van vergeten instrumenten De collectie is uitgegroeid tot een piekfijn verzorgd museum. de jaren tachtig een geweldige collectie opgebouwd van instrumenten die in de periode 1860 – 1940 gebruikt zijn bij het natuurkundig onderwijs. De bovenste verdieping van zijn woning is een heus museum. Alle instrumenten zijn gebruiksklaar en zo nodig minutieus gerenoveerd. Alleen de herinnering (leuke vondst, berg maar op) is technicus Kamphuis niet genoeg. Pronkstuk van de collectie is het mundomotorium, gemaakt door de Groningers Willem Gleuns en Hendrik Deutgen. Het instrument werd in 2000 gevonden op de zolder van scholengemeenschap Bataafse Kamp in Hengelo. De functie van het apparaat: het laten zien van de beweging van hemellichamen. Ah, zelfs aan de zon- en maansverduistering is gedacht. Apentrots zijn de ontwerpers van het toestel. Gepromoveerd onderwijsman Gleuns met zijn 25 jaar ervaring en instrumentenmaker Deutgen van de Academie in Groningen zijn niet de eerste de besten. Om de marktkansen te vergroten schrijven ze in 1854 een brief aan de minister van Binnenlandse Zaken. Of hij het instrument wil laten beoordelen door de geleerde heren van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen. De reactie uit Leiden keert als een boemerang terug in het Groningse. Wetenschapper Frederik Kaiser veegt met het toestel – “dat valsche denkbeelden omtrent het wezen van het zonnestelsel zal oproepen” – de vloer aan. Wat botsen zijn het onderwijskundige en het wetenschappelijke nut, de geleerdheid van bastion Leiden en de kennis van de koude grond uit Groningen. “Uitzonderlijke collectie oude natuurkundelessen” Strijd Groningen – Leiden Van den Broek: “De kloof tussen Groningen en Leiden was onoverbrugbaar. Groningen, waar een docent de beginselen van de wiskundige aardrijkskunde en sterrenkunde moest zien over te brengen op zijn leerlingen. Leiden, waar een van Europa’s grootste astronomen van zijn tijd met tegenzin een didactisch hulpmiddel moest beoordelen waarin hij op voorhand geen vertrouwen had.” Gleuns en Deutgen grijpen elke gelegenheid aan om hun (wellicht wat dure) instrument aan te prijzen. Zonder groot succes. Een handleiding van het toestel is in diverse wetenschappelijke musea te vinden. Tot de vondst in Hengelo in het jaar 2000 was het instrument zelf – waarvan hooguit tien exemplaren gebouwd zijn – in geen velden of wegen te bekennen. theo leoné Het mundomotorium, een zeldzaam instrument gemaakt door de Groningers Willem Gleuns en Hendrik Deutgen. Het toestel werd in 2000 gevonden op de zolder van scholengemeenschap Bataafse Kamp in Hengelo. De functie van het apparaat: het laten zien van de beweging van hemellichamen. 13
14 Online Touch Home