0

3e Jaargang • nr. 2 • maart 2022 Bouwen in Gelderland 02 Nieuw woon-zorgcomplex Antoniushove “plaatje” voor Lichtenvoorde Nijkerker DIJKHAM bouw realiseert grote productiehal in Friesland //////////////////////////////// Pola Installatietechniek levert installaties nieuw Globe College in Utrecht Pagina 06 Nieuwbouw Winterwarm Winterswijk proeftuin voor nieuwe producten

In dit magazine Inhoudsopgave 06 26 36 17 02 44 05 Voorwoord: “Kamp van Hoek” Nieuwbouw Winterwarm en WinLed Lighting Solutions Winterswijk 06 Winterwarm en WinLed bouwen aan de toekomst met BREEAM Outstanding bedrijfspand 13 Nieuw bedrijfspand Winterwarm gaat vloeiend over in haar omgeving Nieuwbouw woon-zorgcomplex Antoniushove Lichtenvoorde 17 Mensen moeten zich thuis voelen in nieuw woonzorgcentrum Antoniushove 20 Soepel verloop nieuwbouw Careaz in Lichtenvoorde 23 “Een plaatje voor Lichtenvoorde” 25 Column KienhuisHoving: “Maximering huurprijzen vrije sector woningen” Nieuwbouw Tyson Foods Oosterwolde 26 DIJKHAM bouw: “Grote productiehal, maar beslist geen blokkendoos” 30 Een gebouw dat een eenheid vormt met haar omgeving 33 Bolidtop 700 vloer voor Tyson Foods 35 Mobilane introduceert nieuw innovatief systeem voor groene gevel Nieuw- en verbouw van het Globe College / Utrecht 36 Pola Installatietechniek: “Twee totaal verschillende processen die parallel aan elkaar liepen” 42 Column Danny van Hal: “We zijn kwetsbaar, dat blijkt maar weer” Nieuwbouw EMA Techniek Varsseveld 44 Varssevelds EMA Techniek na nieuwbouw klaar voor de toekomst 47 Nieuwbouw EMA Techniek verrijking voor bedrijventerrein Varsseveld 49 In Gelderland nog 227.032 woningen geschikt voor zonnepanelen 50 ‘Kiek duirdan’, een nieuw icoon in het Coehoorngebied in Arnhem Bouwen in Gelderland 03

4 Bouwen in Gelderland

Voorwoord Voorwoord Kamp Van Hoek Als ik ‘s ochtends zo rond zes uur wakker wordt, duurt het meestal niet al te lang voordat ik mijn, jawel, DAB plus radio aanzet om naar BNR Nieuwsradio te luisteren. Ik denk dat er veel ondernemers zijn die dat doen. In ieder geval zij die de permanente woke wind op Radio 1 ontvlucht zijn. Ze horen dan de zoetgevooisde stem van Bas van Werven die zijn fysieke overcapaciteit na een maagverkleining heeft verminderd maar nog steeds een fors ego met zich meetorst. Een vakman die weet wat interviewen is. Onze sector komt vrijwel dagelijks aan bod in de ochtendshow of in themaprogramma’s. Bas was woensdag 9 maart door Covid afwezig, maar ook de redacteur van dienst stond zijn mannetje. Aan het woord kwam onder andere Taco van Hoek van het Economisch Instituut voor de Bouw het pas verschenen rapport over het niet behalen van de streefcijfers van het realiseren van nieuwbouwwoningen in ons land. Streefcijfers die vermeld stonden in de bouwambities van diverse Nederlandse gemeenten in de coalitieakkoorden van 2018 en die nu tegen het licht waren gehouden. Door: Gerard van Leeuwen ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// De uitkomsten waren, conform de verwachting, nou niet direct een basis voor een jubelstemming. Na een semantische discussie over wat een ambitie nu eigenlijk is, een politieke belofte of een scherp aangezette prognose, kwam Van Hoek al snel terecht bij een van zijn, terechte, stokpaardjes: het praktisch moratorium dat geldt voor bouwen in de groene ruimte. Een van de redenen van het achterblijven van het woningbouwvolume is namelijk de wel heel sterke focus op het binnenstedelijke bouwen, of het nu nieuwbouw betreft of transitie. Hij pleitte voor een nieuwe frisse kijk op de problematiek. Daarnaast had Van Hoek de nodige kritiek op de ellenlange procedures en het ontbreken van een consistent beleid. Zowel de gemeenten, maar ook de provincies konden wat hem betreft wel een stapje harder zetten. Criticasters en zuurpruimen zullen ongetwijfeld een “daar heb je Taco weer” gevoel krijgen, maar ik vind dat je met een realistische blik naar de huidige materie moet kijken. Dit land bestaat uit zestig procent landbouwgrond. In en rond het regeerakkoord wordt er getornd aan de veestapel en ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Op de cover MT-lid Frans Mul voor de nieuwbouw van Winterwarm in Winterswijk. Colofon Bouwen in Gelderland Uitgever: Bouwen in de regio v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d, Sneek Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweningelderland.nl E-mail: redactie@bouweningelderland.nl Redactie: Gerard van Leeuwen en Jolanda Groothuis Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic), Gerard Burgers Fotografie Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10), Erik Kuipers (06 - 196 859 76) en Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Hannique de Jong Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Post.nl Bouwen in Gelderland 05 worden er hoge aantallen (een miljoen voor 2030) nieuwe woningen geprognotiseerd. En ja, dat gaat ten koste van groen. Zo eerlijk moet je zijn, omdat een miljoen woningen nu eenmaal niet allemaal binnenstedelijke gerealiseerd kunnen worden. Je daar politiek aan onttrekken daar zaken in de taboesfeer te blijven duwen werkt daar niet aan mee. Dat gold tot voor een paar jaar terug ook voor het terugdringen van de veestapel. Een feit dat nu door een meerderheid van de Tweede Kamer wordt onderschreven. Ik zit in het “kamp Van Hoek”.

“Eigen nieuwbouw proeftuin voor nieuwe producten.” Frans Mul Frans Mul is sinds 1994 verbonden aan Winterwarm en haar zusterbedrijf WinLed Lighting Solutions. Aanvankelijk startte hij als bedrijfsleider maar inmiddels is hij binnen het MT belast met de portefeuille Facility Management. “De eerste plannen dateren alweer van drie jaar geleden”, vertelt Frans Mul. “We hebben diverse opties doorlopen, onder andere ook een uitbouw van onze huidige locatie, maar gezien de forse, autonome groei die we de laatste jaren doormaken, bleken dat achteraf gezien eigenlijk meer doekjes voor het bloeden. Toen nieuwbouw slechts twintig procent additionele investeringen zou vergen, hebben we de focus verlegd en kwam, in overleg met de gemeente, onze huidige nieuwbouwlocatie in beeld, het bedrijfslandgoed De Slinge. We hebben meer grond aangekocht dan strikt noodzakelijk was voor het pand. We willen dat ons bedrijf opgaat in het groen. Daarvoor hebben we diverse cultuurtechnische ontwikkelingen opgenomen in ons totaalplan, waaronder het graven van een grote vijver om de hemelwaterafvoer op natuurlijke wijze te kunnen laten afvloeien. Als producent van luchtverwarmingstoestellen Bouwen in Gelderland 07

Tekst nog te doen Wij danken opdrachtgever Winterwarm voor dit prachtige nieuwbouwproject in Winterswijk, waarvoor wij de totale proces- en gebouwgebonden installaties realiseren, van ontwerp tot uitvoering. Op naar een mooie samenwerking en realisatie met alle bouwpartijen! 0 Lorentzstraat 12, 7102 JH Winterswijk _ www.kleinpoelhuis.com ! 0543 56 11 00 8 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw bedrijfspand Winterwarm / Winterswijk “We gaan een behoorlijke efficiencyslag maken.” inhoudt dat het op alle vlakken duurzaam moet zijn, niet alleen qua energieverbruik maar ook qua circulariteit van materialen, comfort werknemers, inrichting buitenterrein, et cetera. Het gebouw zal in principe energieneutraal worden.” en LED-verlichting voor de industriële markt zijn we al jaren nauw betrokken bij de energietransitie en willen we ons steentje bijdragen aan de verduurzaming binnen bedrijven. En waar beter te beginnen dan in je eigen pand? Duurzaamheidsaspecten spelen daarom een belangrijke rol in de keuzes van onze nieuwbouw. Het zal een zogenaamde. Breeam-Outstanding gecertificeerd gebouw worden, wat Breed terrein De ontwikkelde visie van Winterwarm heeft geleid tot een breder werkveld. Frans Mul: “En dat heeft indirect dus geleid tot de behoefte aan meer vierkante meters. De verbreding en de succesvolle marktbenadering zorgt voor een krapte in de huidige huisvesting. We zitten nu op meerdere locaties en dat heeft bepaalde efficiencynadelen, Als je op de ene locatie produceert en logistiek op een andere plaats dan is dat niet ideaal. We gaan dus een behoorlijke efficiencyslag maken. We hebben nu drie takken van sport onder één dak. Een agri-poot welke onder andere heaters levert aan stallenbouwers, waaronder de grootste van allemaal: Big Dutchman, waar we preferred supplier van zijn. Daarnaast fabriceren en leveren we luchtverwarmers in de breedste zin van het woord en LED verlichting voor de industriële markt onder de naam WinLed Lighting Solutions. Onze afnemers zijn groothandels, die op hun beurt weer doorleveren aan installatiebedrijven die de installatie verzorgen. De energietransitie loopt als een rode draad door onze bedrijfsvoering. Als Winterwarm zijn we betrokken bij diverse pilots en zetten op dit moment in op hybride producten. Dus elektrisch met een gasoptie om een eventueel tekort aan vermogen aan te vullen. De pilots zijn onder andere op het gebied van de toepassing van waterstof. We hebben een eigen R&D afdeling waar we zelf oplossingen bedenken en toepassen die onder de noemer “innovatief” vallen. De eigen nieuwbouw als proeftuin Frans Mul maakt de vergelijking tussen de nieuwbouw en de marktontwikkelingen op het gebied van duurzame energie. “Als je het goed bekijkt zal de industrie een belangrijke move Bouwen in Gelderland 09

