je, en daal je nooit af. Beek – Nieuwe Holleweg & Oude Holleweg 5 – 5 – 6 – 12 – 9 – 11 – 10 – 11 – 4 % 73 hm – 900 m – 1300 zwi Beekerberg Omdat de verknipte Van Randwijckweg beenharen ten berge deed rijzen is de opgang van de ‘Gelderse Cauberg’ door de politiek gered van stoemploze ondergang. De nieuwe gemeente Berg en Dal heeft als wegbeheerder de wijzigingen teruggedraaid, maar niet helemaal, want de Hogeweg mag nog steeds beklommen worden. De klimlading van dit alternatieve traject is met een strook van 13 % zelfs licht gestegen. Beek – Van Randwijckweg & Hogeweg 5 – 6 – 6 – 6 – 5 – 7 – 10 – 13 – 7 – 6 % 71 hm – 1000 m – 1110 zwi – 16 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Kleine Kop Vanaf polderniveau in Ubbergen volg je de Rijksstraatweg en sla je rechts af de Ubbergse Holleweg richting Nijmegen in. Waar de bochtige klinkerweg door het Kopsendal overgaat in de Holleweg fiets je rechtdoor aan 10 % verder over de klinkers. Sla je bij de driesprong rechts af, dan beklim je de Grote Kop. Linksaf kun je half verhard naar de Hengstberg met op de top de St. Maartenskliniek. Ubbergen – Rijksstraatweg, Ubbergse Holleweg & Holleweg 3 – 7 – 10 – 9 – 6 – 6 – 10 % 51 hm – 700 m – 820 zwi Stollenberg De Stollenberg begint in Beek op de Rijksstraatweg en loopt via de Boterberg met een scherpe linkse hoek over de Jan Dommer van Poldersveldtweg, gevolgd door de Stollenberglaan naar Berg en Dal. De 83 meter hoge Stollenberg was de scherprechter bij het WK Studenten 2008. De aanloop over de Rijksstraatweg vanuit Ubbergen is slechts een fractie minder zwaar. In de afdaling afremmen voor de klinkerstrook! Beek – Rijksstraatweg, J Dommer van Poldersveldtweg & Stollenberglaan 3 – 5 – 8 – 3 – 2 – 1 – 12 – 10 – 5 – 6 – 5 – 4 – 4 % 69 hm – 1300 m – 810 zwi – 17 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Sterrenberg Door de wijziging op de Hogeweg kan de Sterrenberg voortaan ook apart beklommen worden, als nieuwe klim in de zwaarste categorie. Vanuit het centrum van Beek steek je direct aan 13 % omhoog over de Van der Veurweg en Bosweg, die als een zoomweg boven het Elzendal liggen. Sla bij de splitsing met de Nieuwe Holleweg links af en ga op de kruising verderop nogmaals links over de Westerbergweg. Beek – Nieuwe Holleweg, v.d. Veurweg, Bosweg & Westerbergweg 3 – 13 – 1 – 9 – 2 – 6 – 10 – 10 – 3 % 57 hm – 900 m – 790 zwi Duivelsberg De gevorkte Duivelsberg markeert de overgang van de steile noordrand naar Nijmegen en het zachter hellende Bekken van Groesbeek. Het asfalt van de mooi slingerende Oude Kleefsebaan door het dal van de Holdeurn is een van de meest beklommen hellingen van de Nijmeegse stuwwal. Tot na de middeleeuwen werd de heuvel Kleverberg genoemd en later Dennenberg. Berg en Dal – Oude Kleefsebaan 2 – 2 – 2 – 2 – 2 – 3 – 3 – 3 – 5 – 4 – 4 – 5 – 4 – 5 – 4 – 4 – 4 – 2 – 2 % 62 hm – 1900 m – 450 zwi – 18 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Wylerberg De klim loopt vanaf de B9 net buiten de bebouwde kom van Wyler over de Hohldörn door een smeltwaterdal tussen de Wylerberg en de Duivelsberg. In de haakse linkse bocht ligt meestal grind. Vanaf de andere kant start een alternatief vanuit het dal van de Holdeurn, waar de Oude Kleefsebaan loopt. De steilste stroken zijn hier 8 en 11 %, dus oppassen met afdalen! Wyler – Neuer Grenzweg & Hohldörn 4 – 4 – 4 – 4 – 2 – 5 – 9 – 6 % 38 hm – 800 m – 400 zwi Liesenberg De Liesenberg wordt vanuit Berg en Dal meestal na de Wylerberg beklommen. De enige vermelding van de naam komt van het weggetje Zum Liesenberg. Liese kan vlotgras, varkensvet, blaasbalgmond, maar ook houten stelbout van een vogelval betekenen. Bronbos vind je in de dalen. Verderop lag een Romeins ovencomplex en de weg heet Vogelsang. Wyler – Vogelsang 6 – 10 -7 % 23 hm – 300 m – 390 zwi – 19 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Vlierenberg De Vlierenberg is als vierde heuvel van de Zevenheuvelenweg een vast onderdeel van de Zevenheuvelenloop en van de Nijmeegse Vierdaagse. Tijdens het NK Weg in 2001 was het de vierde en in 2002, de vijfde helling op het parcours. De vlier(enberg) is gewijd aan Vrouw Holle. Zij houdt draadloos bij of mensen vlijtig of lui waren. Snel je device uitschakelen helpt hier dus niet. Groesbeek – Zevenheuvelenweg 8 – 7 – 3 % 18 hm – 300 m – 240 zwi Engelenberg De Engelenberg is met 95 meter boven NAP het hoogste geasfalteerde punt van het Nederlandse deel van de Nijmeegse stuwwal. Bij de T-splitsing van de Meerwijkselaan en de Zevenheuvelenweg, kun je linksaf naar de Uilenpol en Duivelsberg in Berg en Dal, of rechtsaf naar Groesbeek om de Engelenberg te beklimmen. Vroeger lag hier de befaamde camping de Uileput. Berg en Dal – Meerwijkselaan & Zevenheuvelenweg 2 – 2 – 3 – 3 – 6 – 8 % 24 hm – 600 m – 210 zwi – 20 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Brantberg De Brantberg, de laatste klim van de Zevenheuvelenloop, begint in het dal van de Meerwijkselaan, slaat op de kruising met de Postweg linksaf en loopt links langs de vijvers van de Watermeerwijk getrapt omhoog naar de noordelijke kom van Berg en Dal. Als je bij de kruising met de Postweg rechtdoor fietst, dan kun je de Engelenberg, Uilenpol of Duivelsberg beklimmen. Berg en Dal – Meerwijkselaan & Postweg 2 – 2 – 2 – 1 – 2 – 4 – 2 – 5 – 5 – 1 – 2 – 5 – 2 % 35 hm – 1300 m – 210 zwi Uilenpol Op de stafkaart van 1850 staat Uilenpot, maar geologen van die tijd gebruiken de naam Uilenpol voor het hoogste punt van de Mookerheide, op 98 el boven de zee. De hoogte met op de top de watertoren was present bij het NK Wielrennen in 2001 en 2002. Ook bij de Nijmeegse Vierdaagse wordt deze heuvel jaarlijks bedwongen als laatste helling van de Zevenheuvelenweg. Berg en Dal – Meerwijkselaan, Zevenheuvelenweg & Bosweg 2 – 2 – 6 – 2 – 6 – 5 % 23 hm – 600 m – 190 zwi – 21 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Beerheuvel De Beerheuvel kan op zes manieren beklommen worden en komt soms nog voor de trilogie Liesenberg, Wylerberg en Duivelsberg. De Krumme Strasse is de zwaarste variant tegen de Wielseklef. De Beerheuvel is een uitloper van de Sintelenberg, niet van de Duivelsberg, en is de oostelijkste van de Zyfflichse of ‘Zevelichse’ heuvelen. Aan de voet lagen de moerassen van de Zyfflicher Busch. Wyler – Krumme Strasse 9 – 4 % 13 hm – 200 m – 190 zwi Galgenberg Vanaf de randen van de haaks op het Hengstdal staande laagte tussen de Kwakkenberg en Stollenberg fiets je over de Nijmeegse Eversweg en Berg en Dalseweg via de Kwakkenberglaan en Koningin Julianalaan naar de Galgenberg in Berg en Dal, waarvan de Gekkenberg een lange uitloper is. Eerder gestapeld met de Gekkenberg en Heijberg, maar voortaan zelfstandig. Berg en Dal – Eversweg, Berg en Dalseweg, Kwakkenberglaan & Koningin Julianalaan 2 – 2 – 2 – 2 – 4 – 6 % 18 hm – 600 m – 120 zwi – 22 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya SECTIE VIER GROESBEEK PLAATSEN & WIJKEN Groesbeek BEKLIMMINGEN Hogeklef45, Muntberg46 Wolfsberg49, Knotseklef50 , Schrouwenberg47, Stekkenberg48 , Keizerskop51, Molenberg52 Siepseklef54, Holverklef55, Boksheuvel56 Kampheuvel59 & Vosheuvel60 45 Amortisatiesyndicaat - Administratie der Domeinen, No XXI, Catalogus … domein-goederen (1824), p 148. 46 Witteroos, T., Het Nederrijkswald en omliggende plaatsen (1570). 47 Driessen, G.G., Benaming 'Heselenberg', … , in Hét Gemeente Nieuws: Groesbeek, 3 februari (2017). 48 Witteroos, T., Het Nederrijkswald en omliggende plaatsen (1570). 49 Montenberg, D.G., Nijmegen en omstreken, in wandelingen geschetst (1898), p 4. 50 Driessen, G.G. & Montenberg, J.D.G., Oud-Groesbeek in woord en Beeld (1980), p 29. 51 Driessen, G.G., Een vergeten straatnaam, ‘de Keizersweg’, in Groesbeeks Milieujournaal 127 (2007), p 33. 52 Topographische Inrichting, Chromo-Topographische Kaart des Rijks, 555 Groesbeek (1911). 53 Van der Aa, A.J., Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, vierde deel (1843), p 899. 54 Anspach, J. (red), De Navorscher, een middel tot gedachtenwisseling … , veertigste jaargang (1890), p 295. 55 Driessen, G.G., Groesbeek in oude ansichten, deel 1 (2009), Holverklef fig. 27. 56 Witteroos, T., Het Nederrijkswald en omliggende plaatsen (1570), Register nr. D: Bockholts dael. 57 Amortisatiesyndicaat - Administratie der Domeinen, No XXI, Catalogus … domein-goederen (1824), p 148. 58 Witteroos, T., Het Nederrijkswald en omliggende plaatsen (1570). 59 N.N., Advertentiën, in Provinciale Geldersche en Nijmeegsche Courant van 10 juni (1857), p 2. 60 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 1 Nijmegen Nord - 3 Nijmegen Süd (1803-1820). – 23 – R.J. Duchateau 2019 , , Laatberg53 , , Lotberg57, Metgensdal58 ,
