0

Bouwen in het Oosten Magazine voor bouwend Oost Nederland 25e Jaargang • no. 5 • Oktober 2017 05 In dit nummer: Eerste Pedagogisch Didactisch Diploma’s uitgereikt in Twentse installatiebranche Pagina 5 Verduurzaming gemeentewerf Dalfsen op koers Pagina 11 Groot woningbouwproject Vastbouw in Amersfoort Pagina 32

05 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 03 05 Voorwoord: “Hoopvol” Eerste Pedagogisch Didactisch Diploma’s uitgereikt in Twentse installatiebranche 09 Column KienhuisHoving: “Bouwen over de grens” Verduurzaming gemeentewerf en brandweerkazerne Dalfsen 11 14 17 19 20 22 23 26 29 Wethouder Klaas Agricola: “Door samenwerking met bedrijfsleven is veel mogelijk” Gemeentewerf Dalfsen past in streven Archetex Marktveranderingen vragen om voortdurende investeringen Positieve vooruitzichten Loonbedrijf Lindeboom Project Gemeentewerf thuiswedstrijd voor Bouwbedrijf Bongers Beschikbare ruimte wordt optimaal benut Uitdagende markt voor BOMA Staal Asbestverwijdering zonder onnodige overlast voor huurders Column Caspar Jansen: “Inspiratie. Wat is het? Waar komt het vandaan? En vooral: Hoe krijgt u het?” Bouwen in het Oosten Magazine voor bouwend Oost Nederland 25e Jaargang • no. 5 • Oktober 2017 11 32 37 39 43 44 45 47 48 51 52 56 30 Westendorp Scholten tevreden over economische ontwikkeling Nieuwbouwproject Stadskeerkring Amersfoort Industriële uitstraling passend bij het spoorverleden Gedwongen langere voorbereiding pakt goed uit Ook in Amersfoort succesvolle samenwerking Vastbouw en Theuma Prominente rol voor Bruins & Smeijers Keerkring mooie uitdaging voor Schuler Intergas 36 HR-ketel “beste uit de test” Consumentenbond Column SweetPepper : “Nul-op-de-meter? Ammehoela!” Bouwen aan company compliance Column BIM4ALL: “Datakoppeling met C-BIM Renovatie Stefanuskerk mooie uitdaging voor Wildvank Gevelspecialisten Column Jan Steggink: “Kwetsbaarheid” 5 32

Voorwoord Voorwoord Hoopvol Bij het aantreden van een nieuw kabinet kun je er de klok op gelijkzetten. Zodra de plannen voor de komende regeerperiode openbaar worden, starten vrijwel de inleidende beschietingen vanuit de oppositiepartijen. In ons land is dast een bonte verzameling van zowel links- als rechts-populistische “nee-schreeuwers”, partijen voor ouderen en dieren, milieugekkies en hier en daar nog wat splintergroeperingen. Beleefdheidshalve moet je al die hel- en verdoemenis prekende politici aanhoren, maar eenieder weet dat zo’n regeerakkoord op hoofdlijnen en beton is gegoten en dat slechts in de marge nog wat kruimels resteren. Constructievere geluiden waren eind september te horen bij Bouwend Nederland. Men meldde zelfs “opgetogen te zijn” over het besluit om de komende jaren twee miljard euro te trekken voor verbeteringen aan de i9nfrastructuur. Dat zoiets hoogst noodzakelijk is na een jarenlang beleid van schrapen en zagen werd er niet bij verteld om de sfeer niet te bederven. Niet onverstandig lijkt me, want ook toen stond de signatuur van mark Rutte onder de beslissingen. Een ander groot pluspunt wordt de verduurzaming genoemd. Een beperking van zo beetje de helft aan CO2 reductie uitstoot in 2030 mag inderdaad ambitieus genoemd worden. Critici reageerden al snel dat de meeste van die fraaie voornemens zullen worden gerealiseerd na deze kabinetsperiode en, eerlijk gezegd, heeft men daar een punt. Grote ambities aan het papier toevertrouwen , ronkende persberichten rondsturen en vervolgens maat een klein beginnetje maken is inderdaad niet al te geloofwaardig. Zeker niet in het licht bezien dat er enkele quick wins onbenut gelaten worden. Ik denk dat de energietransitie sneller zal verlopen dan de mensen achter de Haagse burelen in de gaten hebben. Het denken, ook in onze sector, is reeds drastisch veranderd. De historie laat zien dat in de slipstream hiervan de wetenschap en techniek als een soort katalysator werken. Er valt volgens de aangescherpte criteria immers geld te verdienen. En dergelijke veranderingen brengen vele malen meer tot stand dan een hap-snap beleid met hier en daar wat subsidiestromen, wat de laatste decennia doorging als beleid. We mogen ook de nabije toekomst hoopvol tegemoet zien. Gerard van Leeuwen Redactie Op de cover Op de cover v.l.n.r. Henk Bregman & Dorine Lommen Colofon Bouwen in het Oosten ISSN: 1385-7185 Uitgever: GF Uitgevers Postadres: Postbus 204, 8600 AE Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d Tel.: (0515) 429 429 Fax: (0515) 429 422 Web: www.bouweninhetoosten.nl E-mail: redactie@bouweninhetoosten.nl Redactie: Gerard van Leeuwen, Joeri van Leeuwen Eindredactie: Elly Kroese Fotografie: Henny de Mönnink, Wim van het Hoff (project Stadskeerkring) Tekstbijdrage: Jolanda Groothuis Accountmanagement: Frits Visser (06 - 533 394 89) Vormgeving & opmaak: Niels Visser Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Sandd GF Uitgevers BOUWEN IN HET OOSTEN 3 Bouwen in het Oosten Magazine voor bouwend Oost Nederland 25e Jaargang • no. 5 • Oktober 2017 05 In dit nummer: Eerste Pedagogisch Didactisch Diploma’s uitgereikt in Twentse installatiebranche Pagina 5 Verduurzaming gemeentewerf Dalfsen op koers Pagina 11 Groot woningbouwproject Vastbouw in Amersfoort Pagina 32

OTIB Primeur: Eerste Pedagogisch Didactisch Diploma’s uitgereikt aan vakmensen in de Technische installatiebranche! Op 28 september vond de drukbezochte Praktijkopleidersdag Gelderland & Overijssel plaats in Burgers Zoo in Arnhem. Feestelijk hoogtepunt was de uitreiking van het Pedagogisch Didactisch Diploma (PDD), uitgegeven door Hogeschool Windesheim, aan zeven nu officieel gediplomeerde praktijkopleiders. Zij doorliepen succesvol het pilot scholingstraject in relatie tot een nieuwe docenten- en instructeurspool. Robert-Jan de Vries van OTIB: “Hiermee krijgen de ROC’s precies in huis waar zij al zolang om vragen: vakdocenten die actuele kennis uit de technische installatiesector rechtstreeks in hun lessen kunnen inbrengen.” Primeur direct geslaagd Deze pool leidt vakmensen in de Technische installatiebranche op tot assistent-docent voor een negental technische ROC’s in Gelderland/Overijssel. Het is een primeur en sluit naadloos aan op Doekle Terpstra’s concept van de circulaire carrière. Het goede nieuws? In oktober start alweer de tweede groep met de PDDopleiding tot aankomend docent regulier beroepsonderwijs, maar nu techniekbreed! Alert antwoord op groeiend docententekort Het docententekort in de techniek stijgt alarmerend. De nieuwe docenten- en instructeurspool, met daarbinnen de recent voor het eerst uitgevoerde PDD-opleiding, is daar een alert antwoord op. Dit betreft een initiatief van OTIB, RBPI Gelderland / Overijssel, werkgevers, negen ROC’s en de overige partijen die samenwerken BOUWEN IN HET OOSTEN 5

OTIB binnen Het Platform Technische Installatiebranche-Onderwijs Gelderland Overijssel. Intensieve aanpak De eerste groep nu geslaagden is in oktober 2016 concreet gestart met het scholingstraject voor aankomend docent voor in het reguliere beroepsonderwijs. Zij kwamen tussen oktober 2016 en juni 2017 om de twee weken voor een lesmiddag/-avond op de Technicampus in Deventer bij elkaar. Plus een zestal aanvullende kennisbijeenkomsten zoals het bezoeken van een universiteit, diverse leveranciers en relevante beurzen. Alle deelnemers zijn al minimaal MBO niveau 4+ opgeleid in het reguliere beroepsonderwijs. Denk aan functies als projectleiders, servicetechnici, hogere werkvoorbereiders, assistent-bedrijfsleiders en zelfs directeuren. Tweede opleidingsronde pakt het techniekbreed aan Robert-Jan de Vries van OTIB: “Dinsdag 3 oktober startte de PDD-opleiding voor de tweede keer, maar nu vanuit de regionale samenwerking tussen de gezamenlijke O&O fondsen, techniekbreed dus. We hebben nu al vijftien deelnemers uit de metaalnijverheid, maakindustrie en technische installatiebranche. Zij blijven in dienst van hun huidige werkgever en essentieel ook in deze tweede ronde is het commitment van de negen regionale ROC’s. Die geven deze aankomend docenten voor het reguliere beroepsonderwijs de kans om 80 tot 120 vlieguren te komen maken, lopende het schooljaar. Het feit dat deze deelnemende ROC’s deze leerplekken ter beschikking stellen, is cruciaal in het PDDopleidingstraject.” Vandaag geleerd, morgen toegepast Hans Haring, projectleider scholingstraject docenten- en instructeurspool technische 6 BOUWEN IN HET OOSTEN

OTIB branches: “De eerste opleidingscyclus was een groot succes met écht enthousiaste deelnemers. Tijdens workshops op de Praktijkopleidersdag van 28 september hebben enkele deelnemers verteld over hun persoonlijke ervaringen. Vooral over hoe zij hebben geleerd om hun technische kennis over te brengen in de praktijk aan jonge mensen. Daar gaan zij van groeien, het is heel mooi dat als resultaat te zien. Het goede nieuws? Op korte termijn komen er al jongeren de arbeidsmarkt op met de door deze docenten overgebrachte ervaringen. Sommige nu geslaagde deelnemers hebben inmiddels een contract op een ROC, en geven al les, met behoud van hun dienstverband. Bij hun leerlingen zitten ook BBL’ers. Wat die vandaag leren, kunnen zij morgen al in de praktijk toepassen.” Tijdens de Praktijkopleidersdag gaf Hans een toepasselijke workshop over de hybride docent, in feite de aankomend docenten die nu als eersten zijn gediplomeerd.” Voordeel voor werkgevers Hans Haring: “Uiteraard moet je ook de medewerking hebben van de werkgevers van deze aankomend docenten. Voor deze pilot hebben we dan ook nadrukkelijk contact gezocht met werkgevers van de deelnemers en hen over dit nieuwe traject geïnformeerd. In het begin bij de pilot waren de bedrijven kritisch om hun beste mensen aan te melden. Nu zijn zij overtuigd. Waarom? Het past perfect in het motto ‘een levenlang leren’. Eveneens leveren zij een aantoonbare bijdrage aan het opleiden van hun werknemers van overmorgen. Verder krijgen zij betere en directe relaties met de omliggende ROC’s en daardoor sneller kijk op goede leerlingen. En vergeet niet: ook kunnen deze PDD-gediplomeerde docenten hun nieuwe opleidingskennis inzetten ín het bedrijf van hun werkgever!” Reactie van deelnemers aan pilot PDD-scholingstraject “De combinatie werken en lesgeven bevalt mij prima” Anco Bank is servicemonteur in de klimaattechniek bij Van Dam Technisch Beheer: “Waarom ik dit PDD scholingstraject tot praktijkopleider heb gevolgd? Op mijn werk leerde ik nieuwe jongens al het vak, dan groei je in die rol. Het leek mij uitdagend en nuttig om daar meer mee te doen. Inmiddels ben ik geslaagd en werk ik drie dagen bij Van Dam Technisch Beheer en twee dagen in het technisch onderwijs. Die combinatie bevalt mij prima!” “De tijdsinvestering? Het is te doen als je het goed bijhoudt” John Nijenhuis is KAM-coördinator bij de Loohuisgroep: “Ik verzorg de opleidingen voor de Loohuisgroep. Ik was dus al praktijkopleider. Ook gaf ik al gastlessen op onder andere het vmbo en mbo. Toen deze pilot PDD-opleiding voorbij kwam, heb ik bij OTIB gepolst of dit iets voor mij was en dat was het ook! De tijdsinvestering? Het is te doen als je het goed bijhoudt. Het is veel werk, maar als je je tijd goed besteedt, lukt het. Ik geef intern les bij de Loohuisgroep, maar nu ook op het ROC, vmbo en in het basisonderwijs. Enerzijds promotielessen en anderzijds vakinhoudelijke lessen. Bijvoorbeeld jongens die ik in het basisonderwijs heb verteld over techniek zie ik nu in ons bedrijf terug als zij vanuit het vmbo stage komen lopen.” “Het opvallendste wat ik geleerd heb? Reflectie naar jezelf, hoe je naar een groep kijkt” Mark Makkinga is al praktijkopleider bij Scania Production Zwolle: “Ik heb een drukke baan. Toch wilde ik deze opleiding graag volgen voor mijn eigen ontwikkeling. Ook ben ik heel graag bezig met mensen, daar ligt mijn passie. Ik breng graag kennis over. De kennis die ik met deze opleiding opdeed, ga ik als praktijkopleider binnen de Bedrijfsschool van Scania inzetten. Het opvallendste wat ik geleerd heb? Reflectie naar jezelf, hoe je naar een groep kijkt. Ook een stukje bevestiging van wat je al hebt aan kennis en ervaring.” BOUWEN IN HET OOSTEN 7

