0

NUMMER 1 FEBRUARI 2020 WWW.FMTGEZONDHEIDSZORG.NL Bouwen Risico’s vermijden is belangrijker dan budget Tech Technologie in het nieuwe Amphia Ziekenhuis GEZONDHEIDSZORG GEZONDHEIDSZORG

VAMED UW PARTNER VAMED is uw partner voor gezondheidszorg-projecten. Van ontwerp tot turnkey. VAMED garandeert met het leveren van kwaliteit, effi ciëntie en betrouwbaarheid het blijvende succes van uw projecten en uw partners in de gezondheidszorg. VAMED onderscheidt zich onder meer door merk onafhankelijk ontwerp, levering en full-service onder-houd van medische technologie in zorginstellingen. VAMED staat in uw project voor persoonlijke aandacht en een duurzame relatie! Geïnteresseerd? Neem geheel vrijblijvend contact op met 030 303 99 44. WERELDWIJDE ERVARING VAMED is wereldwijd een toonaangevende partner van ziekenhuizen en gezondheidszorginstellingen bij projectontwikkeling, planning, bouw, inrichting en operationeel management. Wij hebben de afgelopen 3 decennia meer dan 900 ziekenhuisprojecten, revalidatiecentra, verpleeghuizen en gezondheids-resorts in 90 landen gerealiseerd en verlenen overal ter wereld diensten op maat. NIEUWBOUW, UITBREIDING, RENOVATIE ADVIES / ONTWIKKELING VAMED begrijpt de gezondheidszorg in de volle breedte en volgt een integrale aanpak. We hebben voortdurend de interacties en alle processen in de patiëntenzorg in beeld. Zo eindigt de verantwoordelijkheid van VAMED in het lifecycle-model niet met een succesvolle overdracht, maar vormt deze met de bijbehorende beschikbaarheidsgarantie en bijvoorbeeld operationeel management een integrale verantwoordelijkheid in de gezondheidszorg. OPERATIONEEL MANAGEMENT PROJECTONTWIKKELING / PLANNING DIENSTEN FINANCIERING BOUW Vamed Nederland B.V., 3528 BE Utrecht Tel: +31 (0) 30 303 64 30 Email: info@vamed.nl www.vamed.nl © Herbst

| editorial Innovatie ROBOTS, OUDERENZORG EN MEER Door de vergrijzing en daarmee samenhangende kosten moet de ouderenzorg op de schop. Deze boodschap werd door diverse deskundigen de laatste weken in de media gecommuniceerd. Een steeds belangrijker rol in de ouderenzorg komt te liggen bij de mantelzorgers. En natuurlijk de technologie. Het spreekt voor zich dat er de komende periode de nodige veranderingen moeten worden doorgevoerd om de ouderenzorg op het gewenste kwaliteitsniveau te houden. Ik ben ervan overtuigd dat technologie een belangrijk onderdeel zal worden in dit veranderingsproces. Innovaties ter ondersteuning van de ouderenzorg zijn er al volop, maar die naar de markt brengen… dat gaat niet vanzelf. Veranderen kost energie, tijd en in eerste instantie vaak ook geld. Daar zitten de meeste ouderenzorginstellingen niet op te wachten. Toch, zo is mijn overtuiging, zal de techniek een steeds meer aanwezige ’mantelzorger’ worden. Dat is nu, met de huidige generaties robots, al het geval,bijvoorbeeld om het pak appelsap uit de koelkast te halen. Of om koffi e te zetten. Een vernieuwde FMT Gezondheidszorg Ook in de ouderenzorg zelf zal de robot steeds meer aanwezig zijn. Een voorbeeld daarvan is SARA. SARA staat voor Social & Autonomous Robotic health Assistant. SARA werkt al in twee Nederlandse zorginstellingen. De resultaten tot nu toe zijn zo bemoedigend dat SARA doorgaat als startup. Natuurlijk kan en mag de robot de menselijke medewerker niet vervangen, en dat zal ook niet gebeuren. Maar ondersteuning door een robotcollega kan op veel fronten heel wenselijk zijn. Ouderen zelf zien een robot trouwens steeds vaker als aangenaam gezelschap. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het artikel in deze editie over Robot Nao. Ook in ok’s spelen robots een steeds belangrijker rol. In deze uitgave besteden we ruim aandacht aan FMT Totaal OK 2020; een congres over keuzes en 3 ervaringen in ok’s, waarbij de functie van robots zeker aan de orde komt. Over het maken van keuzes gaat het ook in het artikel over de selectie van partners voor bouwprojecten. Geld speelt bij de selectie zeker een rol, maar kwaliteit en betrouwbaarheid is nog veel belangrijker. In medialand v elkaar in sneltrein ontwikkeling die ook niet aan uw lijfblad FMT Gezondheidszorg voorbij gaa erd dan ook tijd voor een moderniseringsslag, het resultaat ziet u in deze editie. Ook achter de schermen maakt FMT Gezondheidszorg stappen v Samen met haar nieuw AcquiMedia uit Dordrecht gaa Gezondheidszorg in een hogere versnelling op w Met meer ondersteunende mankracht groeit de slagkrac Gezondheidszorg en zullen w in staat zijn om de snelheid van de veranderingen in de zorg bij te houden. zullen we u als lezer door middel van visies v verschillende kanten belicht, diepgaand kunnen inf Ik wens u veel leesplezier Cor van Litsenb Hoofdredacteur FMT Gezondheidsz

Dräger Bedwandpanelen op maat volgens NEN-EN-ISO 11197 Meer informatie? Telefoon +31 79 344 47 80 adminworkplaceinfrastructure.C.NL@draeger.com www.draeger.com Dräger. Technology for Life

In deze uitgave februari | 2020 18 Totaal OK 2020 Voorbeschouwing Interview professor Maarten Steinbuch Kop Kop Plat 14 BOUWPARTNERS Geld is zeker niet het zaligmakende criterium bij de selectie van bouwpartners. Een inkijkje in de bouwpraktijk van het Diakonessenhuis, Rijnstate en Ikazia. 06 Modulaire ok’s Nieuw ok-centrum IJsselland Ziekenhuis 06 21 12 Alliantiemodel Verbouwing Rijnstate TECHNOLOGIE IN HET AMPHIA De installaties in het nieuwe Amphia belicht voor technisch onderlegde lezers. Door Eric van Vliet, coördinator infra/ techniek nieuwbouw. 26 11 Dialyse: hoge eisen aan installaties 22 Nieuw hulpmiddel dotterbehandeling 29 Angst en pijn wegnemen met VR-brillen 30 Tekorten in de zorg beperken met ict 31 Agenda 32 Infectierisico op ok beperken Regelsystemen van het ok-centrum Flevoziekenhuis Almere. 33 Gezondheidszorg Cuba De zorg in Cuba is, gezien de beperkte middelen, van goede kwaliteit. 38 Zelfstandig wonen en zeker van zorg Reportage: Van Ommerenpark in Wassenaar biedt altijd passende woonomgeving en faciliteiten. 40 Kant-en-klare spuiten Innovatie: veiliger, minder verspilling en meer tijd voor de patiënt. 41 Robot Nao activeert kwetsbare ouderen Kwetsbare ouderen hebben in het Reinier de Graaf ziekenhuis recent kennisgemaakt met robot Nao. 44 NVTG Congres ‘Compliance van zorgvastgoed’ op 8 en 9 april in Nijkerk. 45 FMT bedrijvenindex 5

interview | tekst • Wilma Schreiber ‘ Risico’s vermijden is vele malen belangrijker dan budget’ 6 FMT | Februari 2020

Bij bouwprojecten in de zorg draait alles om geld. Een veelgehoorde bewering, maar gesprekken met een drietal bouwmanagers leren dat budget zeker niet het enige, zaligmakende criterium is bij de selectie van bouwpartijen. Een inkijkje in de bouwpraktijk van het Diakonessenhuis, Rijnstate en Ikazia. Ikazia Ziekenhuis tijdens de bouw 7

interview | teamspelers zijn, die inzet tonen en proactief zijn. Het moet ook leuk zijn, want we moeten veel samenwerken. En ze moeten denken in termen van total cost of ownership (TCO). Dus naast de bouw ook het beheer meenemen en daar bijvoorbeeld hun materiaalkeuze op baseren.” Verder verwacht Heintzbergen dat adviseurs op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen in hun vakgebied. “Een adviseur brandveiligheid moet in gesprek met de gemeente goed kunnen uitleggen dat we anders bouwen dan het Bouwbesluit voorschrijft, maar toch daaraan voldoen.” Risico’s vermijden Bij aannemers kijkt Heintzbergen vooral naar kennis en kunde. “We dekken het faillissementsrisico af door een kredietcheck. En als we het werk onderhands gunnen, laten we de offerte tegenlezen door een bouwkostenadviesbureau. Ook aannemers krijgen de voorkeur als ze eerder in een ziekenhuis gewerkt hebben en kunnen meedenken in een Jeroen Heintzbergen, bouwmanager Diakonessenhuis Utrecht ‘De klik is heel belangrijk, het moeten teamspelers zijn, die inzet tonen en proactief zijn’ Jeroen Heintzbergen, bouwmanager Diakonessenhuis Utrecht Natuurlijk is geld belangrijk, stelt Heintzbergen: je moet voor een bepaald budget je project realiseren. “Voor adviseurs reserveer je een percentage van het bouwbudget. Die kosten hebben beperkte invloed op de totale bouwsom. Adviseurs helpen je bij het moeilijke deel van het bouwen, in fases waar veel risico’s worden gemitigeerd. Denk aan de ontwerpen van de installaties, bij bouwfysica, brandveiligheid en constructie. Daar moet je niet op beknibbelen.” Adviseurs worden ook niet elke keer opnieuw aanbesteed. “Kwestie van een goed contract afsluiten, het proces afspreken en een goede kruisjeslijst met harde, faire afspraken.” Competentie essentieel Bij de selectie van de architect vroeg Heintzbergen drie bureaus uit. “Dan wil ik de projectarchitect aan tafel en niet de directeur, om te zien of iemand in ons ziekenhuis past qua persoonlijkheid. Op basis daarvan hebben we de beslissing genomen, eigenlijk zonder de prijs te weten. Later bleek het ook nog eens de meest voordelige aanbieding.” Voor adviseurs is competentie een belangrijk selectiecriterium; ook moeten ze begrijpen in welke omgeving ze werken. “De klik is heel belangrijk, het moeten 8 FMT | Februari 2020 gefaseerd vernieuwbouwproces. Dat betekent inpassen, aansluiten en vergt meer afstemming dan nieuwbouw.” Het budget voor de aannemer wordt berekend op basis van eenheidsbedragen maal een percentage voor complexiteit en intensiteit van de werkzaamheden. “Die richtprijs toetsen we daarnaast aan wat we al gedaan hebben. Ook dan is geld niet het belangrijkste: liever een duurdere aannemer die weet wat hij doet dan andersom. Je wilt te allen tijde risico’s vermijden en het gevaar voor patiënten minimaliseren. Dat is het allerbelangrijkste en vele malen belangrijker dan budget.” Expertgedreven aanpak Daarnaast werkt Heintzbergen nauw samen met het ziekenhuis voor het aanbrengen van verbeteringen in processen en werkwijzen. “Er is geen beter moment om een organisatieverandering door te voeren dan een verbouwing. Je probeert het ziekenhuis stappen te laten zetten, processen te verbeteren. Dat moeten adviseurs ook snappen, zij moeten verder kunnen denken. Op basis van die expertgedreven aanpak leggen we oplossingen voor aan het ziekenhuis. Daar zijn veel gesprekken voor nodig. Als je erin slaagt de mensen mee te nemen, is bouwen simpel. En als je een gebouw teruggeeft dat net een slag beter werkt, heb je het goed gedaan.”

| interview Willem Jan Hanegraaf, programmadirecteur Bouw Rijnstate Het valt moeilijk te ontkennen dat geld een rol speelt bij de selectie van partners in bouwtrajecten, beaamt Hanegraaf. “Maar uiteindelijk selecteren we vooral op kwaliteit: technische kwaliteit, samenwerking, vermogen om te innoveren. In de huidige projecten is het belangrijk dat de Rijnstatelocatie in Arnhem toekomstbestendig wordt én wij continu goede zorg kunnen blijven bieden. Dat optimum red je niet door puur op prijs te selecteren.” Bij de selectie gaat Hanegraaf voor een faire dialoog. “Geef aan de voorkant als opdrachtgever aan wat je wilt hebben en wat je ervoor over hebt: een nieuw ok-complex, die wensen en dat budget. We dagen de markt uit het beste product te maken binnen die kaders.” Hanegraaf werkt daarbij het liefst met een consortium van partijen met eenzelfde DNA. “Je wilt een team vormen dat elkaar vindt, want je komt altijd problemen tegen onderweg. Als je die dan gezamenlijk oplost, in plaats van stelling te nemen tegenover elkaar, dan is dat een groot voordeel.” Concurrentiegerichte dialoog In selectieprocedures werkt Hanegraaf niet met het uitvragen op bestek en tekeningen of op laagste prijs. “Wij laten de selectie al eerder in het traject plaatsvinden, dan kunnen partijen nog meedenken over de uitwerking en kunnen we gebruikmaken van de expertise van de markt. Door in een concurrentiegerichte dialoog het werk uit te vragen, krijgen aanbieders gevoel voor onze vraag en komen ze tot de best mogelijke invulling.” Partijen ervaren die aanpak als prettig. “Ze kunnen beter Nieuwe OK in Rijnstate inspelen op de vraag en zijn minder tijd en geld kwijt, omdat ze minder stukken hoeven uit te werken dan bij een reguliere tenderprocedure. Steeds vaker geven wij partijen die goede ideeën hebben aangeleverd maar tweede of derde worden, daar ook een vergoeding voor.” Transparantie Deze werkwijze heeft ook voordelen voor Rijnstate zelf. “Je hoeft niet de hele markt uit te vragen, je kiest er drie die goed passen en waar je de tenderprocedure mee ingaat. In de 5,5 jaar dat ik bij Rijnstate in deze functie werkzaam ben, heb ik nooit gekozen voor een standaard UAV-contract. Door transparantie en een dialoog aan de voorkant zijn risico’s beter in te schatten en te verdelen tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Wij bouwen in complexe projecten steeds vaker incentives in om risico’s te ondervangen.” Die aanpak past niet alle partijen. “Soms zijn opdrachtnemers onvoldoende in staat om tot oplossingen te komen. Of passen we in de uitvoering minder bij elkaar, omdat een aannemer gewend is om in een klassiek model te werken en in de vechtmodus schiet in plaats van in gesprek te gaan. Maar doorgaans loopt het heel goed met consortia, terwijl we echt wel hobbels hebben moeten nemen. En hoewel we nog steeds in een opgaande markt zitten, ben je per saldo minder geld kwijt en realiseer je meer kwaliteit in je projecten.” ‘ Uiteindelijk selecteren we vooral op kwaliteit: technische kwaliteit, samenwerking, vermogen om te innoveren’ Willem Jan Hanegraaf, programmadirecteur Bouw Rijnstate 9

interview | tegenzitten, processen kunnen veranderen, waardoor wijzigingen noodzakelijk zijn. Dat soort dingen gebeurt nu eenmaal in grote projecten.” Minder streng Kleinere projecten tot zo’n 400.000 euro worden onderhands gegund, aan vaste partijen in de bouw en installatie. “Die maken op basis van het beschreven werk een prijs en we spreken uur- en opslagtarieven af. Je kiest voor een partij omdat je weet dat ze kwaliteit leveren of omdat je er een langdurige samenwerking mee hebt. Zij weten wat we belangrijk vinden.” Onderhandse gunning is voor installateurs en aannemers interessanter, omdat de kans groter is dat ze het werk krijgen. “Bij een aanbesteding is die kans 20 procent, bij onderhandse gunning bijna 100 procent. Je bent ook wat minder streng tegenover elkaar: kleine wijzigingen zijn geen probleem, een iets hogere prijs ook niet. Maar we blijven kritisch op de prijs bij een open begroting. Als een partij komt met een veel te hoge vierkantemeterprijs voor vloerbedekking, kan hij vragen verwachten. Over geld heb je altijd een gesprek.” Matthijs de Vroed, hoofd bouwzaken en projecten Ikazia Ziekenhuis Rotterdam Matthijs de Vroed, hoofd bouwzaken en projecten Ikazia Ziekenhuis Rotterdam Ook Ikazia werkt voor grote projecten met een voorselectie bij aanbestedingen, partijen moeten ervaring hebben met het bouwen van ziekenhuizen. “Gekwalificeerde partijen, waarna prijs de bepalende factor is; je hebt nu eenmaal een bepaald budget. Nadeel is wel dat uitvoerende partijen ook prijsgedreven aan de slag gaan, met als risico dat ze werk kort door de bocht uitvoeren. Dat hoeft niet, want het bestek is leidend. Maar als je daarvan afwijkt, of het blijkt een manco te bevatten, dan is er niet veel ruimte voor uitvoerders om dat te compenseren. Dat betekent meerwerk, maar ziekenhuizen worden nu eenmaal beperkt door hun budget en de omzet, het bekostigingsmodel dat in samenspraak met verzekeraars is overeengekomen. We moeten elk dubbeltje omdraaien.” In de voorbereiding steekt Ikazia daarom veel tijd in de kwaliteit. “Het werk wordt zorgvuldig beschreven, tegen een realistisch budget. Onderweg kan het Meerwaarde creëren Deze pragmatische manier van werken bevalt het best, aldus De Vroed, die nog enkele andere selectiecriteria hanteert. “Projectleiders en voormannen moeten ervaring hebben in het ziekenhuis, zich aan bepaalde regels houden, normen en richtlijnen kennen en zich kunnen inleven. Bijvoorbeeld zelf bedenken om werk in de avonduren te doen als dat minder overlast met zich meebrengt, ook al is dat voor hemzelf wat duurder. Meedenken is voor ons heel belangrijk. Dat geldt ook voor materialen: alternatieven aandragen, ons laten meekijken en meedenken in het proces. Meerwaarde creëren en niet domweg het werk uitvoeren.” Het voordeel van langdurige relaties met bouwpartijen is dat je elkaar niets meer hoeft uit te leggen, stelt De Vroed. “Onze huisinstallateur heeft aan een half woord genoeg om een prijs te maken en die hoef je niet meer te vertellen om welk bouwdeel het gaat of welke verwachtingen er binnen een bepaald specialisme leven. Het is fantastisch als je zo met elkaar kunt lezen en schrijven, die meerwaarde is niet te kwantificeren in geld.”  ‘Partijen moeten meerwaarde creëren en niet domweg het werk uitvoeren’ 10 FMT | Februari 2020