HEUVELGIDS Nimmalaya Hogeklef Alom bekend van de derde dag van de Vierdaagse, is de Hogeklef de zwaarste van de hobbelige hellingen in het Groesbeeks Bekken, de Zeven Heuvelen. De klim begint in de zogenaamde Dodemansbocht, gelegen in het droogdal tussen de Boksheuvel en Hogeklef. Als verzwaring toegevoegd aan de omloop van het NK Weg 2002 en decor voor de tussensprint in de 2e etappe van de Giro d’Italia 2016. Groesbeek – Zevenheuvelenweg 8 – 9 – 7 – 6 – 3 % 33 hm – 500 m – 480 zwi Muntberg Tot in de 20ste eeuw was ook de lange rechte Maldensebaan flink heuvelachtig, maar werd met de hand in het kader van werkverschaffing geëffend. Omdat de Maas ten noorden van Mook een bocht naar het westen maakt, is de brede voorliggende spoelzandvlakte bij Malden en Molenhoek veelal intact gebleven. Het fietspad is smal en halverwege kruis je de rode MTB route. Groesbeek – Biesseltsebaan & Maldensebaan 2 – 4 – 2 – 3 – 5 – 3 – 2 – 5 – 4 – 4 – 4 – 4 – 4 – 3 % 49 hm – 1400 m – 380 zwi – 24 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Schrouwenberg Bij de complete reconstructie van de woonwijk in het noordwesten van Groesbeek is, evenwijdig aan de vijf meter hogere Stekkenberg, een as gelegd naar de top van de Schrouwenberg. Net als op de Knotseklef pieken de steilste honderd meters hier op 8 %. Over de Holverklef kun je de beboste heuvels van het Reichswald zien liggen. Meer naar het noorden vind je tegen de bosrand nog de Koekeleklef. Groesbeek – Lindenlaan, Heumensebaan, Schrouwenberg, Klaverberg, Schrouwenberg & Heselenberg 4 – 3 – 4 – 8 – 4 – -4 – 8 – 6 – 2 % 39 hm – 900 m – 370 zwi Stekkenberg De Stekkenberg is met stroken van 6 tot 8 % een typisch Groesbeekse klim vanuit het diepe Hoenderdal. De helling start midden in het dorp bij de kerk en de Groesbeek op de Kerkstraat. De Burgemeester Ottenhofstraat stijgt nog in het dal, maar linksaf op de nieuwe klinkers van de Stekkenberg knikt het echt omhoog. Kijk uit voor verkeer uit de talrijke dwarsstraten van de hooggelegen woonwijk. Groesbeek – Kerkstraat, Bosstraat, Burg. Ottenhofstraat & Stekkenberg 2 – 2 – 3 – 3 – 3 – 3 – 5 – 6 – 6 – 5 – 2 – 2 – 2 % 44 hm – 1300 m – 330 zwi – 25 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Wolfsberg Start vanuit het Hoenderdal over de Houtlaan en sla rechts af. Waar de autostrook van de Mooksebaan mooi geëgaliseerd is, geeft het fietspad ernaast juist een goede indruk van het alom aanwezige groezelig vlak van de Nijmeegse stuwwal. Het hoogste geasfalteerde punt van de Wolfsberg ligt op de grens van Gelderland en Limburg bij de waterput tegenover het Zwaantje. Groesbeek – Houtlaan & Mooksebaan 3 – 6 – 7 – 1 – 2 – 1 – 2 – 4 – -3 – 4 – . -6 – 4 – 2 – -2 – 5 – -3 – 2 – 5 – 3 – 2 % 53 hm – 2100 m – 290 zwi Knotseklef De Knotseklef of Panoramaberg is de eerste heuvel van de Zevenheuvelenweg naar Berg en Dal. Vanuit het Hoenderdal loopt de straat vanaf de oude kerk in Groesbeek steil omhoog. De tweede heuvel van het oude pad was de Siepseklef die vroeger gebruikt werd als vuilstort. Deze heuvel is omgelegd. De nieuwe Zevenheuvelenweg schampt de Boksheuvel en bestijgt de Hogeklef. Groesbeek – Zevenheuvelenweg & Chopinstraat 7 – 8 – 2 – 5 % 22 hm – 400 m – 270 zwi – 26 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Molenberg De klim langs het Bevrijdingsmuseum aan de Wylerbaan begint in het Bockholtsdaal bij de kruising met de Kamp, waar de baan origineel naar Malden draaide. Na de uitrit van het museum volgt een smalle onoverzichtelijke bocht, waarin vaak voetgangers opdoemen. Omdat het fietspad nu doorloopt kun je andersom voluit afdalen zonder de rijbaan op te hoeven, waar ze honderd rijden. Groesbeek – Wylerbaan 2 – 3 – 4 – 6 – 7 – 2 % 24 hm – 600 m – 210 zwi Laatberg Met aan je linkerhand de eeuwenoude vijver de Vlasroet, kun je via de Knapheideweg langs de bosrand omhoog naar Hotel de Wolfsberg, gelegen aan de Rijlaan. De oude paden naar Mook en Molenhoek liepen aan weerszijden van de verderop in het bos te vinden Wolfsberg, door het Hoenderdaal en het Herwendaal en niet over de hoogten, zoals nu het geval is bij beide autowegen. Groesbeek – Knapheideweg 7 – 5 – 3 % 15 hm – 300 m – 170 zwi – 27 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Siepseklef Het middeleeuwse pad van Groesbeek naar Beek heeft wel degelijk zeven heuvelen bevat. De hoogte van de Siepseklef is door de aanleg van de Nieuweweg geisoleerd komen te liggen en daarom niet meer rechtstreeks over asfalt benaderbaar. Door de Siep kun je nog met een krul langs de noordzijde klimmen, terwijl de Dries de zuidflank schampt, waarop de opgehoogde Nieuweweg ligt. Groesbeek – Siep 2 – 3 – 3 – 3 – 4 – 6 % 21 hm – 600 m – 160 zwi Holverklef Reeds in de middeleeuwen strekten de gronden van de heerlijkheid Groesbeek zich aan alle kanten van de heuvel uit. Onderaan bij het tankstation, parallel aan de zuidhelling, lag de landweer. Op de top staat de Zuidmolen, de overgeblevene van de vier molens van Groesbeek, in 1946 getroffen door een windhoos, maar nog steeds volledig in bedrijf. Wind genoeg op dit uitstekend plateau. Groesbeek – Herwendaalseweg 3 – 5 – 6 % 14 hm – 300 m – 140 zwi – 28 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Boksheuvel Een ouderwets debat betreft het aantal hellingen van de Zevenheuvelenweg, voorheen gesteld op vijf. Data van 21 profrenners uit de 2e etappe van de Giro d’Italia 2016 laten echter zien, dat de Boksheuvel en Hogeklef twee momenten van vertraging opleveren, die niet verklaard kunnen worden door het verschil in stijging alleen. Ook de Posbank heeft een voorzettafeltje. Groesbeek – Zevenheuvelenweg 4 – 7 – 2 – 3 % 16 hm – 400 m – 140 zwi Lotberg In bronnen vaak in een adem genoemd met de tegenovergelegen Laatberg. Als je bij de 1e Colonjes onderaan onverhard rechtdoor gaat kom je uit bij de Keizerskop. Een korte doorsteek naar de Biesseltsebaan zou de bereikbaarheid van dit gebied op de grens van Gelderland en Limburg, vroeger Pruisen, ten goede komen. De hoogste punten, de Papenberg en de Kiekberg, zijn Limburgs. Groesbeek – Knapheideweg 7 % 7 hm – 100 m – 110 zwi – 29 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Metgensdal Vanaf de Steenbroeker Hei volgt het Lagewald de loop van de rijksgrens richting Wyler. Daar waar in de middeleeuwen de hoeve Brandenburg lag, maakt het asfalt een vreemde knik naar links door het Metgensdal, om alsnog met een bocht naar rechts tussen de paarden richting de Lindenhof te hellen. Betreft vermoedelijk een restant van een tweede opstuwing in het Bekken van Groesbeek. Groesbeek – Lagewald 6 % 6 hm – 100 m – 80 zwi Kampheuvel Terwijl de aandacht uitgaat naar de bruggen over de Waal en het netwerk van snelfietspaden, is het aangelegde fietspad langs de Wylerbaan tussen Groesbeek en Wyler de grootste verbetering op het gebied van fietsinfrastructuur ten zuidoosten van Nijmegen in de afgelopen tien jaar. Tussen de Vosheuvel en Molenberg kun je niet om de bescheiden hoogte heen. Groesbeek – Wylerbaan 3 – 5 % 8 hm – 200 m – 70 zwi – 30 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Vosheuvel De brede opgang van de in het verlengde van de Wylerbaan gelegen Viehsteege in Wyler werd gebruikt om het vee naar het wald te drijven. Voor voldoende voedsel voor de veestapel was men afhankelijk van het bos. De Vosheuvel biedt plaats aan het buurtschap de Kloss, dat halfweg tussen Wyler en Groesbeek ligt. Door het open landschap en de westenwind kan deze helling zwaarder aanvoelen. Groesbeek – Wylerbaan 1 – 2 – 2 – 1 – 2 – 5 % 13 hm – 600 m – 60 zwi – 31 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya SECTIE VIJF MOOK PLAATSEN & WIJKEN Malden, Molenhoek, Mook & Plasmolen BEKLIMMINGEN Zandberg61 , Oostberg62 Knollenberg65 , Mookerberg63 , Hoenderberg66 Mulderskop69 , De Lier67 & Skiberg70 , Papenberg64 , Korendal68 , , 61 Kuppeveld, F.G.M.M. van, Mook en Middelaar in oude ansichten, deel 3 (2008), fig. 35. 62 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 7 Cuijck (1803-1820). 63 Sprangers, A.A.C., De economische betekenis van het bosch voor Nederland (1933), p 239. 64 N.N., Nijmegen en omstreken, Schaal 1 62500, Platte grond der stad Nijmegen (ca 1885). 65 Kuppeveld, F.G.M.M. van, Mook en Middelaar in oude ansichten, deel 1 (1988), fig. 18. 66 N.N., Nijmegen en omstreken, Schaal 1 62500, Platte grond der stad Nijmegen (ca 1885). 