0

25e jaargang nr 3 - najaar 2019 Prijs € 4,25 Onverwoestbare klassieker Haastrecht – Oudewater Met de kinderen klauteren in Oostenrijk Langs Berkel en Lochemse Berg Inclusief 12 extra pagina’s stedentrips voor wandelaars

RAB LADAKH GTX JACKET Expertly balancing breathability with protection, soft GORE® C-KNIT™ and durable GORE-TEX® Pro are paired to bring comfort to the most challenging of environments. The next generation of Rab. WWW.RAB.EQUIPMENT WINTER COLLECTION NOW AVAILABLE IN RAB-SHOP-IN-SHOPS AT KATHMANDU UTRECHT AND AMSTERDAM. RAB-SHOP IN ZWERFKEI WOERDEN WILL OPEN ON SEPTEMBER 21.

Redactioneel Wankel zet ik de eerste stappen in mijn nieuwe leven. Het lichtknopje, de traptreden, de bushalte, het loopje naar de bakker: alles is nieuw. Net als de ommetjes, de wandelrondjes die zo nodig zijn om dagelijks het hoofd te legen, de wandelingetjes die ooit zo gepromoot werden door de overheid. Want in een maatschappij die nooit stilstaat en nooit stil is, is wandelen meer dan ooit een pad om in balans te blijven of te komen. Terug naar de menselijke maat van het trage tempo, in contact met het seizoen en de elementen. Verhuizen met een gezin met twee puberende kinderen is geen ommetje, maar een ontdekkingsreis. Een uiterst lange, hobbelige, ongewisse route die we vol vertrouwen betreden. En juist nu, nu er zo veel nieuwe indrukken zijn te verstouwen, zijn de ommetjes nodig om het hoofd leeg te maken. De rondjes die je loopt om even gedachteloos tot rust te komen en te zien hoe het seizoen er voor staat, of de aster al in bloei is, de laatste atalanta’s Lichtvoetig Memory Wandelen in een land als Engeland is een genot. Vooral de zuidkust heeft mijn hart gestolen. Schilderachtige havenplaatsjes, door heggen omzoomde landweggetjes, cottages van vakwerk. Kenmerkend zijn ook de overal aanwezige, altijd vriendelijke bejaarde echtpaartjes. Grijzend en glimlachend schuifelen zij langs Britse paden, beschaafd babbelend over the weather of een nice­looking doggy. Niet ver van Folkestone maken we een lange wandeling. Over de kliffen tegen een achtergrond van een zonnige zee. Afdalend langs een slingerpad genieten we van een vergezicht over de schuimkoppende golven. Twee spartelende dolfijnen flitsen zilver op. Langs het strand lopen we dwars door een weelderig zeebos vol met bloeiende vlinderstruiken. Na deze genietingen wankelen we naar boven, 464 treden over een vervaarlijk smal pad. Hijgend bereiken we de kliftop. Daar zit zo’n Brits bejaard paar op een bankje. ‘Nice walk, isn’t it?’, spreekt de vrouwelijke helft van het stel ons minzaam toe. ‘Yes, beautiful... but too dangerous for you’, waarschuwen we. De vrouw reageert verbaasd. ‘But we’ve just walked it, didn’t we Edward?’ Haar man, Edward kennelijk, vult aan. ‘Sure darling, we walk it every day!’ Het lukt maar niet om een geschikte gelegenheid te vinden om de roemruchte afternoon tea te gebruiken. Eindelijk menen we een gezellige tent gevonden te hebben in London, Covent Garden. We verheugen ons op slagroomgebak, warme broodjes, soesjes en een dampende pot Engelse thee. Maar op een luxe schotel krijgen we slechts vier scones gepresenteerd. De thee moeten we apart bijbestellen. De rekening van zeventien pond blijkt daarentegen wel all in. Gewaarschuwd door deze big city experience slaan we ergens in the country toe. Bij een plaatselijke supermarkt kopen wij taartjes, koekjes, broodjes en worstjes voor drieëneenhalve pond. We vinden een geschikte picknickplek in de kasteeltuin van Sissinghurst en nuttigen daar onze eigen afternoon tea. Misschien wat overdone want de volgende ochtend staan we op met buikpijn. Eenmaal hersteld oppert een van ons het idee om een English breakfast te proberen. Tot op heden is het er nog niet van gekomen. Good old memory, want bovenstaande is een reisverslagje van een Britse trip eind vorige eeuw. Het brengt heimwee naar boven naar dat koppige land waar ik best had willen wonen, maar dat binnenkort de Unie zal verlaten waartoe het toen nog – ondanks pond en links rijden - voor eeuwig behoorde. Gauw maar weer eens heen. Zou het veel veranderd zijn? George Knottnerus nog rondfladderen of de eerste bomen al hun herfsttooi aannemen. Maar nu zijn ook de ommetjes ontdekkingsreizen waarbij ik de omgeving in volle teugen in mij opneem en met een slecht gevoel voor oriëntatie de weg moet zien te vinden. Een ding is zeker, op een dag zit het nieuwe verankerd in mijn systeem en loop ik gedachteloos in het donker de trap af. Gelukkig maar. Want een ontdekkingsreis zo fundamenteel als een ander dagelijks leven geeft niet alleen energie, maar kost net zo veel. En toch … dat ben ik vergeten zodra alles vertrouwd is. Dan ga ik vast weer op zoek naar een nieuwe uit daging. Een wekenlange pelgrimstocht of zo. Of toch die serie reportages in het buitenland? Tialda Hoogeveen Mooie stedentrips voor wandelaars 28 Rijnstrangen in Gelderland 32 Wandelplezier voor het hele gezin Wandelavontuur door Oostenrijkse bergen 36 Koffie met melk Hotel Gaia in Diepenveen 38 Wandelapps Bolwerk Zwolle inhoud 08 Onverwoestbare klassieker Hollandsche IJsselroute 11 Wandelgemeente van het jaar 2019 Gemeente Valkenburg aan de Geul 12 Langs Berkel en Lochemse Berg 15 12 extra pagina’s Verder in dit nummer: Nieuws 4/5 Wandelproducten 7 Het gepelde land Uitgelezen Loopbaan Column John Jansen van Galen / Voetstuk 14 27 30 37 ‘te voet’ is een uitgave van Hobri Pers Uitgeverij BV, Tuindorpweg 23, 3951 BD Maarn, tel. 0343-449499 • e-mail abonnee administratie: abo@wandelkrant.nl • e-mail redactie: redactie@wandelkrant.nl • website: www.tevoetonline.nl • Vanuit België: tel. 00-3130-6910138. redactie@wandelkrant.nl • Advertenties: Tarieven op aanvraag bij bovenstaand adres • Uitgever: Eef van den Brink • Hoofdredactie: Tialda Hoogeveen • Vormgeving: Punt Grafi sch Ontwerp Utrecht, www.puntgo.nl • Foto voorpagina: Shutterstock • Aan dit nummer werkten mee: Wim ten Brinke, Koos Dijksterhuis, Tryntsje Dijkstra, Theo Haerckens, Tialda Hoogeveen, John Jansen van Galen, Femke Jaarsma, Tessa Klooster, George Knottnerus, Elvira Werkman, Gerrit Jan Zwier • ‘te voet’ nummer 3, vijfentwintigste jaargang. Het volgende nummer van ‘te voet’ – nummer 4, vijfentwintigste jaargang – verschijnt december 2019.