KienhuisHoving informeert Bouwen over de grens De Duitse economie groeit, in het bijzonder op het gebied van machinebouw, chemie en energie. Ook de bouwsector laat een sterke groei zien en biedt daardoor kansen voor Nederlandse adviesbureaus en bouwbedrijven. In 2016 was de omzet in de bouwbranche ongeveer 111 miljard euro. De verwachting is dat deze omzet dit jaar tot 115 miljard euro zal stijgen. Voor het jaar 2019 wordt zelfs een omzet van 121,5 miljard euro verwacht. Gelet op de huidige economische ontwikkeling heeft de “Hauptverband der deutschen Bauindustrie” zijn prognose recentelijk naar boven gecorrigeerd. Vooral de woningbouw en bouwprojecten van de overheid zijn verantwoordelijk voor de goede vooruitzichten in de bouwsector. Het Duitse ministerie van verkeer beoogt tot en met het jaar 2030 een bedrag van bijna 270 miljard euro uit te geven, waarvan circa 141 miljard euro bestemd is voor onderhoud en reparatie van bestaande wegen en ruim 98 miljard euro voor uitbreiding en nieuwbouw. Naast mogelijkheden kent de Duitse markt natuurlijk ook risico´s. Overheidsopdrachten worden, net als in Nederland, door middel van aanbestedingsprocedures verstrekt. Echter, anders dan in Nederland is er niet één aanbestedingswet, maar gelden er diverse Duitse wetten en verordeningen, zoals de Duitse mededingingswet (Gesetz gegen Wettbewerbsbeschränkungen), de Duitse publiekrechtelijke aanbestedingsverordening (Vergabeverordnung) en algemene voorwaarden voor de bouwbranche (VOB/A). Bij de bouw van spoorwegen kan tevens de Duitse zogenaamde “Sektorenverordnung” van toepassing zijn. Om succesvol te zijn op de Duitse markt, is het essentieel om de eigen offerte af te stemmen op deze wet- en regelgeving. Er kunnen ook risico’s ontstaan nadat de opdracht is gegund, bijvoorbeeld wanneer door gewijzigde omstandigheden meerwerk en/of een verlenging van de bouwperiode noodzakelijk is/zijn. Uiteraard moeten alle formaliteiten en termijnen in acht worden genomen om zich alle rechten voor te behouden en de aanneemsom te kunnen aanpassen. Op 1 januari 2018 treedt er in Duitsland een wetswijziging in. Aan het Duitse Burgerlijk Wetboek (BGB) wordt een nieuw hoofdstuk toegevoegd dat specifieke regelingen voor Deze column is geschreven door: Andreas Kleefisch, BAUMEISTER Rechtsanwälte Partnerschaft mbB Münster, Duitsland. Mail: kleefisch@baumeister.org Jan Raming, LL.M. (Auckland), BAUMEISTER Rechtsanwälte Partnerschaft mbB Münster, Duitsland. Mail: raming@baumeister.org 99 bouwcontracten en contracten met adviseurs bevat. Deze regelingen zijn weliswaar gebaseerd op de huidige wet- en regelgeving en rechtspraak, maar zij bevatten ook diverse afwijkingen en vernieuwingen. Zo wordt een kort geding procedure geïntroduceerd voor het beoordelen van wijzigingen en aanpassingen van de aanneemsom. Het is de vraag hoe men in de praktijk met deze wijzigingen zal omgaan en hoe rechters hierover zullen oordelen. Desondanks is het raadzaam om nu al kennis te nemen van deze nieuwe regelingen zodat risico’s zoveel mogelijk worden beperkt en men in staat is om de kansen op de Duitse markt optimaal te gebruiken. Voor meer informatie of advies kunt u contact opnemen met BAUMEISTER Rechtsanwälte in Münster, advocatenkantoor gespecialiseerd in het bouw- en aanbestedingsrecht en samenwerkingspartner van KienhuisHoving advocaten en notarissen.

Gemeentewerf Door samenwerking met bedrijfsleven is veel mogelijk Maar al te vaak staan gemeentelijke overheden en het bedrijfsleven tegenover elkaar. Cultuurverschillen, het gevoel niet serieus genomen te worden en onbegrip over traag draaiende ambtelijke molens, het roept bij de meeste mensen een blik voor herkenning op. Dat het ook anders kan bewijst de gemeente Dalfsen. Wethouder Klaas Agricola (Gemeentebelangen), die zeer binnenkort verkast naar de Friese gemeente Dantumadeel waar hij benoemd is tot burgemeester, is enthousiast over de samenwerking met het gemeentelijk bedrijfsleven. Ook het project rond de verduurzaming van de gemeentewerf en het energieneutraal maken van de brandweerkazerne is daar een voorbeeld van. Door samenwerking blijkt er veel mogelijk. “Duurzaamheid staat in de gemeente Dalfsen hoog in het vaandel”, start Agricola zijn verhaal. “Gemeentebreed zijn we betrokken bij allerlei projecten op dit gebied. Soms initiëren we bepaalde zaken, een andere keer hebben we een voorwaardenscheppend of begeleidende rol. Opvallend daarbij is wel hoe kleiner de kernen zijn waar iets wordt ondernomen, hoe groter het succes is. Het blijkt dat persoonlijke betrokkenheid in veel initiatieven een doorslaggevende rol speelt. In Nieuwleusen zijn we bijvoorbeeld betrokken bij een windenergieproject waarbij de opbrengsten direct terugvloeien naar de gemeenschap en loopt er een project dat ertoe moet leiden dat er in 2024 door sanering geen asbest meer aanwezig is dat direct verbinding heeft met de openlucht. Hierin werken we samen met onder andere boeren en andere particulieren buiten de kernen die in ruil voor die sanering een verruiming krijgen qua vergunning om woningen te Wethouder Klaas Agricola (Gemeentebelangen) BOUWEN IN HET OOSTEN 11

Gemeentewerf vergroten. Ook hier hebben we het over maatwerkoplossingen. Ook noem ik nog initiatieven op het gebied van de opvang van hemelwater dat naar vijvers wordt afgevoerd en niet het riool belast en het feit dat we hier een score hebben van 85 procent op het gebied van het scheiden van afval, dat fors bijdraagt aan de positie van Dalfsen als gemeente met de laagste woonlasten van Overijssel. Kroon op het beleid is dat we het gasloos wonen nastreven. Nieuwe ontwikkelingen op woongebied hebben “gasloos” als uitgangspunt; ook de inbreidingsprojecten.” Betrekken lokale bedrijven De verduurzaming van de gemeentewerf en het energieneutraal maken van de brandweerkazerne is dus niets meer of minder dan een logisch gevolg van het gevoerde beleid. Agricola: “Dat is zo. We hebben de raad eind vorig jaar gevraagd om een bedrag van 1,2 miljoen euro voor dit project. In het voortraject hebben we de medewerkers betrokken bij onze keuzes. Zij moeten er immers werken. Dat doen we overigens standaard hier. Als we trekkers of vrachtwagens moeten aanschaffen doen we dat ook. De aanbesteding is uiteraard volgens de officiële richtlijnen verlopen maar hebben we wel expliciet lokale bedrijven gevraagd om mee te schrijven naar de opdracht. Daarin zijn ook de drie industrieclubs betrokken. Natuurlijk loop je de kans als inschrijver naast de opdracht te grijpen. Maar je biedt als gemeente wel een eerlijke kans. Dat heeft niets met protectionisme te maken. Bedrijven uit onze gemeente verdienen voor een groot deel hun geld ook buiten de gemeentegrenzen. Het gaat echter om een faire kans. Die heeft geleid dat we in dit project alleen maar lokale spelers aan het werk hebben en dat vind ik mooi. We blijven binnen het budget en de realisatie verloopt volgens de planning. Eind van het jaar is het afgerond. Jammer genoeg maak ik dat als wethouder niet meer mee. Ik start op 1 december in Friesland.” Klaar voor de toekomst Met de afronding van dit deels renovatie en deels groot onderhoudsproject wordt een belangrijke stap gezet. Agricola: “De werf en de kazerne zijn dan klaar voor de toekomst. We kunnen dan weer een forse tijd vooruit. De geluiden vanaf de werkvloer vind ik prachtig. Er wordt nauw samengewerkt, je kunt elkaar respectvol aanspreken op elkaars vakgebied en daardoor snel beslissingen nemen. Ik ben ervan overtuigd dat alle betrokken partijen eind december de conclusie kunnen trekken dat het een geslaagd project is geweest. Dat geldt zeker voor de gemeente Dalfsen.” BOUWEN IN HET OOSTEN 13

Gemeentewerf Gemeentewerf Dalfsen past in streven Archetex In oktober 2016 stemde de gemeenteraad van Dalfsen in met het voorstel van het college om middelen beschikbaar te stellen voor de verbouw, groot onderhoud en verduurzaming van de gemeentewerf en brandweerkazerne in Dalfsen. Hierna startte men de zoektocht naar een geschikte architect. Vier lokale partijen werd gevraagd een aanbieding te doen waarbij onder meer is beoordeeld op duurzaamheid, prijs en kwaliteit. Het in Lemelerveld gevestigde ingenieurs- en adviesbureau Archetex B.V won de aanbesteding. Het vernieuwde gebouw wordt volgens planning eind 2017 opgeleverd. De architecten en tekenbureaus die meededen met de aanbesteding werden beoordeeld op diverse onderdelen. De visie op duurzaamheid, prijs-kwaliteitverhouding, materiaalkeuze, (her)gebruik van materialen en de visie op de (adviseurs)rol in de projectgroep waren belangrijke beoordelingscriteria. Archetex scoorde goed op elk punt. Woordvoerder Erik Veldkamp van Archetex, die na 28 jaar als Hoofd Bedrijfsbureau werkzaam was bij een landelijk opererend architectenbureau en nu al enkele jaren werkzaam bij Archetex directeur-eigenaar, licht toe: “In samenwerking met de projectgroep vanuit de gemeente en brandweer hebben wij het ontwerp en het bouwbestek voor onze rekening genomen. Als alles volgens plan verloopt, wordt eind dit jaar de van binnen en buiten vernieuwde, duurzame, gemeentewerf en brandweerkazerne opgeleverd. Het dak wordt voorzien van zonnepanelen. We hebben in het aankomende ontwerpproces gekeken naar extra duurzame maatregelen, zodat het gebouw zo duurzaam mogelijk wordt. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar het reduceren van energiekosten en CO2-uitstoot, maar wordt bijvoorbeeld ook mogelijk hergebruik van bestaande materialen onderzocht.” Vier onderdelen In concreto bestond de vraagstelling in de prijsvraag uit vier onderdelen • Verbouw van het deel van de gemeentewerf in het hoofdgebouw en clusteren van bij elkaar horende functies: - Kantoren, vergaderruimte, kleeden wasruimte, sanitaire ruimten, kantoorfunctie en bijeenkomst functie - werkplaatsen en stallingsruimten. 14 BOUWEN IN HET OOSTEN