67 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 1 Nijmegen Nord - 3 Nijmegen Süd (1803-1820). 68 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 1 Nijmegen Nord - 3 Nijmegen Süd (1803-1820). 69 Bergh, N. van den, Geef heideherstel een kans, in Groesbeeks Milieujournaal 139 (2010), p 31. 70 Segeren, R., Skiberg gestript voor landgoed, in De Gelderlander van 3 oktober (2013), p 10. – 32 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Zandberg Als doorgaande weg van Mook naar Groesbeek, begint de Zandberg bijna op de oever van de Maas, die hier nog direct onderlangs de Nijmeegse stuwwal naar het noorden stroomt. De Zandberg is eerder afgegraven voor zandwinning. Om de hoogtelijnen te herstellen is de vrijgekomen leegte later gebruikt als vuilstort. De kortere afstanden van de Vierdaagse gaan over deze helling naar Groesbeek. Mook – Groesbeekseweg 2 – 3 – 3 – 5 – 5 – 6 – 6 – 7 – 5 – 3 – 3 – 3 % 51 hm – 1200 m – 480 zwi Oostberg Vanuit Plasmolen aan de Mookerplas in de Venlo Slenk, stijgt de Zevendalseweg over de Oosterberg langs de zoom van het onbebouwde Zevendal naar de Zevenheuvelen verderop. Onderaan bij Cuijk lag een Romeinse brug en bij Beek kon je rechtstreeks over het rivierduin naar Zyfflich. Het Zevendal en de Zevenheuvelen liggen op een lijn tussen de plaatsen die de Romeinse naam Cevelum los proberen te peuteren. Plasmolen – Zevendalseweg 9 – 8 – 7 – 5 % 29 hm – 400 m – 460 zwi – 33 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Mookerberg Na de aanloop door Molenhoek over de Stationsstraat langs de kerk, sla je bij het station links af en bij de brug over de Maaslijn rechts af. Na de brug houd je nu links aan over de Heumensebaan en sla je boven rechts af over de Biesseltsebaan naar de top van de Mookerberg. Het asfalt van de oprijlaan naar het Jachtslot op het terrein van Natuurmonumenten was aan gort. Molenhoek – Stationsstraat, Lindenlaan, Heumensebaan & Biesseltsebaan 6×2 – 1 – 4 – 1 – 2 – 1 – 2 – 4 – 5 – 4 – 3 – 3 – 3 – 5 – . 2 – -2 – 4 – 3 – 4 % 63 hm – 2500 m – 350 zwi Papenberg Op de Zevendalseweg kom je na de steile korte Oostberg slechts een handvol vlakke hectometers tegen, voordat het asfalt net voor de bocht golvend verder stijgt naar de top van de Papenberg langs de beruchte Mookerheide. Eerder was de klim geschakeld met de Oostberg, maar gesplitst is de opgetelde klimlading bijna twintig procent hoger. Het Zevendal is overigens wel een middeleeuws toponiem. Plasmolen – Zevendalseweg 2 – 4 – 1 – 5 – -6 – 2 – 6 – 1 – 3 – 3 – 3 – 2 – 4 – 2 % 38 hm – 1400 m – 230 zwi – 34 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Knollenberg Onderweg vanuit het noorden naar de Oostberg en de Papenberg langs het Zevendal bij Plasmolen, kun je in de kom van Mook de Knollenberg meepikken. Bij de voet aan de andere kant staat de wegkapel die de dwaallichten heeft laten verdwijnen. Voor de aanleg van het Maas-Waalkanaal liep de verbinding tussen de rivieren over de weg naar Nijmegen en was Mook een stapelplaats. Mook – Kleineblokstraat, Generaal Gavinstraat & Knollenberg 4 – 9 % 13 hm – 200 m – 190 zwi Hoenderberg De klim naar de Hoenderberg begint in Malden en loopt langs het zweefvliegveld vals plat over het Maldens Vlak omhoog. Doordat de rivierduinen van de Hatertse Vennen de Maas westelijk dwingen, is de sandr tamelijk intact gebleven. De oude spoorlijn naar Kleve draaide om de kop af richting Groesbeek, terwijl de Maaslijn rechtdoor gaat naar Molenhoek. Opgenomen in de Giro d’Italia 2016. Malden – Groesbeekseweg & Biesseltsebaan ..3 – 2 – 2 – ……….9 – 2 – 4 – 1 – 2 – 3 % 28 hm – 2100 m – 80 zwi – 35 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya De Lier Hoewel het hoogteverschil niet meer dan 15 meter bedraagt, lag tegen de zuidhelling van het Lierdal in de jaren tachtig de skibaan van Molenhoek. De reusachtige kuil is ontstaan door een industriële afgraving van de grindrijke spoelwaaier ten behoeve van de vele betonfabrieken die de Maaskant rijk is. Het gebied deed altijd wat rommelig aan, maar is nu compleet heringericht als heideterrein. Molenhoek – Kuilseweg 2 – 6 % 8 hm – 200 m – 70 zwi Korendal Komend vanuit Mook kun je voor het spoorviaduct rechts afslaan over de lommerrijke Veldweg. De kruising met de Bovensteweg is gereconstrueerd. Eerder