SPECIAL 39 vrijspelen, kunnen we maatwerk bieden aan mensen die digitaal minder vaardig zijn.’ De noodzaak werd niet gevoeld. Nu wel. Wat levert dat uiteindelijk op? ‘De vraag is of we voldoende vasthouden van het voordeel van het crisisgevoel. Het kwartje kan twee kanten op vallen. We kunnen terugvallen in oude patronen of nieuwe kansen grijpen. Misschien vragen economische problemen straks zo veel aandacht van het bestuur, dat het vraagstuk van digitalisering naar de achtergrond verdwijnt. Dat zou jammer zijn, omdat we kansen kunnen pakken met ontwikkelingen die al eerder zijn ingezet. In onze gemeenten hebben we bijvoorbeeld al langer een zogenaamde passantenteller. Daarmee meten we anoniem hoeveel wandelaars, fietsers, bussen, vrachtwagens en auto’s er passeren in de binnenstad. Met het oog op de anderhalvemetersamenleving kunnen we de passententeller gaan inzetten voor crowdmanagement. Ook denken we na over hoe we kennis die wordt ontwikkeld aan de Radboud Universiteit op het gebied van E-health, kunnen geCOLUMN JAN VERHAGEN ‘ De vraag is momenteel wel of we een risicogroep g enoeg bereiken’ bruiken om de economie aan te jagen in onze stad. Een aantal sectoren staat onder druk. De eerste horecabedrijven zijn al omgevallen, dus je wil ook nieuwe werkgelegenheid organiseren.’ Aan welke kant valt dat kwartje volgens u op de lange termijn? ‘Als je het aan mij vraagt, zeg ik: het is logisch om in te zetten op de mogelijkheden van digitalisering. Maar ik zit al langer in het vak. Mijn overtuiging is niet altijd de overtuiging van alle anderen. De vraag is hoe de komende maanden uitpakken. Het hangt van meer af dan van de vraag of het kan.’ Wat is er volgens u dan nog meer voor nodig? ‘Dat we blijven voelen dat het een kans is en dat het lang genoeg duurt om ons te dwingen om die kans te grijpen. Voorlopig blijven wij thuiswerken. In het begin dacht iedereen dat het voor drie weken was, daarna dat het 1 juni zou worden voordat we zouden terugkeren op kantoor. Nu weten we al dat het minstens 1 september wordt. Komen wij dit jaar überhaupt nog met z’n allen op kantoor? Voorlopig zien we dat niet gebeuren, in ieder geval niet in dezelfde mate als voorheen. We moeten als overheid ook het goede voorbeeld geven. Dat vergroot de druk om de kansen van technologie te pakken. Als de waan van de dag er weer overheen gaat, is het moeilijk voorspelbaar. Gaan bestuurders last krijgen van afrekenvragen? Dan moeten ze zich gaan verantwoorden en gaat daar de aandacht naar uit. Maar als we focussen op het samen mogelijk maken van de anderhalvemetersamenleving, samen met de inwoners, de horeca en andere ondernemers, dan zie ik het kwartje zo de goede kant op vallen.’ BIJNA ALLE Sommige financiële termen zo zijn ruim bekend dat bijna alle mensen in je werkkring die kennen. Zo’n financiële term is ‘samen trap op, trap af’. Dat betekent dat het gemeentefonds en het provinciefonds meegroeien en meekrimpen met de rijksuitgaven. Stijgen de rijksuitgaven 4 procent? Dan gaat het gemeentefonds ook 4 procent omhoog. Roep verontwaardigd ‘trap af!’ en bijna alle mensen in je werkkring weten dat je bedoelt dat de gemeenten minder geld krijgen o mdat het rijk minder uitgeeft. Het leuke van deze term is dat bijna alle mensen hem snappen. Althans, dat denken ze. Bijna alle mensen snappen hem bijna. Er zijn maar weinig mensen die weten dat ook een deel van de inkomsten van het rijk meetelt voor de groei van het gemeentefonds. Hoe meer van die inkomsten het rijk krijgt, des te lager het gemeentefonds. Dus als het rijk bijvoorbeeld meer dividend krijgt, dan gaat het gemeentefonds trap af. En er zijn nog minder mensen die weten dat niet alle rijksuitgaven meetellen. Bijna alle rijksuitgaven tellen mee, niet alle. Twee soorten rijksuitgaven tellen niet mee. Ten eerste de rijksuitgaven aan het gemeentefonds en provinciefonds zelf. En aan het btw-compensatiefonds. En dan is er nog een tweede groep rijksuitgaven die niet meetellen. Dat zijn de rijksuitgaven die buiten de kaders van de rijksbegroting vallen. Met die kaders van de rijksbegroting legt het rijk zichzelf budgetbeperkingen op. Maar die eigen kaders overtreedt het rijk vrolijk, door sommige uitgaven niet mee te tellen: de uitgaven buiten de kaders. Welke uitgaven dat zijn? Dat bepaalt het rijk zelf. En het zal toch niet, hè? Het zal toch niet dat die rijksuitgaven buiten de kaders snel toenemen? Het zal toch niet dat de gemeenten dus niet trap op meegroeien ‘ 8 miljard euro telt niet mee’ met die snel stijgende rijksuitgaven? Ik heb het voor de zekerheid even gecheckt. En jawel, hoor. In 2018 gaf het rijk 10 miljard euro uit buiten de kaders, en in 2019 18 miljard euro. 8 miljard euro stijging. Had dat trap op meegeteld, dan hadden de gemeenten bijna een miljard euro extra trap op in het gemeentefonds gekregen. In 2017 gaf het rijk 14 miljard euro uit buiten de kaders. Dus ook meerjarig bezien groeien de rijksuitgaven buiten de kaders sneller dan de rijksuitgaven binnen de kaders. Bijna alle lezers van Binnenlands Bestuur voelen zich nu zwaar bekocht. BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 24 | 2020
40 Online Touch Home