Tekst nog te doen 10 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw bedrijfspand Winterwarm / Winterswijk moeten gaan maken als gevolg van de gewijzigde opvattingen en regelgeving, onder andere op het terrein van de CO2 emissie. Wij beschouwen onze nieuwe fabriek als proeftuin hiervoor. We produceren hier straks één megawatt aan stroom voor eigen gebruik middels zo’n drieduizend zonnepanelen en hebben de mogelijkheid via gas bij te springen indien nodig. Inderdaad, precies de uitdaging waar de industrie in ons land voor staat.” Wilma Huiskamp vult aan: “In de huidige transitieperiode is er geen andere keuze dan hybride. Tennet is nog wel even bezig met het opwaarderen van het elektriciteitsnet en de omslag naar waterstof is uiteraard ook niet binnen een paar jaar een feit. Momenteel werkt R&D volop aan de ontwikkeling van een hybride luchtverwarmer welke de komende winter de nieuwe bedrijfshal zal gaan verwarmen.” Geen Plan B De oplevering staat, zoals gememoreerd, gepland voor 22 juli aanstaande. Dat is niet een willekeurig gekozen datum. Frans Mul: “Het is de laatste dag voor onze collectieve bedrijfssluiting. In de vakantie vindt de verhuizing plaats en na de bouwvak willen we operationeel zijn. Onze orderportefeuille is prima gevuld. Normaal werken we met 75 eigen mensen en tien inleners die we meestal na de winterperiode afschalen. Daar is nu geen sprake van. Dat is een goed signaal. We hebben dan ook geen Plan B mochten we de datum niet halen. Onze mindset is daarop gericht en dat geldt eveneens voor onze bouwpartners. WBC Bouw zit goed op schema en de installateur (Klein Poelhuis, red.) zet ook zijn beste beentje voor. Het zal best hier en daar nog wat spannende momentjes opleveren, maar we gaan ervoor met z’n allen.” Wilma Huiskamp: “Dat verantwoordelijkheidsgevoel zit ook diep bij onze bouwpartners, die voornamelijk uit de directe omgeving afkomstig zijn. We hebben dezelfde bedrijfscultuur. Het was overigens ook een van onze uitgangspunten toen we de plannen ontvouwden. Waar mogelijk lokale bedrijven erbij betrekken. We zijn verankerd in de Winterswijkse regio en dat willen we ook uitstralen.” A great job Frans Mul is ervan overtuigd dat hij begin september tevreden terug kan blikken op het gehele proces, van plan maken tot en met de oplevering. “Ik denk dat ik zal concluderen dat we met alle betrokken partijen “a great job” hebben gedaan. Een job waardoor Winterwarm en WinLed klaar zijn om de komende jaren en door kunnen groeien.” Wilma Huiskamp: “Dat ben ik met Frans Mul eens. Daarnaast is het ook een beginpunt. Ik kijk er echt naar uit om op deze mooie plek te kunnen werken.” Bouwen in Gelderland 11 enkele details

Tekst nog te doen LANDMETER / MAATVOERDER (M/V) (24 - 40 uur p/w) Ben jij de collega die we zoeken? • MBO opleiding (landmeetkunde, geodesie of civiele techniek) • Bij voorkeur met werkervaring in vergelijkbare functies • Kennis van relevante programma’s, zoals AutoCAD, Microsoft 365 • Bij voorkeur in het bezit van een certificaat ‘VCA’ • In het bezit van rijbewijs B. GeelinkBosch B.V. Spoorstraat 56, 7261 AG Ruurlo Tel. 0573 - 21 50 70 info@geelinkbosch.nl www.circulairstaal.nl WWW.GEELINKBOSCH.NL Circulaire connectors Biocoat® € Terugkoopgarantie Circulairstaal® is een dochteronderneming van Brink Staalbouw Vanwege de groei van onze organisatie zoeken wij een werkvoorbereider en planvoorbereider. Meer weten? Check www.wbc.nl of solliciteer direct via werkenbij@wbc.nl 12 Bouwen in Gelderland www.wbc.nl Snelliusstraat 10 7102 ED Winterswijk 0543 - 55 10 10 Collega’s GEZOCHT

Nieuwbouw bedrijfspand Winterwarm / Winterswijk ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto's: Gerard Burgers Fotografie Nieuw bedrijfspand Winterwarm gaat vloeiend over in haar omgeving Staalconctructie is geheel demontabel Nog voor de zomer zal Winterwarm haar nieuwe bedrijfspand in gebruik nemen. Het nieuwe bedrijfspand zal een oppervlakte krijgen van twaalfduizend vierkante meter. De deadline stond al voor de aanvang vast. De productie moet namelijk in de zomer reeds worden opgestart om de vraag in de wintermaanden te kunnen voldoen. Winterwarm produceert namelijk heaters in de breedste zin van het woord. WBC Bouw, eveneens uit Winterswijk, durfde de uitdaging aan en was vanaf de prilste planvorming in bouwteamverband betrokken bij het project. Projectleider René ten Vregelaar licht de opdracht toe. alles is gekoppeld door losse koppelstukken “We hebben in het bouwteam gezamenlijk het ontwerp opgepakt en volledig geëngineerd. We kennen het ontwerp en de uitdagingen tot in de vezels. De constructeur hebben we zelf bij de opdracht betrokken. Samen met de opdrachtgever, architect en installateur hebben we veel mogelijke hobbels reeds in de voorbereidingsfase kunnen benoemen en wegnemen. Dat moest ook wel want de planning is weliswaar haalbaar, maar laat vrijwel geen tegenvallers of hiaten toe. In deze moeilijke tijden en een teruglopende leveringszekerheid mogen we echter beslist niet klagen. Veel is inmiddels op de bouwplaats aanwezig en ik verwacht geen grote problemen meer de komende periode. Zo’n stormweek als eind februari komt natuurlijk niet gelegen, Bouwen in Gelderland 13

Nieuwbouw bedrijfspand Winterwarm / Winterswijk “Twaalfduizend vierkante meter mag je gerust als megagroot kwalificeren.” maar vooralsnog liggen we uitstekend op schema. De staalconstructie stond in januari en in februari is gestart met de dak- en wandbekleding waarna we de vloeren kunnen gaan storten. Op het gebied van installaties heeft de opdrachtgever ook zelf de nodige inbreng. De verlichting wordt geleverd door Winled Lighting Solutions, een zusterbedrijf van Winterwarm. Al met al hebben we het niet over een extreem gecompliceerde bouwmethodiek, al zijn er altijd wel enkele specifieke aspecten die gerelateerd zijn aan de aard van het bedrijf. Zo hebben we hier te maken met vloerverzwaringen en putten om het machinepark op een verantwoorde wijze te kunnen plaatsen. Daarbij mag je twaalfduizend vierkante meter gerust als megagroot kwalificeren. In bouwtechnisch opzicht werken we volgens de hoogste kwalificatiecategorie binnen BREEAM, Outstanding). Meetbare duurzaamheid. De opdrachtgever heeft de intentie om het duurzaamste bedrijfsgebouw van Gelderland te bouwen. Het hele dak ligt helemaal vol met zonnepanelen. Ook qua materiaalkeuze is gekozen voor de meest duurzame oplossingen, een voorbeeld hiervan is de toepassing van circulair staal. De staalconstructie is geheel demontabel. Alles is gekoppeld door losse koppelstukken. Desgewenst 14 Bouwen in Gelderland kan de staalconstructie helemaal hergebruikt worden. We hebben in dit kader nauwgezet samengewerkt met Circulairstaal uit Barneveld.” Opvallend aan het ontwerp is volgens René ten Vregelaar de gevel. “Dat is inderdaad dé eyecatcher van het gebouw. De gevel is halfrond, in de laagbouw gevormd met mooie rondingen van Corten stalen panelen die opgaan in de natuur van de omgeving. De hoogbouw staat er als een zwart blok tussen, met opnieuw kokers van Corten staal. Het ontwerp voorziet in een fabriekshal van 75 keer 75 meter met enerzijds het kantoordeel en aan de achterzijde opslaghallen. Om alles soepel te blijven laten verlopen hebben we het project aangemeld bij “Bewuste Bouwers”, een gedragscode en tegelijk een visitekaartje van de bouwsector. De code stoelt op vijfpijlers: veilig, omgeving, vakmensen, milieu en verzorgd.

Het impliceert onder andere dat we extra aandacht schenken aan de omgeving van de bouwplaats en dat we belanghebbenden vooraf zo optimaal mogelijk informeren over eventuele overlast gevende werkzaamheden. Bouwplaats medewerkers zijn zich bewust van de impact van hun handelen op mens, flora en fauna in de omgeving. Tijdens de bouw gaan we zorgvuldig om met vragen, klachten en tips. Ook staan er bezoeken op het programma van een soort “mystery guest” die onaangekondigd de bouwplaats bezoekt en een inspectie uitvoert. We bewaken deze processen nauwgezet.” Bijzondere markt René ten Vregelaar omschrijft de huidige markt als “zeer bijzonder”. “Enerzijds is er meer dan voldoende werk, we zitten voor dit jaar grotendeels vol en er zijn ruim voldoende aanvragen voor volgend jaar. De vergunningverlening en voortgang in procedures is wel een punt van zorg en dat geldt zeer zeker ook voor de prijsniveaus en leveringsgaranties van bouwmaterialen. Planningen, prijzen en leveranties staan allemaal onder spanning. Dat alles bij elkaar maakt de situatie onvoorspelbaar. Deze opdracht in Winterwijk wordt gekenmerkt door een goede onderlinge samenwerking. Zowel met de nevenaannemers, onderaannemers als de opdrachtgever die er letterlijk bovenop zit. Korte lijnen en snelle beslissingen zijn in een project als deze van groot belang. Wij ervaren de contacten als plezierig en constructief. Winterwarm heeft een lid van managementteam min of meer “vrij gemaakt” voor de bouw en dat blijkt organisatorisch een schot in de roos. Ik denk dat we bij de oplevering allemaal een gevoel van trots en tevredenheid zullen hebben.” /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// De kracht van Brummelhuis bouw Wat is de kracht van ons bouw specialisme? Wij kunnen complete projecten realiseren! Van een idee of een wens tot aan een compleet eindresultaat. Brummelhuis is een betrouwbare en flexibele partner voor al uw bouwprojecten. Dekkersweg 4 I 7482 NJ Haaksbergen Telefoon 053 - 23 05 823 I Mobiel 06 - 108 900 84 E-mail: info@brummelhuishout.nl I www.brummelhuishout.nl Bouwen in Gelderland 15

16 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw appartementencomplex Careaz / Lichtenvoorde Tekst: Gerard van Leeuwen / Artist impression: FAME Projectontwikkeling ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Mensen moeten zich thuis voelen in nieuw woonzorgcentrum Antoniushove Na ruim dertig jaar voldeed het woonzorgcentrum Antoniushove niet meer aan de eisen; het was technisch verouderd en de ruimtes voldeden niet meer aan de eisen en wensen van de bewoners van nu en van de toekomst. Het woonzorgcentrum staat op een prominente plek in het centrum van Lichtenvoorde. Omdat zorgaanbieder Careaz midden in de lokale samenleving wil staan, vindt men een goede afstemming belangrijk. Zo werd al in 2017 gesproken met de gemeente en ook intern sprak men met verschillende groepen over wat het nieuwe pand zou moeten bieden. In 2018 en 2019 werden ook overige stakeholders uit de gemeente Oost Gelre bij de plannen betrokken. Om tot de plannen voor herontwikkeling van het gebouw te komen, heeft Careaz in samenwerking met FAME Planontwikkeling gewerkt aan de totstandkoming van een nieuwe visie op ‘wonen en zorg’ die als volgt wordt omschreven: “het leveren van kwalitatief goede zorg- en welzijnsdiensten én adequate huisvesting aan mensen met een intensieve zorgvraag (dementie en somatische aandoening). Het uitgangspunt is dat de mens hierbij centraal staat, en niet de ziekte. Eigen regie, privacy, je thuis voelen, prettige woonomgeving, sociale veiligheid en professionele ondersteuning zijn daarbij de belangrijke kernwaarden.” Eén van de belangrijkste uitgangspunten is dat mensen zich thuis moeten voelen in hun nieuwe onderkomen, dat ze het leven kunnen leiden op een manier die bij hen past en die zoveel mogelijk aansluit op de manier waarop ze gewend zijn om te leven. De mate waarin en Bouwen in Gelderland 17