moest je over het parkeerterrein langs de voetbalvelden. Het Korendal is ontstaan door een afgraving van de kopse kant van de Mookerberg. Uit deze steengroeve won men de grote zwerfkeien die het landijs heeft meegebracht. Mook – Veldweg & Bovensteweg 3 – 1 – 2 – 5 % 11 hm – 400 m – 70 zwi – 36 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Mulderskop Naast een skischans kun je natuurlijk ook een woonwijk aanleggen in een grindkuil. Via De Toverdans, Singel en Beukenlaan in Molenhoek kun je de Mulderskop benaderen tot aan de paardenkuil bij de Lierdwarsweg en de ingegraven spoorbaan van Nijmegen naar Venlo, die hier al wel dubbelsporig, maar nog niet geëlektrificeerd is. Ook het vervangen van de 19e eeuwse brug erover stelt men steeds uit. Molenhoek – De Toverdans, Singel & Beukenlaan 2 – 4 – 2 – 2 – 2 % 12 hm – 500 m – 60 zwi Skiberg Aan de noordzijde van het Lierdal in Molenhoek vind je de noordelijkste helling van de provincie Limburg, niet in het Heuvelland, de Maasduinen, of de stuwwal, maar vanuit een grindgroeve. De spoelzandwaaier van het Maldens Vlak raakt de rivierduinen van de Hatertse en Overasseltse Vennen, die ervoor gezorgd hebben dat de rivier de Maas de glaciale puinkegel verder met rust heeft gelaten. Molenhoek – Kuilseweg 5 % 5 hm – 100 m – 60 zwi – 37 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya SECTIE ZES GRAFWEGEN PLAATSEN & WIJKEN Breedeweg, Grafwegen, Kessel & Milsbeek BEKLIMMINGEN Jansberg71, Bremberg72, Hemmendalsklef73 Mansberg75, Ruitersklef76 Freilenberg79 , Linneberg77, Hertenkop78 , Kiekberg74 & , 71 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 7 Cuijck (1803-1820). 72 Witteroos, T., Het Nederrijkswald en omliggende plaatsen (1570). 73 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 8 Gennep (1803-1820). 74 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 7 Cuijck (1803-1820). 75 Witteroos, T., Het Nederrijkswald en omliggende plaatsen (1570). 76 Amortisatiesyndicaat - Administratie der Domeinen, No XXI, Catalogus … domein-goederen (1824), p 133. 77 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 2 Millingen - 4 Kranenburg (1803-1820). 78 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 8 Gennep (1803-1820). 79 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 8 Gennep (1803-1820). – 38 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Jansberg De heuvelkam tussen relatief lage Maartensberg (66 m) en de beduidend hogere Duitse Hemmendalsklef (78 m), is het meest zuidelijk gelegen stuk stuwwal van de Benelux. De klim over de Zwarteweg, Neutraleweg en Holleweg blijkt een echte pas vanuit de Maasvallei naar het Rijndal. Op de top heb je een prachtig uitzicht op het Groesbeeks Bekken. Hoorde tijdelijk bij Neutraal-Mouresnet. Milsbeek – Holleweg & Neutraleweg 6 – 5 – 9 – 5 – 2 % 27 hm – 500 m – 320 zwi Bremberg Als je op de top schuin achterom kijkt heb je een prachtig uitzicht over het Bekken van Groesbeek en het Duitse Reichswald. Het dal tussen de Kiekberg en Bremberg ligt in het verlengde van het Zevendal. Eerder was de helling gekoppeld met de Ruitersklef en de Kiekberg vanuit Breedeweg, maar het wijzigen van de formule in de loop der jaren heeft tot aparte beklimmingen geleid. Breedeweg – Klein Amerika 5 – 6 – 5 – 3 % 19 hm – 400 m – 200 zwi – 39 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Hemmendalsklef De lange glooiende Kartenspieler Weg door het Reichswald vormt een rechtstreekse (private) fietsverbinding tussen de Duitse grensplaatsen Grunewald in het Niersdal en Grafwegen in het Bekken van Groesbeek. Er is een plan voor het plaatsen van twaalf grote windmolens, maar dat stuit op veel tegenwind. Het zou in ieder geval goed zijn voor het tanende asfalt in het bos. Grafwegen – Kartenspieler Weg 2 – 2 – 3 – 4 – 2 – 2 – 2 – 2 – 5 – 3 % 27 hm – 1000 m – 160 zwi Kiekberg Komend vanuit Milsbeek over de Jansberg, kun je bij het Nederlandse buurtschap Grafwegen links afslaan, om de Kiekberg te beklimmen. Ga je rechtdoor dan kom je de heuvel vlak voor de kom van Breedeweg alsnog tegen. Omdat de Bremberg alleen via de Kiekberg te bereiken is, viel deze beklimming eerder weg, maar een opsplitsing is een betere weergave van de hobbelige werkelijkheid. Breedeweg – St. Jansberg 5 – 7 % 12 hm – 200 m – 160 zwi – 40 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Mansberg De vermelding Mansberg is al te vinden op een kaart van het Nederrijkswald uit 1570, net als de verderop gelegen Bremberg. De Knapheideweg staat ook wel bekend als de kleine Zevenheuvelenweg. Het pas in de 20e eeuw in cultuur gebrachte gebied heette vroeger Knapheide, een andere, lokale naam voor brem. Tegenwoordig staan er wijnranken tegen de zuidhellingen. Breedeweg – Knapheideweg 7 – 4 – 3 % 14 hm – 300 m – 140 zwi Ruitersklef Na de aanloop over de Eikstraat zie je voor de T-splitsing met de Kruksebaan links de bolle opknik van de Ruitersklef opduiken. Niet alleen ten noordoosten, maar ook ten zuidwesten van Groesbeek, op de Knapheide richting Breedeweg, vind je het schots en scheve landschap, dat zo kenmerkend is voor de Zevenheuvelen. Alsof hunen, drollen, of reuzen het aardkleed hebben opgekruld. Breedeweg – Eikstraat & Kruksebaan 2 – 5 – 4 – 3 % 14 hm – 400 m – 110 zwi – 41 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Linneberg De Grafwegener Strasse, van Kranenburg naar Grafwegen, vormt, als zoomweg langs het Brekken van Groesbeek, de oostelijke tegenhanger van de Wylerbaan, die van Groesbeek naar Wyler loopt. De weg lijkt rustig, maar in Duitsland mag hier honderd kilometer per uur gereden worden, dus oppassen geblazen en goed rechts houden richting de bochtige top. Grafwegen – Grafwegener Strasse 3 – 3 – 4 % 10 hm – 300 m – 70 zwi Hertenkop Voordat je aan het einde van de Kartenspieler Weg de Kranenburger Strasse bereikt, krijg je nog de twee knikken voor de wielen. Omdat de droogdalen hier loodrecht op de drempel van het Niersdal staan, in plaats van de contouren van de gebogen stuwwal te volgen, wordt verondersteld dat de Gocher Heide een eerdere niet gelaagde opstuwing betreft, waar de Nijmeegse stuwwal ingedrukt is.. Grafwegen – Kartenspieler Weg 4 – .-4 – 4 – 3 – 2 – 2 % 14 hm – 700 m – 60 zwi – 42 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Freilenberg Waar het Duitse Reichswald frontaal bekeken een groot groen balkon lijkt, zie je hier de ingang van het doorbraakdal, waardoor je zonder al te veel hoogteverschil naar Gennep zou kunnen fietsen. Achter het rode hek ligt onder de modder nog asfalt, maar dit is al jaren nauwelijks begaanbaar. Linksaf kun je nog wel de Brandenberg bij Kranenburg beklimmen over een mooi wegdek. Grafwegen – Grafwegener Strasse 5 % 5 hm – 100 m – 60 zwi – 43 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya SECTIE ZEVEN KRANENBURG PLAATSEN & WIJKEN Kranenburg, Frasselt, Schottheide & Nütterden BEKLIMMINGEN Heyberg80 , Brandenberg81 , Vossberg82 Klinkenberg84, Wolfsberg85, Beginenberg86 Mussolenberg88 , Frasselterberg83 , Siepsehof87 & Raysenhof89 , , 80 Reichsamt fur Landesaufnahme, Karte des Deutschen Reiches, 327 Cleve (1899). 81 Reichsamt für Landesaufnahme, Königlich preußische Landesaufnahme, 4202 Cleve (1914). 82 Bezirksregierung Köln, Die Deutsche Grundkarte 1:5.000 – historisch (2016). 83 Jong, H. de, Een on-Nederlands Landschap, De stuwwallen van Nijmegen … , in Geografie, mrt (2013), p 27. 84 Reichsamt fur Landesaufnahme, Karte des Deutschen Reiches, 327 Cleve (1899). 85 Reichsamt fur Landesaufnahme, Karte des Deutschen Reiches, 327 Cleve (1899). 86 Kubbernuß, R., Aufwärts NRW im Reichswald: Sieben Gipfel an einem Tag, in NRZ van 17 augustus (2018). 87 N.N., Sachen, so zu verkauffen ausserhalb Duisburg, In Wöchentliche Duisburgische Anzeigen, XIII. 27 mrt. (1753). 88 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 8 Gennep (1803-1820). 89 Tranchot & Von Müffling, Kartenaufnahme der Rheinlande, 2 Millingen - 4 Kranenburg (1803-1820). – 44 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Heyberg De Heyberg is de opstuwing voor de meer dan 80 meter hoge Lentsenberg, ook wel Himmelsleiter genoemd, gelegen in het Reichswald. Een beruchte klim in de jaarlijkse MTB marathon Hel van Groesbeek. De Heyberg wordt gevormd door een langgerekt plateau met twee losse heuveltoppen. Zwaarste helling in het Bekken van Kranenburg en van de Kranenburger stuwwal. Schottheide – Bergstrasse 8 – 7 – 6 % 21 hm – 300 m – 320 zwi Brandenberg Het eerste deel van de opgang naar de 89 meter hoge Brandenberg bestaat uit openbare weg, de