VEEHOUDERIJ EN GEZONDHEID THEMABIJEENKOMST Sint-Michielsgestel, 8 juni 2018 Preventie Gezonde omgeving Inzicht
De GGD Hart voor Brabant maakt zich sterk voor een gezonde en veilige leefomgeving, samen met gemeenten en partners. Bij het thema veehouderij en gezondheid vraagt dit extra aandacht. Vooral wanneer veehouders een vergunning aanvragen en hierover onrust ontstaat bij omwonenden. “We willen gemeenten inspireren én ondersteunen op dit thema,” aldus Wim Hillenaar, voorzitter van het bestuur van de GGD Hart voor Brabant. Als burgemeester van Cuijk weet Wim precies wat er op lokale bestuurders afkomt bij die vergunningsaanvragen. Hij weet ook dat wethouders vaak verwachten dat de GGD deze aanvragen juridisch toetst. 2 “Maar dat is niet onze verantwoordelijkheid: de GGD adviseert. Onmisbare onderdelen daarbij zijn de relatie tussen de veehouderij en de gezondheid van omwonenden, hun beleving van deze risico’s en de dialoog met hen over deze risico’s. Daarom staan deze onderwerpen vandaag centraal.”
“Weeg gezondheid mee in de besluitvorming” Renske Nijdam, van het team Milieu, Gezondheid en Veiligheid van de Brabantse GGD’en, schetst wat op dit moment bekend is over de relatie tussen de veehouderij en de risico’s voor de volksgezondheid. “Mensen die in de buurt van pluimvee- en geitenbedrijven wonen, hebben een verhoogd risico op longontsteking. Een verminderde longfunctie komt voor bij alle typen veehouderijen. De oorzaak is nog niet duidelijk. Ook kunnen we niet alle vragen beantwoorden over de invloed van lokale omstandigheden. Daarvoor is meer onderzoek nodig. Wel is duidelijk dat ziekte door ziekteverwekkers of antibioticaresistente bacteriën niet vaker voorkomt bij mensen die op korte afstand van veehouderijbedrijven wonen. Daarnaast zijn er ook positieve effecten: omwonenden hebben minder last van allergische astma en allergieën. Omwonenden met longziekten ervaren wel meer klachten en gebruiken meer medicijnen.” PRESENTATIE RENSKE NIJDAM TIPS VOOR GEMEENTEN • Houd in de besluitvorming rekening met de relatie tussen de veehouderij en gezondheid. • Maak gebruik van de mogelijkheden om gezondheid mee te wegen bij vergunningverlening of via ruimtelijke ordening. • Verminder de uitstoot van fijnstof en ammoniak, maar ook van geur. • Bewaar voldoende afstand tussen veehouderijen en woningen. • Neem de ambitie van een gezonde leefomgeving op in het gemeentelijk beleid, bijvoorbeeld in gebiedsvisies. Gezonde omgeving 3
“WEES GEWOON EEN GOEDE BUUR, GOEDE BUREN PRATEN MET ELKAAR OVER WAT ZE NIET ZINT” “Mensen zijn bang voor zaken waarvan ze niet ziek worden en worden ziek van zaken waarvoor ze niet bang zijn” Dat stelt Fred Woudenberg, psycholoog en hoofd van het cluster Leefomgeving bij de GGD Amsterdam. Hij houdt zich al zijn hele leven bezig met risicoperceptie en -communicatie. Volgens Fred spelen bij risicoperceptie veel meer zaken een rol dan alleen het feitelijke risico. Mensen zijn namelijk minder boos of bang vanwege een risico naarmate ze: • het risico lager inschatten • zelf voor het risico hebben kunnen kiezen • het risico kunnen beheersen • het idee hebben dat ze alle informatie hebben over het risico • de afzenders van deze informatie vertrouwen • ook voordelen zien van het risico 4 Fred adviseert om te onderzoeken én te begrijpen waar de boosheid en angst precies vandaan komen. “Bedenk hoe je mensen in staat kunt stellen om een risico beter te beheersen.”