Gemeentewerf • Uitwerken groot onderhoud aan het hoofdgebouw: - vervangen stalen gevel en dak beplatingen - vervangen overheaddeuren - uitvoeren binnen- en buitenschilderwerkzaamheden • Verduurzamen van het hoofdgebouw - energie en gasloos maken - aanbrengen zonnepanelen - extra isolatie aanbrengen gevelonderdelen - beglazing vernieuwen -kierdichting en luchtdichte aansluitingen • Aanpassen in de buitenruimte: - extra vak bijloods - extra wasstraat - verplaatsen groenbunker en herinrichting terrein Passend Erik Veldkamp is blij met de opdracht van de gemeente. “Een project als deze past uitstekend in onze visie. Die gaat uit van een ontwikkeling die steeds meer in de richting gaat van de utiliteitssector. Advisering over kantoren, bedrijfshallen en dergelijke. Met name daarin zien we toekomstperspectieven. Een ander speerpunt is om ons meer te profileren in de regio, zeg maar de driehoek Zwolle- EnschedeDeventer.” Zonnepanelen dak gemeentewerf Onderdeel van de renovatie van de gemeentewerf in Dalfsen is het aanbrengen van 231 zonnepanelen voor het eigen energieverbruik. Het dak biedt echter ruimte voor nog 465 extra zonnepanelen, waarmee het totale aantal panelen 696 stuks bedraagt. De energie uit de 465 extra panelen hebben een geschatte jaarlijkse opbrengst van 120 mWh aan duurzame energie. De extra opgewekte stroom wordt terug geleverd aan het landelijke netwerk tegen de dan geldende tarieven. De geschatte hoeveelheid duurzame stroom is voldoende voor circa 30 a 40 huishoudens. Deze oplossing past binnen het gemeentelijk duurzaamheidsbeleid. Want met de gemeentelijke ambitie ‘Energie in Balans’ behoort meer duurzame energieopwekking tot de doelstelling. Voor een gezond financieel rendement is SDE-subsidie noodzakelijk (Stimulering Duurzame Energieopwekking). BOUWEN IN HET OOSTEN 15

Gemeentewerf Marktveranderingen vragen om voortdurende investeringen Installatiebedrijf Morrenhof Jansen uit Dalfsen raakte volgens algemeen directeur Erdy Jansen betrokken bij het project via de bestaande kanalen met opdrachtgever gemeente Dalfsen. “Het project is bij ons binnengekomen via onze contacten bij de gemeente. Het is een opdracht die ons op het lijf geschreven is. Voor ons behelst het project alle E(lectra) en W(ater) voorzieningen aanleggen. Bijzonder is dat er wordt gestreefd naar duurzaamheid door de aanleg van een warmte-terugwin installatie, een pellet kachel, vloerverwarming en zonnepanelen. Morrenhof Jansen heeft ruime ervaring met dit soort projecten. De keuze voor de pellet kachel vraagt nog wel om een aantal specifieke keuzes, met name ten aanzien van de wijze waarop het hout (pellets) in de kachel worden gebracht. We verwachten geen echt complexe situaties. In principe werken wij volledig conform bestek, maar uiteraard zullen we desgewenst advies uitbrengen op specifieke onderdelen. Belangrijk voordeel is het feit dat het pand dicht is, waardoor onze monteurs niet afhankelijk zijn van het weer.” Goede verwachting “Door de aantrekkende economie wordt er momenteel weer veel gebouwd en gerenoveerd”, vertelt Erdy Jansen. “Ook bij ons is daardoor de orderportefeuille voor de komende maanden goed gevuld. Met name door alle aandacht voor duurzaamheid (energieneutraal bouwen, gasloze wijken, asbestverwijdering etc.) is onze verwachting van de markt goed, zowel op het gebied van woningbouw als utiliteit. Dit vraagt om voortdurende investeringen in onze mensen en materieel.” Morrenhof-Jansen is begonnen in 1980 als een tweemansbedrijf in regio Dalfsen, gericht op electra en keukenmontage. Al snel werden de eerste medewerkers aangenomen en in 1984 werd er verhuisd naar de Kampmansweg in Dalfsen. Vanaf 1984 richten wij ons als totaalinstallateur binnen zowel woningbouw als utiliteit op elektra, gas, water, sanitair, koeling en verwarming. De afgelopen jaren is dit verder uitgebreid met het ontwerp, aanleg en onderhoud van o.a. zonnepanelen, airco’s, warmtepompen, beveiligingssystemen, camerasystemen en regelinstallaties etc. Daarnaast is er een 24-uurs service, gericht op service en onderhoud. In 1993 wordt door Morrenhof-Jansen als eerste bedrijf in Overijssel het waarborgcertificaat behaald. In 1998 volgt het VCA certificaat. Tevens beschikken wij over onder meer STEK-erkenning en het BRL 6000 certificaat. Anno 2017 is Morrenhof Jansen een totaalinstallateur met circa 150 medewerkers. Vanuit drie vestigingen bedient men klanten in Oost en Midden Nederland. BOUWEN IN HET OOSTEN 17

Gemeentewerf Positieve vooruitzichten Loonbedrijf Lindeboom In het project in Dalfsen is een belangrijke rol weggelegd voor Loonbedrijf Lindeboom v.o.f. dat door goede relatie Bouwbedrijf Bongers b.v. betrokken werd bij de renovatie- en onderhoudsopdracht aan de gemeentewerf. Calculator/ werkvoorbereider Robbin van Lenthe: “We hebben diverse disciplines van ons bedrijf ingezet. Het werk bestaat uit het compleet slopen van de oude kantoren binnen de gemeentewerf, waarvoor we met kleinschalig materiaal, namelijk twee minikranen en een minishovel, konden inzetten. Maar ook het afbreken van de berging met een zolder. Alle afvalscheidingen en afvoeren met containers behoort tot het takenpakket. Tevens verzorgen we het uitgraven ten behoeve van de nieuwe kantoren. Die moest dieper worden voor de vloerverwarming en isolatie. Tenslotte is er nog het plaatsen en aansluiten van voor een olie/vetafscheider voor r het een olie/vetafscheider v nieuwe wasplaats voor schoonmaken van het m van de Gemeente Dalfs materiaal fsen, met een mobiele kraan+draai-kantelstuk en de aanpassing van het riool voor de hemelwaterafvoer. Die verleggen we namelijk. In onze ogen was de verbouwing van de gemeentewerf zeker nodig, aangezien er niet veel ruimte was en het pand wat verouderd is. Wat betreft het ontwerp lijkt me het gunstig voor de werknemers. Dat alles energieneutraal wordt is uiteraard altijd positief. Vermeldenswaard is ook dat er goed overleg geweest met zowel bouwbedrijf Bongers als met de Gemeente Dalfsen. Van te voren is er een duidelijk werkoverleg geweest en dat zie je in de uitvoering terug.” Volgens van Lenthe ziet de toekomst voor het twintig mensen tellende en in 1988 opgerichte bedrijf er goed uit. “Er staan enkele grotere projecten op de planning. Momenteel zijn we onder andere bezig in opdracht van busmaatschappij South West Tours, eveneens uit Dalfsen, waar we onder meer zevenduizend vierkante meter klinkers leveren en machinaal plaatsen. Voor volgend jaar staat ok aleer het nodige grond-,d tt lk d-, straat- en sloopwerk op het progogramma. Kortom, positieve vooruitzizichten.” BOUWEN IN HET OOSTEN 19

Gemeentewerf Project Gemeentewerf thuiswedstrijd voor Bouwbedrijf Bongers Bouwbedrijf Bongers B.V. is een middelgrote bouwonderneming uit Dalfsen. Het bedrijf werkt zowel voor bedrijven, particulieren en overheden. Bouwbedrijf Bongers b.v. won de aanbesteding in het kader van de verduurzaming van de gemeentewerf en de brandweerkazerne in Dalfsen. Directeur- eigenaar Gert van Marle vertelt dat naast zijn bedrijf nog twee andere aannemers deelnamen aan de aanbesteding. “Als plaatselijke aannemer met duurzaamheid hoog in het vaandel waren we al een goede bekende van de gemeente. Men weet wat men aan ons heeft. Omdat het werk vanuit de aanbesteding komt was er relatief weinig ruimte voor eigen inbreng in dit project. Uiteraard geldt, net als bij al onze andere werken, dat er wel geluisterd word naar adviezen en het mooie is dat kennis vanaf de werkvloer goed te delen is met de theoretische kennis van anderen. Het vervolgens gezamenlijk ingoed overleg uitvoeren geeft een ieder telkenmale weer een goed gevoel. Tot nu toe verloopt de opdracht voor ons soepel. We hebben nog geen echte tegenvallers gehad.” Het door Freek Bongers in 1975 opgerichte en in 2010 door Gert van Marle gekochte bouwbedrijf wordt volgens de eigenaar “gekenmerkt door een no nonsens mentaliteit. We hebben voorts een platte organisatie>. We zien |Noord Oost Nederland als ons werkgebied We rekenen Almere als ons meest zuidwestelijk gelegen werkgebied. 20 BOUWEN IN HET OOSTEN

Gemeentewerf Opdrachtgevers zijn onder meer projectontwikkelaars en particulieren. Daarnaast ontwikkelen we ook zelf en hebben we eigen grondposities. We hebben zestig mensen in vaste dient en daarnaast is er dagelijks een zelfde aantal onderaannemers voor ons aan het werk dus totaal ca. 120 man voor ons bedrijf aan het werk” Positief Gert van Marle ziet de toekomst positief in. “We zijn tevreden over de huidige ontwikkelingen. Tijdens de recessie hebben we ons goed staande weten te houden. Bij de particuliere opdrachtgevers hebben we veel opdrachten gescoord door gelijk met 3D tekenwerk een goed en reëel beeld te geven van de te bouwen woningen. Veelal gaf dit dan ook de doorslag om aan ons de opdracht te verstrekken. Het toegenomen vertrouwen in de markt, gecombineerd met onze werkwijze zorgt ervoor dat we optimistisch gestemd zijn.” Dat duurzaamheid hoog in het vaandel staat is ook te merken aan het veelal al gasloos bouwen door bouwbedrijf Bongers b.v. . Zo zijn er al meer dan honderd woningen op deze manier gebouwd. meestal werd er gekozen voor aardwarmte pompen, maar ook de luchtwarmte pompen worden steeds vaker toegepast. Gasloos? Wij zijn er klaar voor!! BOUWEN IN HET OOSTEN 21

Gemeentewerf Beschikbare ruimte wordt optimaal benut Voor ALM Afbouwgroep uit Zwolle kwam de verduurzaming van de gemeentewerf in Dalfsen in de picture via een offerteaanvraag van de hoofdaannemer. Verkoper binnendienst Rob Winkels: “Bouwbedrijf Bongers is een goede relatie van ons waar we vaker werkzaamheden voor verrichten. In dit project leveren we ongeveer 340 vierkante meter metal stud scheidingswanden en 200 vierkante meter metal stud voorzetwanden ten behoeve van een betere gevelisolatie. De wanden zijn uitgevoerd met gipsvezelplaten. Deze hebben een betere stootvastheid dan standaard gipsplaten. Ook het stukadoorswerk van de metal stud wanden en de levering en montage van 220 vierkante meter systeemplafonds maken deel uit van de opdracht. De productkeuze is voorgeschreven door een adviesbureau. Het ontwerp is netjes en praktisch. In onze ogen wordt de beschikbare ruimte optimaal benut. Aantrekkende markt Volgens Rob Winkels ziet de toekomst van |ALM Afbouwgroep er rooskleurig uit. “We merken dat de markt weer aantrekt. We krijgen veel offerteaanvragen binnen en hebben interessante projecten gescoord. Inmiddels zijn er ook al een aantal voor volgend jaar in portefeuille. Dat is een goed signaal, want doorgaans kunnen we niet veel verder vooruit kijken dan twee, hooguit drie maanden!”