Galgensteeg. Je kunt langs het hek over de eigen weg van het Forstamt Kleve verder het bos in naar de top op de Genneperweg. Het laatste stuk van de afdaling is steeds slechter begaanbaar. Linksaf kon je ooit verhard over de Beginenberg naar Frasselt.. Kranenburg – Galgensteeg 4 – 5 – 5 – 8 – 3 % 25 hm – 500 m – 280 zwi – 45 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Vossberg Met ruim 2 kilometer over de Schaafsweg en Nimweger Strasse, is de Vossberg de langste klim van het land van Kleve. In plaats van links naar de top in het bos, kun je ook rechts, over het slechte asfalt van het oude militaire oefenterrein, een alternatieve klim naar de Annaberg uitvoeren. Als je rechtdoor fietst beklim je in een lange lijn de Kleverberg. Nütterden – Schaafsweg & Nimweger Strasse 2 – 1 – 2 – 2 – 2 – 3 – 11×2 – 1 – 3 – 7 – 1 % 46 hm – 2100 m – 220 zwi Mühlenberg De Mühlenberg is de opstuwing voor de bijna 90 meter hoge Brandenberg, gelegen in het Reichswald. De heuveltop ligt op de Kranenburger stuwwal en is gevormd door een latere uitbreiding van landijs. De klim voelt door de altijd aanwezige wind zwaarder aan, dan dat je vanuit de statistieken zou verwachten. Oppassen met het oversteken van de Kranenburger Strasse! Schottheide – Römerstrasse 4 – 5 – 2 – 3 – 3 – 3 % 20 hm – 600 m – 150 zwi – 46 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Klinkenberg Westelijk uiteinde van de Kranenburger stuwwal. Na de afdaling van de Klinkenberg kun je rechtdoor de Frasselter Weg oversteken en rechtsaf over de Schrammstrasse de Brandenberg, de westelijke punt van de Klever stuwwal, bestijgen. Halverwege rechts aanhouden en via de Postweg direct oversteken naar het Groesbeeks Bekken is ook een optie. Het transformatorhuis is helaas vervangen. Frasselt – Klinkenberg 3 – 4 – 7 % 14 hm – 300 m – 140 zwi Wolfsberg De Wolfsberg vormt, net als de nabijgelegen Hingstberg, een nieuwere tweede opstuwing voor de meer dan 90 meter hoge, door het Reichswald beboste, centrale kam van de stuwwal. De Wolfsbergstrasse markeert de oostelijke rand van het glaciale bekken tussen Kranenburg en Nütterden. Net als de Hingstberg is de heuvel gebruikt als groeve voor de winning van zand. Nütterden – Wolfsbergstrasse 3 – 3 – 1 – 4 – 5 % 16 hm – 500 m – 110 zwi – 47 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Beginenberg Korte klim over de Gocherstrasse vanaf de kerk in Frasselt naar de uitloper van de Beginenberg, verderop in het Reichswald op de Klever stuwwal. Als je bij de kerk links afslaat kun je via de Schottheider Strasse onder het viaduct van de Kranenburger Strasse de tweekoppige Heyberg beklimmen, die op de Kranenburger stuwwal ligt. Het dorp Frasselt hoorde vroeger bij Groesbeek. Frasselt – Gocherstrasse 2 – 2 – 3 – 5 % 12 hm – 400 m – 80 zwi Siepsehof Over de Zeven Heuvelen wordt wel eens gezegd dat het ‘zeven’ komt van sijpelen. Wasser und Seife leerden de Romeinen van de Germanen. Onderaan de Vaalserberg bij Aachen ligt het gehucht Seffent, ontleend aan de nabijgelegen Sieben Quellen. Nitri, de Karolingische naam van Nütterden, betekent salpeter en syffen of siffen betekent naast zeven ook zuiveren, dus er is genoeg te zeveren. Nütterden – Am Renneken, Pollseweg & Auf dem Poll 2 – 3 – 5 % 10 hm – 300 m – 70 zwi – 48 – R.J. Duchateau 2019
HEUVELGIDS Nimmalaya Mussolenberg De lange flauw hellende wegen aan de zuidoostkant van het Reichswald over de sandr hebben nog het meeste weg van die op de Hoge Veluwe nabij Apeldoorn. De stijging komt er vaak niet boven de 1 %. De opgangen vanaf de gestuwde kant zijn over het algemeen korter en steiler, maar in dit geval niet veel. Halverwege kon je eerder links afslaan naar de Geldenberg. Frasselt – Gocher Strasse & Kranenburger Strasse 2 – 2 – 3 – .-2 – …4 – 3 – 5 % 19 hm – 1100 m – 70 zwi Raysenhof De grens met het polderniveau van de Duffelt wordt hier nog gevormd door een steile terraswand, die elders aan de voet van de stuwwal verdwenen is door overstroming en afzetting. Over de Antoniusweg kun je omhoog naar de kerk van Nütterden, dat reeds in de achtste eeuw genoemd zou zijn als Nitri. In een rivierengebied weet je het echter nooit helemaal zeker. Nütterden – Antoniusweg 5 % 5 hm – 100 m – 60 zwi – 49 – R.J. Duchateau 2019
1 Online Touch