Bouwen in Is Gelderland zakelijk interessant voor uw bedrijf? Bouwen in Gelderland is in 2020 als nieuwe titel geïntroduceerd. De verwachting is, Wilt u Bouwen in Gelderland kosteloos ontvangen? Meldt u zich dan aan via onze website www.bouweningelderland.nl >> contact Of stuur een mail naar info@bouweningelderland.nl dat het magazine een vergelijkbare toonaangevende positie in de Gelderse bouwen installatiewereld gaat veroveren als Bouwen in het Oosten in deze regio. Het blad richt zich op de professionals in de bouw, zowel opdrachtgevers als uitvoerende, adviserende en controlerende bedrijven. www.bouweningelderland.nl redactie@bouweningelderland.nl 18 Bouwen in Gelderland Gelderland voor alle professionals in de bouw

Nieuwbouw appartementencomplex Careaz / Lichtenvoorde “Het ontwerp van het nieuwe woonzorgcentrum is geïnspireerd op de panden die vroeger op en rondom het terrein van Antoniushove hebben gestaan.” de manier waarop zorg wordt geleverd wordt aangepast aan de specifieke behoeftes van de cliënt. Dit betekent onder andere dat er ruimere, veilige appartementen worden gebouwd waarin men zich naar behoefte kan terugtrekken, dat er de mogelijkheid is tot ontmoetingen tussen bewoners en mensen uit de buurt op centrale buurtpleinen en in het nieuw te ontwerpen park, dat de cliënt kan kiezen uit een pakket aan ondersteunende diensten zoals schoonmaak en maaltijden, en dat er 24-uurs oproepbare zorg aan huis beschikbaar is die aansluit bij de individuele zorgvraag. Ontwerp en bouwteamsamenwerking FAME architecten heeft zorg gedragen voor de architectonische vertaling van het programma van eisen en de fraaie inpassing van de gebouwen op de locatie. Het ontwerp van het nieuwe woonzorgcentrum is geïnspireerd op de panden die vroeger op en rondom het terrein van Antoniushove hebben gestaan. De dorpse villa tegenover het gemeentehuis verwijst naar de historische villa Van Basten Batenburg, die op dezelfde locatie heeft gestaan. De dorpse pandjes hebben elk hun eigen stijl baksteen en verschillen qua aanzien net iets van elkaar. De villa in het park heeft een chique uitstraling met lichte bakstenen en moderne donkergrijze en zwarte accenten in de gevel. Het gebouw tussen de kerk en het hoofdgebouw is geïnspireerd op het vroegere klooster St. Josef met de daaraan verbonden meisjesschool. Met de drie woonverdiepingen en de afmetingen van de kap benadert het ook het formaat van het historische gebouw. Het gebouw heeft een eigen hoofdingang. Voor de uitwerking van het ontwerp en de realisatie ervan is een bouwteam samengesteld. Onder leiding van de projectmanager van FAME planontwikkeling is in nauwe samenwerking met de hoofdaannemer KlaassenGroep en installatiebedrijf Wassink Installatie gewerkt aan het ontwerp en de realisatie van de plannen. Ondanks de spannende marktomstandigheden is men er zeer goed in geslaagd om binnen de kaders van het budget en de planning een kwalitatief zeer hoogstaand gebouw te realiseren waar de nieuwe bewoners en het personeel met veel plezier kunnen gaan wonen en werken. Sloop en nieuwbouw De eerste stap was de sloop van het oude pand. Op dezelfde plek wordt momenteel het nieuwe woonzorgcentrum tot stand gebracht. Het nieuwe Antoniushove krijgt twee namen. Het woonzorgcomplex Antoniushove heeft er inmiddels een nieuwe naam bij gekregen. Het pand dat direct naast de kerk is gebouwd heeft een eigen ingang, is gelegen aan een andere straat en krijgt zodoende een eigen naam; Rapenburgerhof. De rest van het woonzorgcentrum blijft, zoals voorheen, Antoniushove heten. Om tot deze nieuwe, éxtra naam te komen vroeg Careaz aan bewoners, familie en medewerkers om mee te denken. De keuze is gevallen op Rapenburgerhof, een statige naam die past bij de uitstraling van het pand en die historisch verbonden is aan de locatie. Het nieuwe Antoniushove krijgt een hoofdentree aan de Varsseveldseweg 1 en Rapenburgerhof een eigen ingang aan de Rapenburgsestraat 33. //////////////////////////////////// De actuele planning van de bouwwerkzaamheden Tot en met mei 2022: afbouw en afwerking binnen, aanleg installaties en rondleiding door de nieuwbouw voor geïnteresseerde bewoners Maart 2022 - juni 2022: aanleg bestrating en tuininrichting Mei 2022 - juni 2022: oplevering van het gebouw Juni 2022 - juli 2022: stoffering en inrichting September 2022: verhuizing Bouwen in Gelderland 19

Nieuwbouw appartementencomplex Careaz / Lichtenvoorde Tekst nog te doen Tekst: Gerard van Leeuwen / Artist impression: FAME Projectontwikkeling ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Soepel verloop nieuwbouw Careaz in Lichtenvoorde Direct naast de kerk in het centrum van Lichtenvoorde verrijst momenteel een appartementencomplex dat in opdracht van zorgaanbieder Careaz wordt gerealiseerd door een bouwteam dat bestaat uit bouwkundig hoofdaannemer KlaassenGroep, Wassink Installatie dat verantwoordelijk is voor de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties en FAME planontwikkeling en architecten. Het nieuwe complex dat 104 appartementen, gemeenschappelijke ruimten en nog enkele andere voorzieningen telt, blijft de naam Antoniushove behouden waarbij het afzonderlijke gebouw naast de kerk de naam Rapenburgerhof krijgt, geënt op een schrijven van meer dan drie eeuwen oud waarin gesproken werd van de “schuurkerk op de Rapenborgh”. De verwachting is dat het pand nog ruim voor de bouwvak zal worden opgeleverd aan Careaz. Projectleider Matthijs Bulsink, werkzaam bij KlaassenGroep, is tevreden. “Een uitstekende afstemming met Careaz en het bouwteam heeft ertoe bijgedragen dat het project soepel verlopen is. Leveranties van bouwmaterialen, corona bij medewerkers, het zijn factoren waar je niet altijd grip op hebt. Gelukkig heeft dit niet geleid tot grote verstoringen.” Bij dit project is gebruik gemaakt van traditionele materialen, kanaalplaatvloeren, schilvloeren, kalkzandsteen, kunststof en 20 Bouwen in Gelderland aluminium kozijnen en een bitumen dakbedekking, die zorgen voor een zeer solide en duurzaam gebouw. Het gevelmetselwerk met de verschillende stenen en voegkleuren geeft een mooi beeld. In 2020 werd het oude gebouw gesloopt. Het ontwerp van het nieuwe gebouw, gemaakt door Fame Architecten, is gebaseerd op een oude stadsvilla en de meisjesschool die vroeger pal naast de Sint Bonifatiuskerk te vinden was. Goede samenwerking De bouw in Lichtenvoorde werd dus aangevlogen in bouwteamverband en dat heeft zo zijn voordelen. Matthijs Bulsink: “Je bepaalt in overleg met je partners een tijdspad dat haalbaar is. Daarna is het een kwestie van goed communiceren met onder andere de opdrachtgever en een flexibele afstemming met onder andere Wassink Installatie. We hebben beide bekende onderaannemers en leveranciers ingeschakeld waarvan je weet dat ze betrouwbare partners zijn. Het is trouwens ook een van de criteria waarop ons bedrijf werk uitbesteed. Waar mogelijk betrekken we lokale of in ieder geval regionale bedrijven in.”

“Het gevelmetselwerk met de verschillende stenen en voegkleuren geeft een mooi beeld.” Breed publiek Het woongebouw met 104 appartementen is bestemd voor mensen met een intensieve zorgvraag (waaronder ruim dertig zorgbehoevende mensen met dementie) krijgt tevens een multifunctioneel karakter. Een Grand Café op de begane grond is voor iedereen toegankelijk, of het nu bewoners, bezoekers of externe eters betreft. Op de eerste en tweede verdieping boven het Grand Café zijn gemeenschappelijke, centrale, buurtpleinen gesitueerd. Hier vinden gezamenlijke activiteiten plaats. De dagzorg is op de begane grond gepositioneerd en ook is er een winkelwand. Een kapsalon op de eerste verdieping en een fraaie tuin met terras dat toegankelijk is via het Grand Café en een buurtkamer met balkon op elke verdieping completeren het geheel. “Het ontwerp van het nieuwe gebouw is gebaseerd op een oude stadsvilla en de meisjesschool die vroeger pal naast de Sint Bonifatiuskerk te vinden was.” Bouwen in Gelderland 21

Innovatieve en energiezuinige oplossingen? Wassink Installatie. Precies. Wassink Installatie (0543) 51 79 25 info@wassink.nl www.wassink.nl Ook voor de herontwikkeling van zorgcomplex Antoniushove hebben wij de aluminium (brandwerende) kozijnen, DUURZAME BRIBUS KEUKENS Voor elk project Bribus levert keukens aan professionele afnemers in de zakelijke markt. Van advies en ontwerp tot levering en installatie, inclusief begeleiding van huurders en kopers. Of het nu gaat om nieuwe keukens voor een zorginstelling of het vervangen van bestaande keukens in een appartementencomplex: Bribus regelt het. Stel snel en gemakkelijk keukens samen in onze online showroom Studio B op www.bribus.nl u  +31 (0) 315 65 17 45  info@bribus.nl  /bribus 22 Bouwen in Gelderland Matjeskolk 16 u 7037 DZ Beek (gem. Montferland) T 0316 532320 u E info@gevel-design-beek.nl W www.gevel-design-beek.nl vliesgevels en deurautomatisering geproduceerd, geleverd en gemonteerd u

