41 Freek Vermeulen Vermeulen is niet tegen alle bonussen, maar stelt: “We weten uit verschillende onderzoeken dat bonussen een aantal problemen kunnen veroorzaken, waaronder het meten van de ‘prestatie’. Wat goed is voor jou als individu is niet altijd goed voor de prestaties van je collega’s, et cetera. Als je dan toch een substantiële bonusuitkering aan een imperfecte maat gaat hangen, gaan mensen veelal hun score op die maat optimaliseren in plaats van te doen wat écht goed is voor de organisatie als geheel en op lange termijn. Het werkt soms zelfs fraude in de hand, zo weten we uit onderzoek. Mensen gaan over het randje van het toelaatbare om de bonus maar binnen te halen. Meer kwaad dan goed “Voorts weten we ook, uit onderzoek naar ‘social comparison’, dat beloningsverschillen binnen een afdeling of team doorgaans meer kwaad doen dan goed. Zelfs voor de meestverdienende in het team kan dat demotiverend en averechts werken.” Vermeulen vervolgt: “Eén van de alternatieven is gewoon géén NOAB bonus: geef mensen een vaste beloning of ten minste één die niet afhangt van een individuele maat en leidt tot inkomensverschillen. Intrinsieke motivatie, het eigen verlangen om je werk goed te doen, zo weten we uit sociaalpsychologisch onderzoek, wordt vaak tenietgedaan door extrinsieke motivatie, zoals bijvoorbeeld de variabele financiële beloning.” Er is bijvoorbeeld onderzoek naar ‘non-monetary awards’ en systemen waar werknemers ‘likes’ kunnen krijgen voor hun werkzaamheden van hun collega’s. Expliciete feedback krijgen, vooral van je ‘peers’, is dat mensen je werk zien en waarderen.” Vermeulen besluit: “Dat werkt minstens even goed en zonder veel van de nadelen van financiële bonussen.” Voor het vaststellen van een bonus zijn er in principe geen regels; een wet hierover ontbreekt. Een werkgever mag dus zelf bepalen of en wat voor een bonusregeling wordt toegepast, hoe hoog de bedragen zijn en wanneer de bonus wordt uitbetaald. In dat licht bezien lijkt de bonus ook gewoon een cadeautje om de waardering voor iemand persoonlijk uit te drukken. ■ Activa | Nummer 2 - 2018 Fotog r a f i e Ma r t i j n Mu l der
42 Online Touch Home