nieuws www.meindl.de Nederlander zwaargewond na val in Alpen In de Oostenrijkse Alpen is half augustus een Nederlander zwaargewond geraakt na een val. Gevreesd wordt dat de 67-jarige man verlamd is geraakt, melden Oostenrijkse media. 10 jaar Eifelsteig De 313 kilometer lange wandelroute van Aken naar Trier viert haar tienjarig bestaan. Wandelroute Eifelsteig is in die tijd uitgegroeid tot een van de populairste langeafstandswandelroutes van Duitsland. Toch leunen de makers van de route niet achterover. Een recente wandelstudie stelt dat een van de belangrijkste redenen om te wandelen het verminderen van stress is. Het Eifelsteig-team is naar aanleiding daarvan bezig met twee nieuwe verbeteringen. Naast het creëren van meer en bijzondere rustplekken, ontwikkelen ze kortere etappes, omdat veel wandelaars zo´n 15 kilometer wandelen per dag relaxter vinden dag lange etappes. De natuur speelt de hoofdrol op de Eifelsteig. Van het weidse hoogveen van de Hoge Venen, de uitgestrekte bossen en prachtige stuwmeren in het Nationalpark Eifel tot de ‘Maaren’ in de Vulkaaneifel. Er zijn volop dagtochten in het gebied, maar ook is het mogelijk een meerdaagse te doen. Inmiddels biedt de Eifel dertien arrangementen, van een 4-daags arrangement tot een zeventiendaagse wandeltrektocht waarin je alle vijftien etappes loopt. Bij alle arrangementen wordt de bagage naar het volgende wandelvriendelijke hotel gebracht. Voor de avonturiers is het mogelijk onderweg wild te kamperen op een van de geheime trekkingplaatsen. www.eifelsteig.de/nl/ Het ongeluk gebeurde toen de man met zijn vrouw een wandeling maakte in de buurt van de stad Bludenz, in het westen van Oostenrijk. Hij viel 15 meter naar beneden in een gebied met veel rotsen. Een arts die toevallig in de buurt was verleende eerste hulp. Een helikopter vervoerde de Nederlander naar een ziekenhuis in Feldkirch, waar hij verder is geholpen. Cultuurrijke app Met de nieuwe app Cultuurrijk wandel je door de Nederlandse geschiedenis. De app licht bijzondere plekken met een grote cultuurhistorische waarden op verrassende manier uit. Wat de toepassing extra speciaal maakt zijn de interactieve augmented reality animaties: een virtuele laag die over de werkelijkheid wordt geprojecteerd door animaties die zijn gemaakt door kunstenaars. Zo zie je een heus turfschip varen en een pannenkoekenboerderij in brand vliegen. Kindvriendelijke route Wandelen schiet er nogal eens bij in zodra de kinderen komen. Maar Toerisme Vlaams-Brabant heeft daar iets op gevonden. In tien gemeenten langs het wandelnetwerk ‘Demer en Dijle’ heeft zij speel tuigen geplaatst. Op meerdere plekken langs de route zijn drie verschillende soorten spelelementen ontdekken: totempalen in de vorm van een woudgeest, levende wilgenconstructies en laag drempelige houten speeltoestellen. ‘Her en der langs het wandelnetwerk hebben we bijzondere plekken gecreëerd, die grote en kleine wandelaars doen halt houden om echt van het wandelnetwerk en onze mooie landschappen te genieten’, aldus gedeputeerde voor toerisme Monique Swinne. Vorig jaar werd het netwerk Demer en Dijle uitgebreid met 1.000 kilometer wandeltrajecten, waarvan 665 in Brabantse Kouters en 340 in Demer en Dijle. Bekijk het wandelnetwerk via www.toerisme vlaams brabant. be/wandelroute planner of download de app www. toerismevlaamsbrabant.be/ wandelapp. 4 Met deze eerste versie, ontwikkeld door De Groene Koepel, zijn maar liefst 143 punten rondom vijf Overijsselse kampeer terreinen te ontdekken. Een kompas leidt je naar de locaties die vervolgens worden ontsloten in de vorm van oude krantenknipsels, foto’s en verhalen. Downloaden de app vanaf www.natuurlijkcultuurrijk.nl of in de Appstore.