huisvesting | Dialyseproces stelt hoge eisen aan installaties De vorige dialyseafdeling was verouderd en toe aan een ingrijpende verbouwing om veilig te kunnen blijven werken. Eline Fraters, als bouwkundige gespecialiseerd in omgevingspsychologie: “Dat was de hoofdaanleiding voor de verbouwing. Bovendien was de afdeling ingericht volgens oude inzichten, met onder andere achttien patiënten in dezelfde ruimte. Er was weinig rust”. A rjen Gakes, hoofd team dialyse: “Het verbouwen van een dialyseafdeling is meer dan alleen wat andere muren zetten. Voor het dialyseproces is onder andere een hoog beveiligd elektriciteitssysteem nodig en een waterinstallatie met gezuiverd water. Daarom vonden we het zo belangrijk om vanuit Rijnstate vanaf dag één bij het bouwproces betrokken te zijn.” Plannen volgens Lean methodiek Door het maken van een LEAN planning kunnen we de verspillingen minimaliseren, waardoor we de doorlooptijd kunnen verkorten. Enorm belangrijk bij projecten zoals deze, waar een deadline van acht maanden voor stond omdat de afdeling in gebruik genomen moest worden. Tijdens die periode had Rijnstate een interim-oplossing voor de patiënten met hulp van de ziekenhuislocatie in Zevenaar. Eline Fraters: “Met ingang van de zomervakantie was de interim-oplossing niet langer houdbaar. Met hulp van een Lean planning is het daadwerkelijk gelukt om die deadline te halen. Als aftrap was er een complete Lean dag bij Hoppenbrouwers Techniek in Udenhout, waar alle betrokken partijen bij aanwezig waren.” Frank van Sundert, projectleider Ziekenhuis & Utiliteit bij Hoppenbrouwers Techniek: “Tijdens zo'n bijeenkomst komt er veel op je af. Toch is het nodig dat álle partijen er zijn om onderling goed te kunnen afstemmen. Lean betekent niet dat we allemaal harder moeten gaan werken, maar vooral slimmer. Rene de Bie (projectcoordinator Hoppenbrouwers) en Arjen Gakes (Rijnstate) Dat is nodig om LEAN te laten slagen. Iedereen moet zich als het ware aan de ‘spelregels’ houden, zoals het werken met goedgekeurde tekeningen waar geen wijzigingen meer op komen. Toen enkele dagen voor de Lean planning grote wijzigingen kwamen in de brand-scheidingen had dat een behoorlijke impact op dit project." Optimale samenwerking tijdens bouwproces Eline Fraters: “Hoppenbrouwers dacht mee en adviseerde over alternatieve oplossingen toen er vanuit de brandweer gewijzigde inzichten waren over de brandmelddetectie. We hebben de realisatie daarvan in overleg met Frank van Sundert buiten het hoofdproject gehouden om de planning te kunnen halen.” Van Sundert: “De samenwerking tijdens dit project was optimaal. Het bouwteam was open en transparant naar elkaar. Het belangrijkste vind ik dat altijd gedacht werd in oplossingen.” Lean planning geeft duidelijkheid De dialyseafdeling is sinds de zomer 2019 weer in gebruik. Arjen Gakes: “We krijgen positieve reacties op de huiselijke sfeer die op de afdeling hangt, de rust en het overzicht.” Eline Fraters: “Voor een volgend project zouden we zeker weer met een Lean planning willen werken omdat je van begin tot eind weet waar je aan toe bent.” Meer informatie: www.hoppenbrouwerstechniek.nl 11

interview | interview | samenwerking | tekst • Wim Zuurbier beeld • Hans van der Rijcken tekst • Wim Zuurbier beeld • Hans van der Rijcken CROONWOLTER&DROS SPEELT IN OP DE UITDAGINGEN BINNEN DE ZORGSECTOR MINISTER DE JONGE AAN HET WOORD MINISTER DE JONGE AAN HET WOORD Geen enkel kind van de Hoenderloo Groep belandt tussen wal en het schip. Die keiharde garantie geeft Karel Verweij, voorzitter van de raad van bestuur van zorginstelling Pluryn, waar de Hoenderloo Groep onder valt. De ouders van kinderen met complexe problemen die er worden behandeld, krijgen in februari een gesprek over de toekomst van hun kind, nu de Hoenderloo Groep in de loop van het jaar gaat sluiten. Geen enkel kind van de Hoenderloo Groep belandt tussen wal en het schip. Die keiharde garantie geeft Karel Verweij, voorzitter van de raad van bestuur van zorginstelling Pluryn, waar de Hoenderloo Groep onder valt. De ouders van kinderen met complexe problemen die er worden behandeld, krijgen in februari een gesprek over de toekomst van hun kind, nu de Hoenderloo Groep in de loop van het jaar gaat sluiten. “D 12 FMT | Januari 2020 | Februari 2020 ,,Waarom pakt het rijk niet de verantwoordelijkheid? Waarom laat u dit gebeuren?” Dit is volgens Verweij ,,Waarom pakt het rijk niet de verantwoordelijkheid? Waarom laat u dit gebeuren?” Dit is volgens Verweij e vernieuwing en uitbreiding van Rijnstate is onderdeel van haar strategische groeiambitie”, vertelt Rudi Meinders, operationeel directeur Landelijke Projecten van Croonwolter&dros. “Rijnstate zocht partijen die medeverantwoordelijkheid willen nemen bij het realiseren van die ambitie. Om die reden begon de tender met verkennende gesprekken, waarbij met geen woord over geld werd gerept. De opdrachtgever was in eerste instantie op zoek naar partners die hij kon vertrouwen en waar hij een open samenwerking van zou kunnen verwachten. Dat sprak ons erg aan. Als je vier jaar lang samen aan iets gaat werken, moet je zorgen dat de belangen op één lijn komen. En afstand nemen van de achterhaalde manier van iets aannemen voor een te lage prijs om het daarna met meerwerk proberen recht te trekken. Dat is niet hoe Van Wijnen en Croonwolter&dros willen werken.” donderdagochtend met de donderdagochtend met de Apeldoornse wethouder Detlev Cziesso en minister Hugo de Jonge afgesproken. Hugo de Jonge was naar de bossen in Hoenderloo gekomen om zijn oor te luister te leggen bij onder andere bezorgde ouders en jongeren. Continuïteit in de zorgverlening voor deze jongeren staat voorop, benadrukt de minister na het onderhoud. ,,Daar gaan we alles aan doen". Geen konijn uit de hoge hoed Apeldoornse wethouder Detlev Cziesso en minister Hugo de Jonge afgesproken. Hugo de Jonge was naar de bossen in Hoenderloo gekomen om zijn oor te luister te leggen bij onder andere bezorgde ouders en jongeren. Continuïteit in de zorgverlening voor deze jongeren staat voorop, benadrukt de minister na het onderhoud. ,,Daar gaan we alles aan doen". Geen konijn uit de hoge hoed , de minister tovert deze donderdagochUitvraag De uitvraag van Rijnstate betrof geen bestek en tekeningen, maar een Programma van Eisen en een budget, waardoor de inschrijvers op hun creativiteit en vermogen mee te denken werden aangesproken. Meinders: “Deze aanpak scheelt Rijnstate heel veel geld aan de voorkant van het traject, dat nu voor de realisatie kan worden ingezet. En het voorkomt dat de partijen die je uiteindelijk kiest voor uitvoering, gaan steggelen over de technische, dan wel financiële haalbaarheid van het ontwerp. Hierdoor krijgt Rijnstate nu veel meer waar voor haar geld.” Maar toch, de minister tovert deze donderdagochtend helaas geen konijn uit de hoge hoed, treurt Hans Knetsch, die namens de bezorgde ouders het woord doet in de besloten bijeenkomst. ,,Er blijft gewoon nog veel onduidelijk over de toekomst van onze jongeren. Het was wel fijn dat de minister zich wel heel betrokken toonde, dat is dan weer een pluspunt,” constateert Knetsch. Samen met zijn vrouw Christine schetste hij de onrust die na de bekendmaking van tend helaas geen konijn uit de hoge hoed, treurt Hans Knetsch, die namens de bezorgde ouders het woord doet in de besloten bijeenkomst. ,,Er blijft gewoon nog veel onduidelijk over de toekomst van onze jongeren. Het was wel fijn dat de minister zich wel heel betrokken toonde, dat is dan weer een pluspunt,” constateert Knetsch. Samen met zijn vrouw Christine schetste hij de onrust die na de bekendmaking van Een contract met leuke kleine letters Op grond van de gesprekken gunde Rijnstate de opdracht aan de combinatie Van Wijnen en Croonwolter&dros, die gezamenlijk hadden ingeschreven. Het contract is een Design & Build-overeenkomst, gebaseerd op de UAV-GC, en daarmee op zich niet bijzonder. De paragrafen omtrent samenwerking, risicohet besluit van de sluiting onder jongeren en ouders is ontstaan. ,,Betrokkenheid is mooi, maar daar koop je nu nog niets voor”, zegt de bezorgde ouder. het besluit van de sluiting onder jongeren en ouders is ontstaan. ,,Betrokkenheid is mooi, maar daar koop je nu nog niets voor”, zegt de bezorgde ouder. Dit is volgens Verweij Dit is volgens Verweij donderdagochtend met de donderdagochtend met de Technisch dienstverlener Croonwolter&dros en Bouwbedrijf Van Wijnen werken samen met Rijnstate aan de modernisering en uitbreiding van de ziekenhuislocatie in Arnhem. Nu, halverwege het grootschalige vernieuwbouwprogramma dat vier jaar in beslag neemt, is al glashelder gebleken dat samenwerken in een alliantiemodel zijn vruchten afwerpt. Niet alleen loopt het proces soepel, de opdrachtgever krijgt ook meer waar voor zijn geld. Apeldoornse wethouder Detlev Cziesso en minister Hugo de Jonge afgesproken. Hugo de Jonge was naar de bossen in Hoenderloo gekomen om zijn oor te luister te leggen bij onder andere bezorgde ouders en jongeren. Continuïteit in de zorgverlening voor deze jongeren staat voorop, benadrukt de minister na het onderhoud. ,,Daar gaan we alles aan doen". Geen konijn uit de hoge hoed Apeldoornse wethouder Detlev Cziesso en minister Hugo de Jonge afgesproken. Hugo de Jonge was naar de bossen in Hoenderloo gekomen om zijn oor te luister te leggen bij onder andere bezorgde ouders en jongeren. Continuïteit in de zorgverlening voor deze jongeren staat voorop, benadrukt de minister na het onderhoud. ,,Daar gaan we alles aan doen". Geen konijn uit de hoge hoed ,Waarom pakt het rijk niet de verantwoordelijkheid? Waarom laat u dit gebeuren?” ,,Waarom pakt het rijk niet de verantwoordelijkheid? Waarom laat u dit gebeuren?” verdeling en transparantie zijn dat wel. Meinders: “Rijnstate, Van Wijnen en Croonwolter&dros zijn alliantiepartners, en mijn rol is die van alliantiemanager. We hebben de zaken zo ingericht dat we alle drie hetzelfde belang hebben. Zo heeft Rijnstate een risicobudget apart gezet. Normaliter verwerk je het risico in je prijs. Dat deden wij nu niet, we rekenen alleen de uren en materialen. De risicopot bewaken we samen en wat er aan het eind nog in zit, wordt volgens een bepaalde sleutel onder de drie partijen verdeeld. Daarnaast hebben we vooraf alle mogelijke problemen beschreven die zich zouden kunnen voordoen en ook hoe we daar mee omgaan. We merken dat dit werkt. Als er iets mis gaat, bijvoorbeeld dat we dreigen uit te lopen, dan wordt er nooit naar iemand gewezen, het wordt gezamenlijk opgelost.” Maar toch, de minister tovert deze donderdagochtend helaas geen konijn uit de hoge hoed, treurt Hans Knetsch, die namens de bezorgde ouders het woord doet in de besloten bijeenkomst. ,,Er blijft gewoon Maar toch, de minister tovert deze donderdagochtend helaas geen konijn uit de hoge hoed, treurt Hans Knetsch, die namens de bezorgde ouders het woord doet in de besloten bijeenkomst. ,,Er blijft gewoon Niet-verstorend bouwen Intussen wordt een complexe klus geklaard. Terwijl het ziekenhuis in bedrijf blijft, wordt er >> >>

deels tegen en deels op bestaande ziekenhuisafdelingen, waaronder een nieuw ok-complex, gebouwd. Dit is nodig om de afdelingen intensive care, medium care, het Centrum voor Vrouw en Kind en de operatiekamers te moderniseren en uit te breiden, maar vraagt een zeer goede afstemming met deze afdelingen om de lopende processen niet te verstoren. Meinders: “Alles staat of valt met communicatie. Neem geluidsoverlast. Geluid dat vooraf is aangekondigd, is veel minder storend dan onaangekondigd geluid. Dat vraagt ook om medewerkers die dit begrijpen. Wij beschikken, net als Van Wijnen, over een pool van collega’s die zijn gespecialiseerd in de zorgsector, zowel op sociaal als technisch gebied. Zij kennen de medische classificaties en de gevolgen van bijvoorbeeld het achterlaten van wat ijzerslijpsel op een vloer die later wordt bedekt. Zoiets kleins kan de isolatiewaarde van de vloer verlagen, waardoor die later wordt afgekeurd.” De uitdagingen van nu vragen partnerships Bouwen aan ziekenhuizen is net zo complex als de vragen waar de zorgsector voor staat. Meer doen met hetzelfde of minder geld, flexibel inspelen op de veranderende zorgvraag en verduurzaming, zijn grote uitdagingen voor ziekenhuizen. Dit vraagt om toekomstbestendig zorgvastgoed. Om die reden beschikt Croonwolter&dros over de gespecialiseerde afdeling Cure & Care, waar Angela Verbrugge directeur van is. “Wij werken steeds vaker met partnerships en co-creatie”, zegt Verbrugge. Angela Verbrugge Rudi Meinders Bouwen aan ziekenhuizen is net zo complex als de vragen waar de zorgsector voor staat. “Het alliantiemodel dat we bij Rijnstate hanteren, is een goed voorbeeld van hoe we graag samenwerken. Als onderdeel van stichting TBI zien wij onszelf als een maatschappelijk betrokken samenwerkingspartner. We investeren onder andere in innovaties die antwoorden geven op relevante thema’s. Voor ons zijn dat maatschappelijke veiligheid, circulariteit, digitalisering waaronder integratie van gebouwen zorgtechnologie, maar ook standaardisatie met modulaire installatieconcepten. Nieuwe samenwerkingsvormen horen hierbij, omdat die meer creativiteit aanboren en dus tot effectievere oplossingen leiden.” Kennis van zorg, digitalisering en technologie “Neem digitalisering. Dat wordt steeds belangrijker voor ziekenhuizen. Wij hebben kennis van zorg, digitalisering en technologie; deze combinatie is uniek. Ons open building managementplatform brengt verschillende data uit het gebouw samen. Denk hierbij aan de track & trace van medische apparatuur en het inzichtelijk maken van patiëntenstromen met behulp van sensoring, maar ook aan data van bestaande installaties. Op deze terreinen worden de mogelijkheden dagelijks groter, en wij staan vooraan om ze beschikbaar te maken. Onze toegevoegde waarde komt het beste tot uiting in een complexe ziekenhuisomgeving, zoals operatiekamers, intensive care, laboratoria en cleanrooms. Niet voor niets realiseren we nu operatiekamerprojecten voor Rijnstate, MUMC+, IJsselland Ziekenhuis, het Antoni van Leeuwenhoek en MC Haaglanden. In totaal hebben we meer dan 175 ok’s ontworpen, gebouwd of gerenoveerd. Dus aan ervaring en inlevingsvermogen geen gebrek.”  Meer informatie: www.croonwolterendros.nl/zorg 13

