Een bijzondere geschiedenis GEEL Psychiatrie en een klein Belgisch dorp DOOR YVONNE VAN LEEUWEN, UNIVERSITAIR HOOFDDOCENT Sinds eeuwen worden in het Belgische plaatsje Geel honderden (soms duizenden) psychiatrische patiënten opgevangen in gezinnen. De ‘gezinsverpleging’ was en is het hart van Geel. Hoe kwam dat zo? In de 12e eeuw leefde in Ierland een koning. Hij was heiden, zijn vrouw christen. Deze goede en beeldschone vrouw stierf en de koning was ontroostbaar. Hij vroeg zijn dienaren het rijk af te zoeken naar een even mooie en lieve vrouw. Ze vonden haar niet maar lieten weten “behalve uw dochter, Dimpna”. “Dan trouw ik haar”, was zijn antwoord. In paniek vluchtte de diepgelovige dochter, naar het vasteland, naar Geel, begeleid door een bisschop. Ze werd achtervolgd, gegrepen, weigerde op het aanzoek van haar vader in te gaan, en werd uiteindelijk door hem gedood. Dimpna werd martelares en heilige. ‘De vermoorde onschuld’, zou men kunnen zeggen, maar ze schoof al snel op naar beschermheilige van krankzinnigen. Pelgrims, met name geesteszieken, kwamen van heinde en verre, werden opgevangen in het plaatselijke gasthuis, maar waren al snel zo groot in getal, dat de bevolking werd gevraagd mee te helpen door mensen in huis te nemen. Zo is het gekomen. Aan de voor Geel kenmerkende Gezinsverpleging heeft Geel haar bijnaam ‘De Barmhartige Stede’ te danken. Al eeuwen lang leven psychiatrische patiënten in huis bij de inwoners van Geel, werken mee op het land, krijgen kost en inwoning en zijn deel van het gezin. Zoals een mevrouw bij ons bezoek op straat zei: “we weten niet beter, we zijn er mee opgegroeid”. Als ouders doodgaan, nemen de kinderen de kostganger over. We zagen veel bijzondere dingen, maar hoorden vooral veel bijzondere verhalen. Over de schoonouders van een vrouw die we troffen: zij vluchtten in de oorlog voor de naderende Duitsers. De kostganger wilde niet mee. Hij bleef op de boerderij. Toen ze na maanden terugkwamen, midden in de nacht, troffen ze hun kostganger aan, slapend, zittend bij de drie goed verzorgde koeien in de stal, met een zeis over de schouder, zoals hij later zei: om plunderaars op afstand te houden. Meer indrukwekkende verhalen: over een kostganger die zijn demente kostverleenster tot de dood verzorgde 33 nadat haar man was gestorven. Over hoe vreemd het begrip privacy voor een Gelenaar klinkt in verband met de gezinsverpleging. “ik zou haar toch niet zomaar kunnen missen, onze Lieve”. Hoe fier men is op Dimpna en Geel. Duidelijk is, dat Dimpna leeft in Geel. De plaatselijke snackbar tot en met de garage zijn naar haar genoemd. Mensen vertellen, zomaar op straat, met een houding van Noblesse Oblige. Het systeem van gezinsverpleging wordt bedreigd. Om heel simpele redenen: de boerenstand slinkt en vrouwen gaan buitenshuis werken. Waren er een generatie geleden nog zo’n 1500 kostgangers, nu zijn het er nog 200. Onlangs hoorde ik op de radio over een project in Utrecht waar studenten gaan samenwonen met psychiatrische patiënten. Geel in een oranje jasje? Ik heb ze gemaild dat ze ook naar Geel moeten gaan, ‘op bedevaart’. Hoe dan ook: Geel verdient meer bekendheid, bewondering, navolging. Ga erheen. Wie meer wil weten maile mij, yvonne.vanleeuwen@maastrichtuniversity.nl op één lijn 52 ! Gezinsverpleging
34 Online Touch Home