Wandelhoorspel Maastricht nieuws Maastricht herdenkt het bombardement op twee woonwijken op 18 augustus 1944 met een wandelhoorspel. Geïnteresseerden kunnen aan de hand van een audiohoorspel een route lopen door Roej Dörrep, de wijk die nu Sint Maartenspoort heet. ‘We volgen het laatste half uur van haar leven’, zegt Jacqueline Kerkhof, samensteller van het hoorspel. Amerikaanse bommenwerpers probeerden in augustus 75 jaar geleden de spoorbrug over de Maas te vernietigen om zo de terugtrekkende Duitse troepen de pas af te snijden. De brug werd niet geraakt, maar wel twee wijken bij de brug. Truia was een van de 101 slachtoffers die het bombardement niet overleefde. Daarnaast waren er 65 zwaargewonden en raakten 1500 mensen hun huizen kwijt. Het hoorspel is downloaden via tentoonstelling.centreceramique.nl/bijna-vrij Al dagenlang waren zoekteams op zoek naar de man. In de loop van de week werden acht zoekoperaties uitgevoerd in de hoop de wandelaar te vinden. Mensen kwamen vanuit heel Californië naar het gebied om te helpen. Pas toen twee reddingswerkers afdaalden af in het zogeheten ‘Duivelsravijn’, zagen ze de man. Hij had een week niets gegeten, maar was nog in staat om te lopen en praten. Na zware regenval in het gebied was het waterpeil gestegen, dat zorgde ervoor dat de wandelaar kon blijven drinken. De wandelaar was erg verzwakt. Afsluitdijk voorlopig dicht Jubileumeditie Hoge Veluwe Wandeldag Op zaterdag 5 oktober vindt alweer de vijftiende editie van De Hoge Veluwe Wandeldag plaats. Om dit te vieren is op veler verzoek een volledig nieuwe route van 15 kilometer toegevoegd. De overige afstanden zijn 1, 5, 10, 15 en 20 kilometer lang. De routes van 1 en 5 kilometer zijn goed toegankelijk voor gezinnen met kinderen en mindervaliden. Alle routes zijn ook geschikt voor nordic- en powerwalkers. Sinds 2013 is er bovendien een verharde route van ruim 1 kilometer uitgezet speciaal voor mensen met een verstandelijke, lichamelijke en/of visuele beperking. Langs de routes staan natuurgidsen die vertellen over het landschap met haar zandverstuivingen, uitgestrekte bossen en glooiende heidevelden. Zondag 18 augustus waren wandelaars voor het laatst in de gelegenheid om over de Afsluitdijk te wandelen. Wegens werkzaamheden zal de dijk tot 1 april 2022 gesloten zijn voor wandelaars en fietsers. Daarmee mist het Zuiderzeepad en het Nederlands Kustpad een belangrijke etappe. Wandelnet, Fietsplatform, NTFU en Fietsersbond hebben begin 2019 met een massaal ondertekende petitie bij de minister van Infrastructuur en Waterstaat erop aangedrongen de dijk toch een aantal dagen per jaar open te stellen voor wandelaars en fietsers. De minister heeft hier voor 2019 gehoor aan gegeven met vier extra openstellingen voor wandelaars. In november wordt er gesproken over mogelijkheden om dit ook in 2020 en 2021 te realiseren. 73-jarige wandelaar overleeft week in ravijn Een 73-jarige wandelaar is in juni teruggevonden, nadat hij al een week vermist was. De man kon zijn ongeplande verblijf in het Mount Watermanberggebied in Californië overleven, doordat hij water had gevonden in een ravijn. 100% PASVORM …door MFS® Vakuum® technologie. De nieuwe defi nitie van pasvorm. Door de temperatuur van het lichaam vormt het MFS® Vakuum® schuim zich optimaal naar de vorm van de voet. Om een perfecte pasvorm te bereiken is het speciale PU-schuim tot in het tenengebied van de schoenen verwerkt. De Meindl Multigrip® rubber profi elzool met PU tussenzool zorgt voor maximale demping en een perfecte grip. b-dynamic technologie in de inlegzool. www.meindl.de 5

ontdek het plezier van samen wandelen De Wandelpool is er voor mensen die van wandelen houden, graag buiten en in de natuur zijn én het gezellig vinden om er met een groepje op uit te trekken. Want wandelen met andere liefhebbers is altijd leuker dan alleen! • maandelijks 100-150 wandeltochten • variatie in afstand en wandeltempo • ongedwongen sfeer • gezellig wandelen met anderen • abonnementen vanaf EU12 per jaar • onbeperkte deelname wandeltochten voor wandelpool-abonnees Eerst een maand gratis proberen? Wandelen met anderen. Ontdek het, beleef het, doe ook mee! www.wandelpool.nl 6 Neem een gratis proef abonnement! www.wandelpool.nl

2 3 1 nieuwe PRODUCTEN voor wandelaars 4 5 6 1 FjellGuard – komt met twee nieuwe luchtbedden. De 6 centimeter dikke Prima Vapour 60 heeft een isolatielaag bevestigd aan het bovenste interne oppervlak. Dit zorgt ervoor dat de isolatie in de onderzijde van de slaapzak effectief omhoog komt en de ruimtes opvult voor meer comfort en warmtebehoud. Prijs € 109,95, robens.de 2 Pompa – Met de herfst in aantocht, kun je je hond lekker inpakken tegen kou en regen met een hondenjas van het Finse Pomppa. Door de slimme pasvorm lijken de hondenjassen altijd op maat gemaakt. Bovendien blijven ze zonder nare riempjes of elastieken op hun plek – zelfs bij rollebollen in de regen. Prijs vanaf € 28,90 pomppa.fi/ en/ 3 Eagle Creek - De nieuwe Cargo Hauler Duffels zijn gemaakt van extra robuust, TPU-gecoat materiaal en hebben een waterafstotende en uv-bestendige buitenkant. Via de U-vormige rits-opening in het hoofdcompartiment heb je eenvoudig toegang tot je spullen. De twee zijvakken met ritssluiting bieden extra opbergruimte. Prijs: € 90,- www.eaglecreek.com 4 Vaude – maakt al gebruik van de Responsible Down Standard (RDS), waarmee ze dons van ethisch onberispelijke herkomst garandeert. Bij de Marwees en bij de Kamor hoeft echter geen enkel dier veren te verliezen. De vullingen van beide slaapzakken zijn van gerecycled materiaal met vuldons van verwerkt beddengoed en donskleding. Prijs: vanaf € 200,- www.vaude.com/nl-NL 5 Meindl - De modellen Caribe GTX® en Caribe Lady GTX® passen zich door de speciale leestvormen en het duo-vetersysteem makkelijk aan diverse voettypen aan. Ook verkrijgbaar voor smalle voeten. Deze Trail Activity-modellen zijn ideaal voor sportieve lichte wandelactiviteiten. Prijs € 159,90 www.Meindl.de 6 Lowe Alpine – Dankzij de handige compartimenten in de Phase 30 en Flex 25 hoef je nooit te zoeken naar je spullen. Met 30 of 25 liter inhoud is de rugzak de perfecte partner voor een flinke wandeltocht met overnachting. Ook handig voor kantoor, want voorzien van laptop sleeve. Prijs: € 99,95 www.lowealpine.com 7