interview | tekst • Wilma Schreiber INTERVIEW PROF. DR. IR. MAARTEN STEINBUCH ‘ OK VERANDERT DE KOMENDE TIEN JAAR INGRIJPEND’ Maken technologische ontwikkelingen het ‘snijden’ op termijn overbodig? Die vraag staat centraal in de lezing van Maarten Steinbuch, hoogleraar Systeem- en Regeltechniek aan de TU/e en co-CEO van het bedrijf Eindhoven Medical Robotics, tijdens het derde FMT Totaal OK-congres en Beurs Supernova, op 26 maart 2020 in de Jaarbeurs te Utrecht. Sneak preview van een boeiend betoog. R 14 FMT | Februari 2020 ond chirurgie en OK signaleert Steinbuch twee belangrijke ontwikkelingen: de techniek miniaturiseert en artsen opereren steeds vaker minimaal invasief om de hersteltijd van patiënten te verkorten. In de verre toekomst voorziet hij robotjes die zich bewegen door de bloedbaan. “Echte robotjes, die metingen doen en door de patiënt weer worden uitgescheiden. Maar ook robotjes van biologisch afbreekbaar materiaal, die ergens medicatie deponeren en daarna oplossen.” Kleiner en preciezer Daarnaast zijn bij operaties verbeterde beeld- en navigatiesystemen en bestuurbare instrumenten sterk in opkomst. “Voor minimaal invasief onderzoek of als een soort navigatiesysteem dat de chirurg de positie van de instrumenten aangeeft terwijl hij opereert. Ook master-slave systemen, waarbij robots instrumenten vasthouden, worden vaker gebruikt, zoals bij de DaVinci-robot”, stelt Steinbuch. “De chirurg hanteert een joystick en via de console wordt diens beweging vertaald naar de beweging van de robot. Dit helpt de hand van de chirurg te verbeteren door bijvoorbeeld kleine trillingen eruit te filteren.” Razendsnelle ontwikkelingen Als voorbeeld noemt Steinbuch een door de TU/e ontwikkelde oogchirurgierobot, die twintig keer nauwkeuriger werkt dan de beste oogchirurg en nieuwe operaties mogelijk maakt, zoals het plaatsen van stamcellen achter de retina. Het bedrijf Preceyes heeft de robot verder ontwikkeld en brengt het naar de markt. Ook de spin-out Microsure maakt een master-slave systeem, maar nu voor het hechten van kleine bloedvaatjes. Soms gaat het zelfs nog een stapje verder en opereert de robot zelfstandig. Eindhoven Medical Robotics, waar Steinbuch samen met medeoprichter Anupam Nayak eigenaar van is, ontwikkelde een robot die bot wegfreest uit het hoofd van een patiënt op basis van eerder gemaakte beelden, bijvoorbeeld om gehoorimplantaten te

foto • Bart van Overbeeke Fotografie Maarten Steinbuch 15

Programma 08:30 kunnen plaatsen. “De ontwikkelingen rond robotica gaan razendsnel. Je ziet veel start-ups en er worden wereldwijd miljarden aan gespendeerd. Tussen nu en tien jaar zal er in de OK dan ook flink wat veranderen. Dat is ook noodzakelijk voor een betere en betaalbare zorg”, aldus Steinbuch. Randvoorwaarden Wel dienen dan nog twee randvoorwaarden te worden ingevuld. “Het verdienmodel moet nog anders. Nu schaffen ziekenhuizen soms nieuwe technologie aan, terwijl de baten elders in het systeem terechtkomen. We moeten de zorg daarom meer op systeemniveau bekijken”, aldus Steinbuch. “Daarnaast is techniek iets nieuws, waar artsen nog aan moeten wennen en waar ze in hun opleiding kennis mee moeten maken of later in getraind moeten worden. Dan is het mooi om te zien dat TU’s zoeken naar de interface tussen zorgprofessional en techniek, en mensen opleiden die beide talen spreken.” Meer over dit fascinerende onderwerp tijdens het derde Totaal OK-congres op 26 maart, waar Steinbuch ook een aantal filmpjes zal laten zien van de praktische toepassing van robotica.  16 FMT | Februari 2020 Opening bedrijvenbeurs en ontvangst congresdeelnemers 09:45 – 10:00 Welkomstwoord en voorstellen dagvoorzitter 10:00 – 10:30 Welke richtlijnen zijn momenteel relevant voor de bouw, inrichting en gebruik van OK’s en voldoen ze aan de vraag van de werkvloer? Een praktisch overzicht van de huidige (inter)nationale richtlijnen. Dr. ing. A.A.L. (Roberto) Traversari, Senior Researcher/Consultant TNO 10:30 – 11:00 VCCN Richtlijn 8 in de praktijk: De meerwaarde van ‘realtime’ partikel metingen in de OK Ing. J. (Johan) Laurensse, Projectleider Onderhoud en Beheer, Catharina Ziekenhuis Eindhoven / Zelfstandig adviseur Laurensse LuchtTechnisch Advies (LLTA) 11:00 – 11:45 Koffie/theepauze op de beursvloer 11:45 – 12:15 Het thermisch comfort op de OK: voor het welzijn van de patiënt èn de medewerkers In-situ onderzoek naar de thermische sensatie van operatiepersoneel bij verschillende UDFplafonds. Dr. ir. M.G.L.C. (Marcel) Loomans, Faculteit Bouwkunde, Building Performance Group IEQHealth, TU Eindhoven 12:15 – 12:45 De groene OK: Hoe groot is de CO2 voetafdruk van onze OK’s? Welke keuzes moeten we maken om klimaatvriendelijk te opereren? Dr. N.H. (Niek) Sperna Weiland, Anesthesioloog, Amsterdam UMC, loc. AMC 12:45 – 14:00 Lunchpauze op de beursvloer 14:00 – 14:30 Nieuw OK Complex met duurzaamheidscertificaat in Maastricht UMC+ De boeiende weg van het ontwerp- en realisatieproces en waarom de keuze is gemaakt voor universeel ingerichte OK’s. Ir. R. (Rafael) Calis Sanchez, Architect, BIM-manager 14:30 – 15:00 Erasmus MC, procesintegratie in OK-systemen: alle relevante data op alle schermen Eisen en wensen, mogelijkheden en toegevoegde waarde. Uitleg streamingdienst. A. (Antoine) van Kempen, Programma manager inventaris en inhuizing / Transitiecoördinator nieuwbouw, Medewerkers OK Erasmus MC Rotterdam 15:00 – 15:45 Koffie/theepauze op de beursvloer 15:45 – 16:15 16:15 – 16:55 20 jaar robotchirurgie in Nederland: De hype voorbij? Prof. dr. I.A.M.J. (Ivo) Broeders, Chirurg Meander Medisch Centrum Amersfoort. Hoogleraar TU Twente, Technical Medicine Visie op de toekomst van de OK en de Chirurgie Wordt ‘snijden’ overbodig door de toename van technologische ontwikkelingen?| Spreker van de dag: Prof. dr. ir. M. (Maarten) Steinbuch, Distinguished University Professor at TU/e & co-CEO of Eindhoven Medical Robotics. Entrepeneur and Communicator 16:55 – 17:00 Afsluiting congresprogramma 17:00 – 18:00 Rijk aangeklede borrel op de beursvloer

bbn adviseurs Bouwprojectmanager Ikazia Ziekenhuis U kunt ons inschakelen voor:  Haalbaarheidsstudies en visievorming  Bouwprojectmanagement  Verduurzamings- en onderhoudsplannen  Bouwkostenmanagement  Directievoering en toezicht bbn adviseurs T +31 (0)88 226 74 00 E info@bbn.nl W bbn.nl                                                                                                                                                    

interview | congres | interview | MINISTER DE JONGE AAN HET WOORD TOTAAL OK-CONGRES 2020 MINISTER DE JONGE AAN HET WOORD tekst • Wim Zuurbier beeld • Hans van der Rijcken tekst • Wim Zuurbier beeld • Hans van der Rijcken tekst • Wilma Schreiber Geen enkel kind van de Hoenderloo Groep belandt tussen wal en het schip. Die keiharde garantie geeft Karel Verweij, voorzitter van de raad van bestuur van zorginstelling Pluryn, waar de Hoenderloo Groep onder valt. De ouders van kinderen met complexe problemen die er worden behandeld, krijgen in februari een gesprek over de toekomst van hun kind, nu de Hoenderloo Groep in de loop van het jaar gaat sluiten. Geen enkel kind van de Hoenderloo Groep belandt tussen wal en het schip. Die keiharde garantie geeft Karel Verweij, voorzitter van de raad van bestuur van zorginstelling Pluryn, waar de Hoenderloo Groep onder valt. De ouders van kinderen met complexe problemen die er worden behandeld, krijgen in februari een gesprek over de toekomst van hun kind, nu de Hoenderloo Groep in de loop van het jaar gaat sluiten. W 18 FMT | Januari 2020 | Februari 2020 ,,Waarom pakt het rijk niet de verantwoordelijkheid? Waarom laat u dit gebeuren?” Dit is volgens Verweij ,,Waarom pakt het rijk niet de verantwoordelijkheid? Waarom laat u dit gebeuren?” Dit is volgens Verweij tor Alex de Block steeds een totaaloverzicht te bieden. Zelf is De Block ruim 45 jaar actief in de ok-wereld, onder meer als hoofd ok in het Antonius ziekenhuis in Sneek, als adviseur vanuit Royal Haskoning en sinds 2009 als zelfstandig consultant. Twee keer eerder al organiseerde hij het Totaal OK-congres om intern en extern betrokkenen bij de ok een zo compleet mogelijk beeld van de ontwikkelingen op hun vakgebied te schetsen. Vanaf 2020 vindt de organisatie plaats in samenwerking met FMT Gezondheidszorg en krijgt het congres een tweejaarlijks karakter. Voor het Totaal OK-congres 2020 bundelen De Block en FMT Gezondheidszorg hun krachten Apeldoornse wethouder Detlev Cziesso en minister Hugo de Jonge afgesproken. Hugo de Jonge was naar de bossen in Hoenderloo gekomen om zijn oor te luister te leggen bij onder andere bezorgde ouders en jongeren. Continuïteit in de zorgverlening voor deze jongeren staat voorop, benadrukt de minister na het onderhoud. ,,Daar gaan we alles aan doen". Geen konijn uit de hoge hoed Apeldoornse wethouder Detlev Cziesso en minister Hugo de Jonge afgesproken. Hugo de Jonge was naar de bossen in Hoenderloo gekomen om zijn oor te luister te leggen bij onder andere bezorgde ouders en jongeren. Continuïteit in de zorgverlening voor deze jongeren staat voorop, benadrukt de minister na het onderhoud. ,,Daar gaan we alles aan doen". Geen konijn uit de hoge hoed aar andere congressen en symposia focussen op slechts een deelgebied van de OK, is de insteek van congrescoördina, de minister tovert deze donderdagochdonderdagochtend met de donderdagochtend met de Maar toch, de minister tovert deze donderdagochtend helaas geen konijn uit de hoge hoed, treurt Hans Knetsch, die namens de bezorgde ouders het woord doet in de besloten bijeenkomst. ,,Er blijft gewoon nog veel onduidelijk over de toekomst van onze jongeren. Het was wel fijn dat de minister zich wel heel betrokken toonde, dat is dan weer een pluspunt,” constateert Knetsch. Samen met zijn vrouw Christine schetste hij de onrust die na de bekendmaking van tend helaas geen konijn uit de hoge hoed, treurt Hans Knetsch, die namens de bezorgde ouders het woord doet in de besloten bijeenkomst. ,,Er blijft gewoon nog veel onduidelijk over de toekomst van onze jongeren. Het was wel fijn dat de minister zich wel heel betrokken toonde, dat is dan weer een pluspunt,” constateert Knetsch. Samen met zijn vrouw Christine schetste hij de onrust die na de bekendmaking van en uitgebreide netwerk, wat resulteert in een aansprekend programma met tal van sprekers die hun sporen ruimschoots verdiend hebben. Daarnaast hebben deelnemers alle tijd (zo’n 5,5 uur) om de bedrijvenbeurs te bezoeken; deze is met 47 stands groter dan bij eerdere edities. “De meerwaarde is en blijft de totaalbeleving van onderwerpen. Bovendien brengt het congres meerdere disciplines bij elkaar, zoals architecten en ok-assistenten, die elkaar anders niet snel tegenkomen”, aldus De Block. “Daarnaast biedt de bedrijvenbeurs een mix van techniek en zorg, interessant voor iedereen die bij de ok betrokken is.” Acht sprekers Het dagvoorzitterschap is voor de derde keer in handen van Peter Luscuere – hoogleraar Building Physics TU Delft, voormalig directeur Royal HaskoningDHV en een autoriteit op het gebied van cradle-2-cradle. In totaal komen er acht sprekers aan het woord, zonder uitzonhet besluit van de sluiting onder jongeren en ouders is ontstaan. ,,Betrokkenheid is mooi, maar daar koop je nu nog niets voor”, zegt de bezorgde ouder. het besluit van de sluiting onder jongeren en ouders is ontstaan. ,,Betrokkenheid is mooi, maar daar koop je nu nog niets voor”, zegt de bezorgde ouder. Dit is volgens Verweij Dit is volgens Verweij donderdagochtend met de donderdagochtend met de Op 26 maart 2020 organiseert FMT Gezondheidszorg samen met De Block Consultant het derde Totaal OK-congres. Net als de vorige keren komen alle aspecten van de OK aan bod: van ontwerp en bouw tot inrichting, beheer en gebruik. Sprekers van naam nemen de deelnemers mee in de mogelijke keuzes en de consequenties daarvan én maken hen deelgenoot van hun praktijkervaring. Uiteindelijke doel: het steeds verder optimaliseren van de patiëntenzorg. Apeldoornse wethouder Detlev Cziesso en minister Hugo de Jonge afgesproken. Hugo de Jonge was naar de bossen in Hoenderloo gekomen om zijn oor te luister te leggen bij onder andere bezorgde ouders en jongeren. Continuïteit in de zorgverlening voor deze jongeren staat voorop, benadrukt de minister na het onderhoud. ,,Daar gaan we alles aan doen". Geen konijn uit de hoge hoed Apeldoornse wethouder Detlev Cziesso en minister Hugo de Jonge afgesproken. Hugo de Jonge was naar de bossen in Hoenderloo gekomen om zijn oor te luister te leggen bij onder andere bezorgde ouders en jongeren. Continuïteit in de zorgverlening voor deze jongeren staat voorop, benadrukt de minister na het onderhoud. ,,Daar gaan we alles aan doen". Geen konijn uit de hoge hoed ,Waarom pakt het rijk niet de verantwoordelijkheid? Waarom laat u dit gebeuren?” ,,Waarom pakt het rijk niet de verantwoordelijkheid? Waarom laat u dit gebeuren?” dering experts op hun vakgebied. Roberto Traversari, senior researcher en consultant bij TNO, bijt het spits af met een praktisch overzicht van de huidige (inter)nationale richtlijnen voor de bouw, inrichting en het gebruik van ok’s. Daarbij gaat hij ook in op de vraag in hoeverre deze richtlijnen voldoen aan de vraag van de werkvloer. Nu de WIP verleden tijd is, VCCN (Vereniging Contamination Control Nederland) en FMS (Federatie Medisch Specialisten) eigen richtlijnen kennen en een Europese richtlijn in de maak is, geen overbodige luxe voor een ziekenhuisbestuurder die op het punt staat nieuwe ok’s te laten bouwen. Want waar kijkt de Inspectie naar? Maar toch, de minister tovert deze donderdagochtend helaas geen konijn uit de hoge hoed, treurt Hans Knetsch, die namens de bezorgde ouders het woord doet in de besloten bijeenkomst. ,,Er blijft gewoon Maar toch, de minister tovert deze donderdagochtend helaas geen konijn uit de hoge hoed, treurt Hans Knetsch, die namens de bezorgde ouders het woord doet in de besloten bijeenkomst. ,,Er blijft gewoon De tweede voordracht is van zelfstandig adviseur Johan Laurensse, projectleider Onderhoud en Beheer bij het Catharina Ziekenhuis Eindhoven. Hij gaat in op de meerwaarde van richtlijn 8, oftewel het realtime meten van partikels in de ok. Waar die metingen eerder >> >>