Nieuwbouw appartementencomplex Careaz / Lichtenvoorde Tekst: Gerard van Leeuwen ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Een plaatje voor Lichtenvoorde Op de plaats waar ooit Antoniushove stond, wordt inmiddels de laatste hand gelegd aan het nieuwbouwproject Rapenburgerhof van zorgaanbieder Careaz. In totaal zal het nieuwe gebouw vanaf mei plaats bieden aan 104 bewoners die zorgintensieve begeleiding behoeven. Ook kent het complex enkele multifunctionele ruimten, zoals een Grand Café, diverse gemeenschapsruimtes en enkele aanvullende voorzieningen zoals een kapsalon. Wassink Installatie, dat vestigingen heeft in Winterswijk en Doetinchem en circa honderd medewerkers telt, verzorgt het gehele elektrotechnische en werktuigbouwkundige traject. Volgens Hoofd Bedrijfsbureau Rob Tanck wordt het gebouw een “plaatje”. Een plaatje voor Lichtenvoorde. Rob Tanck vertelt dat het project prachtig past in de huidige visie van het familiebedrijf. “Wassink Installatie is opgericht in 1913. Inmiddels wordt het bedrijf geleid door de vierde generatie. We zijn allang geen installateur meer die alleen bestekken uitvoert en daaropvolgend een factuur stuurt. Integendeel, als meedenkend installateur bieden we een klantgericht technisch advies en een transparante opstelling naar derden, zoals opdrachtgevers en bouwkundige partners. We vragen de opdrachtgevers nadrukkelijk hun ambities aan te geven en nemen dat als uitgangspunt. Er is een tendens waarneembaar richting vaste relaties en ketenpartners. Dat zie je overal om je heen gebeuren. Met KlaassenGroep, waar we nu in Lichtenvoorde nauw mee samenwerken is dat zeer zeker het geval. We werkten al vaker samen, en ook nu is weer gebleken dat wanneer je elkaars bedrijfscultuur kent het veel prettiger functioneert. Door de intensieve samenwerking kun je vanaf de voorbereiding eventuele hobbels wegnemen en het percentage faalkosten minimaliseren. De goede samenwerking was er ook met projectmanager Berné Vulkers van Fame Bouwen in Gelderland 23

Nieuwbouw appartementencomplex Careaz / Lichtenvoorde Planontwikkeling/Architecten en tevens de bouwbegeleider vanuit Careaz. Wassink Installatie heeft meegedacht vanaf het Voorlopig Ontwerp en onder meer een concept voor de warmteopwekking ingebracht. Berné gaf de uitvoerende partijen de ruimte voor eigen inbreng en was te allen tijde oplossingsgericht. Wij hebben het contact als zeer prettig ervaren en dat geldt ook voor de opdrachtgever. Careaz was al een bekende van ons. Voor dit project hebben we regelmatig onderhoudswerken voor hen uitgevoerd. Vanaf minuut één toonde men zich open en transparant. Kansen en risico’s werden in alle openheid besproken en gewogen.” Duurzaamheid en comfort Het resultaat is een schitterend gebouw dat aan alle eisen van de huidige tijd voldoet. Het gebouw is straks niet alleen een ‘plaatje’ voor Lichtenvoorde. Rob Tanck vertelt: “Comfortabel, veilig én duurzaam wonen, begeleiden en beheren waren het uitgangspunt voor het ontwerp van de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Zo is het gebouw voorzien van een centrale opwekking all-electric voor verwarmen en koelen. De luchtwaterwarmtepompen op het dak. De regelinstallatie bestaat uit een op afstand uitleesbaar beheersysteem. Alle woonruimten zijn voorzien van een laagtemperatuurafgiftesysteem en vloerverwarming die ook gebruikt kan worden voor vloerkoeling. Ook zijn alle appartementen individueel voorzien van een energiezuinig balansventilatiesysteem.” De drie uitgangspunten zie je ook terug in de 436 PV-panelen op het dak en de verlichting. “Gangen en buurtpleinen zijn voorzien van automatische verlichting die geschakeld worden in dag/nacht/avondstand en alle appartementen zijn voorzien van verlichting met nachtoriëntatie.” Fraaie woonomgeving Als de afbouwfase in mei gereed is kunnen de betrokken partijen volgens Tanck tevreden terugblikken. “We moesten anticiperen op zaken als corona en de trage aanlevering van bouwmaterialen, maar in grote lijnen heeft dat nergens tot onoplosbare problemen of vertragingen geleid. Door een goede voorbereiding konden we de korte realisatieperiode aan. Het belangrijkste is, is dat het resultaat gezien en ervaren mag worden. Ik ben ervan overtuigd dat de bewoners een fraaie woonomgeving krijgen. Als ik op zaterdags naar de slager ga, tegenover het gebouw, dan krijg ik elke keer weer een trots gevoel.” 24 Bouwen in Gelderland een klantgericht technisch advies

KienhuisHoving informeert Maximering huurprijzen vrije sector woningen Per 1 mei 2021 geldt de Wet maximering huurprijsverhogingen geliberaliseerde huurovereenkomsten (hierna: de Wet). Tot aan de inwerkingtreding van deze Wet stond het verhuurders (en huurders) van geliberaliseerde huurovereenkomsten (ook wel ‘vrije sector huur’ genoemd) vrij om een jaarlijks huurverhogingsbeding op te nemen. Uitgangspunt was voorheen dat nauwelijks huurprijsbescherming gold. Met deze Wet is hierin verandering gekomen. Het belangrijkste doel van de Wet is huurders van vrije sector woonruimte te beschermen tegen hoge huurprijsstijgingen. Op grond van de Wet geldt dat voor drie jaar na inwerkingtreding de hoogte van de jaarlijkse huurverhoging wordt gemaximeerd op de inflatie plus 1 procentpunt. Inmiddels is met betrekking tot deze Wet een - voor zover mij bekend - eerste gerechtelijke uitspraak gepubliceerd.1 Huurders van geliberaliseerde woonruimte hebben niet ingestemd met de huurverhoging die gebaseerd is op ontwikkelingen in de markt, die verhuurder wil doorvoeren. De verhuurder heeft daarna de huurovereenkomst opgezegd. Huurders verzetten zich tegen de opzegging. Verhuurder vordert in de procedure beëindiging van de huurovereenkomst op grond van het doen van een redelijk aanbod tot het aangaan van een nieuwe huurovereenkomst met de verhoogde huurprijs. De verhoogde huurprijs is lager dan de geldende markthuurprijs en de huurverhoging gebeurt niet direct in één keer, maar in drie stappen. Verhuurder erkent weliswaar dat op grond van de t per 1 mei 2021 geldt dat het ‘redelijk aanbod’ i.d.z.v. art. 7:274 lid 1 sub d BW niet een wijziging van de huurprijs mag inhouden. De verhuurder stelt daarnaast echter dat zijn opzegging van de huurovereenkomst ‘ex tunc’, dus aan de hand van het op moment van opzegging geldende recht beoordeeld moet worden. Vóór de Wet van 1 mei 2021 kon verhuurder nog wel de huurprijs met behulp van een redelijk aanbod verhogen. Volgens verhuurder verzetten het legaliteitsbeginsel en de rechtszekerheid zich ertegen dat gedurende de procedure het nieuwe recht wordt toegepast. De kantonrechter gaat niet mee in deze redenering en wijst de vordering van verhuurder af. Uit deze uitspraak volgt o.a. dat: - geen sprake is van een overgangsperiode; deze wet geldt onmiddellijk (d.w.z. vanaf inwerkingtreden van de wet)2 en geldt (dus) ook voor (op Deze column is geschreven door: Marlies Knook, advocaat huurrecht en bouwrecht. Haar e-mailadres is marlies.knook@kienhuishoving.nl, haar telefoonnummer is 088 - 480 40 76. Bouwen in Gelderland 25 dat moment al) lopende huurovereenkomsten; - het redelijk aanbod van verhuurder in de zin van art. 7:274 lid 1 sub d BW tot het aangaan van een nieuwe huurovereenkomst met betrekking tot dezelfde woonruimte niet uitsluitend een wijziging van de huurprijs mag inhouden - onverkort geldt. Wij adviseren vastgoedeigenaren/ verhuurders in de vrije sector die een huurprijsverhoging willen doorvoeren dan ook dat zij de door hen gewenste verhoging beter eerst toetsen aan de Wet maximering huurprijsverhogingen geliberaliseerde huurovereenkomsten. 1 Rechtbank Amsterdam, 15 -06-2021, ECLI:NL:RBAMS:2021:3100. 2 Behoudens gevallen die geregeld zijn in artt. 208ea en 208eb Overgangswet nieuw Burgerlijk Wetboek.

Tyson Foods Oosterwolde ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto's: Bessels Architecten Grote productiehal, maar beslist geen blokkendoos DIJKHAM bouw realiseert nieuwbouw Tyson Foods 26 Bouwen in Gelderland

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Een internationaal voedingsconcern investeert in de uitbreiding van haar productiecapaciteit. Voor de werkgelegenheid is dit een mooie impuls, omdat er maar liefst 160 nieuwe banen worden gecreëerd. Een belangrijke rol is weggelegd voor bouwkundig hoofdaannemer DIJKHAM bouw uit Nijkerk. Projectleider Dick Berghuis spreekt van een opdracht om trots op te zijn. De gefaseerde oplevering is inmiddels achter de rug. De reacties van de opdrachtgever stemmen tot tevredenheid. “We hebben hier echt iets neergezet met zijn allen.” Dick Berghuis “De uitbreiding moet leiden tot een verdrievoudiging van de productie.” Bouwen in Gelderland 27

28 Bouwen in Gelderland

Tyson Foods Oosterwolde We spreken de projectleider vlak na de voorlaatste gefaseerde oplevering. “We zijn nog bezig met de finishing touch. We zijn met de laatste bouwkundige zaken bezig in de nieuwe fabriek. De installateurs en machinebouwers zijn druk bezig met de inrichting van het gebouw. Over een paar weken wil de opdrachtgever met de machines proefdraaien en nog voor de zomer operationeel zijn. Het voedsel komt hier binnen ter verwerking en verpakking. Van hieruit zal de West-Europese markt worden bevoorraad. Dit is de enige vestiging in Europa. Dit internationale voedingsconcern is een mondiaal opererend bedrijf. De uitbreiding betreft een derde hal waar twee nieuwe productielijnen moeten leiden tot een verdrievoudiging van de productie. De hal heeft een omvang van tienduizend vierkante meter. Samen met de uitvoerder en de werkvoorbereiding op kantoor werken we nauw samen met twee projectmanagers uit Brazilië.” De start van de bouw, nadat het bouwrijp maken van het terrein was afgerond, startte vlak voor de winter van 2021. We zijn verantwoordelijk voor het hele bouwkundige proces. Vloeren, gevels, daken, tussenwanden en plafonds vielen onder onze verantwoordelijkheid. We werkten samen met onder andere neven aannemers Lammerink Installaties die verantwoordelijk is voor de werktuigbouwkundige werkzaamheden en Engie die de elektrotechniek onder haar hoede heeft. De grootste uitdaging van het werk was de fasering en de snelheid waarmee een en ander gepaard ging. We hadden het voor elkaar dat het gebouw voor de vakantie al wind- en waterdicht was. Dit was ook de nadrukkelijke wens van de opdrachtgever. De leveringsbetrouwbaarheid staat branchebreed onder druk, maar in grote lijnen hebben we daar geen noemenswaardige problemen gehad. Beslist geen blokkendoos Dick Berghuis is zeer te spreken over het ontwerp van deze opdrachtgever. “Wat je veel ziet bij grotere productiehallen is dat het een karakter heeft van een grote blokkendoos. Dat is hier zeer zeker niet aan de orde. Ook hier geldt natuurlijk dat het vooral gaat om een betrouwbaar kwaliteitsproduct dat hier uitgeleverd moet worden. Dat staat centraal in alles wat het bedrijf doet. Maar het is geen grote doos met sandwichpanelen. De gevel is verrassend opvallend met verticale vinnen die uitsteken. De opzet was dat deze lichtblauw zouden worden, maar de leverbaarheid was een te groot struikelblok. Het is nu grijs geworden, maar het effect is prachtig en geeft het gebouw een extra uitstraling. Het was niet altijd gemakkelijk. Dat is inherent aan een gebouw van deze omvang. We hebben echter panden gebouwd die twee of drie keer zo groot waren en die ervaring en kennis neem je mee in een dergelijk proces. Samenvattend kunnen we stellen dat we, in nauwe samenwerking met veel partijen, iets moois hebben neergezet waar we met zijn allen trots op kunnen zijn. Het eindresultaat mag er zeker zijn. Als dit bedrijf straks operationeel is zal ik zeker nog eens gaan kijken. Ik wil dat wel eens zien wanneer een dergelijk bedrijf volautomatisch produceert.” Bouwen in Gelderland 29 Het is geen grote doos met sandwichpanelen....