25 jaar na de eerste route in ‘te voet’ onverwoestbare klassieker Bijna een kwart eeuw geleden verscheen de eerste jaargang van ‘te voet’ met de eerste reportages. In het vierde nummer beschreef ‘te voet’ de Hollandsche IJsselroute, een wandeling van Haastrecht naar Oudewater en terug. Hoe is het daar nu? Oudewater Elvira Werkman In 25 jaar tijd kan er veel veranderen. En soms ook helemaal niks. Zoals het zoeken naar een startpunt van de wandeling. Een kwart eeuw geleden moesten de wandelreporters vragen aan de buschauffeur en een voorbijganger op straat waar de route te beginnen in Haastrecht. Tegenwoordig is het nog steeds zoeken, maar nu pakt de moderne wandelreporter er een mobiele telefoon bij met van tevoren opgeslagen gps-coordinaten in een topografische app. Die coördinaten met kaart komen later in Oudewater ook goed van pas, want net als destijds is de markering niet dik gezaaid. 8 Jaagpad Na de koffie op het terras ‘Over de Brug’ loopt het vlot Haastrecht uit, over het Jaagpad. Vanaf dan, tot aan Oudewater, kan er weinig misgaan. Het pad is van oudsher rechttoe rechtaan. Een jaagpad of trekpad werd vroeger gebruikt om schepen te trekken, met paard of mensen kracht. Links van het pad strekken weilanden zich uit, rechts stroomt de Hollandse IJssel. Gele lissen, valeriaan en boterbloemen bloeien uit bundig. De zon schijnt fel. Hier en daar staat een rijtje knot wilgen en ongeveer halverwege een reus achtige els. Een oudere racefietser zit dankbaar in de schaduw van het gebladerte op een bankje. Het Jaagpad is een asfalt weggetje waar ook veel fietsers gebruik van maken. De man maakt geregeld een rondje hier, vertelt hij. ‘60 kilometer. En dan ga ik altijd even onder deze boom zitten eten.’ Het plaatsje Oudewater verderop kan hij zeer aanbevelen. De moderne wandelreporter pakt een mobieltje met van tevoren opgeslagen gpscoördinaten deze omgeving. Nu wordt de idylle verstoort door de vele auto’s die passeren. Gelukkig komt er een uitvlucht: een trappetje rechts op de dijk! Het is ter hoogte van een wit huis met rieten dak, ‘De Wimpel’. Of het bij de route hoort is niet duidelijk, maar alles beter dan die drukke weg. Maar dat duurt nog een kilometer of 5 à 6. Eerst komt Hekendorp. Daar is een bedrijf aan het heien in een achtertuintje en er is veel vrachtverkeer door de smalle dorpsstraat. In een paar minuten wandel je erdoorheen en vervolg je de route over een asfaltweg. De omgeving oogt landelijk met slootjes, woonboerderijen, moestuintjes, boomgaarden en schapen. Het is goed voor te stellen dat de wandelreporters 25 jaar geleden lyrisch waren over Bankjes Vanaf het graspad op de dijk komt het water weer in zicht en -in dit open landschap- al snel ook de kerktorens van Oudewater. Plezierjachten glijden voorbij, mensen knikken of zwaaien vriendelijk. Dat is langs de gehele route opvallend: iedereen groet hier. Fietsers, wandelaars en zelfs een enkele automobilist. Vlak voor Oudewater is een op merkelijk bankje geplaatst, met een groot bord erboven: Komt allen tot mij, die vermoeid en belast zijt, en ik zal u rust geven! Matheüs 11,28. Matheüs had best meer bankjes langs de route mogen plaatsen.

Oudewater Oudewater is de oudste stad in het Groene Hart: in 1265 kreeg het stadsrechten. Ruim 300 historische panden is dit stadje rijk. Enkele karakteristieke monumenten zijn het zestiendeeeuwse gemeentehuis, de zestiende- eeuwse heksen waag in het centrum en de vijftiendeeeuwse Sint-Michaëlskerk. Niet voor niks heeft het centrum de status van beschermd stadsgezicht. Meer info op Oudewater.net. Pittoresk De oude racefietser onder de grote els had geen woord teveel gezegd. Oudewater is een pittoresk plaatsje. Het centrum doet een beetje denken aan de binnenstad van Utrecht, maar dan in het klein. Mooie grachtenpandjes uit 1600 en terrasjes aan het water. Na een aangename lunchpauze is het wederom even zoeken, zelfs met gps-coördinaten in de hand. Net buiten het centrum is vanaf de Utrechtse straatweg de afslag naar de Tiendweg. Deze afslag ligt precies tussen twee huizen en de bewoners gebruiken deze tussenruimte om een bus en een trampoline te parkeren. De routepijl op het elektriciteitskastje valt daardoor pas op bij een tweede keer passeren. Tiendweg De Tiendweg tussen Oudewater en Haastrecht is een van de 13 historische tiendwegen langs de Hollandse IJssel. Ze zijn aangelegd tijdens de veenontginningen en dateren van 1100 tot 1500. Goed voor kilometers lang wandelen over onverhard Informatie De Hollandse IJsselroute is een rondwandeling. Start- en eindpunt is Haastrecht en halverwege ligt Oudewater (16 km). Onderweg af te breken in Hekendorp. Kaart en beschrijving via www.routesinutrecht.nl/routes/4267828280/hollandseijsselroute De route is deels gemarkeerd. Het is aan te bevelen de gpscoördinaten van te voren te downloaden en/of een kaartje uit te printen. Horeca in Haastrecht, Hekendorp en Oudewater is volop horecagelegenheid. pad. Op een doordeweekse dag kom je hier vrijwel geen mens tegen. Knotwilgen, verwilderde rozen, bramen en vlieren staan langs het pad. Dat er steeds weer een andere boer eigenaar is van het land dat je passeert, is te zien aan de talloze ‘creatieve’ constructies die je als wandelaar moet omzeilen of overklauteren. Het is geregeld balanceren over smalle plankjes om langs roestig hekwerk te wurmen. Met het artikel van 25 jaar terug in de hand wordt pijnlijk duidelijk hoezeer het boerenland veranderd is. Destijds trof je ‘een zwerm staalblauwe en gifgroene libellen’, vlinders en kikkerkoren. Nu niets van dat alles, terwijl het er beslist de tijd voor is. De sloten links en rechts ogen levenloos, zonder waterplanten. Wel zijn er diverse knobbelzwanen in de gemaaide graslanden, een enkel kievitpaartje en helemaal aan het einde van de Tiendweg -waar Staatsbosbeheer de grond beheert- eindelijk de eerste tureluurs en grutto’s. In de ongemaaide graslanden. Knotwilgen, verwilderde rozen, bramen en vlieren langs het pad 9