De beursvloer is in 2020 een keer zo groot als bij vorige edities van het Totaal OK-congres. plaatsvonden in een ok in rust, gebeurt dit nu terwijl een ok in bedrijf is. Pas dan kan ook het gedrag en de discipline van het personeel naar behoren worden meegenomen. De derde lezing staat in het teken van het thermisch comfort op de ok, zowel voor personeel als patiënt. Spreker Marcel Loomans van de Faculteit Bouwkunde, Building Performance Group IEQ-Health bij de TU Eindhoven deed in situ onderzoek naar de beleving van het okpersoneel bij diverse inblaasplafonds en zette tevens vragenlijsten uit. Tijdens het congres deelt hij zijn bevindingen. Actuele onderwerpen Een relatief nieuw onderwerp is de ‘groene’ ok. Niek Sperna Weiland, anesthesioloog bij Amsterdam UMC, bespreekt de mogelijke keuzes om milieuvriendelijker te opereren. Hoe is de hoeveelheid narcosegassen te verminderen, moet je alle disposables echt weggooien, hoe wordt dat verwerkt en waar komt dat materiaal eigenlijk vandaan? Allemaal vragen die de CO2voetafdruk van de ok beïnvloeden. Rafael Calis Sanchez, architect BIM-manager bij Architecten aan de Maas in Maastricht vertelt vervolgens hoe zij een nieuw OK-complex hebben weten te realiseren met een BREEAMduurzaamheidscertificaat: welke keuzes hebben zij daarin gemaakt en waarom zij gekozen hebben voor een universele inrichting van alle ok’s. Uiteraard staan ook ict en techniek op het programma. Antoine van Kempen, programmamanager inventaris en inhuizing en transitiecoördinator nieuwbouw bij het Erasmus MC in Rotterdam, bespreekt de procesintegratie die dit ziekenhuis doorvoerde in de ok-systemen: alle relevante data rond ok en patiënt is op alle schermen in te zien; desgewenst kunnen collega’s elders in het (buiten)land inbellen en meekijken. Verder vertellen ok-medewerkers van het Erasmus MC over hun ervaringen met deze nieuwe werkwijze. Dan is het woord aan Ivo Broeders, chirurg bij het Meander Medisch Centrum in Amersfoort, hoogleraar Technical Medicine aan de TU Twente en de eerste chirurg die in 2000 met de DaVinci-robot ging werken. Destijds een hype, waarbij niet alle ziekenhuizen de toen peperdure aanschaf optimaal wisten in te zetten. Broeders vertelt over de nieuwe mogelijkheden van robotica, een technologie die inmiddels gemeengoed aan het worden is bij operaties. Van het heden naar de toekomst: ter afsluiting van het congres biedt Maarten Steinbuch, hoogleraar Systeem- en Regeltechniek aan de TU/e en co-CEO van het bedrijf Eindhoven Medical Robotics, deelnemers een doorkijkje naar de nabije en verdere toekomst (zie ook het interview met Steinbuch elders in deze “De meerwaarde van het Totaal OK-congres is en blijft de totaalbeleving van onderwerpen”, aldus congrescoördinator Alex de Block. uitgave). Hij gaat in op de vraag in hoeverre de chirurg op de OK wordt ingehaald door de technologie en bespreekt de meerwaarde van verbeterde beeld- en navigatiesystemen en bestuurbare instrumenten aan de hand van praktijkvoorbeelden en verhelderende filmpjes. Kortom, een dijk van een programma, met deskundige sprekers en boeiende onderwerpen, dat geen enkele OK-professional mag missen!  Totaal OK-congres Donderdag 26 maart 2020, van 8.30-18.00 uur Locatie: Supernova Jaarbeurs Utrecht Meer informatie over het programma en inschrijven is te vinden op www.totaalok. nl. Als bedrijf deelnemen aan de bedrijvenbeurs? Neem voor de mogelijkheden contact op met Alex de Block via 06-4174 8088 of alex@totaalok.nl. 19

veiligheid | Wat betekent het BBL voor de inrichting van uw ziekenhuis? Het Bouwbesluit 2012 is achterhaald. Inmiddels is het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (BBL) van kracht, waarmee patiënten en medewerkers beter kunnen worden beschermd als er bijvoorbeeld brand uitbreekt. Wat zijn precies de gevolgen van de BBL voor uw ziekenhuis, en specifiek: de vereisten aan deuren, als het gaat om rookwerendheid? Want rook is verraderlijk gevaarlijk en lastig in te perken. Zo was het eerst In het Bouwbesluit 2012 wordt de rookwerendheid verbonden aan de oude norm NEN 6075. Omdat deze norm volgens het Bouwbesluit niet voldoende test op de rookdoorgang van koude rook, kan het ministerie extra voorschriften geven over de rookdoorgang tussen subbrandcompartimenten en vluchtroutes. Dat maakte het geheel ontzettend complex. Zo is het nu Door de invoering van het BBL (en de kritiek op de oude Nederlandse norm) wordt er nu verwezen naar de Europese norm voor rookdoorlatendheid: de EN 1634-3. Deze norm test de lekkage van lucht onder verschillende omstandigheden. Een rookwerende deur bijvoorbeeld kan getest worden voor een Sa of een S200-certificaat. Het deursysteem wordt inclusief kozijn getest, aan beide kanten van de deur. Wordt het certificaat toegekend, dan voldoet uw ziekenhuis hiermee aan de wettelijke voorschriften en beschermt u uw patiënten en medewerkers optimaal bij brand. Het verschil tussen Sa en S200 De Sa-norm is de norm van de EN1634-3 voor rookwerendheid onder omgevingstemperatuur. Bij het testen van deuren op de Sa-norm wordt de rookdoorlatendheid bij een kamertemperatuur van 20°C en een drukverschil van maximaal 25 Pascal gemeten. Onder deze omstandigheden mag de deur maximaal 3 m³/h rook doorlaten per meter systeemomtrek, exclusief de onderzijde. Bij S200 test men de rookdoorlatendheid bij een zeer hoge temperatuur van 200°C en een drukverschil van 20 FMT | Februari 2020 Meer informatie: www.metaflexdoors.com/nl/rookwerende-deuren Metaflex is aanwezig op de beursvloer van Totaal OK 2020 op 26 maart in de Jaarbeurs Utrecht. Hier kunt u terecht voor meer informatie over rookwerende deuren voor uw ziekenhuis. maximaal 50 Pascal. Het deursysteem mag onder deze omstandigheden bij een enkele deur maximaal 20 m³/h lekken. Bij een dubbele deur is dit maximaal 30 m³/h. De S200-eis wordt bijvoorbeeld toegepast op ruimtes waar geslapen wordt, zoals patiëntenkamers in ziekenhuizen. Toepassing van de norm Waar deuren met een Sa- of S200 norm worden geëist, is afhankelijk van de scheiding tussen verschillende soorten ruimtes. De volgende fictieve ziekenhuisplattegrond kan een en ander verduidelijken:

tekst • Redactie FMT Gezondheidszorg | modulaire bouw Nieuwe operatiekamers over rivier en snelweg naar IJsselland Ziekenhuis Het IJsselland Ziekenhuis krijgt een nieuw operatiekamercomplex (OKC). De eerste zes modules zijn onlangs per ‘convoi exceptionnel’ in Capelle aan den IJssel gearriveerd en op hun plaats gehesen. In totaal werden 36 modules in vier dagen ’s nachts naar het ziekenhuis vervoerd en overdag op de eerste verdieping gehesen met behulp van een 500 tons-kraan. De modules werden overdag op de eerste verdieping gehesen met behulp van een 500 tons-kraan. B innen een week is de basis voor een geheel nieuw OKC gerealiseerd. De eerste modules werden officieel onthaald door Peter Oskam, burgemeester van Capelle aan den IJssel, samen met Edwin Kafoe, anesthesiemedewerker, Marlous Boender, projectleider bouw, en Janine Oosting, RvB-lid IJsselland Ziekenhuis. Terwijl het terrein voor het ziekenhuis de afgelopen maanden is voorbereid, zijn de operatiekamers (inclusief technische installaties) door middel van modulaire industriële bouw in Duitsland, bij Cadolto in Cadolzburg, gebouwd. De in totaal 36 modules gaan samen een 2.000m2 complex van 6 ok’s vormen. De modules zijn met drie vrachtschepen vanuit Duitsland naar Dordrecht vervoerd. Vervolgens zijn de modules in vier nachten vanuit de haven in Dordrecht in ‘convoi exceptionnel’ over de (snel)weg naar Capelle a/d IJssel vervoerd. Op deze manier werd in één week het nieuwe OKC gerealiseerd. De komende periode wordt alles afgewerkt en in bedrijf genomen. Vervolgens wordt het huidige OKC gerenoveerd. Het totale ok-centrum houdt – ook gedurende het bouw- en renovatietraject – beschikking over 8 ok’s. De modules zijn vanuit de haven van Dordrecht over de (snel)weg vervoerd naar Capelle a/d IJssel. Nieuwbouw en renovatie IJsselland Ziekenhuis In 2016 is het IJsselland Ziekenhuis gestart met een ingrijpend renovatie- en nieuwbouwtraject. In 2019 is de nieuwe Acute Opname Afdeling (AOA) in gebruik genomen en de eerste algemene gerenoveerde verpleegafdeling geopend. Begin januari is de nieuwe kinderafdeling door Capellenaar Ronnie Flex geopend. Voor het nieuwe OKC heeft het IJsselland gekozen voor een deel nieuwbouw en een deel renovatie. Door te kiezen voor modulaire industriële systeembouw wordt in het bouwtraject veel tijd gewonnen en ondervindt de omgeving van het ziekenhuis veel minder overlast.  21

medische technologie | Nieuw medisch hulpmiddel voor zeer complexe dotterbehandelingen Het Catharina Hart- en Vaatcentrum is het eerste centrum in Nederland dat een nieuw product in gebruik heeft genomen voor zeer complexe dotterbehandelingen. Het gaat om de Telescope Guide Extension Catheter van Medtronic. Deze katheter stelt gespecialiseerde cardiologen in staat om op moeilijk te bereiken plekken binnen het vaatstelsel te komen. I 22 FMT | Februari 2020 nterventiecardioloog dr. Koen Teeuwen uit het Catharina Ziekenhuis is gespecialiseerd in complexe dotterbehandelingen. “Bij het dotteren breng ik via de lies of de pols een hol slangetje naar de plaats van de vernauwing in de kransslagader. Door dat slangetje kan ik een ballon opvoeren, die de vernauwing wegdrukt. Daarna kan ik een stent – een soort balpenveertje – door datzelfde slangetje vervoeren die de vaatwand extra ondersteuning geeft op de vernauwde plek. Dit nieuwe hulpmiddel is een verlenging van dat slangetje. Hierdoor kan ik nog verder doordringen in kleine, vernauwde aderen waardoor het mogelijk wordt om nog complexere dotterbehandelingen uit te voeren.”. Elders uitbehandeld Het Catharina Hart- en Vaatcentrum is het grootste hartcentrum van Nederland en heeft door de jaren heen al een reputatie opgebouwd als gespecialiseerd centrum voor deze complexe dotterbehandelingen. Het is een last-resort ziekenhuis voor mensen met onbehandelbare pijn op de borst. “Wij zijn hierin gespecialiseerd en gaan door waar andere centra stoppen. Hartpatiënten die elders uitbehandeld zijn, kunnen wij in veel gevallen toch helpen,” aldus Teeuwen. “ Hartpatiënten die elders uitbehandeld zijn, kunnen wij in veel gevallen toch helpen” Hele wereld Vermeldenswaard is dat cardiologen in heel de wereld dotteren - conform de richtlijn - volgens een methode die enkele jaren geleden in het Catharina Ziekenhuis is ontwikkeld. Medisch specialisten blijven continu onderzoeken hoe de zorg nog beter, patiëntvriendelijker en doelmatiger kan. De impactfactor van het wetenschappelijk onderzoek is groot in het Catharina Ziekenhuis en behoort tot de top van de topklinische ziekenhuizen in Nederland. Het Catharina Ziekenhuis werkt daarbij samen met de Technische Universiteit Eindhoven en het Maastricht Universitair Medisch Centrum. Meer informatie: www.medtronic.com

| technologie Onder het motto Dichterbij Beter werkt Saxenburgh aan een compact, innovatief en compleet ziekenhuis in Hardenberg. VAMED Nederland is trots als planner en merkonafhankelijk leverancier van medische apparatuur daar een aandeel in te kunnen leveren. Het nieuwe ziekenhuis is straks de eigenaar van een op de toekomst voorbereid gebouw, met medische apparatuur waarin de nieuwste technieken zijn toegepast. S axenburgh heeft VAMED Nederland in 2016 gecontracteerd als partner voor de levering van de medische apparatuur. Het ziekenhuis was zich vanaf het projectbegin bewust dat medische techniek veel meer aandacht behoeft dan alleen het inkopen van de apparaten zelf. VAMED heeft het ziekenhuis in alle facetten rond medische technologie ontzorgd. In het ontwerptraject heeft het bedrijf samen met de architect en het ziekenhuis het functionele ontwerp van belangrijke afdelingen verbeterd. Niet alleen was er aandacht voor de grootte van de ruimte, maar ook voor de interactie van de ruimtes onderling. Door de intensieve samenwerking in dat vroege stadium 23 Foto: IAA Architecten

technologie | heeft VAMED ruim voordat er apparatuur werd aangeschaft dus een belangrijke bijdrage kunnen geleverd aan het ontwerp. Expertise over de gehele breedte Om het ziekenhuis te adviseren over het hele scala van medische apparatuur heeft VAMED experts in dienst over de volledige breedte van het domein medische technologie. Een belangrijke succesfactor in het project is dat deze kennis ingezet wordt in de gesprekken met de verschillende belanghebbenden in de organisatie. VAMED heeft op basis van de eisen en wensen van de individuele afdelingen, de eindgebruikers en de algemene uitgangspunten van het ziekenhuis een volledig en passend pakket van medische apparatuur ontworpen. Met kennis over de beeldgevende apparatuur laat VAMED zijn meerwaarde zien in elk stadium van het project op de radiologieafdeling. Met de kennis over de vaste en mobiele ok en reinigings-, desinfectie- en sterilisatieapparatuur heeft VAMED zowel het okcentrum, het endoscopiecentrum als de csa de juiste keuzes helpen maken. Doordat VAMED merkonafhankelijk leverancier van medische apparatuur is, kan het bedrijf het ziekenhuis adviseren op het gebied van de infuuspomp tot MRI, van apparatuurpendel tot autoclaaf en van patiëntbewakingsapparatuur tot videomanagementapparatuur. 24 FMT | Februari 2020 Over VAMED VAMED is al meer dan 35 jaar actief in de ontwikkeling, ontwerp, bouwplanning, uitvoering en onderhoud van ziekenhuizen en gezondheidszorginstellingen. Naast het hoofdkantoor in Wenen heeft VAMED wereldwijd dochterondernemingen. Het bedrijf is actief in meer dan 90 landen. VAMED is altijd op zoek naar nieuwe en innovatieve ideeën om efficiëntie te vergroten en de concurrentiepositie van haar opdrachtgevers te verstevigen. De projecten van VAMED variëren van advies, ontwikkeling en ontwerp, medische technologie-pakketten tot de turnkey-realisatie van nieuwbouw- en renovatieprojecten, eventueel inclusief financiering. Het gevarieerde scala aan projecten omvat zowel universitaire ziekenhuizen als poliklinieken. De diensten van VAMED variëren van het gebouwonderhoud en gebouwgebonden apparatuur, de service van medische apparatuur, facility management tot het totale operationele beheer van ziekenhuizen of zorginstellingen. In alle projecten is VAMED merkonafhankelijk en opereert daarmee onafhankelijk van individuele fabrikanten van medische apparatuur. Met onder andere twee projecten in Duitsland, namelijk het ziekenhuis Charité in Berlijn en het Universitair Ziekenhuis UKSH in Sleeswijk-Holstein (UKSH) laat VAMED zien dat het zijn ervaring en kennis op een zeer hoog niveau kan aanbieden. Het UKSH, met campussen in Kiel en Lübeck die werden geopend in augustus 2019, is door VAMED een ziekenhuis gerealiseerd welke voldoet aan de allerhoogste kwaliteitsnormen voor patiënt en personeel. Het ziekenhuis Charité, waar meer dan de helft van de Duitse Nobelprijswinnaars in fysiologie en geneeskunde werken, biedt eersteklas patiëntenzorg en is gekozen als beste ziekenhuis van Europa en opvijf-na-beste ziekenhuis in de wereldwijde ranglijst van ziekenhuizen in 2019. VAMED was in het UKSH-project verantwoordelijk voor de nieuwbouw en modernisering van in totaal 255.000 m2 netto vloeroppervlak en heeft de nieuwbouw van het ok-complex met 26 nieuwe ok’s en de renovatie van 16 bestaande ok’s gerealiseerd, evenals de bouw van twee centrale sterilisatieafdelingen. Meer informatie: www.vamed.nl

