BOS & ONTBOSSING Groeneveldlezing oktober 2021 VI Waarschijnlijk het meest dramatisch is de situatie in het Amazonegebied, vooral in Brazilië. Dit is het rijkste ecosysteem ter wereld waarin bovendien enkele honderden groepen Indianen leven die van het woud afhankelijk zijn. Enkele ervan zijn waarschijnlijk nog nooit met de moderne samenleving in contact geweest. Alleen al in 2019 verdween 1.4 miljoen ha van primair tropisch bos. Ruim een vierde van het A.woud is bezig savanne te worden. Terwijl onder het bewind van de presidenten Lulu en Roussef de ontbossing enigszins was verminderd, is met de komst van Bolsonaro het tempo weer omhoog gegaan. Deze ‘tropische Trump’ toont geen enkel respect noch voor de natuur noch voor de inheemse bevolking. Hij doet zijn best om het hele gebied in versneld tempo uit te leveren aan grootgrondbezitters, multinationals, houtkapmaatschappijen, gouddelvers en mijnbouw. Geweld, rechteloosheid, misdaad zijn chronisch geworden. De toestand lijkt op die van het Wilde Westen in de VS midden 19de eeuw, het kapitalisme in zijn meest brute vorm heerst er; in naam van Vooruitgang en modernisering gaat de meedogenloze plundering van het woud door. Bovendien hebben in 2020 in het Amazonegebied lange tijd grote branden gewoed (deels zeker moedwillig aangestoken), evenals trouwens in Australië, Canada, de VS en in Siberië en dat miljoenen ha bos zijn verbrand, alsof de kap nog niet erg genoeg is. Waar het woud is verdwenen, komen weidegrond voor het vee, eindeloze akkers met soja en (in Indonesië) plantages snelgroeiende palmolie- of eucalyptusbomen. Ook Nederland draagt bij tot deze destructie van het bos door zijn import van hout, vlees en soja (o.a. als veevoeder). Voor deze ecologische ramp van planetaire proporties die zich bezig is te voltrekken, een ware silvicide -- een ecocide van de bossen – is ook de Europese Unie medeverantwoordelijk -- dus wij allen. VII Op het einde van mijn voordracht resumeer ik de doorgelopen weg. Ik heb laten zien hoe een bepaalde omgang met het bos de mensheid van begin af aan heeft begeleid. De landbouw en de boeren hebben de eerste grote aanval op het bos ingezet. De tweede fase is bereikt met de grote civilisaties van het Nabije Oosten en het Romeinse Rijk als laatste verschijningsvorm. De derde zette in met de Industriële revolutie in het moderne Westen. Ten slotte is afgelopen eeuw de vierde fase begonnen met de globalisering, de wereldmarkt, de opkomst van megalopolen enzovoorts. In elke fase is de wereldbevolking gegroeid en hebben de exploitatie en vernietiging van het bos een grotere omvang bereikt, is op grotere schaal en met steeds krachtiger machines uitgevoerd. Tegenwoordig rijden enorme machines door de bossen (zelfs in de zomer), plukken dikke takken af alsof het twijgjes zijn, zagen of ontwortelen bomen en voeren ze weg terwijl het bos achterblijft als een slagveld in de oorlog. De al in de prehistorie begonnen aanval op het woud wordt voortgezet met de modernste middelen, meedogenloos en grootschalig alsof de natuur onze vijand is. Alles bijelkaar lijkt deze silvicide die wereldwijd plaatsvindt inderdaad op een oorlog die de mensheid voert tegen de aarde. Terwijl de ontbossing een schaalvergroting heeft ondergaaan, is ook de bewustwording van het verlies steeds scherper en dramatischer geworden. Meer en meer wordt men zich ervan bewust dat de vernieling van de natuur op de spits wordt gedreven en wordt de urgentie sterker om op radicale manier daar iets aan te doen. Vroeger werd van mensen die leden onder het verlies van gekapte bomen en bos nog soms smalend gezegd dat ze sentimenteel of conservatief waren. Maar inmiddels wordt evident dat de mensheid alleen al uit zelfbehoud haar destructieve gedrag rigoreus moet beheersen en veranderen. Een verder ontboste aarde is ecologisch sterk verarmd en nog kwetsbaarder voor klimaatveranderingen. We hebben er alle belang bij om vooral het tropisch oerwoud te beschermen omdat dat de hoogste biodiversiteit ter wereld bezit. Weliswaar is ‘Homo sapiens’ een slimme en inventieve soort, maar ook een zeer destructieve. We moeten nog steeds bewijzen dat we ook een verstandige en wijze soort zijn die behalve een experiment van de evolutie ook een blijvertje is. T. Lemaire, october 2021.
8 Online Touch Home