IDENTITY – LEER MET HERKOMSTBEWIJS Meindl heeft al menig innovaties op het gebied van schoenen teweeg gebracht. De nieuwste innovatie heet Identity. Bij de modellen uit deze nieuwe serie bieden wij een gedetailleerd herkomstbewijs van het gebruikte leer aan. Hiermee verschaft Meindl een volledig transparante kijk op de productie van de schoenen, vanaf de alpenweide waarop de koeien grazen, de leerlooierij waar het leer bewezen milieuvriendelijk wordt gelooid tot de uiteindelijke productie. Al bij de leerlooierij wordt het leer eide eer eineer voorzien van een identificatienummer welke handmatig in het leer wordt gedrukt. Dit identificatie nummer gebruikte bovenleer op www identity-leder.de volge en! mamer oen ook Identitynummer genoemd is dan in de schoen vereeuwigd op de binnenkant van de manchet. Op deze manier kan men de afgelegde levensweg van het .de volgen! Op het ORIGINAL Tessin Identity Linosa Identity www.identity-leder.de IDENTITY DEALERS IN NEDERLAND Alblasserdam - Antilope Outdoor • Alkmaar - Oosterbaan Orthopedie • Amsterdam - Carl Denig • Amsterdam - Bever Gelderlandplein • Amsterdam - Kathmandu Outdoor & Travel • Apeldoorn - Rene Vos De Wandelfabriek • Barendrecht – OutdoorXL • Beverwijk - Ronald Adventure Shop • Den Burg - Mantje Lifestyle Stores Texel • Den Haag - Huna Camping & Outdoorshop • Den Haag - Bever The Globe • Drachten - Veneboer Camping & Outdoor • Duiven - Buitensport Four Seasons • Emmen - Weggemans Golf en Adventure • Exloo - Schutrups Schoenen • Gorssel - René Vos Outdoor & Sports • Groningen - Spac Sport • Haarlem - Soellaart Outdoor • Haarlem - Bever • Helmond - Adventure Store Sport & Outdoor • Houten - Bever • Leersum - Steenwijk Schoenmode • Leeuwarden - Intersport Luxen • Meijel - Meeuwis schoenen - mode – sport • Molenschot – Linberg • Nijmegen - Kathmandu Outdoor & Travel • Nijmegen - Spac Sport • Nistelrode - Van Tilburg Mode & Sport • Nunspeet - Veluwe Outdoor • Raalte - Intersport Schutte • Ridderkerk - Henk van Os Dierenspeciaalzaak • Roermond - Ton Notermans Outdoor - Wandelsport - Travel • Roosendaal - Outdoor & Travel Outfi tters • Rotterdam - Bever Stadionweg • Schijndel - De Wit • s-Hertogenbosch - Schneider Outdoor • Sneek - Bij Folkert • Tilburg - Sportief Tilburg • Utrecht - Kathmandu Outdoor & Travel • Woerden - Zwerfkei Outdoor & Travel Centre • Zeist - Sporthuis Sunny Camp • Zwaag - Karsten Travelstore • Zwolle - Leerentveld Vrijetijd Altijd en overal op de hoogte blijven van het laatste wandelnieuws? Volg ons op Twitter en Facebook: wandelkrant te voet @tevoet 10

Wandelgemeente van het jaar 2019 Gemeente Valkenburg aan de Geul Vrijdag 28 juni mocht de trotse burgemeester Jan Schrijen van de gemeente Valkenburg aan de Geul het bronzen beeldje voor Wandelgemeente van het Jaar 2019 ontvangen uit handen van te voet’s hoofdredacteur Tialda Hoogeveen. De overwinning werd gevierd bij De Kluis in Walem met Limburgse vlaai, een wandeling door het heuvellandschap en een borrel met lekkere hapjes uit de streek. Schrijen: ‘Dit vervult mij met trots.’ Valkenburg De tiende strijd om Wandelgemeente van het Jaar te worden was zeer close dit jaar. De drie genomineerde gemeenten – het Friese Opsterland, het Overijsselse Raalte en het Limburgse Valkenburg aan de Geul – bieden de wandelaar alle drie zeer gevarieerde, veelal onverharde en stille wandelroutes, gelegen in een prachtig landschap. De routes worden zonder uitzondering jaarlijks gecontroleerd. Populaire wandel evenementen én meerdere LAW’s doen boven dien de betreffende gemeenten aan. De vakjury had daarom dit jaar een beslissende stem in de ver kiezing en bepaalde dat de over winning aan Valkenburg aan de Geul toekomt. Uitgever Eef van den Brink: ‘Allereerst is er het Zuid-Limburgse landschap dat de wandelaar niet alleen een gevarieerde omgeving te bieden heeft, maar ook ongeëvenaarde uitzichten door de flinke hoogteverschillen. De panorama’s in de directe omgeving van Valkenburg zijn werkelijk oogverblindend. Verder is het heel speciaal dat veel wandelroutes je door weilanden, boomgaarden en andere privébezittingen voeren, waarbij je toegang krijgt door de ‘stegelkes’, de leuke draaihekjes die elke wandelaar wel kent. Daarnaast zijn de Valkenburgse wandel routes voorzien van zeer veel rustpunten en biedt het stadje zelf talloze terrassen, restaurants en overnachtings adressen voor elke portemonnee.’ Bezoek Zuid-Limburg Op de website visitzuidlimburg staan maar liefst meer dan 300 wandelingen overzichtelijk gepresenteerd met een korte omschrijving, foto, moeilijkheidsgraad, hoogteprofiel, overzichtskaart en aantal kilometers. Handig is dat iedere route uit te printen is voordat je de wandelschoenen aantrekt. De volgende strijd om de Wandel gemeente van het jaar, gaat begin 2020 weer van start. 11 © VVV Zuid-Limburg

LANGS BERKEL EN LOCHEMSE BERG De rivier, de berg en de villa’s – in die volgorde passeren ze op deze route rond Lochem. Volg de pijlen van het Achterhoekse wandelnetwerk en waan je soms in een eindeloos natuurlandschap, met aan de rand fraaie villa’s. Lochem Wim ten Brinke Bij het oversteken van het Twentekanaal passeert een volgeladen containerschip, op de achtergrond rijzen reuzen silo’s, van waar veevoer, zaaigoed en kunstmest over Twente en de Achterhoek worden gedistribueerd; vrachtwagens rollen af en aan over de brug, prettig dat er een apart wandel-fietspad is. Het is een pittig begin van een route die binnen een kilometer naar een idylle omslaat, want dan wandel je over een graspad in een gebogen lijn langs de brede Berkel. In de vijver ernaast overstemt een kikkerkoor het verkeersgeluid, meerkoetjes en eenden spartelen in de rivier. 12 De Berkel Ooit was de Berkel in gebruik als waterweg, nooit hemelbestormend, want het kostte veel moeite om de rivier die in Duitsland ontspringt, bevaarbaar te krijgen. Dat er voort durend aan is gesleuteld had meer te maken met het verbeteren van de waterafvoer. Overstromingen moesten worden voorkomen, en de landbouw moest op droge gronden grootschalig kunnen groeien. Bochten werden rechtgetrokken, de bedding verdiept, steeds meer gelijkenis kreeg de rivier met een door mensenhanden gegraven kanaal. Dat klinkt niet aantrekkelijk, maar de werkelijkheid valt erg mee op het smalle pad dat meebuigt met de ruime bocht van de Berkel, met aan de andere kant weitjes en nu en dan een bosje. De Berg Een zandweg leidt van de Berkel naar het bos en daar klimt het pad omhoog en bereikt de top van de Lochemse Berg, verscholen tussen de bomen, verstoken van een uitzicht, tot er toch een doorkijk komt naar het lagergelegen land. Een boom staat prominent in de zichtlijn, om te benadrukken dat je hier niets anders ziet dan eindeloos groen, ver weg van de bewoonde wereld, zo lijkt het. Want op de flanken liggen boerderijtjes en villaatjes te midden van weitjes en tuinen, idyllisch land, waar je opnieuw de eindeloosheid vermoedt van niets dan natuur, terwijl de werkelijkheid beperkter is, want de Lochemse Berg is met zijn 49 meter maar een kleine, lage bult. Hij is ontstaan in de voorlaatste ijstijd, toen landijs vanuit noordoostelijke richting het huidige Berkeldal binnendrong en als een bulldozer de gronden voor zich opduwde. Idyllisch land, waar je opnieuw de eindeloosheid vermoedt van niets dan natuur