Tyson Foods Oosterwolde ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto's: Bessels Architecten Bessels Architecten ontwerpt grote productielocatie Een gebouw dat een eenheid vormt met haar omgeving Nabij de provinciegrens tussen Friesland en Drenthe, wordt momenteel de laatste hand gelegd aan een forse uitbreiding van een mondiaal opererend foodbedrijf dat zich met name heeft toegelegd in het produceren en verpakken van producten voor de West-Europese markt. Met de ingebruikname verdriedubbelt het concern haar productie. De bouw van de fabriekshal van zo’n tienduizend vierkante meter bedrijfsoppervlakte is naar een ontwerp van het in Twello gevestigde Bessels architecten & ingenieurs. Een gesprek met architect Robert-Jan Pel, partners en projectleider Elko Bootsma en 3D-modelleur en projectcoördinator Matthijs Dijkstra. Gedrieën verantwoordelijk voor het welslagen van de opdracht waarvan de totale investering maar liefst vijftig miljoen euro bedraagt. In het gehele ontwerp staat de mens centraal. 30 Bouwen in Gelderland

De vraag hoe een Amerikaans concern in Twello belandt voor een ontwerp is redelijk snel beantwoord. Robert-Jan Pel: “Het bedrijf is, onder een andere naam, reeds in de jaren tachtig actief. In 2008 waren we als bureau betrokken bij een belangrijke uitbreiding en mede door de ervaringen van destijds kregen we de kans onze ideeën te presenteren, hetgeen uiteindelijk resulteerde in de opdracht. We zijn eind 2019 benaderd en we zijn in twee jaar geleden in januari om tafel gaan zitten. Nadat het ontwerp een definitief karakter kreeg hebben we gezamenlijk het traject doorlopen om tot een weloverwogen aannemer keuze te komen. Naast de prijs was er een lijst met competenties waaraan de aannemer moest voldoen. Onderwerpen waren onder andere expertise in enigszins vergelijkbare projecten en een deugdelijk Plan van Aanpak. De keus viel op DIJKHAM bouw en dat is een goede keus gebleken.” “Het eerste wat we hebben gedaan is de vraag vanuit de opdrachtgever zo goed mogelijk “Foodsafety is heilig in een omgeving als deze.” vertalen”, vertelt Elko Bootsma. “Alle wensen hebben we goed geanalyseerd en we hebben een idee ontwikkeld hoe het nieuwe gebouw op een natuurlijke wijze aan te laten sluiten bij de andere gebouwen in een soort bladerdeegstructuur. In alles wat we hebben ontworpen staat de mens centraal. Die moet zich prettig voelen in de omgeving van een productiehal. Dat hebben we vertaald in een externe constructie en de toepassing van relatief veel daglicht. Ook is alles ruim opgezet zodat iedereen overal goed bij kon. Of het nu de schoonmakers zijn of monteurs die aan een installatie moeten werken. Alles moet schoon ogen en zijn. Ook voor audits geldt dit gegeven. Foodsafety is heilig in een omgeving als deze.” Matthijs Dijkstra: “Door de gekozen constructie en het ontbreken van bijvoorbeeld voorzetwanden hebben we ook een substantiële bijdrage geleverd aan duurzaamheid, al is dat natuurlijk een containerbegrip. Want wat is dat en niet alles is in cijfers uit te drukken. Het welbevinden van de medewerkers is een bijdrage aan duurzaamheid. Het feit dat de fabriek all-electric is ook. Maar als je alle plussen en minnen afweegt kun je gerust stellen dat de uitbreiding een duurzaam karakter heeft.” Het gebouw heeft een lengte van maar liefst 218 meter. Voor Bessels was het een uitdaging om dit ontwerptechnisch tot een esthetisch verantwoord geheel te maken. Robert-Jan Pel: “Wij hebben gekozen om de schaal te fragmenteren. Het is een samenspel geworden tussen de constructie, het aanbrengen van verticale vinnen en een doorlopende band zodat je langs de wand een beweging ontwikkelt Goede samenwerking De samenwerking verliep volgens de gesprekspartners van Bessels goed. Elko Bootsma: “De opdrachtgever werkte met een internationaal projectmanagement. De Bouwen in Gelderland 31

Tyson Foods Oosterwolde grootste uitdaging zat hem in de taalbarrière waar je onwillekeurig tegenaan loopt. Van bijvoorbeeld cultuurverschillen hebben we weinig gemerkt. Van DIJKHAM bouw wisten we al wat ze konden. We hebben eerder projecten in Haarlem (Zandbergen) en Volendam (Klaas Puul) qua omvang grotere projecten in de foodsector succesvol afgerond. Eigenlijk is alles wonderbaarlijk soepel verlopen als je de pandemie en de toelevering in de bouwsector in ogenschouw neemt. De bouwkundige oplevering stond ruim van tevoren vast ( 21 maart, red.) en die hebben we gehaald. Echte tegenvallers hebben niet gehad. Achteraf gezien was het een groot voordeel dat de inkoop net op tijd plaatsvond. Matthijs Dijkstra: “De grote gekte qua prijzen, onder andere in de staalmarkt, brak uit vlak na we de contracten hadden getekend. En voor de overige materialen kunnen we stellen dat de aannemer weliswaar soms werd geconfronteerd met tussentijdse prijsverhogingen en hier en daar wat leveringsprobleempjes alles wonderwel soepel is verlopen.” Robert-Jan Pel, gevraagd naar een eindconclusie, vertelt dat alle betrokken partijen met tevredenheid terug kunnen blikken op een mooi project. “Het is een mooi complex. All electric bovendien, wat je niet snel verwacht in een gebouw van deze omvang en met een industriele benutting. We zijn blij met het eindresultaat. Een productiebedrijf, gebouwd in de huidige tijdgeest en een mooie eenheid vormend met haar omgeving.” ////////////////////////////////////////// Booming markt Bessels architekten & ingenieurs ervaart de huidige markt als ‘booming”. Elko Bootsma: “We hebben een behoorlijke werkvoorraad. We hebben relatief veel langjarige projecten die continu de nodige tijd en aandacht eisen. Ook zijn we betrokken bij de ontwikkeling en het ontwerpen van nieuwe winkelcentraformules, al dan niet in combinatie met appartementenbouw. Er gebeurt momenteel veel binnenstedelijk. Wat dat betreft hebben we onze portfolio behoorlijk verbreed de laatste jaren. Retail, woningen, bedrijfsgebouwen, we bestrijken een groot deel van de markt. De komende tijd zijn we onder andere druk met projecten in onder andere Deventer, Utrecht, Waalwijk en Winterswijk. Met vijftien medewerkers en twee stagiairs kunnen we wel heel wat aan, maar we zouden a la minute bijvoorbeeld twee modelleurs kunnen plaatsen. De personeelskrapte is echter ook in onze bedrijfstak volop aanwezig.” “Het welbevinden van de medewerkers is een bijdrage aan duurzaamheid.” 32 Bouwen in Gelderland

Tyson Foods Oosterwolde Bolidtop 700 vloer voor Tyson Foods Circa drie jaar geleden wendde Tyson Foods, een van ’s werelds grootste voedselproducenten, zich tot het in Hendrik-Ido-Ambacht gevestigde Bolidt om mee te denken over hun nieuwbouwplannen in het Friese Oosterwolde. Nu, drie jaar verder, ligt er een prachtige ruim zevenduizend vierkante meter tellende Bolidtop700 systeem; een duurzame kunststofvloer vloer die aan alle eisen voldoet. Een vloer die de gewilde verdrievoudiging van de productie van met name kipnuggets en plantaardige snacks daadwerkelijk mogelijk maakt. Een gesprek met export- en salesmanager Dennis van Grevenbroek die zich met name heeft gespecialiseerd in de foodsegment van Bolidt, dat mondiaal opereert en zich heeft toegelegd op de productie, ontwikkeling en applicatie van industriele kunststofsystemen, scheepsdekken en slijtlagen. Bouwen in Gelderland 33

Tyson Foods Oosterwolde Eigenlijk was het niet vreemd dat het Amerikaanse concern neerstreek voor een vloeradvies in Hendrik-Ido-Ambacht. Dennis van Grevenbroek: “We komen in Oosterwolde al dertig jaar over de vloer; ook bij de voorgangers. Tyson Foods Oersterk, vloeistofdicht en niet kapot te krijgen. wenste de ingezette lijn door te trekken, simpelweg omdat de vloer die 30 jaar geleden was geïnstalleerd zijn waarde had bewezen: oersterk, vloeistofdicht en niet kapot te krijgen. De projectleider gaf duidelijk aan dat men tevreden was met de huidige ervaringen en dat de voorkeur uitging naar iets gelijkwaardigs. In dit project is gekozen voor een vierlaagse getroffelde epoxyvloer. Een onwijs sterke slijtvaste en chemisch belastbare vloer die uitstekend past in een dergelijke omgeving. We hebben de afgelopen dertig jaar de Bolidtop 700 serie met behulp van onze R&D afdeling doorontwikkeld zodat deze vloer voldoet aan alle vereisten van deze tijd. Van chemische- en mechanische bestendigheid, tot tot stroefheid en reinigbaarheid. Zo blijft de Bolidt vloer altijd voldoen aan alle moderne eisen. Voor ons is het project, ondanks de Covidperikelen en de af en toe stagnerende aanvoer van bijvoorbeeld de sandwichpanelen, redelijk soepel verlopen. We moesten wel een beroep doen op onze flexibiliteit en soms opschalen om de gestelde tijdslimieten te halen, die initieel super strak waren. We hebben bij Bolidt een groot voordeel dat we alles onder één dak hebben. Productie, R&D, werkvoorbereiding, en eigen applicatieteams. Daardoor kunnen we snel schakelen en met projecten van deze omvang en een gefaseerde uitvoering is dat een belangrijk gegeven. Tyson Foods was voor ons een uitdagende opdracht. Het is natuurlijk niet zomaar een vloertje voor de garage hier in het dorp. In zo’n hoogwaardige productieomgeving als bij Tyson Foods, mag de hoogste kwaliteit worden verwacht. Persoonlijk vind ik het mooi dat we met een opdrachtgever alle stappen die hier intern gemaakt worden gezamenlijk nemen. Van advies tot research en development, van prijsvorming tot applicatie. Dat maakt het extra interessant. De samenwerking met DIJKHAM bouw verliep prima, We werken regelmatig samen en kennen elkaars bedrijfscultuur. Recent waren we onder andere gezamenlijk betrokken bij de nieuwbouw van diverse projecten in de foodindustrie maar ook bij parkeergarages zoals de Bonte Koe in Nijkerk.” Onvoorspelbaar De recente geopolitieke ontwikkelingen geven de markt volgens Van Grevenbroek een enigszins onvoorspelbaar karakter. “Daarvoor is er nog teveel onzekerheid, maar er zullen natuurlijk consequenties zijn voor de wereldeconomie. Met de uitbraak van de Covidpandemie was dat iets anders. Bij de uitbraak gingen veel projecten “on hold”. Dat was een soort shockreactie. Australië viel eigenlijk direct op slot, maar daarna was er een zeer behoorlijk herstel. Dat was terug te zien in zowel de voedingssector als in de maritieme wereld waar we ook sterk vertegenwoordigd zijn. Hoopgevend is ook dat bijvoorbeeld de vakbeurzen in de voedingswereld weer georganiseerd worden. Vorig jaar was er maar één, maar voor dit jaar staan er alweer zeven op het programma. Voor ons zijn die van belang om onze innovaties te presenteren. Maar om terug te komen op de huidige situatie. Veel zal afhangen van de ontwikkelingen van de prijsniveaus. Hoe die zal verlopen is ook voor ons nog koffiedik kijken.” 34 Bouwen in Gelderland