Gemeentewerf Uitdagende markt voor BOMA Staalbouw Boma Staalbouw B.V. is een bedrijf dat sinds 1968 werkzaam is in de landbouwmechanisatie en staalbouw en is gespecialiseerd in het ontwerpen, vervaardigen en monteren van staalconstructies en dak- en wandsystemen, zowel in de industriële als agrarische sector. Dit alles gebeurt in opdracht van of in samenwerking met aannemers en bouwbedrijven. Er zijn een kleine zeventig mensen werkzaam bij het Mariënbergse bedrijf. Calculator Albert Oosterhoff licht toe: ”Naast de genoemde activiteiten zijn wij ook sterk in klein constructiewerk, machinebouw, knip- en zetwerk en onderhoudswerkzaamheden. Het project van de verduurzaming van de gemeentewerf in Dalfsen kwam via de gebruikelijke weg in beeld bij Boma Staalbouw. Oosterhoff: “Wij kregen een offerteaanvraag van Bouwbedrijf Bongers B.V. Dit is een opdrachtgever waar wij vaker voor werken. De werkzaamheden voor ons betreffen het renoveren van de gemeentewerf en de brandweerkazerne. Dit houdt in onder andere het aanpassen van de staalconstructie ten behoeve van het aanbrengen van extra ramen en deuren, het daktoetredingsluik enzovoort. Daarnaast wordt circa 1880 m² dak- en 510 m² gevelbeplating vervangen. Het dak wordt uitgevoerd met sandwichelementen met een dikte van 100/135 mm. (Rc waarde van 4,93 m²K/W). De gevels worden uitgevoerd met een 40/915 mm. profielplaat. Daarnaast vindt er nog een uitbreiding van een bijloods plaats. De piekbelasting viel in week 43 met het demonteren van het staaldak en het hermonteren van de nieuwe sandwich dakpanelen met een veel hogere isolatiewaarde. Ontwerp Het ontwerp is er op gericht om het gebouw energieneutraal te krijgen. Dit is natuurlijk een goede ontwikkeling. Hiervoor is wel een betere isolatiewaarde nodig. Vandaar een dak met een Rc-waarde van 4,93 m²K/W. Daarnaast was de beplating ook aan vervanging toe. Tevens is er gedacht aan veiligheid door middel van een daktoetredingsluik in combinatie met een valbeveiliging van Eurosafe Solutions. Een en ander is voortijdig al uitgewerkt door Archetex adviseurs & ingenieurs, dus kunnen wij werken volgens bestek en tekeningen. Details worden wel samen met Archetex bedacht en ingevuld. Het project verloopt soepel. Een tegenvaller was echter dat bestaande lichtkoepels gedemonteerd en later terug geplaatst worden in verband met hoogteverschil en nieuw zetwerk.” Volgens Albert Oosterhoff merkt Boma Staalbouw duidelijk dat de economie zich in een opwaartse flow bevindt. “De huidige markt is het laatste half jaar behoorlijk aangetrokken, dat is veel meer werk en dit is gunstig. Maar elk voordeel heeft ook zijn nadeel. De materiaalprijzen zijn sterk gestegen en het wordt moeilijk vakmensen te vinden voor de groeiende markt. Er zijn nog uitdagingen voldoende.” BOUWEN IN HET OOSTEN 23

De Kasbah Asbestverwijdering zonder onnodige overlast voor huurders “De Kasbah” is een opvallend complex van paalwoningen in het Overijsselse Hengelo. Het ontwerp van de 184 huurwoningen op betonnen kolommen is van de bekende Amsterdamse architect Piet Blom. Het complex uit 1973 staat op de gemeentelijke monumentenlijst en is in handen van woningcorporatie Welbions. In 2013 heeft Welbions een asbest bezit inventarisatie gedaan. Het was daarom bij Welbions en de Kasbahbewoners reeds bekend dat er asbesthoudende materialen verwerkt waren in de Kasbah. De corporatie is voornemens om in 2018 groot onderhoud uit te voeren aan deze woningen. Daar voorafgaand is de corporatie verplicht om eerst onderzoek te doen naar de aanwezigheid van asbest in alle 184 woningen. Door: Jolanda Groothuis Stefan Brilhuis is Senior Projectleider Vastgoed binnen Woningbouwcorporatie Welbions. en Arvan van Wijk, accountmanager bij asbestspecialist Man & Mach 26 BOUWEN IN HET OOSTEN

De Kasbah Stefan Brilhuis is Senior Projectleider Vastgoed binnen Woningbouwcorporatie Welbions. Samen met Arvan van Wijk, accountmanager bij asbestspecialist Man & Mach maakt hij een ronde door een ‘Kasbah-woning’ waar momenteel asbest gesaneerd wordt. Er wordt een asbesthoudend paneel achter een radiator verwijderd door middel van MiniContainment. “Bewoners kunnen gewoon thuisblijven tijdens de sanerings werkzaamheden” Het is een nieuwe werkmethode waardoor de huurders niet meer hele kamers uit moeten ruimen of hun huis moeten verlaten. Ook mannen in witte pakken komen er niet aan te pas. Optimaal plan Stefan Brilhuis legt uit dat in alle woningen asbest werd aangetroffen. “Wij weten uit ervaring dat bewoners zich zorgen maken over asbest. Daarom hebben wij hen persoonlijk benaderd. Tijdens de asbestinventarisatie, uitgevoerd door RPS, heb ik of een collega samen met de inventariseerder de woningen bezocht. Direct na afloop van de inventarisatie werden de bewoners medegedeeld waar het asbesthoudend materiaal zich bevindt. Bovendien werden er asbestmeterkastkaarten afgegeven en zijn de bewoners op de hoogte gesteld wat ze wel en niet moeten doen. Een arbeidsintensief traject maar het werkt wel. De bewoners bestookten ons direct met vragen die we ter plaatse konden beantwoorden. Samen met RPS (asbest adviesbureau) heeft Welbions daarna gezocht naar een manier van saneren die voor de bewoners veilig is en zo weinig mogelijk overlast geeft. Diverse proefsaneringen hebben geleid tot een optimaal plan.” Praktische voordelen Medio september begon asbestspecialist Man & Mach met het saneren van de eerste woningen. Arvan van Wijk: “Dit vindt plaats middels een nieuwe methode; MiniContainment. Dankzij deze nieuwe innovatie kunnen bewoners gewoon thuisblijven tijdens de sanering. Bij een MiniContainment wordt een klein doorzichtig frame over het te saneren object geplaatst. Via handschoenopeningen kunnen onze specialisten hun werk doen zonder dat zij blootgesteld worden aan vrijkomende asbestvezels. Mens en bron worden gescheiden. Gelaatsmaskers of beschermende kleding zijn niet meer nodig. Uitgezonderd veiligheidshandschoenen en eventuele helmen hoeven onze specialisten geen beschermende kleding en BOUWEN IN HET OOSTEN 27

De Kasbah adembescherming te dragen. Naast praktische voordelen zoals beter zicht, biedt dit ook veel Arbo-technische voordelen. Zo dienen asbestsaneerders bij gebruik van adembescherming voor hun eigen gezondheid elke twee uur een verplichte pauze in te lassen. Dit is niet nodig bij gebruik van een MiniContainment. Ook een decontaminatie-unit en watermanagementsysteem zijn overbodig. De overlast is daardoor minimaal. Man & Mach heeft doelgericht geïnvesteerd in MiniContainment. Juist met projecten zoals deze zien we de voordelen ervan en merken we dat zowel opdrachtgever als bewoner content zijn met de manier van werken.” In breedte te variëren Dikwijls kunnen de deconataminatie-unit en onderdrukmachines niet in dezelfde ruimte geplaatst worden als waar de sanering moet plaatsvinden. Hierdoor moet er in veel situaties een halve woning leeg geruimd, afgeplakt, afgesloten en in onderdruk gebracht worden om veilig te kunnen saneren. Zelfs als het gaat om een kleinschalig te saneren asbesthoudend object. Bij een MiniContainment is dat niet nodig. De minimale afmeting ervan bedraagt 0,5m x 0,3m x 0,5m (lxbxh). Rondom een MiniContainment heeft een medewerker nog circa een meter ruimte nodig om zelf te kunnen bewegen of om bijvoorbeeld een stofzuiger en de onderdrukregistratie neer te zetten. Standaard zijn MiniContainments tussen de 0,5 en 2 meter breed. MiniContainmanets kunnen aan elkaar gekoppeld worden, waardoor eenvoudig in breedte gevarieerd kan worden. Volgens planning Stefan Brilhuis zegt deze nieuwe methode een uitkomst te vinden. “De bewoners hoeven niet zoals voorheen hun hele kamer leeg te ruimen, maar slechts een meter rond de werkplek waar de kast komt te staan. De asbestsaneerders kunnen daardoor snel aan de slag. En, doordat beschermende kleding en een decontaminatie-unit niet vereist zijn levert het, zowel tijdens de voorbereiding als de uitvoering, een behoorlijke tijdwinst op. Bovendien zijn de bewoners erg blij met de minimale overlast. Man & Mach streeft ernaar vier woningen per week op te leveren. Momenteel wordt er keurig volgens de planning gewerkt. Volgend jaar bouwvak hopen we dat alle woningen asbestvrij zijn en de plannen voor groot onderhoud uitgevoerd kunnen worden. Begin 2018 willen we starten met de grootonderhoudswerkzaamheden. Bewoners worden dan in de gelegenheid gesteld om de badkamer, het toilet en de keuken te moderniseren. Ook worden cv-ketels vervangen en er gewerkt aan het verbeteren van de brandveiligheid van het complex. Voor het uitvoeren van deze werkzaamheden zijn we in gesprek met de Hegemanbouwgroep.” 28 BOUWEN IN HET OOSTEN

