Waterschappen Een betere waterkwaliteit past bij één van de pijlers van de Europese Green Deal: een milieu dat vrijwel vrij van toxische stoffen is. Waterschappen meten regelmatig de waterkwaliteit van de oppervlaktewateren. Duurzame ambities De combinatie van deze drie doelstellingen levert echter ook interne spanningen op. Immers, technieken voor verdergaande zuivering vragen bijna altijd om extra inzet van grondstoffen en meer verbruik van energie. De mogelijkheden voor hergebruik van grondstoffen gewonnen uit rioolwater staan onder druk door de beeldvorming dat deze grondstoffen (deels) verontreinigd kunnen zijn. Daarom wordt het rioolslib van de waterschappen verbrand, wat minder duurzaam is dan hergebruik als compost of organische stof. Volledig voldoen aan de Europese uitgangspunten voor duurzaamheid kunnen de waterschappen daarom niet alleen. En er is meer nodig dan alleen technische innovaties. Ook de maatschappij moet meebewegen. Belangrijke begrippen daarbij zijn bronaanpak en ketenaanpak. Met bronaanpak wordt bedoeld dat we zoveel mogelijk voorkomen dat milieubelastende stoffen in ons rioolwater terechtkomen. Dit maakt extra inspanningen bij het zuiveren immers niet nodig. Bron- en ketenaanpak Met ketenaanpak bedoelen we dat alle partijen die betrokken zijn bij de productie en het gebruik van milieubelastende stoffen, een steentje bijdrage aan het oplossen van het probleem. In het verlengde daarvan ligt de aanpak via ‘extended producers responsibility’ (EPR). Hiermee wordt bedoeld dat een producer van stoffen of producten verantwoordelijk blijft voor deze producten, ook als ze via consumenten bij het afval belanden. Die verantwoordelijkheid kan zich bijvoorbeeld vertalen in een gezamenlijk inzamelingsprogramma, of een financiële verwijderingsbijdrage. Voor autobanden, plastic verpakkingen en witgoed wordt dit al toegepast. Deze uitgangspunten zijn niet nieuw, maar momenteel wel actueel door de vergrote aandacht voor ‘opkomende stoffen’, zoals microplastics, nanodeeltjes, persistente stoffen als PFAS, hormoonontregelende stoffen en medicijnresten. Voor veel van deze stofgroepen weten we niet precies in welke mate ze invloed hebben op de ecologie of volksgezondheid, maar we zien wel dat ze overal opduiken en moeilijk te verwijderen zijn. Voor deze stoffen is een technologische oplossing - beter zuiveren met behulp van technieken als actieve kool, ozon, UV of membraantechnologie - natuurlijk mogelijk en soms nodig. Maar die oplossing is duur en niet duurzaam. De keuze voor een bronaanpak is lastiger, omdat daarmee de inzet van een hele reeks partijen en gedragsverandering bij de consument gevraagd wordt. Uiteindelijk is die aanpak wel duurzamer en effectiever. Watersector pakt handschoen op Inmiddels worden de principes van bronaanpak en ketenaanpak ook steeds meer vertaald naar de watersector. De ketenaanpak medicijnresten is daarvan een voorbeeld, waarin de overheid, farmacie en zorgsector samen tot bronmaatregelen komen - uiteraard met randvoorwaarde dat elke patiënt moet kunnen beschikken over de juiste medicatie. Voor een stofgroep als PFAS wordt inmiddels door veel partijen ingezien dat een brede restrictie van het gebruik van dit soort stoffen wenselijk is. De Unie van Waterschappen ziet graag dat de EPR-aanpak verder wordt uitgewerkt en zich vertaalt in consequent beleid. De vervuiler aan zet dus. De waterschappen willen hier samen met hun partners naartoe werken en dit begint bij het delen van kennis. In de Kennis Impuls Water Kwaliteit (KIWK) zijn daarom ook projecten opgenomen die alle partijen moeten helpen bij het bewerkstelligen van deze gedragsverandering. Dit betekent dat we het probleem van waterverontreiniging niet louter technisch benaderen, maar juist ook aanvliegen vanuit de bestuurskunde en gedragswetenschap. Door de ketenaanpak met verschillende ‘vervuilers’ op te zetten, ontstaan zinvolle ingrepen die uiteindelijk moeten leiden naar een effectieve bronaanpak. De waterschappen zetten dus stappen richting een structurele bron- en ketenaanpak om gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk te weren uit het milieu, waarbij inzet voor een klimaatneutraal Europa geen energie en grondstoffen kost, maar juist oplevert. Kijk voor informatie over wat de Unie van Waterschappen doet op deze onderwerpen op uvw.nl en schrijf u in voor de nieuwsbrief. WATERFORUM DECEMBER 2020 17
18 Online Touch Home