achtzaam en slaven van de gewoonte, maar zij zijn het bijzonder in dit land, zij denken er schier niet over hun staat te verbeteren, maar zwoegen geduldig en onderwerpelijk voort, gelijk den os die zrj voor de ploeg drijven; zij werken veel doch zonder overleg; door wel bestuurde vlijt zouden zij met minder moeite veel meer doen. Van dit land is ongetwijfeld veel meer partij te trekken, doch men heeft het altijd veronachtzaamd en als een wingewest slechts aan de grenzen gelegen aangemerkÍ.' Het oordeel dat Adriaan van der Willigen over de ongeveer 300 Tilburgse boeren velde, was te hard. Hij had daarbij onvoldoende oog voor geringe omvang van het areaal landbouwgrond en de zeer matige kwaliteit daarvan. Slechts een derde deel van de oppervlakte van Tilburg was gebruik als akkerland of grasland. De rest, voor zover niet gebruikt voor wegen, woningen en werkplaatsen, bestond uit heidevelden. De hoger gelegen, drogere heidevelden werden gebruikt voor het weiden van het vee, terwijl uit de natte heide plaggen werden gestoken die als strooisel in de potstal een belangrijke rol speelden bij de mestbereiding. De 300 boerderijen lagen vaak in groepjes verspreid over het grote grondgebied van de gemeente Tilburg. Het overgrote deel van de boerenbedrijfies was tussen de 5 en 10 ha groot. In verband met de bevolkingsgroei zou in de negentiende eeuw door bedrijfssplitsing het aantal kleine bedrijven toenemen. Van plattelandsdorp naar industriestad Maar het relatieve belang van de landbouw zou na 1809 sterk afttemen. De bevolking in Tilburg vertienvoudigde tussen 1809 en 1940. Het ontwikkelde zich van een groot plattelandsdorp tot een echte industriestad. Behalve de snel expanderende textielindustrie, waren ook andere sectoren, zoals de metaalnijverheid en de schoenenindustrie, verantwoordelijk voor de metamorfose die Tilburg nadat het tot stad was verheven zou ondergaan. De samenstelling van de bevolking en haar mentaliteit zouden niet wezenlijk veranderen. Immers: de bevolkingsgroei kwam hoofdzakelijk op rekening van de natuurlijke aanwas. Tilburg werd geen industriestad met de erbarmelijke woon-, werk- en leefomstandigheden die zo kenmerkend zijn voor industriecentra met ongecontroleerde groeistuipen. Tilburg beschikte over voldoende ruimte om de bevolkingsgroei op te kunnen vangen. Er vond vooral verdichting plaats. De grote open terreinen tussen de diverse woonkernen werden geleidelijk opgevuld met woningen en bedrijven. Ook al had Lodewijk Napoleon op 17 april 1809 op papier Tilburg tot stad verheven, de Tilburgers hadden er zelf nog meer dan een eeuw voor nodig om de nederzetting tot een stad te laten uitgroeien en deze een stedelijke allure te verschaffen. MET RINA OP STAP Vandaag, wijdag de 13d", ben ik op weg naar LAURAN VAN DUN te Tilburg. Ik ben benieuwd nÍutr zijn verhaal.
11 Online Touch Home