Vinden, binden en verbinden van vraag en aanbod door Haldu Groep tussen werkgevers en vakmensen in de bouw, techniek en automotive. 100% gecertifi ceerd, 100% begeleid en vooral: 100% professioneel & persoonlijk. Dat is ook wat Caspar Jansen, directeur en mede-eigenaar van Haldu Groep doet in deze rubriek. Het professioneel belichten van dearbeidsmarkt,maar wel persoonlijk. Serieus maar ook gelardeerd met een knipoog, geïllustreerd met cases uit de praktijk van alledag. Inspiratie. Wat is het? Waar komt het vandaan? En vooral: hoe kríjgt u het? Schrijven vind ik leuk. Een van de redenen waarom ik met inbegrip van een korte sabbaƽcal al jaren voor u schrijf. En die behoeŪe om mij tot u te richten met acƽverende boodschappen neemt alleen maar toe. Naast deze column in Bouw in het Oosten, plaats ik bijvoorbeeld ook regelmaƽg blogs. Zoals via LinkedIn en op de website van Haldu Groep. Natuurlijk om traffic te genereren via deze media maar ook omdat ik het leuk vind om met onze taal bezig te zijn. Onlangs probeerde ik in een blog de vinger te leggen op één van de grote mysteries in mijn leven: inspiraƽe. Onderaan deze column geef ik u de link naar die blog. Maar eerst wil ik geïnspireerd in deze column uw aandacht vangen én vasthouden voor hetzelfde onderwerp. Iets in het leven moet je aan de gang houden. En het is verrassend om te ontdekken hoe mensen hierin kunnen verschillen. Zo zijn er mensen die elke werkdag doorkomen met het vooruitzicht op hun pensioen. Ook ken ik fantasƽsche mensen die door de week voortdurend dromen over de zaterdagmiddagwedstrijd van hun lokale club. Het inspireert hen om alle andere dagelijkse sleurzaken door te komen en voor lief te nemen. Inzet + beloning = geforceerde inspiraƽe Begrijpt u waar ik heen wil? Veel mensen ‘komen iets door’ omdat er iets leuks is wat als beloning op hen wacht. Dát is hun inspiraƽe en ik respecteer iedereen daar om. Eerlijk is eerlijk: zelf heb ik dat ook wel. Een belletje van thuis ƽjdens een drukke werkdag dat er ’s avonds een heerlijk bord met bloemkool en een Hollandse gehaktbal op mij wacht, geeŪ mij de rest van die middag vleugels! De aloude connecƽe tussen inzet en beloning leidt tot inspiraƽe voor veel stervelingen, dus ook voor mij. Maar, met alle respect, het is toch wel een soort geforceerde inspiraƽe. Leuk vinden wat je doet = echte inspiraƽe Want wat ik inmiddels heb ontdekt in mijn drukke leventje, is dat het nóg leuker is om inspiraƽe te krijgen van iets wat je nú doet, dan inspiraƽe krijgen van een uitgestelde beloning. Slaag je erin die koppeling tussen beloning en inspiraƽe te doorbreken, dan ziet het leven er ineens nog posiƽever uit. Want je doet gewoon voortdurend wat je leuk vindt en je dus inspireert. De kunst daarbij is om ook in je verplichte dagelijkse acƽviteiten een bepaald soort bezieling te leggen en te vinden. En zakelijk en privé lopen daarbij gewoon door elkaar heen. Geen probleem. Inspiraƽe in de vorm van adrenaline: EPO die mág! Onlangs deed ik iets wat ik onvoorstelbaar leuk vond en wat mij een boost adrenaline gaf waarmee ik elke Russische atleet mijlenver achter mij zou hebben gelaten ƽjdens de Olympische Spelen. Zeg maar: EPO die mág. Collega-ondernemer Kees de Jong van het MKB plaƼorm de Groeifactor interviewde mij. In een echte studio, met microfoon én de insteek van zijn zijde om geen genoegen te nemen met halve antwoorden. Hij vroeg mij het hemd van mijn lijf en vroeg vooral met interesse dóór. Zoals over de worstelingen die ik als ondernemer heb met dilemma’s als leiderschap, mijn omgang met medewerkers, de bedrijfsstrategie, financiën, sales en meer. We hebben gepraat over successen, maar nog veel meer over teleurstellingen en hoe ik daar ben uit gekomen. Hoe ben ik vbegonnen op het glibberige pad van ondernemerschap? Wat kwam ik allemaal op mijn weg tegen? En hoe gaat het nu met Haldu Groep sinds de fusie in 2010? Maar vooral ook hoe ik de toekomst zie. Kortom, Kees heeŪ mij een replay laten zien van hoe het de afgelopen 14 jaar met mij en mijn organisaƽe is gegaan. Een confronterende terugblik, maar wel erg leuk. Ik durf zelfs te stellen…inspirerend! Helemaal voor mij en hopelijk voor u als luisteraar. Want deze opname kunt u binnenkort zelf afluisteren en checken of het klopt wat ik hier allemaal beweer. Leren en inspireren: het rijmt niet voor niets Het is leuk om naar de verhalen van andere mensen te luisteren, het geeŪ je vleugels en het vormt je. Het helpt je misschien om niet in diezelfde valkuilen te storten, maar er gewoon onbekommerd over heen te springen. Mijn devies? Blijf luisteren en leren, dan kun je inspireren op een manier waarop andere mensen en vooral start ups, dus jong en oud, wellicht betere ondernemers worden. En ook: haal inspiraƽe uit de kleinste, dagelijkse dingen. Het hoeŪ niet alƽjd mega en groots te zijn maar het draagt er wel in belangrijke mate toe bij dat ik mijn doelstellingen behaal, privé én zakelijk! Als ik ergens inspiraƽe van krijg, dan is het wel van andere mensen! Ik beloofde u de link naar mijn eerdere blog over inspiraƽe. Die leest u via www.haldugroep.nl/dissertaƽe-inspiraƽe-gaat-mee. En hier geef ik u de link naar mijn interview met Kees de Jong van de Groeifactor www.mkb-brandstof.nl/groeifactor welke rond 11 oktober aanstaande zal worden gepubliceerd. Neem voor dit maar ook voor inspirerende verhalen van andere ondernemers vooral even de ƽjd. En inspireren mijn woorden u? Laat het mij weten. Want als ik ergens inspiraƽe van krijg, dan is het wel van andere mensen! Communiceren en inspireren dus. En weet u wat? We kunnen het allemaal leren. Caspar Jansen

ITC Westendorp Scholten tevreden over economische ontwikkeling Eind oktober hoopt het Nijverdalse Westendorp Scholten hun aandeel aan het renovatieproject van het ITC Hotel aan de Boulevard 1945 in Enschede af te ronden. Volgens Enrico Nieuwenhuis van het bedrijf is men dan ruim tien weken actief geweest. “Het betreft betonrenovatiewerk en het aanbrengen van coatings in zowel het trappenhuis als de balkonvloeren aan één gevel. Ook hebben we op kleine schaal kitwerk uitgevoerd bij dilataties en aanhechtingen. Het werd overigens echt tijd voor renovatie. Het schijnt dat er af en toe al betonresten naar beneden vielen. In de periode 2014-2015 hebben we de eerste twee gevels ook op een vrijwel identieke wijze behandeld. Overigens met dezelfde medewerkers als nu. Voor onze jongens was het dus bekend terrein. 30 BOUWEN IN HET OOSTEN

ITC De opdracht, verleend via Dura Vermeer dat voor eigenaar UT het project coördineerde, werd in nauwe samenwerking met Schildersbedrijf Gebr. van der Geest gerealiseerd. Nieuwenhuis: “We werken vaker samen en dat verloopt zeer prettig. Als het zo uitkomt helpen we elkaar. Ons werk ligt min of meer in het verlengde van elkaar. Veel in dit project gebeurt op vertrouwensbasis. Ook in de eerste fase was dat het geval. We hebben toen een richtprijs gegeven en de nacalculatie was verwaarloosbaar. Als Westendorp Scholten investeren we veel energie in duurzame relaties met onze opdrachtgevers en dat vertaalt zich in een brede kring van vaste opdrachtgevers. Ook in de economisch moeilijke jaren is onze basis mede hierdoor gezond gebleven.” Toekomst Enrico Nieuwenhuis toont zich tevreden over de stand van zaken in de orderportefeuille van het bedrijf. “We kunnen gemiddeld vijf, zes weken vooruit kijken. Voor 2018 staan er alweer enkele projecten vast en de komende tijd is er nog veel buitenwerk aan de orde. Traditiegetrouw is het moeilijk om te voorspellen hoe de winter verloopt. Onze bedrijfstak is nu eenmaal klimaatgevoelig. Het gevoel is echter goed. We werken met een vaste groep van gemiddeld 25 vakmensen en die hoeven zich de komende tijd bepaald niet te vervelen. We zijn betrokken bij projecten in zowel het oosten, midden als westen van het land. We merken nog dat het oosten en noorden van het land relatief wat achterblijft qua bouwvolume. Vooral de grote aannemers die zich op de utiliteitsmarkt richten hebben het nog niet breed. Dat gaat nog steeds moeizaam. Maar renovatie zal er altijd blijven en dat is voor ons een heel belangrijke tak van sport. De grootste uitdaging ligt in het vinden van goede vakmensen om de economische groei te kunnen blijven bijbenen. We hebben ook nu ruimte voor professionals. Men kan bellen!” BOUWEN IN HET OOSTEN 31

Vastbouw Rijssen Vastbouw Rijssen realiseert drie moderne woongebouwen in Amersfoort Industriële uitstraling passend bij het spoorverleden Op een mooie locatie tegen de prachtige oude binnenstad van Amersfoort verrijzen momenteel drie moderne woongebouwen met 80 sociale huur- en 120 koopappartementen. Vastbouw Rijssen zag fiducie in de bouwgrond waar voorheen een grote school stond. Ook woningcorporatie Portaal juicht de nieuwbouw van appartementencomplex ‘Stadskeerkring’ toe. Beide partijen zijn bijzonder trots dat hun naam aan dit toekomstgerichte project wordt verbonden. Door: Jolanda Groothuis 32 BOUWEN IN HET OOSTEN

Vastbouw Rijssen Op loopafstand van het stadspark, het theater, de bioscoop en het centrum van Amersfoort wordt momenteel door de vaklieden van Vastbouw hard gewerkt aan de realisatie van appartementencomplex Stadskeerkring. Volgens projectleider Henk Bregman zijn het appartementen met toekomst. “Unaniem zijn de woningen aantrekkelijk ingedeeld met uitzicht over het bruisende stadshart. Alle kwaliteiten van deze mooie binnenstad zijn binnen handbereik, maar zonder de grote drukte van het stadsleven.” Grote vraag Dorine Lommen is manager volkshuisvesting binnen woningcorporatie Portaal in Amersfoort. Ze zegt van meet af aan erg content te zijn met het besluit van Vastbouw om op deze locatie te gaan bouwen. “Wij zijn trots dat we op deze mooie en gewilde locatie 80 ruime sociale huurwoningen kunnen aanbieden. Want de vraag naar goede en betaalbare huurwoningen in Amersfoort is nog steeds erg groot. Met de bouw van Stadskeerkring breiden we het aanbod uit met kwalitatief zeer goede woningen tegen een betaalbare prijs. Deze ligt rond de zeshonderd euro per maand, exclusief servicekosten voor onder meer schoonmaak en elektra van de gemeenschappelijke ruimten.” Erkend leerbedrijf Na wijziging van het bestemmingsplan en verlening van de vergunning door de gemeente Amersfoort werd medio februari gestart met de bouw. De oplevering van het gehele complex staat voor de zomer van 2018 gepland. Volgens projectleider Henk Bregman verloopt de bouw volgens schema. Hij zet er echter wel een kanttekening bij: “Nu de economie en daarmee de bouwsector weer floreert ontstaat er een enorm gebrek aan werkbare handen. Hij knikt naar drie metselaars die op twee hoog met vereende kracht hun handen flink uit de mouwen steken. “Ik kan er daags wel tien meer gebruiken! We juichen jonge aanwas met hart voor het vak toe. Om hen te stimuleren is Vastbouw al jaren een erkend leerbedrijf. Het is dé manier om personeel zelf in te werken en actuele vakkennis binnen het bedrijf te houden. Bovendien geeft het jongeren een kans en dragen wij hiermee zorg aan balans binnen ons eigen personeelsbestand. Jonge mensen zorgen voor een open, dynamische sfeer in de organisatie. Dit houdt ons zelf ook jong, actueel en scherp. Daarnaast biedt een erkend leerbedrijf niet alleen kansen voor schoolverlaters, maar tevens doorgroeimogelijkheden voor vaste medewerkers. Ik ben ervan overtuigd dat een erkend leerbedrijf de bedrijfsnaam en de naamsbekendheid vergroot. Bovendien tonen wij hiermee onze maatschappelijke verantwoordelijkheid.” BOUWEN IN HET OOSTEN 33

Vastbouw Rijssen Mooi tegenwicht De locatie is gelegen langs het spoor en deze spoorzone is van oudsher een plek waar veel industriële activiteiten hebben plaatsgevonden. Voor de architectonische uitwerking is er in overleg met de omwonenden aansluiting gezocht met dit rijke verleden en uiteindelijk gekozen voor een industriële uitstraling van de gebouwen. Typerend zijn de stoere metselwerkblokken met mooie metselwerkdetails en grote glasvakken. De groene natuurlijke omgeving verbindt de blokken met elkaar en vormt een mooi tegenwicht met de stoere architectuur. Parkachtige setting Het forse woonprogramma wordt vertaald naar een ensemble van meerdere blokken die diverse tussenruimtes definiëren. Blikvanger is de toren van dertien lagen hoog. Het vormt een mooi oriëntatiepunt vanuit de binnenstad. Langs het spoor staan naast de toren tevens twee stoere robuuste blokken met geluidswerende serres die de gevel een open karakter geven. De verschillende gebouwen van de Stadskeerking krijgen een groene omlijsting. Ze worden gerealiseerd in een vakkundig ontworpen, parkachtige setting die op een natuurlijke manier overgaat in de bestaande omgeving. Verschillende typen Henk Bregman: “Het is wonen in de stad, maar tevens met het gevoel van buiten. De appartementen beschikken allemaal over een eigen balkon of terras en worden via het parkeergedeelte, het loopdek of de galerijen ontsloten. Door de gunstige ligging van de gevel van het gebouw ontstaan een vrij uitzicht en tevens veel lichtinval. De appartementen zijn beschikbaar in verschillende typen. Ze variëren van vorm, indeling en grootte. De bergingen zijn gegroepeerd onder het gebouw en zijn toegankelijk vanuit het parkeergedeelte.” Aanwinst voor Amersfoort Dorine Lommen vult de projectleider enthousiast aan: “Het meest opvallend aan het “Dorine Lommen en Henk Bregman in gesprek met redacteur Jolanda Groothuis” ontwerp is de binnenhof die het best ervaren kan worden vanaf het loopdek; bomen die vanuit het parkeergedeelte door openingen in het dek omhoog groeien, hangende beplanting op spandraden en hekken. Vanaf het dek zijn hagen, gazons en kruidenvegetaties met vaste planten en siergrassen in de omgeving zichtbaar. Het ontwerp is fantastisch. De nieuwbouw een aanwinst voor onze stad! We zijn er erg blij mee.” BOUWEN IN HET OOSTEN 35