Route-informatie Start en Finish station Lochem (ook parkeerplaats) Lengte 15 kilometer Horeca Hotel Woodbrooke in Barchem, Hotel BonAparte Lochem, binnenstad Lochem. De klemmende beuk Al snel daal je weer af, steil zelfs door een holle weg, waar een beuk zich vastklampt aan de steile rand met ontblote wortels, weerloos lijken ze, maar hun klemkracht is groter dan je denkt, want breed uitgewaaierd houden de wortelarmen de boom al decennia op de been. Niet veel verder wandel je op een zandweg met zicht op de heuvel waarover je zojuist ging. Vanaf de wat ingesleten weg kijk je uit over bollende akkers, met verschuivend beeld door wegbegeleidende eiken die de blik op het land steeds een nieuwe focus geven, coulisselandschap in topvorm. Aan de andere kant ligt de Lochemse Berg, akkers liggen licht hellend aan de onderrand, daarboven de bossen tot de top. Opnieuw omhoog, maar via een andere weg; op de top zijn sparren, eiken en beuken zo hoog gegroeid dat ze de ranke uitkijktoren als een van hun medebosbewoners hebben opgenomen en als panoramaplek hebben doen verdwijnen. De Cloese Vanonder het bladerdek van het Berkelbegeleidende bos heb je een prachtzicht op de Cloese, kasteel met een romantische rijkdom van torens, trapgevel en speklagen volgens de symmetrische wetten van de neo-renaissance. Vele keren wisselde het kasteel van uiterlijk en eigenaar; na 1960 was er decennia een opleidingsschool van de politie gevestigd, nu zijn er appartementen in gebouwd, en in het park zijn vrijstaande villa’s verrezen. Die vormen een mooie aansluiting op de villatraditie van Lochem. Villastad Lochem Bos- en akkerwegen leiden naar de rand van Lochem, waar villapark Berkeloord een soepele overgang vormt tussen het buitengebied en de stad. Opvallend, hoe de gegoede burgerij Lochem waardeerde, want wat verderop, aan de Nieuweweg barst het ook al van de villa’s. Onder hen veel mensen die in NederlandsIndië werkten en hun verlof doorbrachten in een pension, later gingen ze er ook wonen. Lochem zelf is al veel ouder, was een vestingstadje met in het centrum nog enkele 17e-eeuwse gebouwen, die zich vanaf de terrassen rond de kerk laten bekijken. Zo eindigt een wandeling waar de natuur minder eindeloos bleek dan op de Lochemse Berg leek, maar niet gewanhoopt, want de villawijken en het hart van Lochem zijn fraaie cultuuruitingen en helemaal mooi wordt het aan het slot als in die strakke Berkel een vispassage blijkt gebouwd. Cultuur helpt natuur. Eigen vervoer P bij station Lochem of bij Hotel BonAparte, Lochemseweg 37, 7244 RR Barchem. Routebeschrijving De route is gemaakt met de wandelknooppuntenplanner van www.wandelnet.nl. Op www.wimtenbrinke.nl vind je de routekaarten en de routebeschrijving. Ook kun je daar een print een print van de routekaart en de routebeschrijving maken. S Station Lochem Lochem = Pakeren = Horeca S = Startpunt 13

Het gepelde land Zonnepark in Hengelo Stad en land hebben historie en toekomst. Daartussenin verandert er van alles. Dan gaat er van alles overhoop, dan wordt het land gepeld. In het Achterhoekse Hengelo is een zonnepark ontwikkeld, waarin natuur, recreatie en opwekking van duurzame energie samengaan: een voorbeeld voor toekomstige zonneparken? Nederland moet over op zonne- en windenergie. Daarvoor is steeds meer grond nodig: windparken en akkers vol zonnepanelen. En die hebben geen best imago. Neem die zonne parken: rijen vol stalen frames waarin zwarte zonnepanelen zijn gehangen, niet bepaald moeders mooisten. Het kan anders, zoals in Solarpark De Kwekerij in Hengelo Gelderland. Want daar wordt niet alleen groene stroom opgewekt, natuurontwikkeling is net zo belangrijk, te zien aan de vele soorten bloemen en planten, een bijenhotel en nestkasten. En er is ruimte voor recreatie: een picknickplek, een uitzichtheuvel en grassige wandelpaden langs bloemen en zonnepanelen. In juni bloeit het zoet geurende duizendblad massaal; de witte bloemen zorgen voor een mooi contrast met de 6978 donkere zonnepalen. Het geheel is verpakt in een meidoornhaag, die het hele terrein omvat en de zwarte panelen van buitenaf minder doet opvallen. Solarpark Hengelo laat zien dat het mogelijk is een energielandschap te ontwerpen, dat kan wedijveren met de omgeving. Het park ligt aan de rand van het Achterhoekse coulisselandschap, waar je wandelt langs lanen met weidse doorkijkjes, in de verte het rode pannendak van een boerderij en vooraan een enorme maisakker. Wat als er op die akker zonnepanelen zouden staan, omgeven door een meidoornhaag als bij het zonnepark. Zou het uitzicht dan minder zijn? Of juist mooier – niet alleen door de aankleding, maar ook vanwege de inhoud, want de zonnepanelen dragen bij aan een duurzame wereld, terwijl de meeste maisakkers zwaar bemest zijn en voedsel leveren voor de intensieve veehouderij. Een zonnepark als in Hengelo kost wel wat extra’s, want natuur- en recreatieontwikkeling krijg je niet voor niets. Toch, als de wil er is en je geeft creativiteit de ruimte, dan is zo’n saaie, industriële zonneakker in te richten als een park dat niet alleen groene energie levert, maar ook biodiversiteit en ruimte voor recreatie. Een win-win-win-situatie, zeker als een valk in glijvlucht zijn nestkast verlaat. Wandelen Het zonnepark is overdag toegankelijk en ligt aan het wandel netwerk van de Achterhoek. Op www. wimtenbrinke.nl staat een aantrekkelijke route van ruim 11 kilometer die langs het zonnepark gaat en door het coulisselandschap van de Achterhoek. Wim ten Brinke 4DAAGSE ARRANGEMENT Wandelend genieten 7 T/M 10 NOVEMBER 2019 Doe mee aan de 2e editie van de 4 daagse van Girona in Spanje. Beleef te voet al het moois van de stad en provincie Girona. Je loopt 70% over onverharde paden, in een rustige bosrijke omgeving, met hier en daar klimmetjes. Deze 4 daagse onderscheidt zich door kleinschaligheid, persoonlijke aandacht en zorg. Er is keus uit 2 afstanden, kijk op de site voor alle informatie. WWW.DE4DAAGSEVANGIRONA.NL 14 2e EDITIE