| technologie Karin Kerkhof (Projectmanager Saxenburgh): “De samenwerking met VAMED heeft mij vele slapeloze nachten bespaard. Al in een vroeg stadium dienden er keuzes gemaakt te worden in het ontwerp van de ruimtes met veel medische apparatuur, zoals voor de radiologie en de operatie-afdeling. Met VAMED als partner is het ons gelukt om efficiënt en in een vroeg stadium van het project, zonder nog maar één apparaat te hebben aangeschaft, de puzzel te leggen.” Edger Tiemens (Projectleider VAMED): “Ik ben het eerste aanspreekpunt voor het ziekenhuis ten aanzien van alle vragen rondom de medische apparatuur in het project. Met alle betrokkenen vanuit het ziekenhuis werk ik al vanaf het project begin samen als directe collega’s. Deze wijze van samenwerking is prettig, maar vooral ook een van de succesfactoren in het slagen van het project.” Ruud Rusken (Manager Vastgoed Saxenburgh): “Al voor het daadwerkelijke projectbegin, maar zeker ook gedurende het project tot nu toe heeft VAMED ons in veel vragen rondom medische techniek ondersteund. Het grote voordeel van een bedrijf als VAMED is dat, ongeacht om welke apparatuur het gaat, er altijd één aanspreekpunt is. Dit maakt de samenwerking erg prettig en efficiënt.” Zekerheid over het budget De intensieve samenwerking met zowel de eindgebruikers, technici en financieel verantwoordelijken leidde in een vroeg stadium tot het ontwerp van een compleet pakket van medische apparatuur. Met de vroege betrokkenheid in het project is niet alleen het maken van de juiste ontwerpkeuzes ondersteund, maar zijn voor Saxenburgh ook de kosten van het investeringsplan medische inventarissen vooraf inzichtelijk gemaakt. VAMED staat daar tevens garant voor. Hiermee kon al vroeg zowel de haalbaarheid als de budgetzekerheid van het project worden zekergesteld. Het scheppen van deze financiële duidelijkheid omtrent medische apparatuur had als voordeel voor het Saxenburgh Medisch Centrum dat met zekerheid een begroting kon worden opgemaakt. Het ziekenhuis heeft gekozen voor een combinatie van leasing en eigen financiering. Deze constructie is door VAMED, in gezamenlijkheid met het ziekenhuis, zo opgezet dat zowel Saxenburgh als de financieringspartner een efficiënte oplossing is geboden die past binnen het gestelde budget. Samen op met de bouw Na het vaststellen van het ontwerp, de lijst benodigde medische apparatuur, het vaststellen van de kernspecificaties en het scheppen van de financiële kaders is VAMED gestart met de detailspecificering van de apparatuur. In nauwe samenwerking met de eindgebruikers zijn meer dan 50 merkonafhankelijke programma’s van eisen (PvE) opgesteld. In de bouwstartfase heeft het bedrijf het verwervingstraject op basis van deze PvE’s ingezet. In eerste instantie betrof het de vaste medische inventaris, in een later stadium gevolgd door de losse medische inventaris. Gedurende het gehele project is VAMED steeds aangesloten bij ontwerp- en engineeringsoverleggen. Samen met de bouwplanning heeft het bedrijf een leverings- en implementatieplanning opgesteld voor de gebouwgebonden medische apparatuur. Geheel volgens planning, in samenwerking met onze partners voor de medische apparatuur, is in de zomer van 2019 gestart met de levering van onder meer apparatuurpendels en de patiëntenliftsystemen. In het laatste kwartaal van 2019 is vervolgens begonnen met de plafondconstructies voor de radiologieapparatuur, en eind 2019 is een grote mijlpaal bereikt met de plaatsing van de MRI. Na de levering van de MRI kon de bouw vervolgens zijn laatste stuk gevel realiseren. Voor VAMED betekende de levering van de MRI eveneens het startsein voor de leveringen van de grote apparatuur voor zowel de radiologie als de csa. Continuiteit ook na ingebruikname Het Saxenburgh Medisch Centrum wordt volgens planning in 2020 opgeleverd en zal na een validatietraject en een verhuis- en overgangstraject van een aantal maanden medio 2020 in gebruik genomen worden. VAMED en het Saxenburgh Medisch Centrum zullen ook daarna hun samenwerking continueren; in samenwerking met dochteronderneming Hermed Medrott zal VAMED het Full Service onderhoud van alle medische apparatuur blijven verzorgen.  25

technologie | tekst • Eric van Vliet, coördinator infra/techniek nieuwbouw Amphia foto's • Eric van Vliet Amphia Ziekenhuis Dat de nieuwbouw van Amphia met bijna 80.000 m2 en onder andere 16 ok’s een fors ziekenhuis mag heten is duidelijk. De bijzondere bouw en de voordelen daarvan zijn reeds uitgebreid beschreven in FMT 3 en 5/6 van 2019. W · · 26 FMT | Februari 2020 at zeker voor de technisch onderlegde lezers interessant zal zijn is een aantal bijzondere installaties en de toepassing daarvan in de nieuwbouw. Het ziekenhuis heeft zich voorbereid op een toekomst waarin het gebouw fl exibel gelegenheid moet geven om tegemoet te komen aan nieuwe wensen, eisen, en functies. Met deze open blik, en de toepassing van bijzondere installaties, is de instelling toegerust om ruim baan te maken voor toekomstige ontwikkelingen. Gesegmenteerd gebouw In de vier torens is per kwadrant een verticale voorzieningenschacht gemaakt waardoor aanpassingen/ uitbreidingen in de infra simpel uit te voeren zijn. In deze schachten zitten onder andere railkokers, cv en koelleidingen en de medische gassenvoorziening. Er is rekening mee gehouden dat elke verdieping per kwadrant ontkoppeld kan worden. Dit geldt · · · ook voor de medische gassen die per kwadrant, maar ook per ok afsluitbaar zijn en bewaakt worden. Elk kwadrant en verdiepingsvloer is een separaat brandcompartiment, waardoor bij een calamiteit slechts een beperkt deel van het gebouw onbruikbaar wordt. Infectiepreventie De ok’s zijn gemaakt met het grootst haalbare plenum-oppervlak, waardoor samen met een revolutionaire plintafzuiging, verwerkt in de okwand, het maximaal mogelijke schone gebied wordt gerealiseerd. De wanden zijn uitgevoerd in het Ropa cleanroom wandsysteem, vervaardigd uit een vochtwerende harde kern, aan beide zijden afgewerkt met HPL; het geheel geïsoleerd opgesteld van bouwaarde. Achter de ok’s ligt een steriele opdekruimte, waar de instrumenttafels gereedgemaakt worden voor elke operatie. Hier wordt een crossfl ow plenum toegepast, wat de hoogst haalbare steriliteit van

De ok’s zijn gemaakt met het grootst haalbare plenum-oppervlak en plintafzuiging in de wand, waardoor het maximaal mogelijke schone gebied wordt gerealiseerd. het instrumentarium waarborgt. Bij deze crossfl ow plena komt de steriele lucht uit een ’wand’ waar de opdektafel voor staat. Er stroomt dus steriele lucht over de tafel en het instrumentarium dat daarop ligt. · · · · · Er wordt om hygiënische redenen gebruik gemaakt van randloze toiletten. Er zitten geen onzichtbare randen waar zich vuil en bacteriën kunnen ophopen en zo voor kruisbesmetting van de patiënt kunnen zorgen. Daarnaast is de toiletpot sneller en eenvoudiger te reinigen door de huishoudelijke dienst. Het nieuwe Amphia is het eerste legionellavrije ziekenhuis van Nederland. Het binnenkomende drinkwater (waarin zich legionella bevindt) wordt eerst door een dubbele ’poortwachter-installatie’ gevoerd, waar legionella met ultrafi ltratie en een UV-installatie respectievelijk uitgefi lterd en afgedood wordt. Gebouwbeheer en veiligheid Het Amphia heeft DRUPS-installaties toegepast als noodstroomvoorziening, waardoor het ziekenhuis en alle daarin gebruikte installaties (van ok tot bergkast en alle daarbij behorende installaties) altijd van ononderbroken stroom voorzien zullen zijn. FMT Gezondheidszorg heeft daar in 2019 aandacht aan besteed. Het gebouw is voorzien van een speciale ’keramische gevel’. Hier zijn ’tegels’ toegepast. Dit zijn keramische hardgebakken stroken die door een speciale extrusie- en bakwijze tot lengtes van 3,9 m op slechts twee plaatsen in Europa geproduceerd kunnen worden. Doordat gemetselde voegen ontbreken zijn deze gevels onderhoudsarm. Alle gebouwtechniek is op het dak geplaatst in stalen dakopbouwen. Afgezien van de nodige koppelleidingen en de buispost bevindt er zich geen technische infrastructuur onder maaiveldniveau. Daarnaast ligt het gebouw op een terp, dus ook terreinwater zal geen probleem opleveren. In de techniekruimtes zijn water detectiesystemen aangebracht en kan bij een lekkage geen water de schachten inlopen. Ook hier zijn railkokers toegepast om makkelijk de elektrische installatie geschikt te maken voor nieuwe/ andere gebruikers. · · · Door het toepassen van een zeven meter brede keldergang en liften met een extra achteruitgang kan de goederenlogistiek geheel separaat van het patiënten-, medewerkers- en bezoekerstransport plaatsvinden. De liften zijn voorzien van een speciale besturing en snelle liftmotoren, waardoor ze een grotere capaciteit hebben. Ze zijn allemaal geschikt om bedden met alle bijbehorende apparatuur te vervoeren. Met paslezers kunnen ze speciale ritten uitvoeren. Het gehele gebouw, tot en met de kleinste bergkast, is voorzien van een sprinkler, naast de ‘ Het nieuwe Amphia is het eerste legionellavrije ziekenhuis van Nederland.’ 27

Een zeven meter brede keldergang voor logistieke doeleinden. onvermijdelijke branddetectie-installatie en duizenden gedocumenteerde branddoorvoeringen. In delen waar veel brandlast boven het plafond aanwezig is, is tevens voorzien in een sprinklerinstallatie boven het plafond. · · · · Bij de ok’s wordt gebruikgemaakt van circa 80% recirculatie, omdat de daar toegevoerde lucht extreem goed gefi lterd en bevochtigd wordt, waardoor deze lucht kostbaar is. Dit alles is redundant uitgevoerd. Omdat in de ok’s geen narcosegassen vrijkomen, dankzij het toegepaste ’dubbelkap-systeem’, is de recirculatie volledig verantwoord. Op de ok’s is een Bender cockpitpaneel geplaatst, waarop alle relevante klimaatcondities, de elektrische veiligheid, deurbewegingen et cetera gemonitord kunnen worden. Energieprestatie Om de geëiste hoge energieprestatie te halen worden in de meeste luchtbehandelingskasten warmtewielen toegepast. De kasten hebben een hoogwaardige energieprestatie (overgedimensioneerd). Ze draaien op circa 70% van de gangbare luchtsnelheden. Daarnaast zijn ze twee aan twee gekoppeld, zodat bij onderhoud een kast afgeschakeld kan worden terwijl de andere opgetoerd wordt naar 110%. De ziekenhuisprocessen kunnen dan ongestoord doorlopen. De gebouwschil is maximaal geïsoleerd door toepassing van hoogwaardige isolatiedekens, dubbel geïsoleerde kozijnen en extra dakisolatie en triple glas. Er dient wel goed aan de interne warmtelast gerekend te worden, want bij te veel isolatie moet er het hele jaar gekoeld worden. · · · Het nieuwe gebouw is zo ontworpen, dat het klimaatbeheer extreem weinig energie kost. Er wordt warmte en koude opgeslagen in de bodem (wko), waarvoor drie warme en drie koude bronnen beschikbaar zijn. Er worden elektrische warmtepompen ingezet die de lage-temperatuur-verwarming en hoge-temperatuurkoeling van energie voorzien. Het is in dat opzicht een aardgasvrij gebouw. Er is een koppeling gemaakt tussen de vier torens, waardoor restwarmte van de ene toren ingezet kan worden voor het verwarmen van de andere toren. Hierdoor hoeft er minder gebruik gemaakt te worden van de bronnen. Alle verlichting in de nieuwbouw is uitgevoerd in led. Door de omvang van het project en alle mogelijk toegepaste armaturen en systemen is het een referentieproject geworden voor de leverancier, die daar ook in fi nancieel opzicht aan meegewerkt heeft. Eric van Vliet is – in eerste instan met de technisch adviseur, maar tijdens de realisatie als enige - hoofdverantwoordelijk geweest voor de technische infrastructuur en de uitvoering van de technische installaties. Hij bepaalde in samenspraak met de projectmanager techniek van de bouwcombinatie de opzet en uitvoering van de installaties. Meer informatie FMT Gezondheidszorg 2019, # 3 en 5/6 28 FMT | Februari 2020

| virtual reality Met VR-brillen pijn en angst bij patiënten aanpakken Het Catharina Ziekenhuis is een grootschalige proef gestart waarbij patiënten tijdens hun behandeling een virtual reality (VR) bril kunnen dragen. In totaal gaan drie afdelingen aan de slag met de brillen in de pilot: de dialyseafdeling, de pijnpoli en de afdeling Radiologie. Het Catharina Ziekenhuis is het eerste ziekenhuis dat de virtual reality-technologie op meerdere afdelingen tegelijk gaat inzetten en evalueren. V anwege de groeiende mogelijkheden met VR-brillen wordt er in de medische wereld steeds meer gebruik van gemaakt. “Het doel is om het welzijn van patiënten te verbeteren tijdens behandelingen die gepaard gaan met angst en pijn. Nierpatiënten moeten vaak drie keer per week dialyseren. Daarvoor worden ze ‘aangeprikt’. Dat aanprikken wordt vaak als zeer vervelend ervaren, patiënten zijn daar angstig voor”, legt Josine Kamerling, teamleider Nierziekten uit. Groot eff ect Voor iedere afdeling die meedoet aan de proef zijn programma’s op maat voorbereid; van ontspanningsoefeningen in een sprookjesbos tot een wandeltour door een historische binnenstad. Dialysepatiënt Emmie Verhoef (59) uit Gemert testte onlangs als eerste de bril. “Ik ben zo blij, ik was totaal afgeleid. Ik voelde wel dat ze bezig waren met mijn arm, maar mijn angst was helemaal weg. Ik had nergens last van, terwijl ik normaal wel eens fl auwval. Ik had nooit verwacht dat het eff ect zo groot zou zijn. Ik was even in een heel andere wereld; de beelden waren prachtig!”, vertelt Emmie enthousiast. Wetenschappelijk onderzoek De positieve eff ecten van virtual reality worden onderschreven door wetenschappelijk onderzoek en ervaringen van patiënten. “Ik ben ontzettend trots dat we dit onze patiënten aan kunnen bieden. Onderzoeken hebben aangetoond dat patiënten door virtual reality minder angst en pijn ervaren en ik ben er van overtuigd dat dit ook écht zo is. Het is fantastisch om te zien dat Emmie helemaal niet meer bezig was met het aanprikken. Als de patiënt rustig is, gaat het aanprikken door onze verpleegkundigen ook makkelijker”, aldus Kamerling. Implementatie verbeteren Patiënten die meedoen aan de proef in het Catharina Ziekenhuis krijgen na afl oop van hun VR-ervaring een vragenlijst. Alle uitkomsten worden verwerkt om de implementatie van de VR-brillen verder te verbeteren. “Ik hoop dat we uiteindelijk virtual reality voor nog meer patiënten in het ziekenhuis in kunnen zetten, om hen de positieve eff ecten te laten ervaren”, benadrukt Kamerling. De proef die onlangs van start is gegaan, is een samenwerking tussen het Catharina Ziekenhuis en SyncVR Medical. Meer informatie: https://syncvr.tech/ 29

ict | tekst • Marco Bosma TEKORTEN IN DE ZORG INGEPERKT MET IT Monitoring-applicaties en patiëntgerichte oplossingen, gebaseerd op Internet of Things en cloudtechnologie – ze dragen allemaal bij aan een verbeterde ervaring van de patiënt tegen minder zorgkosten. Dat is natuurlijk een zeer positieve ontwikkeling, maar er hangt in veel gevallen wel een prijskaartje aan – en dat is precies waar de schoen wringt. Technologie kan een enorme bijdrage leveren aan een gezondere zorgsector, maar wordt het potentieel ervan wel verzilverd? D e zorgsector ligt al geruime tijd onder een vergrootglas. Zijn het niet de wachtlijsten en de stijgende zorgkosten die de gemoederen bezighouden, dan gaat het wel om het personeelstekort of de administratiedruk. Gelukkig zien we ook steeds vaker innovaties - en dat is het goede nieuws - die een remmend effect hebben op de uitgaven, zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit van de zorg. De volgende drie voorbeelden inspireren in ieder geval. Minder huidkanker dankzij de SkinVision app Huidkanker is de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland. Voor de genezing is het van groot belang dat de plek in een vroeg stadium wordt behandeld. Omdat het lastig is in te schatten of een moedervlek mogelijk huidkanker is, is er de SkinVision app. Deze app beoordeelt het risico op huidkanker met een foto van de desbetreffende plek. De tech30 FMT | Februari 2020 nologie erachter is wetenschappelijk bewezen effectief in het herkennen van de tekenen van huidkanker. Daarmee heeft SkinVision twee positieve effecten: huisartsen zijn minder tijd kwijt aan het beoordelen van plekken op de huid die geen risico op huidkanker vormen en de app helpt bij het vroegtijdig signaleren van de huidkanker, waardoor de behandeling beperkt kan blijven. Zo wordt bijgedragen aan de gezondheid van de patiënt en aan het beperken van behandelkosten. Ook zorgverzekeraar CZ ziet dit in, vandaar dat de app bij hen in de basisvergoeding valt. Thuismonitoring met Chipmunk health Chipmunk is technologie voor thuismonitoring. Met Chipmunk kunnen mensen zelfstandig hun bloeddruk, suikerwaarden en gewicht meten. Deze gegevens worden vervolgens direct doorgezet naar de zorgverlener, bijvoorbeeld de huisarts. Deze krijgt een signaal wanneer in de gegevens een afwijkende waarde te lezen is, zodat hij in actie kan komen. Hiermee wordt er op tijd ingegrepen, waardoor de klachten niet erger worden. Daarnaast hoeft de patiënt dankzij deze technologie minder vaak op het spreekuur te komen. Dit scheelt tijd voor de patiënt, maar ook voor de huisarts. Completere ouderenzorg door de Risicoscan app Verplegenden in de ouderenzorg zien veel patiënten op een dag. Mede daardoor is het soms lastig om een gezondheidsrisico als ondervoeding, depressie of incontinentie te signaleren. Daarom heeft Zorg voor Beter, een gezamenlijk initiatief van diverse zorginstellingen, de Risicoscan app ontwikkeld. Deze scan maakt het mogelijk binnen de zeven meest voorkomende gezondheidsrisicogebieden een korte scan te doen. Na de scan rolt er direct een zorgplan uit waar praktische tips voor het verminderen van het risico worden genoemd. Ook legt de app automatisch verbanden met andere risicogebieden. Zo worden er geen risico’s over het hoofd gezien.