De Keerkring Installatiebedrijf G. van Dam realiseert Keerkring project Gedwongen langere voorbereiding pakt goed uit Een kleine twee jaar geleden kwam het Keerkring project in het vizier bij installatiebedrijf G. van Dam bv uit Rijssen. Projectleider Jan Klumpmaker licht toe. “Het project de Keerkring is begin 2016 bij onze calculatieafdeling in beeld gekomen via onze vaste relatie Vastbouw. In september vorig jaar heeft Vastbouw de intentie uitgesproken om dit project met Van Dam te gaan realiseren, mede door de ervaring die wij een jaar eerder met Vastbouw hebben opgedaan met een tunnelbouwproject in Amsterdam. Op dat moment is het bij onze afdeling projecten opgepakt als zijnde een project in opdracht en hebben wij de engineering volop opgepakt met de wetenschap dat het in november 2016 van start zou gaan. Uiteindelijk zijn we door bezwaren op de bouwaanvraag pas in februari 2017 van start gegaan, maar dat heeft het hele bouwteam geen windeieren gelegd. Eigenlijk had iedereen, achteraf gezien, deze voorbereidingstijd ook wel nodig en hebben alle betrokkenen deze ook goed ingevuld. Hierdoor was er ook meer tijd beschikbaar om binnen de gestelde kaders het ontwerp en de daarbij behorende materialen en technieken naar eigen inzicht toe te passen.” Glasheldere basis Klumpmaker vervolgt: “Nadat we alles hadden uitgetekend, lag er een glasheldere basis aan onze uiteindelijke opdracht ten grondslag. Groot voordeel BOUWEN IN HET OOSTEN 37

De Keerkring hierbij was dat het projectteam na opdracht al van de hoed en de rand wist en verder kon met de uitwerking van details en de tunneltekeningen. Op dat moment hebben we ook onze leidinggevende bouw een aantal dagen “naar binnen gehaald” om samen nog slimmer het tunnelproject in te gaan. Omdat er al heel veel was uitgetekend, had ook onze leidinggevende bouw ook snel een goed overzicht van hetgeen hij moest gaan realiseren met zijn team. Het bouwsysteem met tunnels was voor ons jaren weggeweest en komt nu in alle hevigheid weer terug. Helaas hebben leveranciers van installatiematerialen al die jaren niets nieuws ontwikkeld, waardoor eigen initiatief noodzakelijk bleef. Op dit moment zijn wij samen met ABB en Niko bezig om voor toekomstige tunnelprojecten nieuwe materialen en technieken te ontwikkelen. Daarnaast hebben we op dit project gekozen om de gehele programmatie op de kist niet zelf uit te gaan meten, maar om deze met Totalstation uit te zetten. Totalstation is niet nieuw voor ons en voor de bouw, maar wel voor op de tunnel. Dat heeft voor ons heel gunstig uitgepakt en de foutkans nagenoeg tot nul gereduceerd.” Piekbelasting Voor ons ligt de piekbelasting eigenlijk ten tijde van het tunnelen om de simpele reden dat er elke dag om 14:00 wordt gestort; dit is alleen realiseerbaar als alle partijen elkaar helpen. Op dit project was deze samenwerking werkelijk uniek, ondanks dat we door leveringsproblemen van derden best vaak langer door moesten werken, bleef de sfeer onderling geweldig. Dit resulteerde er dan ook in dat we ook wel eens nog vroeger begonnen, zodat medewerkers van de tunnelploeg ook op tijd bij een bedrijfsfeestje konden zijn en ook op tijd, een lang weekend naar hun geboorteland konden. Een compliment aan eenieder die op de tunnel bezig is, is dan ook zeker op zijn plaats. Het is hard werken en als er ’s morgens iemand ziek is, zal de rest het die dag toch op moeten pakken, want om 14:00 wordt er gestort. De echte piekbelasting in de planning hebben we er als bouwteam uitgehaald, dit waren namelijk de diverse bouwstromen die gelijktijdig zouden gaan lopen. Voor de bouwvak 2017 zouden we namelijk aan het tunnelen zijn, installaties in wanden maken en afmonteren. Door de bouw acht weken langer door te plannen en de afbouw van één appartement Installatiebedrijf G. van Dam bv Installatiebedrijf G. van Dam bv is een tachtigjarig familiebedrijf en biedt een breed aanbod van diensten en producten in de installatiebranche. Dankzij driehonderd betrokken en toegewijde medewerkers is men in staat lange termijn kwaliteitsoplossingen te bieden en komen er lange termijn relaties tot stand. Het bedrijf in heel Nederland actief, waarbij het grootste deel van de projecten op dit moment in het midden en westen van Nederland worden uitgevoerd. Opdrachtgevers zijn voornamelijk vaste aannemers, woningcorporaties en zorginstellingen. per dag naar twee appartementen per dag te plannen, creëer je rust en orde op de bouwplaats. We zijn daardoor in staat om met dezelfde club mensen continuïteit te creëren. Ik ben zelf van mening dat daar samen met de onverwachte verlengde bouwvoorbereiding de winst gaat zitten voor alle partijen.” Overspannen markt Jan Klumpmaker constateert dat de huidige markt vandaag de dag redelijk overspannen is geworden. “Valkuilen zijn onder andere materialen die niet meer leverbaar zijn en mensen die niet te krijgen zijn. Daar staat tegenover dat dit ook kansen biedt; ik ben ervan overtuigd dat wanneer je als bouwteam een project instapt en je niet kiest voor de laagste prijs, maar voor de best mogelijke prijs/kwaliteit verhouding, dat iedereen zijn rendement kan halen en dat blijft de basis voor het bestaansrecht van elk bedrijf. “Rendement is voor een bedrijf wat ademen is voor de mens. Ademen is essentieel, maar niet de reden van je bestaan”. Als we dit weten te realiseren in de huidige markt, dan houden medewerkers plezier in hun werk en blijven ze binding houden met je bedrijf.” 38 BOUWEN IN HET OOSTEN

De Keerkring Ook in Amersfoort succesvolle samenwerking Vastbouw en Theuma Al meer dan zestig jaar is Theuma toonaangevend als een van de grootste deuren- en kozijnenproducenten in Europa. Vanuit twee fabrieken in België en Nederland vertrekken dagelijks vele deuren en kozijnen naar onze klanten. Naar wens afgewerkt en voorzien van topkwaliteit hang- en sluitwerk. Deuren en kozijnen Theuma is totaalproducent van houten binnendeuren en houten en stalen kozijnen voor vrijwel elk bouwproject. Van deursets voor woningen, tot specialistische oplossingen voor schoolgebouwen, studentenwoningen, ziekenhuizen, verzorgingshuizen en hotels. Het bedrijf heeft een grote klantenkring bestaande uit onder andere aannemers en bouwmaterialen handelaren. Daarnaast focust men zich op voorschrijvers, zoals architecten, bestekschrijvers, opdrachtgevers, ontwikkelaars en overheden. Bij het produceren en verkopen van de deuren en kozijnen staan de klant, de kwaliteit en de duurzaamheid van de producten voorop. Zo kan men verantwoorde producten en diensten leveren die aansluiten op de behoeften van de klant en hen een zo hoog mogelijke service bieden. Projecten De afgelopen jaren heeft Theuma al veel mooie projecten afgerond. Zo heeft Theuma bijvoorbeeld alle BOUWEN IN HET OOSTEN 39

De Keerkring deuren voor studentencomplex Little Manhattan in Amsterdam geleverd, een beleggingsproject met een 869 hoogwaardige appartementen. Zowel de akoestiek als inbraakwerendheid en brandveiligheid zijn hier van hoog niveau. De deurkozijncombinatie wordt door Theuma geproduceerd en gemonteerd. Er is dus geen sprake van tijdverlies door gebruik van verschillende aanbieders. Een ander voorbeeld is “Het Schip”, oftewel de Amsterdamse school. Dit behoort tot de top in de architectuurstroming van begin twintigste eeuw. Dit toonaangevende complex heeft Theuma mogen voorzien van deuren en kozijnen. Met de speciaal ontwikkelde deur- kozijncombinatie voor hotels zorgt Theuma, partner van Quit Room, ervoor dat bij Motel One in Amsterdam het geluid buiten blijft. Een perfecte combinatie van uitstraling, veiligheid en comfort. De projecten zijn dus uiteenlopend van karakter, van zorgcomplexen tot hotels. Relatie Theuma heeft samen met Vastbouw veel mooie projecten gerealiseerd. Al heel wat jaren doet men zaken met elkaar. Beide bedrijven zijn voorzien van jarenlange kennis en ervaring, waardoor er een fijne samenwerking plaatsvindt. Het vertrouwen dat men in elkaar heeft en de kwaliteit die beide bieden zorgt voor mooie resultaten. Vastbouw is sterk in grote nieuwbouw- en renovatieprojecten. In deze marktsegmenten heeft Theuma altijd een geschikte deur/ kozijncombinatie. Met het Total Service Concept kan Vastbouw de totale werkvoorbereiding, de coördinatie op de bouwplaats en de montage uit handen geven, waardoor ze zich kunnen richten op andere taken. De Keerkring Voor de Keerkring in Amersfoort werken Theuma en Vastbouw wederom samen. Aan de rand van de binnenstad worden tweehonderd appartementen gerealiseerd. Het project is opgedeeld in twee fases. De tweede fase wordt een blok van dertien verdiepingen en twee blokken van zes lagen, die achter de eerste fase komen te staan: een U-vormig complex van zes verdiepingen hoog. Vastbouw is inmiddels gestart met de eerste 114 appartementen. Theuma zal hier vlak voor de oplevering deuren en kozijnen plaatsen. Voor de voordeuren van de Keerkring is gekozen voor inbraakwerend WK2 in combinatie met zestig minuten brandwerendheid. Voor de berging is gekozen voor inbraakwerend WK2. Deze deuren zijn voorzien van het politiekeurmerk. De binnendeuren zullen voornamelijk bestaan uit de Designline EBCdeuren. De Designline deuren van Theuma karakteriseert het interieur en geeft de woning een stijlvolle uitstraling. Bovendien zijn deze deuren perfect te combineren met de bijpassende Theuma kozijnen. BOUWEN IN HET OOSTEN 41

De Keerkring Prominente rol voor Bruins & Smeijers Voor sanitair- en tegelspecials Bruins & Smeijers uit Rijssen is een prominente rol weggelegd in het grootschalige woningbouwbouwproject Stadskeerkring aan de rand van het centrum in Amersfoort. De specialisten van het bedrijf betegelen de keukens, badkamers, toiletten en entrees van maar liefst tweehonderd woningen, zowel koop als huur. “Een mooie opdracht die uitstekend bij ons past”, vertelt Erik Smeijers die met mede eigenaar Henk Bruins de directie vormt van het bedrijf. “Vastbouw kent ons al geruime tijd en we kennen elkaars bedrijfscultuur. De relatie heeft tot nu toe prima gefunctioneerd. In het project in Amersfoort hebben we in overleg met zowel de projectleider als de uitvoerders ruimte gekregen voor onze eigen inbreng. Dat is prettig werken.” Bruins & Smeijers zit momenteel behoorlijk in de lift. Erik Smeijers: “We maken momenteel een behoorlijke groei door. We werken met circa 25 mensen vast personeel en maken gebruik van gemiddeld zzp-ers of uitzendkrachten die onze flexibele schil vormen. Vanuit ons tegelzetbedrijf kunnen we opdrachtgevers, en dat kunnen zowel aannemers als particulieren zijn, volledig ontzorgen. Van de sloopwerkzaamheden, het loodgieterswerk, de tegelwerkzaamheden tot het installeren van het sanitair. Onze showroom in Rijssen bevat een groot aanbod in de nieuwste wandtegels en vloertegels. Betonlook, houtlook of steenstrips. Wij werken in onze showroom met nissen. Deze nissen zijn dusdanig ingericht om een goed beeld te geven van hoe het er daadwerkelijk uit komt te zien. Een tegel geplaatst met dezelfde wandtegels of vloertegels geeft nu eenmaal een beter inzicht in het uiteindelijke resultaat dan een losse tegel. Zowel particuliere als professionele opdrachtgevers hebben te allen tijde te maken met één aanspreekpunt. Deze opzet wordt gewaardeerd heeft de ervaring ons geleerd.” Erik Smeijers is positief gestemd over de laatste marktontwikkelingen: “Ten opzichte van de voorgaande jaren is er sprake van een duidelijke stijgende lijn. Ook voor 2018 geeft de orderportefeuille al een positief beeld. Het grootste probleem is om aan goede vakmensen te komen. Er is te weinig aanwas vanuit de jeugd om de groeiende vraag naar behoren te voldoen in onze sector, maar dat geldt eigenlijk voor alle categorieën in de bouw. We moeten als sector echt een inspanning leveren om ons vak aantrekkelijker te maken.” BOUWEN IN HET OOSTEN 43

