SPECIAL 57 EVELIEN MEESTER IS TEAMMANAGER INNOVATIE EN STRATEGIE BIJ STIMULANSZ de ene methode beter, in de ander situatie de andere methode. Dat wil niet zeggen dat alles altijd kriskras door elkaar moet worden gebruikt. In het verleden werd maatwerk vaak niet toegepast omdat een onbegrensd aantal mogelijkheden de uitvoering verlamt en zorgt dat we niet kiezen. Uit een experiment bleek dat een winkel 10 keer meer jam verkocht toen ze 6 verschillende soorten aanboden, dan toe ze 24 verschillende soorten aanboden (zie Chip en Dan Heath in het boek ‘Switch’). Het is daarom belangrijk om richting te geven, bijvoorbeeld door methodieken aan te reiken en een volgorde aan te geven. Standaard wordt een praktisch toepasbare variant als de omgekeerde toets of de waardendriehoek ingezet voor alle werkprocessen. Is dat niet voldoende, omdat er bijvoorbeeld (te veel) externe partijen bij betrokken zijn en overleg met deze partijen geen effect sorteert, dan wordt overgestapt naar een zwaardere methodiek als de doorbraakmethodiek of het Landelijk Escalatieteam. We nemen een ander voorbeeld. Aïsha is net een paar maanden achttien als haar vader plotseling overlijdt. Haar moeder is al vlak na haar geboorte uit beeld verdwenen. Haar vader had een huurflat en na zijn dood blijft Aïsha daar alleen achter. Ze vraagt bijzondere bijstand aan voor de huur. Die is 750 euro per maand en dat kan ze niet betalen van haar studiefinanciering. De woningbouwvereniging houdt haar aan de twee maanden opzegtermijn, maar heeft gelijktijdig gezegd dat ze na die twee maanden echt niet kan blijven. Die twee maanden kan ze niet betalen, ze heeft geen ouders meer bij wie ze terechtkan en straks óók geen woonruimte meer. EIGEN AFWEGING Weinig gemeenten zullen geneigd zijn om woonkostentoeslag te verstrekken voor jongeren van achttien jaar die in een veel te dure woning verblijven. Door in beleid vast te leggen wat de gemeente belangrijk vindt voor haar inwoners en specifiek toe te lichten waarom het gemeentelijk beleid is zoals het is, kan de consulent een eigen afweging maken om hiervan af te wijken als dat nodig is, in lijn met de visie van de gemeente. Er zijn talloze methodieken voor het leveren van maatwerk waaronder de omgekeerde toets (Stimulansz), de waardendriehoek (Instituut voor Publieke Waarden), de doorbraakmethode (Instituut voor Publieke Waarden) en het Landelijk Escalatieteam (Programma Maatwerk en Multiprobleemhuishoudens, ministeries van BZK, J en V, OCW, SZW en VWS). Welke methode moet de gemeente nu kiezen? Het korte antwoord: kies niet. Beslis op maat wat nodig is. Met het uitsluiten van bepaalde methodes op voorhand beperkt de gemeente zich ten koste van de inwoner. In sommige situaties werkt Maatwerk is dus geen simpele methodiek om te bezuinigen, maar een principiële keuze die iets zegt over de manier waarop de (decentrale) overheid haar rol in de samenleving ziet. Dit vraagt om een zorgvuldig proces dat klein kan beginnen, maar continu aandacht en doorontwikkeling nodig heeft. Bij voorkeur op basis van een omgekeerde beleidscyclus. De organisatie bepaalt het gewenste effect, de uitvoering bepaalt mede de route daar naartoe. Hier worden verschillende instrumenten en methodieken voor aangereikt die de uitvoering kan inzetten. Daarbij wordt richting gegeven wat wanneer wordt ingezet en met welk doel. De voorbeelden uit dit artikel komen uit ‘Maatwerk in het sociaal domein’, handboek voor omgekeerd denken, werken en doen’, van Evelien Meester, dat deze week is verschenen bij uitgeverij Mediawerf. DE OMGEKEERDE TOETS Dit is een methodiek waarmee op basis van vier stappen een besluit wordt genomen. 1. Welk effect wil de inwoner bereiken? 2. Past dit onder de grondwaarden van de wetten. Ofwel, de reden dat de wet is geschreven? 3. De ethische toets. Wat zijn de effecten op korte en lange termijn, past dit bij de mogelijkheden en vaardigheden van de inwoner, is de professional zuiver in de bedoeling en past het bij de uitgangspunten van de gemeente? 4. Past dit binnen de randvoorwaarden, ofwel de geldende wet- en regelgeving. Deze methodiek combineert het juridische element met onder meer kennis van gedrag. DE DOORBRAAKMETHODE Deze methode biedt ondersteuning aan multiprobleem-huishoudens waar een teveel aan hulp en steun juist contraproductief werkt. Door dat teveel wordt de hulp niet meer begrepen. Deze methode geeft weer zicht op de uitweg, o.a. door zelfregie. Met de doorbraakmethode haal je uit de bureaucratie wat erin zit. Met als doel om het systeem zo normaal en logisch mogelijk vóór mensen te laten werken. Niet alleen mensen die hulp nodig hebben, maar ook alle andere inwoners, verzekerden, huurders die solidair zijn met een ander. De doorbraakmethode herstelt de regie, door een integrale aanpak waar het gezin met (bijvoorbeeld) schulden actief aan bijdraagt ‘ Maatwerk is een principiële keuze’ BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 47 | 2020
58 Online Touch Home