| agenda Agenda Health Valley Event 2020 10-12 maart, Pathé Nijmegen www.healthvalleyevent.com Totaal OK 26 maart, Jaarbeurs Utrecht, Supernova www.totaalok.nl Zorg & ICT 7-9 april, Jaarbeurs Utrecht www.zorg-en-ict.nl NVTG Voorjaarscongres 2020 9 april, Hart van Holland, Nijkerk www.nvtg.nl DMEA Berlin 21-23 april, Messe Berlin www.dmea.de Marco Bosma, directeur bij Conclusion Zuyd Interclean Amsterdam 12-15 mei, RAI Amsterdam www.intercleanshow.com Met Chipmunk kunnen mensen zelfstandig hun bloeddruk, suikerwaarden en gewicht meten. Dit zijn drie voorbeelden van hoe technologie de zorg gezonder maakt. Het is echter wel noodzaak dat deze lijst een stuk langer wordt. Want ondanks dat technologie een helpende hand kan bieden, is het nu nog een kwestie van ‘pleisters op wonden plakken’. Terwijl de noodzaak van slimme oplossingen groot is, schuiven zorgaanbieders, verzekeraars, IT-leveranciers en de politiek de verantwoordelijkheid voor een initiatief op elkaar af. En al vingerwijzend komen we niet verder. Daarom roep ik IT-leveranciers op hun verantwoordelijkheid te nemen: nodig de zorgverleners en zorgverzekeraars uit en ga met hen opzoek naar de problemen waar jullie een oplossing voor kunnen maken. Neem het voortouw in de innovaties, want jullie kennis en kunde is keihard nodig.  Meer informatie: www.conclusionzuyd.nl 31 Support 13-16 mei, Jaarbeurs Utrecht www.supportbeurs.nl Masterclass Zorgnetwerk 28 mei, 4 & 11 juni, Hierden www.essenburgh.com Dutch Technology Week 8-13 juni, verschillende locaties www.dutchtechnologyweek.com Info Security 28-29 oktober, Jaarbeurs Utrecht www.infosecurity.nl Masterclass Zorgnetwerk 29 oktober, 12 & 26 november, Hierden www.essenburgh.com Medica 16-19 november, Messe Düsseldorf www.medica.de

technologie | Minder kans op infectie dankzij Opragon® ok-plafondsysteem Kieback&Peter heeft voor de ok’s van het Flevoziekenhuis in Almere redundante regelsystemen geleverd. Deze systemen zorgen voor de nauwkeurige regeling van de temperaturen, relatieve luchtvochtigheid en de luchtstromen via het Opragon® ok-plafondsysteem. R 32 FMT | Februari 2020 aymond Hinse van de afdeling Technische dienstverlening: “Dit systeem werkt met twee zones. De schone middenzone voor de patiënt en de chirurg met zijn staf, en de omliggende zone waar de inblaastemperatuur altijd 1,5 graden hoger is. Het grote voordeel is dat in beide zones schone lucht wordt ingeblazen en laag in de hoeken wordt afgezogen. Daardoor is de kans op infectie een stuk kleiner in vergelijking met het traditionele laminaire downfl owsysteem. Dankzij deze innovatieve techniek voldoen al onze ok’s nu aan de cleanroom klasse ISO 5.” “Ook noemenswaardig is het overkoepelde okmonitoringsysteem”, zegt Raymond Hinse van het Flevoziekenhuis. “Het is een volledig gescheiden Kieback&Peter monitoringsysteem, FDA 21 part 11 gecertifi ceerd, met eigen sensoren, puur en alleen voor het monitoren, met als doel: altijd kunnen aantonen dat de installaties doen wat zij moeten doen, op elk tijdstip van de dag, 24/7. Daarbij kunnen technici of andere gebruikers de opgeslagen data niet beïnvloeden of manipuleren. Iedereen kan dus rekenen op zeer betrouwbare data.” Bovendien zijn bijzondere datakoppelingen gemaakt met het Bender bedieningssysteem en het SAP ERPpatiëntensysteem. Kieback&Peter heeft tevens de software ontwikkeld voor een verzamelscherm, waarop de dagcoördinator de status van alle ok’s kan zien. Bij een probleem kan men direct de afdeling Technische dienstverlening inschakelen. Dit project is een goed voorbeeld van systeemintegratie en maatwerk door Kieback&Peter. Meer informatie: www.kieback-peter.com/nl/nl

tekst • Cor van Litsenburg | internationaal KENNISMAKING MET CUBAANSE ZORG EN SAMENLEVING GEEFT STUDENTEN LUMC BREDERE KIJK Cubaanse zorg zet met beperkte middelen goede prestatie neer De Cubaanse zorginfrastructuur staat in schril contrast met wat wij in Nederland als maatstaf beschouwen. Toch is de gezondheidszorg in Cuba, gezien de beperkte middelen, van goede kwaliteit. Daarnaast realiseert de Cubaanse medtech en farmaceutische industrie interessante producten. FMT Gezondheidszorg bezocht onlangs de communistische eilandstaat. 33 Cuba is het land van salsa en Amerikaanse oldtimers.

internationaal | B ij het Leids Universitair Medisch Centrum, LUMC, spraken we met dr. Kirsten Langeveld, coördinatrice van de halve minor Global Health Cuba, waarbinnen een samenwerking tussen LUMC en het universitaire ziekenhuis ‘Fajardo’ Universidad de Ciencas Medicas de la Habana wordt vormgegeven. Cuba is het land van salsa en Amerikaanse oldtimers. Op alle straathoeken in Havana, zo lijkt het, klinkt vrolijke muziek. Toeristen vergapen zich in de straten en op de pleinen aan de mooie gerestaureerde Amerikaanse oldtimers. Het leven lijkt goed op deze paar vierkante kilometer in het stadscentrum van de Cubaanse hoofdstad. Kom je echter buiten dit gebied, dan ervaar je al snel dat Cuba, zoals onze gids - een universitair opgeleide IT-er - stelt, een ontwikkelingsland is. Bouwvallige huisjes, slecht onderhouden wegen en de mooie old timers hebben vaak plaatsgemaakt voor paard-en-wagen. Cuba is een arm land. De weinige inkomsten van de eilandstaat komen van het toerisme, de sigaren, de rum en verrassend… de biomedische en farmaceutische industrie. Onverwachte zaken Duik in de feiten over de gezondheidszorg in Cuba en je komt onverwachte zaken tegen. Zoals een laag kindersterftecijfer, een dicht vertakt netwerk van eerstelijnszorg en laboratoria die nieuwe, innovatieve medicijnen ontwikkelen. Sinds vijf jaar kent het Leids Universitair Medisch Centrum, LUMC, de halve minor Global Health Cuba, waarbinnen een samenwerking tussen LUMC en het universitaire ziekenhuis ‘Fajardo’ Universidad de Ciencas Medicas de la Habana wordt vormgegeven. Coördinator is dr. Kirsten Langeveld. Voor het LUMC biedt de minor in Cuba een interessante mogelijkheid om geneeskundestudenten te laten kennismaken met gezondheidszorg in een andere context. Kirsten Langeveld: “Studenten ontwikkelen daardoor een bredere kijk, ze ervaren dat niet alleen zorg belangrijk is voor een goede gezondheidssituatie, maar dat ook andere aspecten van invloed zijn. Cubaanse voorbeelden daarvan zij de gratis educatie en betaalbare huisvesting voor iedereen”, aldus Langeveld. Eerstelijnszorg In het gratis toegankelijke zorgstelsel is de eerstelijnszorg belangrijk. Er is sprake van een systeem met consultorios, waar mensen ook terechtkunnen voor huisartsenzorg. De huisarts kent korte lijnen met zijn patiënten. Elke huisarts gaat minimaal eenmaal per jaar bij zijn patiënten op huisbezoek om te beoordelen of alles in de thuissituatie in orde is. Gezondheidsvoorlichting speelt hierin een belangrijke rol. Vanuit de policlinicos, een soort community-poli’s, wordt ook spoedeisende hulp, specialistische hulp en diagnostische ondersteuning door laboratoria geboden. In het kader van preventieve gezondheidszorg wordt veel aandacht besteed aan voorlichting aan de bevolking. 34 FMT | Februari 2020 ‘ Dokters zijn enorm betrokken bij het wel en wee van hun patiënten’ Langeveld: “Ik houd mijn studenten voor dat ze de gezondheidszorg in Cuba moeten bezien vanuit de context van het land. De prioriteiten liggen hier anders dan bij ons. Bijvoorbeeld de hygiëne zou kunnen worden verbeterd. Maar aandacht voor hygiëne vragen is moeilijk als je nauwelijks geld hebt om in je eerste levensbehoeften te voorzien. Dan wordt hygiëne ineens een stuk minder belangrijk, zoals ik ook tijdens mijn onderzoekstijd in West-Afrika heb kunnen constateren. Mensen in Cuba verdienen weinig. Ook de salarissen voor artsen zijn laag. Een flink aantal artsen heeft er een baan bij in de toeristenindustrie, omdat ze zo weinig verdienen dat ze financieel het hoofd niet boven water kunnen houden. Dit leidt echter niet tot onverschilligheid, integendeel. Dokters zijn enorm betrokken bij het wel en wee van hun patiënten.” Verschillen in opleiding De economische situatie van het land leidt volgens Kirsten Langeveld ook tot verschillen in de opleiding en de kennis die van dokters wordt verwacht. “Tijdens examens wordt door de examinatoren diep ingegaan op de kennis van verschillende soorten medicijnen. Zo werd bij studenten doorgevraagd over hun kennis van allerlei alternatieve medicijnen. De reden daarvoor is dat het in de dagelijkse praktijk maar al te vaak zal gebeuren dat het gewenste medicijn niet beschikbaar is en dat er naar een alternatief moet worden gezocht, of dat er in het slechtste geval helemaal geen medicijnen beschikbaar zijn en dat er onder vaak primitieve omstandigheden moet worden ingegrepen. Daar kunnen onze studenten dus veel van leren. Dat je onder moeilijke omstandigheden toch zorg verleent, met wat je zou kunnen omschrijven als houtje-touwtje-werk, en dat je zelfs zorg verleent als het houtje en touwtje niet beschikbaar zijn”, aldus Kirsten Langeveld. Veilige omgeving Tijdens het bezoek van FMT Gezondheidszorg aan Cuba konden we constateren dat er in Havana ziekenhuizen zijn waar je je als westerse patiënt in vertrouwde handen en in een veilige omgeving voelt, maar dat de meeste ziekenhuizen in Cuba niet voldoen aan onze westerse normen. De huisvesting is vaak oud en door geldgebrek matig of slecht onderhouden. Gebouwbeheersystemen zijn niet aan de orde, ICT staat nog in de kinderschoenen, veel medische instrumenten zijn in welvarender landen al lang niet meer in gebruik, om maar wat te noemen.

Er is sprake van een systeem met consultorios waar mensen ook terechtkunnen voor huisartsenzorg. Deze consultorio’s zijn verspreid over het hele eiland te vinden. Patiëntenkamers voor acht personen zijn heel normaal Patiëntenkamers voor acht personen zijn heel normaal. Van privacy is weinig te merken. Kirsten Langeveld vertelt dat de sfeer in de poli’s vaak hectisch is. Wachtkamers zijn bijna altijd overvol, wat niet alleen een gevolg is van een minder solide planning, maar vooral vanwege het feit dat dokters ruim de tijd voor hun patiënten nemen. Een half uur tot een uur voor een consult is niet ongebruikelijk, waardoor ziekenhuisbezoeken voor de wachtenden wel eens een dagvullende activiteit kunnen worden. Toch hoor je de mensen daar nauwelijks over klagen. Ondanks dat de voorzieningen in de wachtruimten niet overhouden. Deels wordt deze gelaten houding veroorzaakt doordat men door de jaren heen niet anders gewend is, deels omdat men tevreden is over het zorgstelsel, dat voor iedereen gratis toegankelijk is”, aldus Langeveld. Goedkope medicijnen Maar alleen een goede zorgorganisatie gericht op preventie volstaat niet; ondanks de preventie kunnen mensen immers toch ziek worden. Onze gids, die niet met zijn naam vermeld wil worden, vertelt dat door de handelsblokkade van de VS en het geringe bruto binnenlands product in Cuba buitenlandse, vaak dure medicijnen en therapieën niet beschikbaar zijn. Het gratis gezondheidszorgsysteem vereist daarom dat de Cubaanse industrie zelf goedkope, hoogwaardige producten levert. Daarin is de sector inmiddels behoorlijk succesvol. Volgens het in New York gevestigde Institute for New Economic Thinking omvat de lokale productie van farmaceutische eindproducten meer dan 60% van wat er in Cuba wordt gebruikt. Hoe succesvol deze producten kunnen zijn blijkt uit het CimaVax-EGF vaccin, dat weliswaar geen longkanker geneest, maar wel de kwaliteit van leven voor patiënten met deze ziekte verbetert. Het is een succesvol voorbeeld van jarenlang Cubaans onderzoek naar ziekten die gerelateerd zijn aan tabaksgebruik, een groot probleem op het eiland dat bekend staat om haar sigaren. De resultaten van het vaccin zijn dermate indrukwekkend dat zelfs de VS CimaVax-EGF in 2016 heeft toegelaten. Andere succesvolle Cubaanse farmaceutische producten zijn het anti-meningokokkenvaccin (type B en C), dat in 19 landen is geregistreerd en waarvan 55 miljoen doses zijn toegediend, en het vaccin tegen de Haemophilus infl uenzae, volgens de Cubaanse overheid het enige in zijn soort in de wereld, omdat het wordt verkregen uit een synthetisch antigeen. 35

Cuba ontwikkelde zich de laatste decennia succesvol op het gebied van (bio)medische technologie. Op de website van Granma -de officiële informatiebron van de Cubaanse communistische partij- valt te lezen dat Cuba's farmaceutische industrie ook negen producten heeft gemaakt tegen kwaadaardige tumoren die zich in verschillende stadia van klinische proeven niet alleen in een groot aantal ziekenhuizen in het land bevinden, maar ook in Canada, China, Duitsland en Argentinië. Een van die producten is het monoklonale antilichaam Acm CIMAHER, dat volgens de bron dtCuba zeer effectief is bij patiënten met voorhoofd-, nek- en neus-keelholtekanker. Medische technologie Door de eerder geschetste economische omstandigheden ontwikkelde Cuba zich de laatste decennia eveneens op het gebied van medische technologie. Een belangrijke rol hierin was weggelegd voor het zogenoemde Central Institute for Digital Research (ICID) dat als primaire doelstelling heeft: het realiseren van technologische vooruitgang op verschillende gebieden, zoals de geneeskunde. Het ICID is aangesloten bij de BioCubaFarma Enterprise Group, die de farmaceutische, biotechnologische en medtech-industrie van de eilandstaat samenbrengt. BioCubaFarma bestaat uit 31 bedrijven, met 64 productiefaciliteiten en zo’n 20.000 werknemers, aldus Granma. De organisatie is wereldwijd actief en exporteert naar meer dan 40 landen. De producten zijn bedoeld voor o.a. diagnostiek en behandeling van kanker, hart- en vaatziekten en diabetes. Daarnaast hebben de bedrijven een groot portfolio van projecten in verschillende ontwikkelingsstadia. De nieuwste resultaten, volgens Granma, zijn moderne chirurgische technieken voor de behandeling van een breed scala aan ziektebeelden op het gebied van oogheelkunde, waarvan ook duizenden Latijns-Amerikaanse patiënten hebben geprofiteerd. Dictatuur Internationaal bestaat, zoals eerder opgemerkt, grote waardering voor de Cubaanse zorg, de zorggerelateerde industrie en het gratis zorgsysteem. Via Granma wordt ook enthousiasmerende informatie de wereld ingestuurd die deze waardering uiteraard versterken. Kirsten Langeveld wil daar echter toch een kanttekening bij plaatsen. “Cijfers en feiten zijn niet altijd wat ze lijken”, zegt ze, zonder dat ze wil ontkrachten dat de Cubaanse gezondheidszorg en de zorggerelateerde industrie sterke kanten heeft waar we in het westen van kunnen leren. Maar ze benadrukt dat feiten en cijfers in Cuba door de overheid beheerd worden. “En Cuba is een dictatuur. Je moet dus wel kritisch op de verstrekte informatie zijn. Een zwangerschap wordt bijvoorbeeld pas geregistreerd na 10 weken, dat drukt het aantal miskramen behoorlijk.”  Halve LUMC Minor Global Health Cuba Ook dit jaar doen twaalf studenten van het LUMC in hun laatste jaar van hun bachelor de halve minor Global Health Cuba. Gedurende de 4 weken van deze minor volgen ze een programma van een medische faculteit in Havana en doen ze zelf kwalitatief onderzoek. Volgens Kirsten Langeveld is een belangrijk leeraspect van deze halve minor dat studenten een bredere blik krijgen. Dat ze ervaren dat niet alleen de feitelijke zorg van belang is, maar dat andere aspecten ook van invloed zijn op de gezondheidssituatie van mensen, zoals (gratis) onderwijs, beschikbaarheid van redelijke huisvesting voor iedereen, minder inkomensongelijkheid dan in onze kapitalistische wereld en andere culturele normen en waarden. Ze ervaren dat het uiteraard belangrijk is om over medische kennis, middelen en faciliteiten te beschikken, maar dat een aspect als betrokkenheid en empathie van invloed is op de wijze waarop de patiënt de zorgverlening ervaart. Dokters - het zijn in Cuba vooral vrouwen - hebben weinig afstand tot hun patiënten. 36 FMT | Februari 2020