Gemeentewerf Keerkring mooie uitdaging voor Schuler De Schuler Afbouwgroep is een samenwerkingsverband tussen verschillende afbouwbedrijven met elk een eigen specialisme. Deze bedrijven hebben jarenlange ervaring en staan bekend om perfecte resultaten en prima service. Het in 2001 in Emmen gevestigde bedrijf houdt zich bezig met steigerbouw, lijmwerk, metselwerk, voegwerk, systeembouw, tegelwerk, gevelrenovatie en natuursteen. In Amersfoort verricht het bedrijf in opdracht van vaste relatie Vastbouw het verlijmen van kalkzandsteen, metselwerk, voegwerk en steigerwerk. Woordvoerder Gerrie Schuler: “Voor wat betreft ons onderdeel metselwerk is dit Keerkringproject een prachtig stukje traditioneel werk. De verschillende metselverbanden, kleurstellingen en reliëfs die verwerkt zijn in het metselwerk maken de opdracht redelijk complex, maar geeft tegelijkertijd veel voldoening. Mede hierdoor is er In het voortraject uitvoerig gesproken en overleg gepleegd betreffende het uitvoeren van het metselwerk. Ons advies heeft een grote rol gespeeld bij de uiteindelijke keuzes. De meeste aspecten zijn ook opgevolgd door Vastbouw. Tot nu toe hebben we geen mee- of tegenvallers ondervonden tijdens het werk. Zoals te doen gebruikelijk staat veiligheid hoog in het vaandel, met name in het steigerwerk. Het blijft te allen tijde een belangrijk aandachtspunt voor zowel ons bedrijf als Vastbouw.” De goede kant op Volgens Gerrie Schuler van de tweehonderd medewerkers tellende afbouwgroep (inclusief flexmedewerkers), zit de economie in de lift. “Zoals het nu lijkt kunnen we de aanvragen voor vrijwel alle onderdelen van de groep nauwelijks aan. Als ik naar de orderportefeuille kijk en de aanvragen die er lopen zal 2018 een goed jaar worden. Het lijkt allemaal de goede kant op te gaan.”

De Keerkring Intergas Xtreme 36 HR-ketel ‘Beste uit de test’ Consumentenbond De Consumentenbond onderwierp onlangs 25 moderne verwarmingsketels aan een uitgebreid vergelijkend onderzoek. Daarbij kwam de Intergas Xtreme 36 naar voren als ‘Beste uit de test’. De HR-combiketel van de Nederlandse fabrikant scoorde in de test hoog op essentiële criteria als (energie)zuinigheid, betrouwbaarheid en comfort. Extra hoog rendement door tweede warmtewisselaar De Xtreme 36 is sinds 2017 nieuw in het assortiment van Intergas. Het gepatenteerde Intergasontwerp, met twee gescheiden koperen circuits, zorgt ook in deze Intergas HR-ketel voor optimale warmteoverdracht en minimaal warmteverlies. De Intergas Xtreme 36 is bovendien voorzien van een tweede warmtewisselaar. Deze tweede unit, geïntegreerd in de rookgasafvoer, zorgt ervoor dat er per saldo minder energie nodig is om tapwater op temperatuur te brengen. Het is een technologie die zich in dit geval vertaalt in een jaartaprendement EPN van 1,15. Enkele concrete testscores • 9,1 − Energiezuinigheid warm water • 8,9 − Stroomverbruik • 8,8 − Snelheid bad vullen • 8,1 − Verwarmen op laag pitje • 8,0 − Tapdrempel • 7,8 − Energiezuinigheid verwarming Over Intergas Het Nederlandse Intergas ontwikkelt en fabriceert innovatieve producten en oplossingen op het gebied van CV-techniek. Sinds begin jaren ’90 ligt daarbij een duidelijke focus op Hoog Rendement (HR-) verwarmingsketels. Stadskeerkring Amersfoort Onderstaande bedrijven zijn betrokken bij de realisatie van het nieuwbouwproject Stadskeerkring in Amersfoort: Aannemer: Vastbouw; Sloopwerk: RGS, Rijssen; Grondwerk: Smink, Nijkerk; Schroefmortelpalen: Vroom funderingstechniek, Oosthuizen; Wapeningsstaal: Holterman Wapeningsstaal BV, Markelo; Betonmortel: Van de Kamp, Bilthoven; Leveren gevelsteen: Kooy baksteencentrum, Emmen; Lateien en geveldragers: Vebo Staal, Bunschoten; Leveren kalkzandsteen Calduran kalkzandsteen bv, Smilde; Lijmen Kalkzandsteen, Schuler Metselwerken, Emmen; Kanaalplaatvloeren: VBI Verkoopmaatschappij, Huissen; Breedplaatvloeren: Orion Beton BV, Enschede; Ondersteuning breedplaatvloeren: Layher B.V. Prefab beton: Van den Berg Beton Elementen, Raalte; Traphekken: Morsink Constructie, Enter; Vensterbanken: Marmerindustrie Heel, Venlo; Wand en Vloertegels Bruins & Smeijers, Rijssen; Cementdekvloeren: Habovo, Ijsselmuiden; Stucwerk: Berge ten Oude Rengerink bv, Rijssen; Postkasten, van Kan, Dronten; Installaties: Installatiebedrijf G. Van Dam bv, Rijssen; Liften: Kone B.V. Liften en Roltrappen, Den Haag; Betonskelet: Hendriks ruwbouw; Veenendaal. BOUWEN IN HET OOSTEN 45

ADVERTORIAL Bouwen aan privacy compliance Mag een woningcorporatie persoonsgegevens van huurders verstrekken aan een aannemer die de huurwoningen gaat renoveren? Is het de aannemer toegestaan persoonsgegevens te verwerken van de arbeidskrachten van onderaannemers? Gelden er daarbij speciale aandachtspunten ten aanzien van een kopie van het identiteitsbewijs of het BSN? Is een verwerkersovereenkomst met de onderaannemer verplicht? Dit zijn enkele vragen waarmee men in de praktijk worstelt. Hoewel privacy compliance nu al belangrijk is, wordt dit met de komst van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) per 25 mei 2018 alleen maar belangrijker. Tijd om te bouwen aan een toekomstgerichte privacy compliance! 48 BOUWEN IN HET OOSTEN

ADVERTORIAL een register met alle verwerkingen van persoonsgegevens bij te houden. TIJS WEUSTENRAAD JURIDISCH MEDEWERKER INTELLECTUELE EIGENDOM, ICT-RECHT & PRIVACY KIENHUISHOVING ADVOCATEN & NOTARISSEN E-MAIL:TEAMPRIVACY@KIENHUISHOVING.NL Verschillende verplichtingen blijven onder de AVG ongewijzigd. Eén daarvan is het uitgangspunt dat het verwerken van persoonsgegevens alleen mag op grond van een vooraf vastgesteld gerechtvaardigd doeleinde. Ook het vereiste om te beschikken over een wettelijke verwerkingsgrondslag (bijvoorbeeld toestemming) blijft ongewijzigd. Andere verplichtingen worden onder de AVG aangescherpt of zijn nieuw. Denk bijvoorbeeld aan: • De documentatie en registerplicht. De verantwoordelijke voor de persoonsgegevens verwerking dient te allen tijde te kunnen aantonen dat de persoonsgegevens in overeenstemming met de AVG worden verwerkt. Documentatie van alle relevante informatie is daarom van belang. Bovendien is het in principe verplicht om intern • Uitgebreidere verplichtingen bij de inzet van ‘verwerkers’. Een verwerker is degene die voor en ten behoeve van de verantwoordelijke persoonsgegevens verwerkt. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een administratiekantoor die de administratie voor de verantwoordelijke uitvoert of een hostingdienstverlener op wiens servers de woningcorporatie persoonsgegevens van huurders opslaat. Een nieuwe verplichting is onder andere dat er een ‘verwerker due diligence’ moet worden uitgevoerd. Bovendien dient de verplicht gestelde verwerkersovereenkomst onder de AVG meer onderwerpen te regelen dan nu het geval is. • Nieuwe rechten voor betrokkenen, zoals het recht om vergeten te worden, het recht op beperking van de verwerking en het recht op dataportabiliteit. De verantwoordelijke dient ervoor te zorgen dat deze rechten van de betrokkenen worden gewaarborgd. • Uitgebreidere verplichtingen tot het informeren van betrokkenen. De privacy statements waarmee de betrokkenen voorafgaand aan het verwerken van persoonsgegevens worden geïnformeerd dienen derhalve uitgebreidere informatie te bevatten. • Het – onder omstandigheden verplicht – aanwijzen van een functionaris voor de gegevensbescherming (FG). Een FG vervult de rol van een interne privacytoezichthouder en kan daarnaast onder andere de organisatie en de medewerkers adviseren, informeren en bewust maken van hun verplichtingen op grond van de AVG. • Het verplicht uitvoeren van een Privacy Impact Assessment (PIA) wanneer een bepaalde persoonsgegevensverwerking een hoog risico voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer voor de betrokkene inhoudt. Door het uitvoeren van een PIA worden vooraf de privacyrisico’s in kaart gebracht, waarna de verantwoordelijke maatregelen kan nemen om deze risico’s te beperken. Dit zijn allerlei nieuwe en bestaande verplichtingen waar de woningcorporatie en de aannemer die persoonsgegevens verwerken rekening mee moeten houden. Voldoet u niet aan de verplichtingen uit de AVG, dan kunnen de boetes per overtreding zomaar oplopen tot maximaal 4% van de jaaromzet of 20 miljoen euro. Om u te helpen ‘AVG-compliant’ te worden, lanceert KienhuisHoving op korte termijn een ‘PrivacyPortaal’. Op het PrivacyPortaal vindt u uitgebreide informatie, modellen en checklists, waarmee u over concrete handvatten beschikt om aan uw ‘privacyhuishouding’ te bouwen. Voor vragen over het PrivacyPortaal of over de AVG kunt u bij de privacyspecialisten van KienhuisHoving terecht. Zij helpen u graag verder. BOUWEN IN HET OOSTEN 49

Wildvank Renovatie Stefanuskerk mooie uitdaging voor Wildvank Gevelspecialisten In het Drentse Beilen wordt momenteel hard gewerkt aan de restauratie van de beeldbepalende Stefanuskerk in het centrum van het dorp. Als alles volgens planning verloopt kan de kerk aan het eind van dit jaar weer in gebruik genomen worden. Een belangrijke rol is weggegeld voor het Rijssense Wildvank Gevelspecialisten. 52 BOUWEN IN HET OOSTEN

