Door Pieter Timmers, Forward Management Het syndroom van Hybris is bij velen nauwelijks bekend en toch is het al zo oud als de mensheid. Alexander de Grote en Lodewijk XVI zijn daar goede voorbeelden van. Vrijwel elke dag hebben de media iets te melden over het gedrag van regeringsleiders, CEO’s van multinationale ondernemingen, banken en instellingen. Maar ook de sportwereld, theater en kerk brengen mensen voort die lijden aan het syndroom. Een syndroom zo oud als de mensheid Voordat we verder op dit fenomeen ingaan moeten we weten het behelst. Wat is het begrip Hybris? Woorden als overmoed, grootheidswaanzin, geen tegenspraak dulden, overdreven trots en onbeschaamdheid vertellen al genoeg waar we mee te maken hebben. In de Griekse mythologie bestaat de godin Hybris. Zij is de personificatie van het begrip Hybris. Ze brengt haar meeste tijd onder de aardse stervelingen door. Wie zich schuldig maakt aan Hybris, wordt door de goden gestraft. De oude Grieken zagen Hybris als een ondeugd. Men wist ook toen al dat dit vaak verkeerd kon aflopen en dan grepen de goden in om erger te voorkomen. Diezelfde mythologie komt met het volgende verhaal over Icarus: ‘Daedalus, de vader van Icarus, waarschuwde zijn gevleugelde zoon om niet te hoog en dicht bij de zon te vliegen. Zijn vleugels van was zouden kunnen smelten. In zijn overmoed werd Icarus echter roekeloos; hij vloog te hoog zodat de was smolt en hij stortte in zee neer.’ Gevarenzone Wie zijn loopbaan of eigen bedrijf begint, in welke tak van sport of business dan ook, droomt van succes en het erepodium. Het verschaft status, aanzien, geld en daarmee dus macht. Je stijgt dus op de hiërarchische ladder, mensen zien tegen je op en jij hoeft steeds minder vaak verantwoording af te leggen. Je zit aan de top en wie heb je dan nog boven je? Zolang je positie gevaar loopt, ben je voorzichtig, alert en nog enigszins bescheiden. Het kan morgen over zijn. Zodra je toppositie redelijk verzekerd lijkt, word je geleidelijk aan slordiger, komt Hybris in je nabijheid en zit je in de gevarenzone. Ongetwijfeld is het ook karakterafhankelijk. Voorbeelden De politiek en het bedrijfsleven leveren de meeste voorbeelden. De Nederlandse psycholoog en communicatiewetenschapper Jaap van Ginneken behandelt in zijn boek ‘Verleidingen aan de top’ bekende internationale regeringsleiders van na de Tweede Wereldoorlog en stelt vast dat er niet zelden sprake is van het syndroom van Hybris. Van recenter datum zijn Elon Musk van Tesla en Viktor Muller van Spijker en Saab. Goede voorbeelden van mensen die zich duidelijk zichtbaar wisten te maken in de pers. Het zijn niet zomaar mensen die langdurig een toppositiebekleden, nee, er is meer aan de hand. Definities Niet elk persoon die de top bereikt, zal ten prooi aan Hybris vallen. Het woord syndroom betekent ‘een combinatie van vaak voorkomende factoren’, zoals in de Hybris. Hypomanie in combinatie met een bipolaire stoornis is er zo een. Voor de goede orde volgen hier de definities zoals vermeld in de DSM-5 (handboek voor psychologen en psychiaters): Hypomanie: lichtere vorm van overdreven opgewektheid gepaard gaande met het hebben van veel energie en optimisme. Bipolaire stoornis: stemmingsstoornis waarbij iemand zich afwisselend heel goed (manisch) en heel slecht (depressief) voelt. Overdreven positieve, maar ook overdreven negatieve berichten, worden door de Hybris met overtuiging gepresenteerd en politici, komen het bij het publiek over als ‘markante persoonlijkheden’ die de aandacht weten te trekken en overtuigingskracht hebben. Uit onderzoek, gedaan door Harvard University, blijkt dat circa 20 procent van de CEO’e van grote bedrijven lijdt aan hypomanie in combinatie met een bipolaire stoornis. In Silicon Valley ligt dit percentage hoger en is de kans groter dat het mis kan gaan. Tijdig herkennen Wat heeft het mkb en dus ook de jachtbouwsector daar aan? Het antwoord luidt: veel, maar dat geldt voor elke sector. Vooral tijdens een periode van hoogconjunctuur, waarin zakelijk succes vanzelfsprekend lijkt te worden, neemt het risico toe, maar als wie zich dat ongemak weet te besparen, genieten van het succes. Op het niveau van klanten, leveranciers en instellingen kunnen we Hybris tegenkomen. Het is dan ook belangrijk dat we ons niet mee laten voeren door de retoriek en stemmingen van personen die lijden aan het syndroom van Hybris, en ons niet in de luren laten leggen, maar het met een objectieve en nuchtere blik te aanschouwen. Bronnen: Verleidingen aan de top; Jaap van Ginneken The Hubris Syndrome; David Owen Harvard Mental Health Letter (Dec. 2010) DSM-5 23 Ploegen, eggen, zaaien en oogsten februari 2019 Foto Rens Groenendijk Foto Rens Groenendijk
24 Online Touch Home