PRAKTIJKVOORBEELD HILVARENBEEK In deze gemeente was onrust bij omwonenden over de geur en uitstoot van waterstofsulfide door een mestzak op een boerenbedrijf. Vera Voigt, teamleider ruimtelijke ontwikkeling en vergunningen bij de gemeente: “Juridisch konden we niets tegen de mestzak doen. We gingen in gesprek met de omwonenden en kwamen zo achter de belangrijkste pijnpunten. Dankzij extra informatie van de GGD, goede afspraken over de rijtijden van mesttransporten en het oprichten van een klachtenmeldpunt, konden we veel zorgen wegnemen.” Dat beaamt Frank van den Dungen, voorman van de Bernhezer Buitenwacht en lid van het Burgerplatform: “Maar het was nog beter geweest als de gemeente ons eerder bij het proces had betrokken!” Gezonde omgeving 5
“FEITEN ZIJN ALTIJD VERBONDEN MET WAARDEN; LAAT ZE DEEL UITMAKEN VAN HET GESPREK” “Niemand heeft het alleenrecht op de feiten” Hedwig te Molder, hoogleraar wetenschapscommunicatie aan de Wageningen Universiteit vertelt hoe je dat precies doet, praten met bange of boze burgers. Volgens Hedwig heeft in een echte dialoog niemand het alleenrecht op de feiten. Een informatie- of inspraakavond is vaak geen dialoog. Bij een dialoog hoort dat je de andere partijen serieus neemt en wilt begrijpen wat er voor hem of haar op het spel staat. 6 “En vaak staat er heel veel op het spel. Dat is ook de reden waarom het er ook heftig aan toe kan gaan in discussies.” Hedwig stelt dat een ander kenmerk van de dialoog is dat onderliggende aannames, belangen en impliciete normen boven tafel komen. “Want eigenlijk gaan veel discussies hierover. Neem een onderzoekende houding aan!”
AAN DE SLAG TIPS VOOR EEN GOEDE DIALOOG • Luister met aandacht en respect en vraag door tot je het begrijpt. • Erken dat er altijd meerdere perspectieven zijn. • Verken onderliggende normen en aannames, inclusief die van jezelf. • Neem emoties serieus. Ze zijn niet minder waard dan feiten. Emoties zijn een kenmerk van betrokkenheid. • Zoek naar vervolgstappen, concreet en haalbaar, bijvoorbeeld een nieuw gesprek. KENNISBERICHT MAATSCHAPPELIJKE DIALOOG HANDREIKING VEEHOUDERIJ EN VOLKSGEZONDHEID 2.0 In de Handreiking staat een stappenplan om tot een zorgvuldige, praktische en uniforme beoordeling te komen of er een hoger risico voor de volksgezondheid bestaat en advies van de GGD wenselijk is. Gezonde omgeving 7
REACTIES “WE MOETEN VANUIT DE MENSEN DENKEN EN VANUIT GESPREKKEN VERDER KOMEN” Maruška Lestrade-Brouwer, wethouder welzijn, jeugd en onderwijs in Boxtel: “Ik vond het een erg leuke en inspirerende bijeenkomst. Zowel Fred Woudenberg als Hedwig te Molder lieten ons op een andere manier kijken naar wat wij doen. Dat doet de GGD de laatste jaren vaker; je op een andere manier laten kijken. Ergens 8 weet je wel hoe de interactie met burgers beter kan; toch is het goed om ermee geconfronteerd te worden. Tegelijkertijd is er meer nodig voor een kanteling in je denken. Dat doe je niet in een paar uur.”
Henri Willems, wethouder sociaal domein en bewonerszaken in Boekel: “Het is een zeer relevant thema. Je kunt de relatie veehouderij en gezondheid 100% technisch aanvliegen, maar daar winnen we de strijd niet mee. Dat weten we. We moeten vanuit de mensen denken en vanuit gesprekken verder komen. We kunnen alleen maar samen iets maken van het buitengebied. Dat zal tijd kosten. Alles wat vandaag is aangereikt helpt daarbij.” Gezonde omgeving 9
Vragen, opmerkingen of suggesties? Neem dan contact op met René van Kessel directiesecretaris Colofon GGD Hart voor Brabant Tekst: Elvi van Wijk Foto’s: Anja van Eersel Vormgeving: Blue Dragon Juli 2018 WEBSITE GGD HART VOOR BRABANT Preventie Gezonde omgeving Inzicht
1 Online Touch