speciale bijlage met stedentrips Speciale bijlage wandelen door stad en land

In 2015 was de Belgische stad Mons culturele hoofdstad van Europa. En niet voor niets! De levendige studentenstad heeft een sfeervol historisch centrum, maar ook een verrassend aanbod aan interessante musea en Unesco-monumenten. De Grand Place is het bruisende stadshart. Rondom het plein waaieren de straatjes zich uit. Achter de Grote Markt zitten leuke winkeltjes en goede restaurants die culinaire hoogstandjes serveren. Sommige straten vergen wat klimwerk, niet zo gek dus dat de Nederlandse naam van de stad Bergen is. Bergen kunst Art nouveau juweel Enkel de metalen deuren met weelderige bloemornamenten verraden wat er achter de sobere neoklassieke gevel van het Huis Losseau schuilgaat. Hoewel Léon Losseau opgeleid was als advocaat, hield hij zich liever bezig met intellectuele activiteiten en zijn persoonlijke interesses. In 1899 vatte Losseau het plan op om zijn ouderlijk huis grondig te renoveren en van de modernste snufjes te voorzien. Het huis werd uitgerust met elektriciteit, centrale verwarming aangedreven door stoom, elektrische schuiframen en een privélift. Alles naar Losseau’s smaak in art nouveau gedecoreerd. Elke kamer heeft een eigen thema met een prachtig ingelegde parketvloer, lambrisering en behang. Blikvanger van het huis is de salon met plafond in glas-in-lood. www.maisonlosseau.be Zien en doen: • Terrasje pakken op de Grote Markt. • Het Aapje van Mons over zijn bol aaien. Dat brengt geluk. • Naar de top van het Belfort voor een panorama over de stad. • Het huis bezoeken waar Van Gogh bijna twee jaar verbleef, net buiten Mons. Meer informatie over de stad Mons: www.walloniebelgietoerisme.be 16 Kunst bewoont de stad In de Rue de Nimy springt een muurschildering in zwart-wit in het oog. Een panter ligt op een potlood met de tekst Don’t sleep on your dreams, dat met een touwtje door een vogel wordt meegenomen. Het werk is gemaakt door een Noir artist uit Luik en is onderdeel van een serie fresco’s en kunstinstallaties in het kader van de kunstbiënnale Fondation Mons 2025. Een andere fresco is geschilderd op de gevel van restaurant Le Gribaumonts, Rue Havré 95. Kunstenaar Blancbec laat denkbeeldige planten en dieren in een kleurrijk geometrisch tableau elkaar kruisen. Onderaan de schildering is de kop van een draak herkenbaar, symbool van de stad. Langs de muurfresco’s is een wandeling van 5,9 kilometer uitgezet. www.visitmons.nl © WBT-J.P.Remy © WBT-JosephJeanmart

en cultuur in Mons Doudou de draak De eerste zondag na Pinksteren vindt er een bijzonder folkloristisch spektakel plaats, de Ducasse. Dit volksfeest is door Unesco als mondeling en immaterieel erfgoed van de mensheid erkend. Op zondag wordt de meer dan 700 jaar oude processie met de gouden koets en het aansluitende hoogtepunt, het Lumeçon gevecht, gehouden. Eerst moet de koets met het reliekschrijn van Sint Waltrudis in één keer over een heuvel bij de kerk worden geduwd. Daarna is er een gevecht tussen Sint Joris en de draak Doudou op de Grote Markt. De toeschouwers proberen als aandenken een haar uit de staart van de draak te pakken te krijgen. In het Doudoumuseum kunt u het hele jaar terecht om meer over dit kleurrijke evenement te weten te komen. www.museedudoudou.mons.be Surfen op papier Tegenwoordig rolt er met een druk op een knop hapklare kennis op een scherm tevoorschijn. In het begin van de 20ste eeuw koesterden bibliograaf Paul Otlet en Henri La Fontaine de droom dat alle kennis in de wereld met elkaar gedeeld kon worden. Zij bedachten een coderingsysteem om informatie toegankelijk te maken: de Classification Décimale Universelle. Dit systeem wordt gezien als voorloper van de huidige zoekmachine op internet, een ‘Google van papier’. Otlet geldt niet alleen als grondlegger van de zoekmachine. Hij voorzag ook een systeem waarbij telefoon en beeldscherm informatie zouden verzenden: internet. De archiefverzameling bevindt zich tegenwoordig in het Mundaneum. www.mundaneum.org 17 Geschiedenis in 360 graden Het Mons Mémorial Museum is gevestigd in de voormalige Machine à eau dat van 1871 tot 1961 de stad van water voorzag. De monumentale gevel is een indrukwekkende glazen façade die in de entreehal veel licht doorlaat. In het museum wordt stilgestaan bij de bezetting van Mons in de Grote Oorlog en de Tweede Wereldoorlog. De bezoeker wordt aan de hand van verhalen van getuigen ondergedompeld in het dagelijkse leven van soldaten en burgers in tijden van oorlog. Sinds kort ervaart de bezoeker met een virtual reality bril hoe de bevrijding van Mons in 1944 werd gevierd. Vier video’s in 360 graden laten de bevrijding opnieuw beleven door de ogen van burgers, verzetslieden, Amerikaanse maar ook Duitse soldaten. www.monsmemorialmuseum.mons.be © Visitmons-GregoryMathelot © WBT-J.P.Remy © Mundaneum - Patrick Tombelle © WBT-AnibalTrejo