Algemeen Mobilane introduceert MobiPanel Nieuw: innovatief systeem voor groene gevel Groenspecialist Mobilane uit Bemmel introduceert MobiPanel. Het is een innovatief, duurzaam en lichtgewicht systeem voor groene gevels en geschikt voor zowel klimaatbestendige (nieuw) bouw als bestaande bouw. Het modulaire systeem met plantencassettes is uniek doordat het meteen voor een dichtbegroeide groene gevel zorgt en bevestigd kan worden op zowel vlakke als ronde wanden. Bij eventueel inboeten kan een plantencassette heel eenvoudig gewisseld worden. Geschikt voor elke gevel De lichtgewicht draagconstructie van MobiPanel maakt montage mogelijk op de meeste typen bestaande en nieuwe gevels en wanden, zoals achterwanden van beton, steen, carrier sandwichpanelen en houtskeletbouw. Het modulaire vergroeningssysteem wordt aan een muur bevestigd met corrosiebestendige omega profielen van Magnelis staal. Ze vormen de draagconstructie voor plantcassettes. De profielen zijn zowel horizontaal als verticaal te monteren, afhankelijk van het formaat en de indeling van de groene wand. Daardoor is MobiPanel, in tegenstelling tot veel andere systemen, ook geschikt voor ronde gevels. Een goede ventilatie van de gevel is gewaarborgd doordat tussen gevel en plantencassette een afstand van ca. 4 cm aangehouden wordt. De omega profielen worden afgedekt met kappen. Bij demontage is MobiPanel volledig recyclebaar. Behalve voor buitengevels is MobiPanel ook geschikt voor binnenwanden. Het systeem is zeer brandveilig (brandklasse B-S2-D0). Wisselbare plantcassettes De MobiPanel-plantcassettes van hoogwaardig kunststof zijn gemaakt van hergebruikte materialen (EPP). Er zijn twee maten: een standaardgrootte van 40 x 40 cm en een deelcassette van 20 x 20 cm. Ze zijn eenvoudig te monteren op de profielen. Aan de voorzijde van de cassettes zitten ruime sleuven voor de beplanting. Het beplanten van de cassettes gebeurt in de eigen werkplaats in Bemmel door medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt. De cassettes kunnen desgewenst ook op locatie van planten worden voorzien. De wortels nemen vocht en voeding op uit de interne waterbuffering die werkt via capillair microvezeldoek. Een volautomatisch, geïntegreerd irrigatie- en drainagesysteem, dat op de waterleiding is aangesloten, zorgt voor evenwichtige watervoorziening en efficiënt waterverbruik. Bij eventueel inboeten kan een plantencassette eenvoudig gewisseld worden. Kijk voor meer informatie en een animatie van MobiPanel op www.mobilane.com. Bouwen in Gelderland 35

Nieuw- en verbouw van het Globe College / Utrecht ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Jolanda Groothuis / Foto’s: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Pola Installatietechniek over de nieuw- en verbouw van het Globe College “Twee totaal verschillende processen die parallel aan elkaar liepen” Uitgelicht Janssen de Jong Onlangs opende het nieuwe Globe College in Utrecht haar deuren voor circa achthonderd VMBO leerlingen. Het project bestond uit de grondige aanpak van de bestaande Herman Brood Academie en een uitbreiding met volledige nieuwbouw. Komend najaar zal bovendien gestart worden met de realisatie van een multifunctionele sporthal. De school werd, in opdracht van PCOU Willibrord, gebouwd met een duurzame missie waarbij circulaire doelstellingen centraal stonden. Pola Installatietechniek was verantwoordelijk voor alle installatietechnische werkzaamheden. “Bij dit werk liepen twee totaal verschillende processen gelijk met elkaar op, dat was best complex”, aldus projectleider Jan Berendsen. 36 Bouwen in Gelderland

De afgelopen jaren werd door het Globe College intensief gezocht naar een nieuwe locatie. De leerlingen en leerkrachten verdienden volgens de opdrachtgever een beter gebouw dat voldeed aan de huidige (duurzaamheids)eisen en wensen. In overleg met de gemeente Utrecht werd gekozen voor de Bontekoelaan waar de Herman Brood Academie en de Rafaëlschool waren gevestigd. Deze twee scholen zijn verhuisd naar een andere plek. Na rijp beraad werd besloten dat de Rafaëlschool onder de sloophamer ging, de Herman Brood Academie zou grondig op de schop gaan en volledig worden verduurzaamd door Pola Installatietechniek. KlaassenGroep Arnhem was verantwoordelijk voor de bouwkundige uitvoering, LIAG Architecten uit Den Haag voor het ontwerp. Onderlinge bereidheid Jan Berendsen vertelt dat de opdrachtgever, PCOU Willibrord, ervoor koos om het project aan te besteden: “Dat speelde medio 2020. Vanuit onze duurzame relatie met KlaassenGroep besloten we “Komend najaar wordt gestart met de nieuwbouw van een multifunctionele sporthal naast het Globe College.” hier, in goed samenspraak, gezamenlijk op in te schrijven. In het verleden hebben we meerdere, vergelijkbare projecten gerealiseerd, waaronder het Lorentz Lyceum in Arnhem en sporthal De Ommezwaai, eveneens in Arnhem. Uiteindelijk wierpen onze prijs, het Plan van Aanpak, maar zéker ook de onderlinge Bouwen in Gelderland 37 gebouwd met een duurzame missie met circulaire doelstellingen

Wij zijn Pola Wij werken al meer dan 50 jaar in de installatiewereld en zijn trots op wat wij bereikt hebben. Maar met ruim 50 jaar ervaring weten wij ook hoe belangrijk het is om te blijven vernieuwen. Voor verschillende bedrijven, particulieren, utiliteitsbouwsector en diverse woningbouwverenigingen ontwerpen, installeren, beheren en onderhouden wij technische installaties in heel Nederland, maar ook daarbuiten. Met meer dan 150 medewerkers werken wij in een open en informele bedrijfscultuur aan het tevreden stellen van onze klanten. 038 Hengelder 19, 6902 PA Zevenaar, Telefoon 0316 - 52 43 51, Fax 0316 - 52 65 26, E-mail info@pola.nl Bouwen in Gelderland

Nieuw- en verbouw van het Globe College / Utrecht aparte montageploegen uitgevoerd. Onze vaklieden zijn op vrijwel alle projecten breed inzetbaar, toch heeft eenieder zo zijn eigen voorkeur en specialisme. Daar houden we rekening mee en daarom selecteren we de mensen waar ze het beste in zijn, maar ook waar zij zich het meest goed bij voelen. Niet onbelangrijk.” Gebouwbeheerssysteem De bestaande Herman Brood Academie werd volledig verduurzaamd. De oude CV-ketels zijn verwijderd en maakten plaats voor een warmtepomp met nieuwe HR-ketel ter aanvulling van de capaciteit. Jan Berendsen bereidheid en motivatie om samen te werken z’n vruchten af. Eind 2020 kregen we de opdracht in handen en zijn we ook vrijwel direct gestart met de engineering en voorbereiding van dit project.” Oplossingsgericht denken De volledige upgrading van een bestaande school in combinatie met gelijktijdige nieuwbouw is volgens Jan Berendsen een traject dat men niet moet onderschatten: “De aansturing van twee processen -renovatie en nieuwbouw- die nagenoeg parallel lopen is behoorlijk uitdagend. Zeker bij renovatie. Je kunt aan de voorkant de werkzaamheden tot in detail uitwerken, in de praktijk komen er dikwijls verassingen bij kijken; onvoorziene omstandigheden als niet geregistreerde stalen balken of riolering waren ook hier aan de orde. Dat vraagt om vermogen tot schakelen. Nu zijn we als organisatie gezegend met een team van vakmensen dat niet voor één gat te vangen is en mede door hun jarenlange ervaring uitstekend in staat om oplossingsgericht te denken. Voor zowel de W- als de E-installaties hebben we aparte leidinggevenden ingezet. De renovatie en nieuwbouw werden eveneens door “Ik gun alle mensen die een mooie loopbaan in de installatietechniek ambiëren een werkgever als Pola.” Bouwen in Gelderland 39

Nieuw- en verbouw van het Globe College / Utrecht Uitgelicht Janssen de Jong Alle werkzaamheden van Pola Installatietechniek op rij: W-installaties: • Warmtepomptechniek • Centrale verwarming/ koeling door middel van change-over • Luchtbehandeling met hoog rendement warmteterugwinning, ventilatie op basis van CO2 Tevens mogen de leerlingen en leerkrachten rekenen op een optimale klimaatbeheersing. Jan Berendsen: “Dat gebeurt op basis van CO2 wat inhoudt dat, -naarmate er meer personen in een ruimte aanwezig zijn-, er automatisch meer wordt geventileerd. Het gevolg is een zuiniger verbruik. Bovendien is er een modern gebouwbeheerssysteem geïnstalleerd waardoor wij, binnen Pola, de gehele setting op afstand kunnen 40 Bouwen in Gelderland monitoren. Dit betekent dat het CO2 gehalte en de temperatuur per klaslokaal apart uitgelezen kunnen worden en we daar, indien nodig, op kunnen anticiperen. De nieuwbouw draait installatietechnisch eveneens volledig op warmtepomptechniek met een lage aanvoertemperatuur. Het gehele project is maximaal duurzaam en gerealiseerd volgens de meest energiezuinige richtlijnen.” • Luchtverdeelslangen specifiek per lokaal ontworpen • Regeltechniek met uitgebreid gebouwbeheersysteem • Loodgieterswerk E-installaties: • Elektrische installatie • PV panelen • Brandmeldinstallatie • Inbraakinstallatie • Noodverlichtingsinstallatie • Data-installatie