Behalve reguliere farmaceutische producten verstrekken apotheken ook o.a. homeopathische medicijnen. Foto is gemaakt in oudste apotheek van Havanna. 37

huisvesting | tekst en fotografie • Aedes Zelfstandig wonen en zeker van zorg in Van Ommerenpark Serviceresidentie Van Ommerenpark ademt de sfeer van een vakantiepark, met ruime appartementen in het groene Wassenaar, dichtbij Den Haag en het strand. Het bestaat uit een klein verpleeghuis en drie gebouwen met 98 exclusieve huurappartementen voor ouderen. Bestuurder Jacqueline Zeevenhooven-van Tilburg gaat het om de kwaliteit van leven van de bewoners. Jacqueline Zeevenhooven wil in Wassenaar graag een tweede kleinschalig complex voor mensen met dementie realiseren. n 1900 richtte het kinderloze, maatschappelijk betrokken echtpaar Phillippus Van Ommeren en Wilhelmina Alida de Voogt – eigenaren van een enorm landgoed – meerdere stichtingen op. Ze wilden huisvesting bieden aan gezinnen en alleenstaande dames met weinig financiële middelen. Het Johannahuis, gebouwd in 1931, begon als verblijf voor alleenstaande dames. I Door de decennia heen veranderde het in een (gemengd) bejaardenhuis. In 2004 verhuisden de vijftig bewoners naar het Van Ommerenpark, een nieuw complex op een steenworp afstand van het oude huis. Aanvankelijk werd het complex ‘de Bijlmer van Wassenaar’ genoemd, vanwege de betonnen gebouwen en het jonge groen. Nu is het een uitnodigende plek met terrassen, luxe flats en een weelderige binnentuin. De 170 bewoners vormen met elkaar een minimaatschappij. In het nieuwe Johannahuis huist nu het verpleeghuis voor somatische en psychogeriatrische zorg, waar echtparen kunnen samenwonen. Als een van de twee overlijdt kan de partner die achterblijft in de woning blijven. Bewoners van de huurappartementen die zorgbehoevend worden, kunnen in het Johannahuis terecht. ”Daar houden ze contact met de appartementbewoners. Ze kennen elkaar, het netwerk is er al,” vertelt Zeevenhooven. 38 FMT | Februari 2020 Een pot thee en een gesprek Ondanks de serene rust op het terrein gebeurt er van alles. Op woensdag is er ‘krokettenmiddag’ in de winkel, gerund door vrijwilligers. Het restaurant trekt zeven dagen per week bezoekers, vooral uit de appartementen. Met een eigen bus die het Van Ommerenpark dankzij het Rode Kruis kon aanschaffen, brengen vrijwilligers bewoners naar het dorp, een tuincentrum of een museum. In het verpleeghuis zijn gastvrouwen in de huiskamers aanwezig. ”Ze zijn als moeders die met een pot thee klaar zitten voor een gesprek,” zegt Zeevenhooven. Ze wil een geestelijk verzorger aanstellen die de bewoners kan begeleiden bij hun vragen rond het levenseinde. Die hebben ook behoefte aan gespreksgroepen, merkt ze. Het Van Ommerenpark beschikt ook over een bibliotheek, een grand café, een kapsalon, een receptie, een ruimte voor fysiotherapie en fitness, een huisbioscoop, een jeu de boulesbaan, een kleine golfbaan, een groot terras en acht gastenkamers (zorghotel). ”Het is echt all inclusive”, lacht Zeevenhooven. Ouderen die buiten het terrein wonen, kunnen bij het Van Ommerenpark een ‘zorggarantie-abonnement’ nemen. Dat abonnement geeft recht op het gebruik van een logeerkamer in het Johannahuis, een persoonlijke gids in ‘Zorgland’, de warme maaltijdservice, praktische diensten aan huis, enzovoort.

Het artikel over het Van Ommerenpark is onderdeel van de publicatie Samen oud, 10 woonzorgvoorbeelden. U kunt deze vinden op www.aedes.nl Als je ouder wordt, is het praktisch om gelijkvloers te wonen. De bewoners vormen een mini-maatschappij Sneller verhuizen Het is een grote uitdaging om te kunnen voldoen aan de verwachtingen van de buitenwereld. Jacqueline Zeevenhooven: ”Maak het ideaalbeeld van Hugo Borst maar eens waar! Familieleden zijn soms verbaasd dat hun moeder nog steeds haar bril kwijtraakt, al woont ze nu intramuraal. We proberen het verblijf zo aangenaam mogelijk te maken. Maar beter worden onze bewoners natuurlijk niet meer.” Ook zij voelt de tekorten in de zorg. En ze merkt ook dat de opleidingen niet altijd goed aansluiten bij de zorgbehoefte. ”Je bent kwetsbaar als organisatie. We zijn heel blij dat we nog steeds voldoende medewerkers hebben om onze bewoners goede zorg te bieden.Ik probeer soms mensen die interesse tonen in onze appartementen te bewegen sneller te verhuizen naar een iets meer beschermde woonomgeving. Als je ouder wordt, is het praktisch om gelijkvloers te wonen. Het hoeft niet per se kleiner, hier zijn appartementen tot 245 m2 te huur. Mensen verhuizen nu vaak pas als ze slechter worden. Dan is een appartement soms niet meer geschikt.” Op weg naar een expertisecentrum De bestuurder wil van het Johannahuis graag een expertisecentrum dementie maken, gericht op de kwaliteit van leven met dementie. Samen met een onderzoeksinstituut zou ze willen onderzoeken welke factoren daarvoor van belang zijn. Wat is bijvoorbeeld de invloed van dieren, voeding, of een moestuin in de omgeving op het leven van mensen met dementie? Verandert hun gedrag en beleving hierdoor? Zeevenhooven wil in Wassenaar bovendien graag een tweede kleinschalig complex voor mensen met dementie realiseren, in combinatie met huurwoningen voor de lage en middeninkomens. Het aantal mensen met dementie stijgt sterk, merkt Zeevenhooven. Het tweede complex zou ook aan die minder draagkrachtige groep plek moeten bieden. Hart voor bewoners De bestuurder maakt altijd tijd voor gesprekjes met haar bewoners. Over voetbal, over hun kinderen, over mooie en nare gebeurtenissen in het leven. ”Ik werk hier al 25 jaar en bewoners leven ook mee met mijn wel en wee. Dat contact, daar doe ik het voor. Mijn kantoor staat altijd open en iedereen is welkom.” Terwijl ze het vertelt, loopt een 89-jarige bewoonster binnen en zegt: ”Geen dag zonder Bach. Muziek is goed voor de hersens.” Na een praatje gaat ze weer. Zeevenhooven: ”Ik heb iedere dag plezier met het personeel en de bewoners. Het gaat erom met welk hart je zorgt voor je bewoners."  Meer informatie: www.vanommerenpark.nl 39

veiligheid | tekst • Isala Kant-en-klare spuiten verhogen veiligheid medicatie Patiënten in Isala die medicatie nodig hebben, krijgen die steeds vaker uit kant-en-klare spuiten. Deze innovatieve spuiten, die Isala als enige ziekenhuis in Nederland produceert, bieden veel voordelen. Medicatie wordt veiliger, langer houdbaar én verpleegkundigen houden meer tijd over voor de patiëntenzorg. O m de spuiten breder onder de aandacht te brengen, zijn het Zwolse Isala ziekenhuis en het Catharina Ziekenhuis Eindhoven (CZE) een samenwerking aangegaan. De ziekenhuizen willen hun kennis delen en de ‘prikkelende innovatie’ ook voor andere ziekenhuizen beschikbaar stellen. De toekomst Het gebruik van houdbare spuiten verhoogt de medicatieveiligheid, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek[1] RTA spuiten, Karin Larmené, Ziekenhuisapotheker bij Isala ze ook al bij de ic en ok gebruikt. Het assortiment bestaat inmiddels uit zo’n twintig verschillende spuiten en wordt ieder jaar uitgebreid, in overleg met de afnemers. . “Vooraf gevulde, houdbare spuiten zijn de toekomst”, voorziet Karin Larmené, ziekenhuisapotheker in Isala. “Medicatie uit een ampul of fl acon moet opgelost, verdund of opgetrokken worden, voordat zij aan de patiënt toegediend wordt. Daarbij bestaat het risico op besmetting of rekenfouten. Deze risico’s zijn er niet als de houdbare spuiten uit de afdelingsvoorraad gepakt kunnen worden. En, ook belangrijk gezien de werkdruk in de zorg, het scheelt verpleegkundigen tijd. Tijd die ze extra kunnen besteden aan de patiënten!” Innovatieve en duurzame oplossing Isala loopt voorop in de ontwikkeling van de duurzame medicatiespuiten. De spuiten zijn tot een jaar houdbaar, gewoon bij kamertemperatuur, en voorkomen verspilling van medicatie. De apotheek van het Zwolse ziekenhuis is momenteel nog de enige in Nederland die deze zogeheten Ready To Adminster (RTA)-spuiten machinaal vult met medicatie en ze vervolgens steriliseert. De spuiten worden op vrijwel alle verpleegafdelingen van Isala gebruikt, maar vooral op de ic en de ok. In Eindhoven worden 40 FMT | Februari 2020 Samenwerking Het Zwolse en Eindhovense ziekenhuis werken samen om het innovatieve product verder onder de aandacht te brengen en uit te breiden. Catharina gaat de spuiten in 2020 ook zelf produceren en is als bereidingencentrum al een landelijke speler op het gebied van voorraadbereidingen. De ziekenhuizen stellen de RTA-spuiten beschikbaar tegen reële, niet commercieel gedreven prijzen. Belangstelling Er is al veel belangstelling om de spuiten in te voeren, al vormen de schijnbaar hogere kosten soms een belemmering, ervaart Larmené: “Uit een recente kostenanalyse[2] blijkt juist dat, ondanks de investeringen die nodig zijn voor de productie, overall een kostenbesparing wordt gerealiseerd. De kwaliteit van de patiëntenzorg wordt verbeterd. Er is minder kans op infecties, met als mogelijk gevolg een kortere ligduur. De kans op microbiële besmetting en mogelijk infectiegevaar is nagenoeg nul. RTA-spuiten geven maximale kwaliteit en veiligheid voor de patiënt.” [1] McDowell SE, Mt-Isa S, Ashby D, Ferner RE. Where errors occur in the preparation and administration of intravenous medicines: a systematic review and Bayesian analysis. Qual Saf Health Care. 2010;19(4):341-345. [2] K.H.M. Larmené-Beld, J. Touwen- Spronk, J. Luttjeboer, K. Taxis, M.J. Postma. A cost minimization analysis of ready-to-administer pre fi lled sterilized syringes in a dutch hospital. Submitted for publication in Clinical Therapeutics.

tekst • Reinier de Graaf ziekenhuis | robotica Reinier de Graaf ziekenhuis Delft Robot Nao activeert kwetsbare ouderen Steeds vaker zien we dat in de zorg zogenoemde sociale robots worden ingezet. Dit gebeurt sinds kort ook in het Reinier de Graaf ziekenhuis in Delft. Kwetsbare ouderen hebben in dit ziekenhuis recent kennis gemaakt met de sociale robot Nao. van ouderen. Zo kan hij oudhollandse liedjes zingen, taalspelletjes spelen en dansen. Door de gebruikersvriendelijke en toegankelijke programmeertaal in ‘blokken’ kunnen medewerkers van Reinier de Graaf de robot op eenvoudige wijze zelf programmeren en voortdurend aanpassen aan de wensen en interesses van de patiënten. Mevrouw de Koomen- Broekman, patiënt op de Geriatrische Trauma Unit: “Ik vind het leuk dat de robot zoveel vragen stelt. En als je ze allemaal goed beantwoord hebt, klapt hij heel enthousiast.” H et mensachtige, interactieve maatje stimuleert patiënten te bewegen gedurende hun verblijf in het ziekenhuis. En dat is belangrijk, want bewegen en afleiding dragen bij aan herstel en verminderen het risico op acute verwardheid. De robot is gestart op de Geriatrische Trauma Unit en zal later ook ingezet kunnen worden op andere afdelingen van het ziekenhuis. Nao is het resultaat van een samenwerking tussen het Reinier de Graaf ziekenhuis, de Rabobank en RoboValley. Afgestemd op patiënten De robot vermaakt patiënten in groepsverband op interactieve manier. Met spel, dans en zang. Hij is zo voorgeprogrammeerd dat hij in kan spelen op de specifieke wensen en behoeften van de groep. Patiënten en zorgverleners van Reinier de Graaf hebben de robot de afgelopen 4 maanden getest onder begeleiding van de programmeurs van startup Interactive Robotics, met als eindresultaat een programma dat helemaal is afgestemd op de behoeften Onder de indruk Carina Hilders, directievoorzitter van het Reinier de Graaf ziekenhuis, is onder de indruk van het positieve effect van deze robot op kwetsbare ouderen: “We proberen onze patiënten op allerlei manieren in beweging te krijgen en hun verblijf zo aangenaam mogelijk te maken. Mede dankzij de steun van de Rabobank kunnen we hier ook deze robot voor inzetten. Zo ontlasten we onze medewerkers en patiënten vinden het erg leuk om mee te doen.” Pilot Ook Tjerk-Martijn Mulder directievoorzitter bij de Rabobank is enthousiast: “Rabobank heeft een enorm netwerk met innovatieve startups. Tijdens gesprekken met Reinier de Graaf kwam naar voren dat er veel innovatie plaatsvindt voor de patiënt, maar dat er ook veel behoefte is aan innovaties die het verzorgend personeel helpen en ondersteunen. Daarop hebben we samen met Rabo Lease de link gelegd tussen deze robotica-startup en het ziekenhuis en middelen beschikbaar gesteld voor de pilot. We zien dit als een oproep voor andere innovatieve ondernemers om na te denken hoe het verzorgend personeel kan worden ontlast, zodat er meer tijd is voor zorg van de patiënt. Ik weet zeker dat Reinier de Graaf voor goede initiatieven klaar staat als launching customer.”  Meer informatie: https://interactive-robotics.com/ 41

actueel | Validatie stoomsterilisatieprocessen THEMABIJEENKOMST NEN NEN organiseert op 19 maart vanaf 12:30 uur een themabijeenkomst over validatie van stoomsterilisatoren. Deskundigen op het gebied van steriele medische hulpmiddelen, fabrikant/leverancier, valideur of anderszins betrokkenen bij het onderwerp zijn van harte welkom. Aanmelden kan tot 5 maart. Validatie van stoomsterilisatieprocessen heeft in de sector zorg al een aantal jaren de aandacht. In 2007 is de deeltoelichting (D6103B) verschenen die ingaat op dit onderwerp. Inzichten en stand van de techniek veranderen, en daarmee ook de inhoud van dit document. Het document is herzien door een werkgroep die valt onder de NEN normcommissie ‘Steriliseren & steriliteit’. In de normcommissie zitten validatiebedrijven, fabrikanten, leveranciers, experts werkzaam in zorginstellingen, gebruikers en de overheid. Meer informatie: https://validatiestoomsterilisatieprocessen.nen-evenementen.nl/ Demcon investeert in technologie CryoSol voor versnelling onderzoek aan ‘grote’ ziektes Technologie-ontwikkelaar en -producent Demcon draagt bij aan een nieuwe technologie die onderzoek aan grote ziektes als kanker, Alzheimer, tbc en AIDS kan versnellen. Dat betreft een nieuw apparaat, de VitroJet, voor het invriezen van preparaten met een betere kwaliteit en een hogere opbrengst. Demcon verzorgt er engineering en productie voor en investeert in CryoSol-World, de spin-off van de Universiteit Maastricht die de VitroJet dit jaar op de markt brengt. Meer informatie: www.demcon.nl Zilveren Kruis bespaart recordaantal wachtdagen Wie zorg nodig heeft wil graag snel en deskundig geholpen worden. Toch kan het gebeuren dat er een lange wachttijd is voor een afspraak met een specialist. In die gevallen biedt de Zorgcoach van Zilveren Kruis uitkomst. In 2019 konden verzekerden dankzij de inzet van Zorgbemiddeling in totaal 309.358 dagen eerder terecht voor zorg; nog nooit eerder werden zoveel wachtdagen bespaard. De hogere besparing in wachtdagen betekent een toename van 64% ten opzichte van 2018. Er is er evenwel slechts een lichte stijging in het aantal aanvragen voor bemiddeling. Meer informatie: https://www.zilverenkruis.nl/consumenten/zorg-regelen/wachtlijstbemiddeling 42 FMT | Februari 2020

