22 KLIMAATBESTENDIG BOUWEN IN BEEKLANDSCHAPPEN Klimaatopgaven dwingen ons om zuinig met het schone water te zijn. Het bodem- en watersysteem is nu onvoldoende in staat om extremen op te vangen. Regenwater moet zoveel mogelijk opgevangen en geïnfiltreerd worden daar waar het valt, om zo het grondwater aan te vullen en gewenste kwelstromen op gang te brengen. Daar is ruimte voor nodig, die er niet altijd is. We kijken daarom naar de juiste combinaties van water en landgebruik in het gehele bekenlandschap. Dat doen we inclusief de ondergrondse waterbuffering en waterstromen, en inclusief het verbeteren van de waterkwaliteiten van oppervlaktewater, stedelijk water en grondwater. Gesteund door het nationale beleid in de Nationale Omgevingsvisie en het Nationale Waterprogramma wordt water in kwantiteit en kwaliteit meer leidend in de planvorming (zie Figuur 4). Dit biedt inspiratie voor maatwerk in de ontwikkelingen in de stadsen dorpsrandzones van het bekenlandschap in Noordoost-Brabant. NOVI-afwegingsprincipes: 1. Combinatie van functies gaan voor enkelvoudige functies 2. Kenmerken en identiteit van een gebied staan centraal 3. Afwentelen wordt voorkomen A. Integreren Bij herinrichting van een gebied of aanleg van een maatregel wordt al bij het ontwerpen bedacht hoe één inrichting van een gebied of maatregel meerdere doelen kan dienen en de natuurlijke processen in een gebied kan versterken. B. Medegebruik Ook wanneer er geen sprake is van gebiedsontwikkeling, kunnen vaak meerdere functies gebruikmaken van dezelfde ruimte zolang nieuwe initiatieven aan de randvoorwaarden voldoen. C. Voorkomen Als meerdere functies niet binnen de beschikbare ruimte te combineren zijn, moet worden gekozen welke functies voorrang krijgen. Afwegingsprincipes voor inrichting en gebruik fysieke leefomgeving Uitwerking voor water: Kunnen we deze uitgangspunten uit de NOVI en het Nationale Waterprogramma hanteren bij het werken aan klimaatbestendige gebiedsontwikkelingen in de stadsrandzones in Noordoost-Brabant? Dat kan, maar we geven de voorkeur aan een eenvoudiger set van 3 uitgangspunten. We sluiten in deze rapportage aan bij de uitgangspunten uit het pamflet “De watertransitie” (2021, Visie uitwerking bestuursprogramma Bruggen bouwen met water voor nu en later, WS de Dommel). Hierin worden drie heldere uitgangspunten verwoord, die ook terugkomen in de 5 ontwerpprincipes van het rapport Robuuste beekdallandschappen, beschreven in hoofdstuk 1.3. (WUR, 2021) en in de spelregels in de vorm van bouwstenen uit het rapport “het verhaal van de Aa” (Xi-ontwerp, 2020). Deze uitgangspunten zijn: 1. Elke druppel vasthouden en infiltreren waar deze valt Het creëren van gezonde bodems met meer organisch stof en bodembiodiversiteit is nodig voor waterconservering en een klimaatrobuust watersysteem. Minder verharding en inzetten om regenwater naar het grondwater te laten infiltreren in plaats van af te voeren. Dit betekent dus maximaal water conserveren, minder grondwater gebruiken en slimmer sturen. 2. Functies passen zich aan het bodem- en watersysteem aan Op basis van de lagenbenadering de juiste functie op de juiste bodem en locatie en op basis van de watersysteemanalyse de juiste ingrepen in het watersysteem van grond- en oppervlaktewater. Bij wateroverlast en overstroming regionaal watersysteem 2. Vasthouden 1. Bij ruimtelijke inrichting rekening houden met water 5. Bij watertekort 2. Zuinig zijn met water 3. Vasthouden Bij waterverontreiniging 2. Schoonhouden 3. Scheiden 4. Schoonmaken Figuur 6: Afwegingsprincipes voor inrichting en gebruik van de fysieke leefomgeving (Ontwerp Nationaal Water Programma, 2021). In de volgende paragrafen werken we deze verder uit en laten we met voorbeelden zien hoe deze uitganspunten toegepast kunnen worden in de gebiedsontwikkelingsprocessen in de stad-en dorpsrandzones. 4. Slimmer verdelen Accepteren van het restrisico 3. Bergen 4. Afvoeren 3. Wat schoon is moet schoon blijven! Het scheiden van waterkwaliteiten en het verbeteren van de waterkwaliteiten in stappen, op de schaalniveaus van de kavel tot en met het landschap. Met het scheiden van verschillende waterkwaliteiten kunnen droogteproblemen worden beperkt.
23 Online Touch Home