Terecht trots Nu het Globe College haar deuren heeft geopend en daarmee de werkzaamheden van Pola Installatietechniek zijn afgerond, blikt Jan Berendsen tevreden terug op het verloop: “Ondanks dat we bij de renovatie van de oude Herman Brood Academie tegen onvoorziene omstandigheden aanliepen is het ons gelukt de planning na te streven. De vaklieden van KlaassenGroep en de onze zijn dusdanig op elkaar ingespeeld dat ze uitstekend in de verschillende processen kunnen meebewegen. Dit werk was zeker niet standaard, dat gold voor beide partijen. De manier waarop is echter bepalend. We zijn er de mensen niet naar om op een eiland te gaan zitten. Ons doel is om samen de klus te klaren en te denken in mogelijkheden. Dat is gelukt en daar mogen we, denk ik, terecht trots op zijn!” Tot slot: Voor Jan Berendsen (30) was dit in zijn vijfjarige loopbaan als projectleider de laatste grote klus binnen Pola Installatietechniek. Door zijn recente verhuizing naar het westen van het land besloot hij -met gemengde gevoelens- afscheid te nemen van de directie en zijn collega’s om elders zijn carrière als projectleider voort te zetten. Jan: “Ik heb deze keuze weloverwogen gemaakt omdat ik me terdege realiseer wat ik achterlaat. Dat is een prachtige tijd binnen een gezonde organisatie met een hoog ambitieniveau. De ontwikkelingsvrijheid, collegialiteit, de uitdagingen en prestigieuze projecten maakten dat ik hier op de juiste plek zat. Dat gun ik alle mensen die een mooie loopbaan in de installatietechniek ambiëren. Bovendien; ondanks de continue groei van deze organisatie blijft het de charme behouden van een familiebedrijf, laagdrempelig en transparant. Mooier kon het niet en daar ben ik dankbaar voor.” //////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Circulaire doelstellingen nagekomen Omdat de opdrachtgever een duurzame missie had en mee wilde gaan in de circulaire doelstellingen van de gemeente Utrecht is hiermee door LIAG Architecten rekening gehouden in het ontwerp. De gevel van de sporthal werd voor een deel gemaakt van het puin van de gesloopte Rafaëlschool. Zo werd toch nog een beetje geschiedenis zichtbaar in de nieuwbouw van het Globe College. Tevens is de afspraak om het groen te herplanten, zodat er een fraaie inrichting van het buitenterrein zou plaatsvinden, nagekomen. “Het gehele projectteam bestond uit vakmensen die niet voor één gat te vangen zijn.” Bouwen in Gelderland 41

We zijn kwetsbaar, dat blijkt maar weer Laten we de handen ineenslaan Begin dit jaar stonden voor Haldu Groep alle seinen op groen. Het werk was er volop en nog steeds, onze vakmensen uit Oost-Europa stroomden toe en ook het weer in ons grijze landje werkte mee. Opgeteld een perfecte bouwsituatie na lange tijd alle problemen met corona. Maar was het Beatle John Lennon niet die ooit zei: “Life is what happens while you are making plans.” Niets is minder waar! Na twee jaar corona-ellende stonden we met elkaar in de startblokken voor een fris, nieuw begin zonder belemmeringen en beperkingen. Precies rond het moment van het (nagenoeg) afschaffen van alle coronamaatregelen besloot ene Poetin uit Rusland een soeverein land binnen te vallen: het inmiddels geteisterde Oekraïne. We hielden het niet voor mogelijk, maar werkelijkheid werd het helaas wel: oorlog in Europa. Van de pandemie rolden we naadloos een oorlog in. Elke dag laten zich nieuwe ontwikkelingen zien en deze column schrijf ik zo dicht mogelijk tegen de deadline van Bouwen in het Oosten aan, maar het algehele beeld is slecht en voorspelt weinig goeds. Mondialisering heeft ook een keerzijde We leven in een wereld waarin mondialisering lange tijd de toon heeft gezet. Heel veel mondiale grenzen 42 Bouwen in Gelderland zijn onder andere door digitalisering weggevallen. Dat betekent dat we goed zaken kunnen doen met partijen die vroeger veel lastiger te bereiken waren. Dit geldt ook voor Haldu Groep. Sterker nog: we hebben er het speerpunt van ons onderscheidend vermogen van gemaakt! Al jarenlang nodigen we de beste vakmensen uit Oost-Europa uit om op uw projecten in Nederland te komen werken, en met succes! Maar het gebied Oost-Europa heeft nu te maken met sterk oplopende spanningen en het is nog maar de vraag hoe dit het aanbod van vakmensen uit die regio gaat beïnvloeden. We hebben bijvoorbeeld veel vakmensen uit Polen en dat grenst aan Oekraïne. U begrijpt dat we voor onze opdrachtgevers boven op de ontwikkelingen zitten en maximaal meedenken met onze buitenlandse vakmensen. Ook ICT-technisch kwetsbaar Maar de mondialisering waar we allemaal zo van profiteren, heeft door alle onzekerheid in Oekraïne nog een ander onverwacht aspect met zich meegebracht. Haldu Groep is een enthousiast gebruiker van het ICTsyteem HelloFlex voor ons workforce management. Achter dit bewezen systeem zit vanuit een dochtermaatschappij van HelloFlex een groep zeer vakkundige en slimme programmeurs in… Oekraïne! Zij verhelpen bijvoorbeeld eventuele bugs razendsnel. Zomaar een voorbeeld van de

Column kwetsbaarheid die wij in het westen misschien gaan voelen door de onzekere situatie in het oosten. Mijn oproep: een tijdelijke stop van lange vergunningsprocedures Ondertussen spelen ook in Nederland issues die kunnen raken met Oekraïne. We hebben met elkaar toegezegd om vluchtelingen uit Oekraïne ruimhartig op te nemen, maar waar gaan we hen huisvesten? We hebben op dit moment geeneens woningen voor 12.000 statushouders uit andere landen, laat staan voor onze eigen inwoners. Deze humanitaire ramp is opnieuw een signaal om veel sneller nog veel meer woningen te bouwen. Ik pleit ervoor dat we voor woningbouw een landelijke noodsituatie creëren. Een noodtoestand waardoor we zonder de bureaucratische stroperigheid die Nederland vaak kenmerkt in één keer een grote bouwsprong voorwaarts kunnen maken. Nood gaat nu voor eindeloze vergunningsprocedures, ben ik van mening. Ik hoop dat Den Haag dit signaal oppakt. Wij bij Haldu Groep staan met onze vakmensen klaar om die klus te helpen klaren! Danny van Hal Bouwen in Gelderland 43

Nieuw bedrijfspand EMA Techniek in Varsseveld ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen EMA techniek klaar Erik Berendsen “Toen kwam Covid-19 in het land en viel werkelijk alles stil. Alle opdrachten verdwenen als sneeuw voor de zon.” De bouw van het nieuwe bedrijfspand van EMA Techniek in Varsseveld is in volle gang. Met de realisatie wordt een langgekoesterde wens van directeur eigenaar Erik Berendsen vervult. Zijn bedrijf, opgericht zo’n achtenhalf jaar geleden, is door de jaren heen uit haar jasje gegroeid. Na vier verhuizingen en het op meerdere locaties werken, lonkt de ingebruikname. Medio dit voorjaar de bedrijfshal en iets later het kantoor. Met de bouw denkt Berendsen de verwachte groei voor de komende jaren aan te kunnen. De eerste planvorming dateert van 2017. Erik Berendsen: “Ik ben al geruime tijd werkzaam in de speciaalmachinebouw. Aanvankelijk maakte ik deel uit van een ander bedrijf, tot ik in 2013 besloot mijn eigen pad te trekken. In 2017 kwam ik FIXX Totaalbouw tegen. Toen ze het huidige pand kochten werd ik huurder en besloten we qua bedrijfsruimte te wisselen. 44 Bouwen in Gelderland Zij onder en wij boven. Ik ben toen na gaan denken wat ik op termijn wilde qua huisvesting, ook omdat het werk behoorlijk toenam. Ik heb, als echte techneut zijnde en als zoon van een eigenaar van een timmerbedrijf, voor het eerst mijn ideeën op papier gezet en ben vervolgens naar FIXX gelopen voor een eerste grove calculatie. Met dat idee heb ik de accountant en de bank geconsulteerd en ben tot een maximaal hypotheekbedrag gekomen. Met een bevriende bouwkundig ingenieur hebben we een meer gedetailleerde

voor de toekomst opzet gemaakt en zijn we gaan praten met een installateur en een drietal bouwbedrijven, waaronder FIXX Totaalbouw, en toen kwam Covid-19 in het land en viel werkelijk alles stil. Alle opdrachten verdwenen als sneeuw voor de zon en voor onze destijds zeven mensen brak een onzekere tijd aan. We hebben gebruik gemaakt van de steunmaatregelen en daarmee niet overwogen afscheid te nemen van mensen. Tevens hebben we daardoor een half jaar eigen ontwikkelingen kunnen doen. Bouwen in Gelderland 45

Nieuw bedrijfspand EMA Techniek in Varsseveld We hebben een half jaar wel aan onze eigen ontwikkelingen kunnen sleutelen. Na verloop van een aantal maanden vormde de pandemie geen rem meer en kwamen ook de opdrachten weer terug. Het nieuwbouwplan kwam weer op tafel en we nodigden drie aannemers uit in te schrijven. Twee haakten af omdat ze geen garanties konden geven dat de bouw voor de bouwvak van dit jaar kon worden afgerond. FIXX Totaalbouw en installateur Wassink bleven over. Eerlijkheidshalve moet ik zeggen dat ik bij FIXX direct al een goed gevoel had. Je weet welke verhalen er rond gaan over bouwers, maar met FIXX had ik dat niet. Het heeft geleid tot een mooie samenwerking zonder noemenswaardige hobbels. Alleen hadden we een kleine, vertragende tegenvaller bij de staalconstructie. Oorspronkelijk was het de bedoeling voor de kerst dicht te zijn en de vloer te storten. Dat is nu medio februari gebeurd. Maar we zijn tevreden over het verloop van de bouw, al zijn er altijd van die kleine dingetjes. Daar komen we altijd in no time uit, we zitten immers op elkaars lip. Als de aannemer iets opstart, zoals het metselwerk, dan komen ze uit zichzelf even vragen om een beoordeling. Het is niet zo van “kom over een week maar terug, dan is het klaar”. Het is echt een wisselwerking die mij goed bevalt.” Corona De Coronapandemie heeft wel zijn gevolgen gehad, en niet alleen vanwege het tijdelijk wegvallen van opdrachten. Erik Berendsen: “De begroting van de bouw moest ook worden bijgesteld als gevolg van onder andere de gestegen kosten van bouwmaterialen. De kosten in de periode met circa drie tot vier ton gestegen.” Grote diversiteit Zoals gememoreerd fabriceert EMA Techniek maatwerkoplossingen op het gebied van automatisering van productieprocessen. Erik Berendsen: “Dat impliceert automatisch dat we een grote diversiteit aan opdrachtgevers hebben, variërend van toeleveranciers van bouwgerelateerde producten (schroeven, steenstrips, deuren, red.) tot producenten van elektro componenten, lasersnijwerk en fietscomponenten. En daarnaast vele andere opdrachtgevers uit het gehele land en zelfs incidenteel in België en Duitsland. We zitten qua werk vrijwel vol voor dit jaar, al reserveren we altijd wat ruimte om flexibel te blijven. Momenteel zijn we met een grote opdrachtgever in gesprek. Als dat doorgaat zitten we direct tot eind 2023 goed gevuld en dat werk loopt dan nog door tot en met het eerste kwartaal van 2024. De bedrijfsvisie gaat uit van een groei voor de komende vijf jaar naar twintig medewerkers. Dat is een verdubbeling van het huidige aantal. We zijn optimistisch gestemd.” Een mooie samenwerking zonder noemenswaardige hobbels 46 Bouwen in Gelderland