Track & trace op de schoonmaakkar Hoe technologie de werkdruk voor OK-personeel verlaagt “Met deze nieuwe technologische toepassing zijn schoonmakers in staat het primaire proces in de OK te ondersteunen en taken over te nemen van OK-assistenten.” Sjoerd Dijkstra, zorgcategoriemanager van Hago Zorg, zegt het vol overtuiging. “Onze mensen doen de reiniging in de operatiekamer al, en track en trace zorgt ervoor dat ze ook het preparen voor de volgende operatie erbij kunnen doen.” Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn. Vakmensen in de schoonmaak, anders-geschoold dan het zorgpersoneel, die wezenlijk kunnen bijdragen aan het wegnemen van werkdruk. Toch is dit geen utopie, aldus Dijkstra en zijn collega Stephan Rendering, consultant Track & Trace. Op dit moment lopen twee pilots, één in de OK en één in het brandwondencentrum van een ziekenhuis. Op beide plekken zijn de eerste bevindingen erg goed. Kar met track & trace Onmiddellijk rijst natuurlijk de vraag: hoe dan? Rendering: “Het is een technisch verhaal, maar redelijk kort uit te leggen. Wij hebben op een bepaald moment gedacht: waarom moderne technologie niet aan onze schoonmaakkarren koppelen?” Hago Zorg ging voor de uitwerking van het idee een exclusief partnerschap aan met Intellifi, dat gespecialiseerd is in track & trace. Dit heeft zijn technologie in de karren van Hago Zorg weten te verwerken. “De techniek zorgt ervoor dat we de menselijke foutmarge kunnen elimineren”, vult Dijkstra zijn collega aan. “Je hoeft geen kennis van medische attributen te hebben. De tablet op de kar vertelt je precies welk medisch apparaat in welke OK staat en of het nog voor onderhoud uit de operatiekamer gehaald moet worden. Oftewel: wat is waar op welk moment?” Zorgen voor de zorg Hij gaat verder: “Wij hebben als lijfspreuk dat we ‘zorgen voor de zorg’. Deze ontwikkeling past daar uitstekend bij. In onze branche kampen we nog niet met chronisch personeelstekort. Dat dat in de zorg anders is, weten we allemaal. Hoe geweldig is het dan dat je met track en trace schoonmakers en OK-personeel slim, doelmatig en beter samen kunt laten werken? Of beter nog: dat schoonmakers écht kunnen bijdragen aan het proces en zo de overlopende zorgmedewerkers kunnen ontlasten.” “ De techniek zorgt ervoor dat we de menselijke foutmarge kunnen elimineren” Dat schoonmakend personeel voorraden inventariseert en bijbestelt, is in veel ziekenhuizen al redelijk ingeburgerd. Uit de lopende pilots blijkt dat track & trace een probaat middel is om nog meer praktische zaken aan hen uit te besteden. Rendering: “Nu is het vaak zo dat een OKmedewerker aan het eind van de dag of aan het begin van de ochtend langs de OK’s moet om alles in gereedheid te brengen voor de nieuwe operatiedag. Zonde van zijn of haar kostbare tijd. Onze mensen nemen die zoektocht met hulp van technologie met plezier over, waardoor het personeel in de operatiekamers zich bezig kan houden met dat waar het om draait: zorg voor patiënten. Zo brengen wij positieve impact op ieder mens in de zorg.” Voor meer informatie over track & trace en de pilots die Hago Zorg op dit moment uitvoert: sjoerd.dijkstra@hagozorg.nl.

NVTG | Voorjaarscongres 2020 Het NVTG Voorjaarscongres 2020 wordt dit jaar op woensdagavond 8 april en donderdag 9 april 2020 gehouden in eventlocatie Hart van Holland in Nijkerk. Op woensdagavond organiseert de NVTG een netwerkavond met walking diner en aansluitend een borrel. De volgende dag vindt het NVTG-congres plaats in het Theater van Hart van Holland. Netwerken, dineren, borrelen, overnachten, congres bijwonen, kennis opdoen op de bedrijvenmarkt: alles op loopafstand van elkaar. De inschrijving is open via www.nvtg.nl. T hema: Compliance van zorgvastgoed We leven in een vergrijzende samenleving die te maken heeft met krimpende budgetten, technologische vooruitgang die steeds meer mogelijk maakt, een veranderende behoefte/verwachting van zorgconsumenten en een groter wordende invloed van zorgverzekeraars. NVTG-leden zijn professionals werkzaam in zorginstellingen of bedrijven die producten of diensten leveren aan de gezondheidszorg. Hun werkzaamheden hebben betrekking op het tot stand brengen dan wel het in stand houden van technologie in zorgvoorzieningen in alle branches van de zorgsector. En zie dat maar eens compliant te doen aan alle wet- en regelgeving en eigen ambities, binnen het budget dat beschikbaar is voor deze doeleinden. De gezondheidszorg in Nederland moet kosteneffi ciënter worden. Dit dwingt professionals om samen te werken, kennis te delen en daar synergie uit te halen. Om het hoofd te bieden aan genoemde maatschappelijke trends zal de impact van technologie steeds belangrijker worden en dus ook het compliant managen van bouwgerelateerde processen. Technologie als basisfunctie voor het borgen van comfort in een gebouw, maar ook als middel voor het verlenen van adequate zorg aan patiënten en cliënten. Compliance van zorgvastgoed Het congresthema is Compliance van zorgvastgoed. Het is een onderwerp dat dicht bij de dagelijkse praktijk van de NVTG-leden ligt en dat steeds complexer wordt. Kennisdeling over best practices, onderlinge inspiratie om de zorg vooruit te helpen en het laten 44 FMT | Februari 2020 zien van eyeopeners over onbenutte mogelijkheden zijn daarbij cruciaal. In november 2019 heeft de NVTG de Call for Papers gepubliceerd, met daarin een aantal subthema’s waar deelnemers meer over moeten kunnen leren op het congres: • Inspirerende voorbeelden van compliance bij vastgoed en installaties bij een zorginstelling; • Minder regeldruk en bureaucratie om compliance aan te tonen compliant in de gezondheidszorg; • Verbetering van het technisch management binnen één zorginstelling; • Normatieve Huisvestings Component (NHC) en compliant houden van zorginfrastructuur; • Compliance borgen bij zorgvastgoed als je zelf geen juridisch eigenaar bent; • Bouwtechnisch compliant zijn, uitbesteden van diensten en toch betaalbaar houden van de zorg; • Technische gebouwfunctionaliteit in de zorgsector en CO2 -neutraal maken met de CO2 -routekaarten; • Brandveiligheid in relatie tot duurzame gebouwoptimalisatie. Kandidaat-sprekers zijn uitgedaagd om hun bijdrage te geven aan het succes van dit congres. Dagvoorzitter is Paul Iske De NVTG is verheugd te kunnen bekendmaken dat dr. ir. Paul Iske bereid is gevonden het dagvoorzitterschap op zich te nemen. Paul Iske (1961) is hoogleraar Open Innovation & Business Venturing aan de School of Business and Economics van de Universiteit Maastricht. Hij houdt zich hier vooral bezig met diensteninnovatie en sociale innovatie met als specialiteit Combinatoric Innovation. Meer informatie: www.nvtg.nl

| bedrijvenindex ADVIESBUREAU CLEANROOMS DEUREN HUISVESTING Sweegers en de Bruijn bv Europalaan 12g, 5232 BC ’s-Hertogenbosch T 088 030 7300 www.swebru.nl Ropa Systems BV Belleweg 9, 5711 DH Someren T +31 (0)493 473637 www.ropasystems.nl Vestiging Doorwerth Record Automatische Deuren B.V. Cardanuslaan 30 Postbus 67, 6865 ZH Doorwerth T 026-3399777 F 026-3399770 www.record-automatischedeuren.nl Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a, 4181 BN Waardenburg T +31 418 651 544 M +31 61066 4074 www.cadolto.nl Valstar Simonis Veraartlaan 4 2288 GM Rijswijk T 070 307 22 22 E rijswijk@valstar-simonis.nl www.valstar-simonis.nl Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a, 4181 BN Waardenburg T +31 418 651 544 M +31 61066 4074 www.cadolto.nl Vestiging Oosterhout Record/Van Nelfen Deurtechniek Houtduifstraat 6 Postbus 565, 4900 AN Oosterhout T 0162-447720 Jan Snel Medical Buildings Willeskop 94, 3417 ME Montfoort Postbus 200, 3417 ZL Montfoort T +31 (0) 348 47 90 90 www.jansnel.com GEBOUWBEHEERSYSTEEM INSTALLATEUR OK Consultancy Nederland (OKCN) Postbus 2102, 5202 CC ’s-Hertogenbosch T (0)73 62 34 381 www.okcn.nl BRANDVEILIGHEID Interflow De Stek 15, 1771 SP Wieringerwerf T (0227) 60 28 44 www.interflow.nl Sauter Building Control Nederland BV Postbus 20613, 1001 NP Amsterdam T 020 - 587 67 00 www.sauter.nl GORDIJNSTOFFEN ULC Installatietechniek b.v. Labradordreef 18 Postbus 2405 3500 GK Utrecht T +31 30 26 50 500 www.ulcgroep.nl INSPECTIES & LOGBOEKBEHEER Witlox Brandveiligheid BV Nieuwstraat 30 5491 VD Sint-Oedenrode T 0858771198 www.witlox-brandveiligheid.nl Jan Snel Medical Buildings Willeskop 94, 3417 ME Montfoort Postbus 200, 3417 ZL Montfoort T +31 (0) 348 47 90 90 www.jansnel.com Vescom Nederland B.V. Sint Jozefstraat 20, 5753 AV Deurne Postbus 70, 5750 AB Deurne T +31 493 350 767 E nederland@vescom.com www.vescom.nl DiiP BV Inspecties en logboekbeheer Hartveldseweg 34 B, 1111 BG Diemen Postbus 298, 1620AG Hoorn T 020 6680069 www.diip.nl M-Wall BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 850 18 85 00 www.mwall.nl 45

bedrijvenindex | IT & SOFTWARE Ultimo Software Solutions bv Waterweg 3 - 8071 RR Nunspeet T +31(0)341 – 423737 www.ultimo.com LUCHTBEHANDELING MEDISCHE GASSEN EN BEWAKING/MONITORING OPLEIDINGEN TPS technology BENELUX B.V. Postbus 196 2130 AD HOOFDDORP Contactpersoon E. Schrijver T +31 23 531 75 41 www.tpstechnology.nl www.tpstechnology.de Hogeschool Rotterdam G.J. de Jonghweg 4-6 3015 GG Rotterdam T 010 794 48 90 www.hogeschoolrotterdam.nl OPERATIEKAMERS Altop International: exclusief vertegenwoordiger van Euroclima Matjeskolk 23 7037 DZ Beek T 0314 67 51 10 www.euroclima.nl MEDISCHE PERSLUCHT MEDISCHE GASSEN DISTRIBUTIE SYSTEMEN Interflow De Stek 15, 1771 SP Wieringerwerf T (0227) 60 28 44 www.interflow.nl Dräger Nederland B.V. Huygensstraat 3-5, 2721 LT Zoetermeer T 079 – 344 44 888 www.draeger.com MEUBELSTOFFEN Berko Kompressoren Havenweg 14 - 6603 AS Wijchen T 024 - 641 11 11 www.berko.eu Partner van Dräger BOGE KOMPRESSOREN B.V. Spaceshuttle 8B, 3824 ML Amersfoort T +31 33 456 15 86 E benelux@boge.com www.boge.com/nl MEDISCHE GASSEN Elinex Power Solutions Wolweverstraat 15 2984 CE Ridderkerk T +31 (0)180 72 13 59 www.elinex.com Linde Healthcare Benelux De keten 7 Postbus 325, 5600 AH Eindhoven T +31 40 28 25 825 www.linde-healthcare.nl Vescom Nederland B.V. Sint Jozefstraat 20, 5753 AV Deurne Postbus 70, 5750 AB Deurne T +31 493 350 767 E nederland@vescom.com www.vescom.nl NOODSTROOM Q-bital Rob van Liefland Benelux & Nordic E robvanliefland@young-medical.com M +31 6 54 78 58 76 www.vanguardhs.com MANN+HUMMEL Vokes Air BV 1e Garnizoensdok 7 3539 JA Nieuwegein Tel 030-6868080 www.airfiltration.mann-hummel.com M-Wall BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 850 18 85 00 www.mwall.nl PERSOONSBEVEILIGING SYSTEMEN Jan Snel Medical Buildings Willeskop 94, 3417 ME Montfoort Postbus 200, 3417 ZL Montfoort T +31 (0) 348 47 90 90 www.jansnel.com Ooperon Mijkenbroek 25 4824 AA Breda T + 31 76 57 230 30 www.ooperon.nl PROJECTINRICHTING M-Projectservice BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 40 292 79 50 www.m-projectservice.nl STRALINGSWERING Cadolto Benelux BV Dorpsstraat 8a, 4181 BN Waardenburg T +31 418 651 544 M +31 61066 4074 www.cadolto.nl Tinnemans Medical Design BV Belleweg 9, 5711 DH Someren T +31 (0) 493 472399 www.4medicaldesign.com 46 FMT | Februari 2020

| bedrijvenindex STRALINGSWERING VALIDATIE VLOEREN WASMACHINES Tinnemans Medical Design BVBA Gildenstraat 41,B-2470 Retie T +32 (0) 14 717919 www.4medicaldesign.com Volg ons zusterbedrijf op twitter: @RopaSystems Cleanroom Management International The Netherlands: Luchthavenweg 81 5657 EA Eindhoven T +31 402 88 87 57 www.cmitest.com Nora fl ooring systems B.V. Belgiëstraat 14 5171 PN Kaatsheuvel T 0416-286140 www.nora.com/nl Miele Professional Postbus 166, 4130 ED Vianen T 034-73 78 884 www.miele-professional.nl E professional@miele.nl WANDBEKLEDING WANDBEKLEDING WATERBEHANDELING ZORGTECHNOLOGIE, BOUW EN INRICHTING M-Wall BV Steenoven 4C 5626 DK Eindhoven T +31 850 18 85 00 www.mwall.nl Vescom Nederland B.V. Sint Jozefstraat 20, 5753 AV Deurne Postbus 70, 5750 AB Deurne T +31 493 350 767 E nederland@vescom.com www.vescom.nl BWT nederland Coenecoop 1 2741 PG Waddinxveen E verkoop@bwtnederland.nl T +31 88 750 90 00 VAMED Nederland B.V. Orteliuslaan 897, 3521 BE Utrecht T +31 (0)30 303 64 30 www.vamed.nl Colofon NUMMER 1 FEBRUARI 2020 WWW.FMTGEZONDHEIDSZORG.NL FMT als crossmediaal platform Vakblad, informatieplatform, over actuele ontwikkelingen (cure & care) op het gebied van Facilities (realisering, onderhoud, beheer en exploitatie van zorghuisvesting en verwante facilitaire voorzieningen), Management en Technologie (medische en gebouwgebonden technologie, ICT, eHealth, artifi cial intelligence etc.). Verschijnt 7x per jaar, zowel in print als digitaal / ISSN 1873-8877 www.fmtgezondheidszorg.nl op Twitter: @FMTzorg Uitgever AcquiMedia, Henk van der Brugge Amstelwijckweg 15, 3316 BB Dordrecht Hoofdredactie Cor van Litsenburg info@fmtgezondheidszorg.nl Eindredactie Dietske van der Brugge Redactie ir. René Drost NAMCO / dr. Henk-Jan Hoekjen / prof. dr. ir. Jos Lichtenberg / prof. dr. ir. Masi Mohammadi / Wilma Schreiber / Frank van Wijck / Betty Rombout / Laura van Lith (Zorg Brandveilig) / Reneé van Litsenburg BA / ing. Henk Postema Met medewerking van o.a. NEN / TU/e / Hogeschool Arnhem en Nijmegen / IHE / KIVI Bladmanagement en advertenties Wim Boer, 0184-481042, wim@fmtgezondheidszorg.nl Henk van der Brugge, 0184-481041, henk@acquimedia.nl Vormgeving Dock35 Marketing, Maarten Molenaar Druk Damen Drukkers B.V. Abonnement € 120,- per jaar excl. BTW, biedt tevens toegang tot het digitale magazine. Buiten Nederland, binnen Europa € 145,- per jaar excl. BTW. Informeer vrijblijvend naar een collectief abonnement. Bouwen Risico’s vermijden is belangrijker dan budget Tech Technologie in het nieuwe Amphia Ziekenhuis Coverfoto Foto: Dräger, Amphia Ziekenhuis Breda Disclaimer & Copyright AcquiMedia heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. AcquiMedia, (hoofd)redactie en auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens en aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave. Het is niet toegestaan om zonder toestemming van de uitgever (incl. bronvermelding en fotocredit) beelden of artikelen uit deze uitgave over te nemen. 47 GEZONDHEIDSZORG GEZONDHEIDSZORG

Totaal OK congres & beurs 26 maart 2020 Supernova, Jaarbeurs Utrecht Binnen het thema ‘Keuzes en praktijkervaringen’ zullen toonaangevende sprekers u informeren over keuzes die binnen OK-projecten zijn of nog worden gemaakt. Wat is of wordt de impact hiervan op de werkvloer? Zijn alle keuzes van meerwaarde voor de patiëntenzorg? Als gastspreker zal Maarten Steinbuch het congres afsluiten met zijn visie op o.a. medische robotica in de OK. Een uitgebreide netwerkdag die u niet wilt missen! Het programma en de mogelijkheden tot (voor)inschrijving vindt u op de website van het congres: www.totaalok.nl www.totaalok.nl FMT Totaal OK is een gezamenlijke productie van de Block Consultant en FMT Gezondheidszorg Hoofdsponsor: GEZONDHEIDSZORG

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48

Home