Wildvank Het restauratieproject van de Stefanuskerk kwam voor Wildvank Gevelspecialisten min of meer bij toeval ter sprake. Commercieel adviseur Gerrit Danneberg: “Na interesse getoond te hebben werden we uitgenodigd om ons te presenteren en mee te doen met de aanbesteding. Dit project wordt begeleid door SBKG. Samen met de restauratie aannemer hebben we een gezamenlijk plan gemaakt met begroting. De combinatie met de bouwkundige aannemer Poortman was al een bekend geheel; ieder met zijn eigen specialiteiten een volwaardige partij voor een totale restauratie.” Projectleider Arjan Brinkman: “Het betreft het herstel van het volledige schip en toren. Ook het houtwerk aan de binnenzijde met de constructie en de glas in lood ramen horen bij het totale opdracht van de aannemerscombinatie Poortman Wildvank Gevelspecialisten. De leien vormen een aparte opdracht. Gezamenlijk wordt met de betrokken partijen in goed overleg de planning bepaald en uitgevoerd en ook de steiger gedeeld. Een grote uitdaging is om een vijftal type kloostermoppen te kunnen leveren en ook worden er meerdere type vormstenen gemaakt. Een groot aantal kloostermoppen moeten dan ook worden vervangen.” Eerste Dingspelkerk Volgens directeur Otto Koops zit de piekbelasting van dit project met name in deze periode waarbij de leidekker bepalend is. Voor het eind van het jaar dient de Stefanus kerk in Beilen weer in gebruik genomen te worden. De Stefanus Kerk is overigens de eerste Dingspelkerk in Drenthe. Naast deze restauratie van de gevel zal ook het orgel worden gerestaureerd, een van Oeckelen orgel. Het project is complex vanwege de ouderdom. Ook de kloostermoppen en de wijze van restaureren dienen volgens de restauratie ladder te gebeuren. Veel eigen inzicht is van onze vaklieden nodig om de zaken volgens de oude technieken te herstellen. Binnen de “restauratie ladder” is toch sprake van een voortdurend spanningsveld. “Wat is nog goed en functioneel en wat moet echt vervangen worden?” Ook in relatie tot de bereikbaarheid van de gevels voor nu en in de toekomst. Wij kunnen echter op een professionele wijze gezamenlijk met de betrokken partijen ons advies en mening uiten waarbij een goede oplossing altijd het uiteindelijk doel is. Daarbij is de vakmanschap van onze eigen uitvoerende partij onder leiding van onze projectleider onontbeerlijk. Een ander aandachtspunt is en blijft het stellen van prioriteiten binnen het budget. Wat kan nog wachten en wat moet nu aangepakt worden om het budget in het werk zo efficiënt mogelijk uit te geven. In gezamenlijkheid kom je tot oplossingen en besluiten.” Mooi werk Gerrit Danneberg blikt met de nodige tevredenheid vooruit. “Onze orderportefeuille is goed gevuld met mooi werk, vooral onze vaste klanten weten ons te vinden en die zullen we dan ook met zorg behandelen. Kwaliteit blijven leveren, ook in drukke tijden is ons motto. Een stabiele prijs – kwaliteit verhouding brengt ons voor nu en in de toekomst goed werk en vertrouwen voor de klant. Wat ons gelukkig prijst is de aanwas van ervaren vaklieden binnen ons team. Een groot probleem als je het sectorgewijs bekijkt.” BOUWEN IN HET OOSTEN 53

Jan Steggink (44) is geboren en getogen in het Twentse Reutum. Samen met zijn echtgenote Maaike, drie zoons en dochter vormt hij een gelukkig gezin. Tien jaar geleden startte hij zijn eigen onderneming; Stegginkinfra Projectmanagement en Advies. Hij woont en werkt op het erf van een oud boerderijtje. Eigenhandig heeft hij de woning omgebouwd tot een warm onderkomen. En daar waar vroeger het vee aan de ketting stond herrezen kantoren en een wegenbouwlaboratorium. Zijn privé- en zakelijke leven lopen compleet door elkaar. Dikwijls ervaart hij dat als fantastisch, Soms is het iets minder, want er is altijd volk om het huis, maar zo ging dat vroeger ook: een vorm van mantelzorg, met mekaar en veur mekaar. “Kwetsbaarheid ” Pas geleden had ik een waardevol gesprek gehad met onze opdrachtgever. Via via had ik zijn woorden over mijn bedrijf opgevangen. Hij gaf open en eerlijk aan dat we de komende tijd geen opdrachten van zijn kant hoefden te verwachten. Letterlijk: “Hoewel Stegginkinfra een zeer professioneel bedrijf is, werd hij soms wat ongemakkelijk van ons, en dan het meeste van mij”. Dan moet je daar als individueel persoon positief mee om kunnen gaan. Een kunst op zich als je het mij vraagt. Ik belde hem op, hij gaf niet thuis. Dan op een andere manier contact zoeken. Ik gaf aan dat ik graag om tafel wilde om een bakje koffie te drinken met hem, om na te gaan waar zijn gevoel naar mij en mijn bedrijf vandaan kwam. Ik kreeg (dezelfde dag nog) bericht terug. “Jan, het is niet zo strak als gesteld, de bouwwereld is klein en we hebben elkaar nodig. Laten we snel een bak koffie drinken en naar voren kijken”. Ik kon zijn bericht waarderen, omdat hij niet direct de deur dicht gooide, maar mij de kans bood erover te praten te hem. Het deed met denken aan mijn opa die altijd zei: ‘Jong, smiet de deur nooit helemoal dicht, en a helemoal nig in ’t slot!’ Ik herkende deze situatie uit mijn tijd dat ik werd ingehuurd als projectleider bij de overheid. Ik was destijds ontevreden over een aannemer en heb dit niet voor mezelf gehouden. Zoals mensen dat kunnen doen wanneer je iets niet past. Dat kan op verschillende manieren: slim, sluw, geraffineerd, via via of recht voor z’n raap. Ik voel me het beste bij de laatste wijze. Toch was het me die ene keer niet gelukt, ben ik in de verleiding van het moment gekomen en heb ik gesproken over ‘de aannemer die met de vork schreef’. Deze aannemer belde me voor een bak koffie en omeletje in een ‘halfweg’ restaurant. Ik voelde me ongemakkelijk en niet prettig. Je voelt je voor het blok gezet. Pas achteraf realiseerde ik me wat mijn woorden degene aanricht. Ze worden als aanvallend beschouwd, immers je komt aan zijn bedrijf, zijn personeel en zijn brood. Wat heb ik hiervan geleerd? Voordat ik oordeel over iets of iemand stel ik mezelf de volgende drie vragen: Is het waar wat wordt verteld? Is het positief? Is het van belang? Indien ik minimaal twee van deze vragen met ‘nee’ beantwoord houd ik de kwestie voor mezelf. En ik kan je vertellen, dat is best een uitdaging. Daarnaast heb ik me de afgelopen jaren bekwaamd in mijn eigen ‘ik’ en ben ik mezelf ook meerdere malen tegengekomen. Onderstaande vragen hebben me veel geleerd: ‘wie ben ik?’ ‘wat is mijn angst?’ ‘waar schaam ik me voor?’ ‘wat is mijn blinde vlek?’ ‘wat is mijn duistere kant?’ ‘hoe kwetsbaar ben ik?’ Kwetsbaarheid is niet een kwestie van winnen of verliezen, maar een kwestie van inzien en accepteren dat beiden bij het leven en dus ook bij ondernemen horen. Een kwestie van jezelf helemaal te geven. Kwetsbaarheid is geen vorm van zwakte. De onzekerheden, de risico’s waarmee we elke dag en in elk project worden geconfronteerd zijn geen vrijwillige keuzes. De enige keus die we hebben is een manier zoeken hoe we hiermee omgaan. Naarmate ik meer bereid ben mijn kwetsbaarheid te erkennen en te omarmen, heb ik meer moed en betrokkenheid gekregen en gaan zaken anders dan jaren ervoor. Ik zie in dat ik veel meer een ondernemer ben geworden in plaats van een manager. Het voelt heerlijk om persoonlijk te groeien en te weten wie je bent (of juist niet).Door mij naar desbetreffende opdrachtgever kwetsbaar en moedig op te stellen, mijn gedrag te bespreken en mijn zwakke plek te laten zien was de sneeuw voor de zon verdwenen. Hij gaf aan dat hij zich onbewust had laten leiden door geluiden uit de omgeving en mij eigenlijk helemaal zo goed niet kende. Ik was een ander persoon dan hij zich had voorgesteld. Het was een prettig gesprek en tussen neus en lippen door vertelde hij over een heel mooi project. Kwetsbaarheid begint met moed. Moed om er te zijn en om jezelf te laten zien. Een nieuw gezicht, een nieuwe visie. Het komende jaar zal Jan Steggink onder het motto “Aj d’r bint moj d’r ok wea’n” de lezer verrassen met zijn kijk op het (bedrijfs)leven. 54 BOUWEN IN HET OOSTEN COLUMN

Algemeen Virtual Reality op een simpele en snelle wijze toegankelijk maken voor de bouw In 2016 ziet Lars ter Steege (zelfstandig ondernemer en student bouwkunde) potentie in het gebruik van virtual reality (VR) voor zijn eenmanszaak in artist impressions. Tijdens het experimenteren met VR komt hij erachter dat er geen eenvoudig platform bestaat waarmee hij eenvoudig bouwtekeningen in VR kan delen met klanten. Samen met Richard Kippers (student bedrijfskundige informatica) hebben ze onderzocht hoe dit wel kan, hieruit is SimpleVR ontstaan. SimpleVR is een online selfservice tool waarbij bouwkundigen eenvoudig 3D modellen om kunnen zetten naar VR. Snel en eenvoudig is hét DNA van SimpleVR. Het is namelijk al mogelijk om uw bouwkundig 3D model binnen 5 simpele stappen om te zetten naar Virtual Reality waarbij de content binnen 5 minuten online beschikbaar is. Kennis van Virtual Reality is bij het gebruik van SimpleVR niet vereist; iedereen kan het gebruiken. De modellen zijn vervolgens te openen in de webbrowser op zowel uw desktop, tablet of smartphone zonder installatie van een app of plug-in. Hierdoor is de content direct voor iedereen beschikbaar en eenvoudig te delen via social media. Lars en Richard volgen nu de minor entrepreneurship op Windesheim in Zwolle, waarbij zij fulltime werken aan de ontwikkelingen binnen hun bedrijf. Heeft u vragen over de inzet van Virtual Reality? Neem dan contact met ons op via info@simplevr.nl of bekijk onze website https://simplevr.nl BOUWEN IN HET OOSTEN 55

Riwal RIWAL levert de eerste JLG H430AJ aan XTRA Materieel Riwal, de specialist in verhuur en verkoop van hoogwerkers en verreikers, heeft de eerste JLG H340AJ afgeleverd bij Xtra Materieel, een machineverhuurbedrijf in Nederland. Riwal is exclusief dealer voor JLG in Nederland en Polen. Deze nieuwe hybride knikarmhoogwerker kan krachtige prestaties verrichten met de voordelen van hybride efficiëntie, zodat klussen binnen en buiten aangepakt kunnen worden. Met 30% minder brandstof wordt de veelzijdige H340AJ met vier onafhankelijke elektrische aandrijfmotoren en een diesel generator aangedreven. De JLG H340AJ vermindert de impact op het milieu, produceert geen uitstoot en heeft een stillere werking. Eric Westerhof, eigenaar van Xtra Materieel merkt op: “Xtra Materieel besloot te investeren in de JLG H340AJ via Riwal, omdat we milieu en kwaliteit belangrijk vinden voor onze klanten. Daarnaast, denk ik dat het zeer belangrijk is om maatschappelijk verantwoord ondernemen te promoten in deze industrie door te investeren in hybride machines. We hebben een uitstekende samenwerking met Riwal, waar we op blijven voortbouwen door extra JLG investeringen met hen op te pakken.” Over Riwal Riwal is sinds 1968 gespecialiseerd in veilig en efficiënt werken op hoogte en is in de afgelopen decennia uitgegroeid tot een kennispartner en totaalleverancier voor klanten van klein tot groot in nagenoeg iedere branche. Riwal is actief in 16 verschillende landen en heeft met 8 vestigingen in de Benelux een landelijke dekking in Nederland en België. Naast het verhuren, onderhouden en verkopen van hoogwerkers, verreikers en heftrucks, verkoopt Riwal ook eersteklas onderdelen en technische diensten voor machines. Riwal heeft eigen opleidingscentra met onder meer bedieningsopleidingen en industriële trainingen. 56 BOUWEN IN HET OOSTEN

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60

Home