25 analyse mogelijk van de mogelijkheden en onmogelijkheden waarmee leidinggevenden van grote en ingewikkelde bedrijven worden geconfronteerd bij het signaleren en aanpakken van misstanden in hun organisatie.” ‘Een verdere aanscherping van de zorgplicht is van belang’ Opmerkelijk genoeg toont de studie van Hornman aan dat het wettelijk kader voor hiërarchische aansprakelijkheid en de invulling die daar in de jurisprudentie aan wordt gegeven eigenlijk nog steeds passend is. “Juist omdat de inzichten uit de organisatiewetenschappen het mogelijk maken om de ‘zorgplicht’ verder te concretiseren. De voorwaarden voor aansprakelijkheid – zeggenschap, kennis en zorgplichtschending – kunnen nader worden ingevuld en verfijnd door gebruik te maken van die inzichten. Dat is het voordeel van ons huidige flexibele systeem.” Hornman meent dat de rechter eerder zou moeten oordelen of kan beslissen dat het ontoereikend uitoefenen van toezicht of controle gelijk kan worden gesteld aan ‘voorwaardelijke opzet’. “Dat is elders in het strafrecht ook al gebruikelijk. Dat kan een einde maken aan de situatie waarin slecht leidinggeven door de vingers wordt gezien en extra inspanningen juist een risico op aansprakelijkheid creëren.” Hornman: “Iemand kan immers alleen feitelijk leidinggeven aan strafbare feiten waarvan hij of zij op de hoogte is en de kans daarop neemt toe naarmate de leidinggevende zich extra inspant.” Stevig bewijs Directeuren en bestuurders van kleinere bedrijven lijken meer kans te lopen op een veroordeling dan die van grote(re) bedrijven wanneer er mogelijk verwijtbaar is gehandeld. Dat heeft te maken met de complexiteit van de organisatie en de aanwijsNOAB Mark Hornman bare verantwoordelijkheid. Kennis maakt verantwoordelijk, en het is zeer voor de hand liggend dat een leidinggevende in een groot bedrijf door het delegeren van werkzaamheden verder van de praktijk af komt te staan dan bijvoorbeeld leidinggevenden in mkb- en familiebedrijven. “Het gaat erom dat men evident heeft weggekeken en dat dus aangetoond kan worden dat er met opzet is weggekeken. Daar moet wel stevig bewijs voor zijn, maar hier geldt ook ‘The devil is in the details’.” Hornman meent echter wel dat de huidige aansprakelijkheidskaders met een kleine bijstelling op bepaalde plaatsen wel zullen voldoen. Of organisatie- en bedrijfskundigen straks worden ingeschakeld bij het vastleggen van de criteria ter bepaling van de strafmaat, daar meet Hornman zich geen oordeel over aan. Wel merkt hij op dat eigenlijk elke organisatie zijn eigen specifieke eigenaardigheden heeft. “Een bedrijf dat actief is in de massaproductie kun je niet vergelijken met een advocatenkantoor.” Naast zijn conclusie dat het aansprakelijkheidskader redelijk voldoet, geeft Hornman aan dat het belangrijk is de zorgplicht goed te omschrijven en de interne controle op het vlak van interne communicatie en het delegeren van taken op orde te hebben. ■ Activa | Nummer 3 - 2017 Fotog r a f i e Pau l To lenaa r
26 Online Touch Home