Nieuw bedrijfspand EMA Techniek in Varsseveld ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van leeuwen Nieuwbouw EMA Techniek verrijking voor bedrijventerrein Varsseveld “Bedrijfsgebouw met een chique uitstraling” Als de voortekenen niet bedriegen, en niemand die daaraan twijfelt, zal EMA Techniek uit Varsseveld nog voor de bouwvak haar nieuwe bedrijfsgebouw in gebruik kunnen nemen. “De bedrijfshal wellicht al wat eerder”, vertelt projectleider Maikel Heister van bouwkundig hoofdaannemer FIXX Totaalbouw dat een echte thuiswedstrijd speelt. EMA Techniek huurt op dit moment namelijk een gedeelte van het bedrijfspand van FIXX dat op steenworp afstand ligt van de nieuwbouw. Deze korte afstand met de bouwplaats en opdrachtgever is een uitzonderlijke situatie dat een positieve uitwerking heeft op het project. Maikel Heister: “De combinatie van constructieve oplossingen gaan gepaard met esthetiek. Dat pakt prachtig uit.” - Koen van Hal - Bouwen in Gelderland 47

Nieuw bedrijfspand EMA Techniek in Varsseveld Het project kwam voor Maikel Heister in de vroege zomer vorig jaar in beeld. “De opdracht kwam letterlijk een paar dagen voor de bouwvakvakantie definitief binnen. We zijn, gezien de krapte bij onderaannemers en de toen al snel stijgende prijzen van materialen direct aan de slag gegaan met de inkoop en daar ben ik achteraf erg blij mee. Voor dit project hebben we kunnen putten uit onze vaste groep onderaannemers en leveranciers. Verreweg de meeste komen hier uit de directe omgeving. Dat heeft onze voorkeur. We kennen de bedrijven goed en weten wat we aan ze hebben. De bedrijfscultuur is hier vergelijkbaar. Bij een project als deze met een behoorlijke tijdsdruk moet je op elkaar kunnen rekenen. Dat is ook nu weer gelukt. Ondanks de spanningen in de markt en problematiek qua levertijden liggen we perfect op schema.” Chique Maikel Heister spreekt van een “mooi ontwerp met een chique uitstraling. Dat komt met name door de opvallende gevel van het kantoor. Die mag je gerust markant noemen door de combinatie van gevelstenen, gevellamellen en stucwerk. De combinatie van constructieve oplossingen gaan gepaard met esthetiek. Dat pakt prachtig uit. De bedrijfshal is traditioneel opgebouwd bestaande uit een staalconstructie, gevelpanelen en een in het werk gestorte betonvloer. Verder zal de hal uitgerust worden met een drietal overheaddeuren en twee kraanbanen. Het bedrijfspand van EMA Techniek 48 Bouwen in Gelderland krijgt een oppervlakte van totaal 1550 vierkante meter, waarvan 800, verdeeld over twee bouwlagen, worden benut voor het kantoor.” Grootste uitdaging Naast de relatief krappe bouwtijd vormt met name de gevel de grootste uitdaging voor FIXX Totaalbouw. Maikel Heister: “Dan heb ik het vooral over de detaillering welke tijdens het bouwproces afgestemd moest worden op de wensen van de opdrachtgever. Voorbeeld hiervan is de wijziging van de zonwering. De opdrachtgever heeft aangegeven een lamellen zonwering geïntegreerd in de gevel te willen met als kanttekening dat deze niet voorbij de gevellijn komt. De afmetingen van dit type zonwering is vele malen groter dan in eerste instantie uitgewerkt. Samen met de uitvoerder van het werk, Marco Waalderbos, hebben we de engineering opgestart en is het detail afgestemd op de wens van de opdrachtgever. De opdrachtgever wil graag voor de bouwvak al deels operationeel zijn en daar gaan wij ook van uit. EMA Techniek heeft overigens vanaf de prille start ook zelf veel energie in het project gestopt. Daarbij is het een groot voordeel dat het letterlijk “direct op het werk” zit. De lijntjes zijn letterlijk kort. Beslissingen kunnen snel worden gemaakt door de toezichthouder / opzichter die hij in de hand heeft genomen voor dit project.” Trots gevoel Als er medio juli formeel wordt opgeleverd zal bij Heister een gevoel van trots zich meester maken, verwacht hij. “Het is een project waar we met zijn allen trots op mogen zijn” om in zo’n kort tijdsbestek dit neer te zetten. Hetzelfde geldt ook voor onze onderaannemers, daar ben ik van overtuigd. Het is best een intensief traject dat je aflegt tijdens de bouwfase en uiteindelijk zal dit worden beloond met een mooi eindresultaat. Dat staat voor mij wel vast.” //////////////////////////////////////////////////////////////////////////// FIXX Totaalbouw FIXX Totaalbouw, dat een relatief hoge jaaromzet kent voor een kleine compacte organisatie, zit qua orderportefeuille tot de bouwvak behoorlijk vol. Maikel Heister: “Naast EMA Techniek zijn er nog een aantal verbouwingen gaande, onder andere bij Van Raam, ook hier in Varsseveld, dat aangepaste fietsen produceert. Binnenkort hopen we een aantal veelbelovende opdrachten definitief binnen te halen. Ik heb het volste vertrouwen in een goede afloop daarvan, maar het is nog net iets te vroeg om een en ander wereldkundig te maken.” Een mooi ontwerp met een chique uitstraling....

Algemeen In Gelderland nog 227.032 woningen geschikt voor zonnepanelen In de provincie Gelderland staan nog 227.032 koopwoningen waarvan het dak geschikt is voor zonnepanelen. Dat blijkt uit onderzoek van Zonneplan. In totaal wekken er al 97.366 Gelderse koopwoningen eigen stroom op. Met een zonnepanelendichtheid van ruim 30 procent hoeft Gelderland alleen Friesland, Utrecht en Groningen voor zich te dulden. 97.366 Gelderse koopwoningen wekken er al in totaal eigen stroom op Binnen de provincie zijn behoorlijke verschillen waarneembaar tussen gemeenten. Zo staat Wageningen in de top-3 gemeenten met de hoogste zonnepanelendichtheid. Bijna de helft van de Wageningse koopwoningen met een geschikt dak heeft zonnepanelen. Ook Heumen, Arnhem, Harderwijk en Rozendaal scoren meer dan tien procent boven het landelijk gemiddelde van 27 procent. Tiel, Nunspeet en Berg en Dal zijn de Gelderse gemeenten met de laagste zonnepanelendichtheid. Geschikte daken Om een eerlijke vergelijking mogelijk te maken, nam Zonneplan in het onderzoek enkel koopwoningen met een dak dat geschikt is voor zonnepanelen mee. Verplichte panelen op huurwoningen zeggen immers niets over de bereidwilligheid tot verduurzaming van de bewoners. Daarnaast hebben niet alle koopwoningen een dak dat geschikt is voor zonnepanelen. Denk daarbij aan appartementen, huizen met enkel een dak op het noorden of huizen met een hoge boom voor de deur. Bouwen in Gelderland 49

Algemeen ‘Kiek duirdan’, een nieuw icoon in het Coehoorngebied in Arnhem Sinds vandaag is Schipper Bosch de trotse eigenaar van een van de ontwikkellocaties in de creatieve wijk Coehoorn in Arnhem. Met ‘Kiek duirdan’ heeft de ontwikkelaar en belegger de tender gewonnen die door gemeente Arnhem in de zomer van 2021 is uitgeschreven. ‘Kiek duirdan’ een stedelijke uitstraling aan de stadskant en een natuurlijke uitstraling aan het Coehoorn park en binnenhof. Grenzend aan de bruisende binnenstad van Arnhem, het Roermonds plein en de Rijn ligt de wijk Coehoorn. Voor het (her)ontwikkelen van deze unieke locatie zocht gemeente Arnhem een marktpartij. Nadat de plannen aan omwonenden zijn gepresenteerd is Schipper Bosch uiteindelijk gekozen om deze locatie te ontwikkelen tot een aantrekkelijke én groene woon-/werk- en verblijfplek. Andere genomineerden waren Kondor Wessels Projecten, Janssen de Jong 50 Bouwen in Gelderland Projectontwikkeling en ABC Planontwikkeling. Het plan ‘Kiek duirdan’ is de Ernemse naam van het ontwerpvoorstel voor de toekomstige woonwijk in het Coehoorngebied, gemaakt door het team van Schipper Bosch Projecten. Het voorstel sluit aan bij de omgeving: een stedelijke uitstraling aan de stadskant en een natuurlijke uitstraling aan het Coehoorn park en binnenhof. Het ontwerp omvat een bijzondere rij stadswoningen aan het Coehoorn Park, met houten gevelbekleding en grote dakterrassen en balkons. Aan het Nieuwe Plein verrijst een woongebouw met een diversiteit aan appartementen. Op de begane grond is plek voor creatieve gebruikers zoals een muziekschool of leescafé, passend bij het karakter van de wijk. Door de royale toegangspoort met lichtkunstwerk vang je een glimp op van de begroeide

gevels aan het binnenterrein. ‘Kiek duirdan!’. Groene leefomgeving Een prettige woonomgeving voor alle bewoners is leidend in het ontwerp, dus ook bij de inrichting van de doorgang en de daktuin. De toegangspoort aan het Nieuwe Plein nodigt voorbijgangers uit om Coehoorn Creatieve Wijk te ontdekken. De doorgang verbindt het Nieuwe Plein met het Coehoorn Park en creëert een aantrekkelijke wandelroute van Station Arnhem, via het Coehoorn Park, richting de binnenstad. De daktuin biedt omwonenden een prachtig groen uitzicht, draagt bij aan de biodiversiteit en dient als waterbuffering en ter voorkoming van hittestress. Het Team Voor de ontwikkeling van Coehoorn Creatieve Wijk is een team gevormd met partners die niet alleen duurzaam ontwerpen en ontwikkelen, maar die ook de potentie van de locatie benutten om de wijk stevig te verankeren. Schipper Bosch, Team V Architectuur, DGMR, Karbouw, landschapsarchitect Chris Pluymackers en VIC Landscapes hebben allen een sterke band met Arnhem en dragen graag bij aan het verrijken van dit stuk stad. Partners > Opdrachtgever: Schipper Bosch > Architect: Team V Architectuur > Adviseur duurzaamheid: DGMR > Aannemer: Karbouw > Landschapsontwerp: Chris Pluymackers > Landschapsaanleg: VIC landscapes “Een prettige woonomgeving voor alle bewoners is leidend in het ontwerp.”

1 Online Touch

Index

Home