Interview ondertekend heeft. Als we de doelen niet halen, spelen we de vermoorde onschuld. Dat was bij de CO2 -doelen en bij de stikstofaanpak al zo, en zie je nu bij waterkwaliteit. Dat is ronduit hypocriet. Nederland heeft zich aan de KRW gecommitteerd en moet nu actie ondernemen. Natuurlijk zijn we een dichtbevolkt land, maar we hebben veel dieren per vierkante kilometer. Dat heeft ons veel gebracht als exportland, maar we hebben ons milieu flink vervuild. Al dat spuiten met chemicaliën heeft voor een ophoping van persistente gifstoffen in bodem- en waterleven gezorgd. De dit jaar overleden toxicoloog Henk Tennekes heeft daar altijd voor gewaarschuwd, maar door de chemiereuzen werd hij verketterd. Intussen gebeurde er niets. Nu pas ziet iedereen in dat hij eigenlijk gelijk had, maar de impact op ons ecosysteem is behoorlijk desastreus.” In een recent Kameroverleg over het mestbeleid suggereerde minister Schouten dat we in gebieden waar de KRW niet wordt gehaald, niet langer bepaalde gewassen moeten telen. Is dat een opening? “Minister Schouten wil vooral de rit uitzitten tot de verkiezingen in maart. Dit is hooguit een aanzetje voor haar opvolger. Als minister heeft ze een mooi stuk geproduceerd over kringlooplandbouw, maar het hangt van abstracties aan elkaar. Het is de hoogste tijd dat ze haar beleid concreet maakt, bijvoorbeeld door minder op dierlijke producten en meer op plantaardige teelten in te zetten. De trend in de maatschappij is immers dat steeds meer mensen vegetarisch eten. Over andere gewassen gesproken, vroeger verbouwden we in Nederland eiwitrijk lupine en koolzaad en allerlei soorten erwten. Dat zijn goede stikstofbinders en ze bevorderen een gezonde bodem en zo een schonere waterkwaliteit. Als we vijf eurocent meer betalen voor onze liter melk of onze kilo aardappelen of graan en ervoor zorgen dat dit geld direct bij de boer terechtkomt, krijgt hij meer armslag voor verbetering. Denk aan strokenteelt met verschillende gewassen op één perceel – dat is niet alleen goed voor het bodemleven en de biodiversiteit, er zijn ook minder gewasbeschermers nodig. Boeren kunnen dan veel preciezer spuiten. Koploperboeren experimenteren hier al mee. Maar het is niet de teeltmethode die de boer van zijn vader heeft geleerd. Om zo’n omslag te bewerkstelligen, hebben boeren extra middelen nodig en dat moeten we ervoor over hebben. Anders gebeurt er niets aan het terugbrengen van nutriëntenemissies en het verbeteren van de waterkwaliteit.” Zou de Europese Commissie niet in actie moeten komen met inbreukprocedures tegen landen die de KRW-doelen niet halen? “Europa valt niets te verwijten. Brussel stelt de kaders, het heet niet voor niets de Kaderrichtlijn Water. De uitvoering ligt bij de lidstaten zelf. Als er dan niets van terechtkomt, heeft de Europese Commissie niet veel tanden. Er is geen Europese politie. Dan resten alleen inbreukprocedures, maar dat instrument wordt zelden ingezet. Er is altijd sprake van een politieke context. Al vind ik dat de Europese Commissie het niet moet nalaten met rechtszaken tegen individuele lidstaten een duidelijk signaal af te geven. De EU-landen moeten de hand in eigen boezem steken. Regeringsleiders moeten zich de waterproblematiek aantrekken en samen afspraken maken om de waterkwaliteit te verbeteren. Uiteindelijk zullen de landen zelf moeten leveren. Maar ze doen niet genoeg. Eerder het omgekeerde. Om een uitweg te vinden uit de stikstofimpasse heeft minister Schouten het terugbrengen van het aantal Natura 2000-gebieden laten onderzoeken, overigens een verzoek van de CDA- en VVD-Kamerfracties. Dat is niet alleen een enorm zwaktebod, maar een totaal averechtse oplossing.” Is er een parallel met de Klimaatzaak en zou eenzelfde rechtsgang denkbaar zijn voor een betere waterkwaliteit? “Het is moeilijk om hetzelfde te doen voor andere dossiers. Voor het aanpakken van de klimaatverandering lag er een algemeen aanvaarde en wetenschappelijk geschraagde norm om de temperatuurstijging op aarde onder de twee graden te houden en de uitstoot van broeikasgassen met 25 tot 40 procent terug te dringen, uiterlijk in 2020. Als dat niet gebeurt, heeft dat nog deze eeuw zeer ernstige gevolgen, dus al voor huidige generaties. Zo’n 200 landen, waaronder Nederland, hebben deze afspraak ondertekend, nog voor Parijs, waar de doelen werden aangescherpt. Zo’n wereldwijde precieze en erkende gevaarzetting ontbreekt voor de gevolgen van een slechte waterkwaliteit. Daar zijn niet zulke afspraken over. In onze zaak konden we nadrukkelijk betogen dat we niet op de stoel van de politiek zitten. De politiek had al besloten dat klimaatverandering gevaarlijk is en de norm erkend. Ons doel was ons kabinet aan dat commitment te houden. Dat maakt dit wel een vrij uitzonderlijk dossier. Voor het aanpakken van de slechte waterkwaliteit zijn vooralsnog andere acties nodig.” Wat stelt u dan voor? “Toen wij de rechtszaak tegen de staat voerden, hebben we met een groep van 800 organisaties een 54-puntenplan gemaakt, waarmee het kabinet het CO2 -reductiedoel kan halen. We hadden daar geen enkele verplichting toe. Maar we dachten: kabinet, doe er je voordeel mee. De eerste versie had zo’n 40 punten, maar het draagvlak groeide en uit alle gaten en hoeken van de samenleving kwamen er punten bij. Een bestaand punt, namelijk het verhogen van het waterpeil in veen- en natuurgebieden, scheelt bijvoorbeeld 0,2 megaton aan broeikasgasemissies per jaar, doordat het veen niet verder uitdroogt. Daar kwam de maatregel bij om boeren te belonen, als ze het peil op hun land een paar decimeter willen ophogen. Uit de medische sector kwam er een advies bij om lachgas als partydrug te verbieden. Dat levert 0,1 megaton CO2 -reductie op. Mijn voorstel zou zijn om experts voor het verbeteren van de waterkwaliteit eenzelfde, misschien ’25-puntenplan’ op te laten stellen. Zoek daar een brede maatschappelijke coalitie bij. Doe een beroep op de creativiteit in de samenleving.” WATERFORUM DECEMBER 2020 21
22 Online Touch Home