Hofplein, hippe terrasjes en hedendaagse kunst WERKSTAD ROTTERDAM WORDT CULTUURCENTRUM Het hart van Rotterdam werd in de Tweede Wereldoorlog totaal vernield. Na driekwart eeuw staat de stad symbool voor de moderne architectuur met de Erasmusburg en het Centraal Station als jongste iconen. De laatste decennia ontpopt de werkstad zich meer en meer als cultuurcentrum. Rotterdam Theo Haerkens De tijd dat treinreizigers in Rotterdam aankwamen in een onoverzichtelijke bouwput ligt al weer enige tijd achter ons. Met de bouw van het nieuwe station zijn niet alleen de junks van Perron Nul verdwenen, het iconische gebouw bevestigde de reputatie van de stad op het gebied van de moderne architectuur en zelfs de Lonely Planet-gids tipt de Maasstad als een serieuze toeristische bestemming. Er is veel te zien. Vanaf het centraal station voert de route naar het oosten, naar de Hofbogen met zijn hippe terrassen en restaurantjes. Boven de bogen op het dak van station Hofplein is een grote (groente)tuin aangelegd waar courgettes, kersen en kweeperen worden gekweekt en studenten genieten van de zon. De tuin, waar op dinsdagochtend wordt getuinierd, gaat elke dag om 10.00 uur open en is van verschillende kanten bereikbaar via een knalgele houten luchtbrug. Aan de zuidzijde staat het monument dat herinnert aan de Delftse Poort. Via het Raamplein, waar een gebroken grammofoonplaat de geboorteplaats markeert van cabaretier Louis Davids (1883) en de markt achter de Laurenskerk, is de Markt hal niet ver meer. Het tunnelvormige gebouw oogst alom bewondering, niet in de laatste plaats vanwege de plafondversiering: panelen met enorme afbeeldingen van gestileerde bloemen en plantwen. Lekkernijen uit alle windstreken zijn hier te vinden. Karpers Onder de kubuswoningen boven de Blaak is een doorgangetje naar de Oude Haven waar Italiaanse toeristen zich vergapen aan de oude zeilschepen. Een man wijst zijn zoontje op de enorme karpers die op deze zonnige dag vlak onder het wateroppervlak zwemmen. Musea Rotterdam is de stad van geen woorden maar daden. De laatste decennia probeert de stad ook de hoger opgeleiden te lokken met evenementen en musea zoals de Kunsthal en Boijmans van Beuningen dat wordt opgeknapt en gemoderniseerd. Ook de moeite is het Natuurhistorisch Museum dat onderdak biedt aan het skelet van de fameuze olifantenbul Ramon die voor vijf nakomelingen zorgde en uiteindelijk tijdens De Daad bezweek. Ook de resten van de Necrofiele Eend en de Dominomus, die in 2005 werd doodgeschoten nadat die 23.000 dominosteentjes liet omvallen, zijn hier. 18

De wandeling en versnaperingen Het beginpunt van de wandeling is het Centraal Station, dat met de trein uitstekend bereikbaar is. Het is natuurlijk ook mogelijk de route vanaf een ander punt te volgen, begin en eindpunt zijn immers gelijk. Voor meer informatie: https://bit.ly/2JJpcYC Wie tijdens de wandeling trek krijgt hoeft niet lang te zoeken. In de Hofbogen zitten enkele eethuisjes met terras. De Markthal bestaat vrijwel uitsluitend uit eet- en drinkgelegenheden, van Aziatisch tot Spaans. Ook bij de Oude Haven en de Veerhaven is het goed uitblazen. De Witte de Withstraat biedt een keur aan eet- en drinkgelegenheden, een aanrader is de Bierboutique op nummer 40b. Dat geldt ook voor de West-Kruiskade, een zijstraat van de Westersingel. Liefhebbers van wat aparts kunnen om de hoek terecht bij het sfeervolle Oeigoerse eethuisje Urumqi, Diergaardesingel 93B. waar je met de watertaxi heen kunt. Op de hoek bij het Wereldmuseum herinnert een gevleugelde vrouwenfiguur boven een fontein aan Pieter Caland, de ontwerper van de Nieuwe Waterweg, de verbinding van Rotterdam met de Noordzee. Aan de overkant van de kade dobberen plezierjachten in de Veerhaven met het spierwitte drijvende kantoor van de havenmeester. Van de achterkant kijken de bustes van vijf prominente Rotterdammers uit over de Maas, bron van welvaart. Vanaf de haven zijn de Willemsbrug en ‘De Zwaan’, De Erasmusbrug, al te zien. Drie joggers draven over de promenade richting Erasmusbrug. Op de laatste honderd meter is een baantje gemarkeerd en zetten ze een sprintje in van ‘Finish’ naar ‘Start’. Rechts ligt de Leuvenhaven met het Maritiem Museum met zijn oude kranen, historische schepen, een rangeertreintje en een vuurtorentje. Vanaf de kade rechts van de Erasmusbrug is goed te zien hoe enorm het gebouw De Rotterdam is en hoe kolossaal het cruiseschip dat rechts ervan is afgemeerd. Aan het eind van de pier ligt het fameuze hotel New York, Rolls-Royce Het park Schoonoord, monumentale bomen geflankeerd door fraaie villa’s, gaat over in het Park. Drie klimmers seilen ab van de Euromast onder het toeziend oog van picknickende jongelui. Jonge vrouwen in badkleding laten hun lichaam kleuren en wennen aan de zonnewarmte. Bij het Noorse kerkje wacht een witte Rolls-Royce, het bruidspaar poseert te midden van familie en vrienden voor de foto. Aan de overkant gaat de route verder langs het Dijkzichtziekenhuis richting het Museumpark. Op het terras tussen het Natuur historisch Museum en de Kunsthal genieten mensen van een glaasje of een cappuccino. Aan de noordkant van het park wordt gebouwd aan The Maze, het eierdopvormige depot van Museum Boijmans van Beuningen met zijn spiegelende buitenwand dat in 2020 klaar moet zijn. Hier wordt de volledige collectie van het museum – 151.000 werken – opgeslagen die er toegankelijk blijft voor het publiek. De Witte de Withstraat, rechtsaf, biedt tal van mogelijkheden voor een drankje. Wie nog puf heeft kan ook oversteken en het sfeervolle Chabotmuseum bezichtigen, de eerste witte villa in een rijtje van vier. De achterste, Huis Sonneveld, is in de jaren dertig gebouwd door architect Leendert van der Vlugt, bekend van de Van Nellefabriek die sinds vijf jaar op de Wereld erfgoedlijst van Unesco staat. Bertus Sonneveld was directeur bij Van Nelle en wilde een huis waarbij interieur en architectuur één geheel vormden. Bij de verhuizing liet hij zijn oude meubels dan ook achter. Via het Eendrachtsplein en de Westersingel voert de route terug naar het Centraal Station. Aan de overkant van de singel passeren we café De Unie, representant van De Stijl en de hypermoderne flats die juist spotten met de strakke lijnen in het ontwerp van het café. Zelfs de Lonely Planet-gids tipt de Maasstad als serieuze toeristische bestemming 19

Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug Wandelen in het grootste bos van de Randstad Met een kwartiertje met de trein, bus of auto laat je de stad achter je en sta je midden in het grootste bos van de Randstad: Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Het uitgestrekte bosgebied ligt tussen de steden Utrecht, Amersfoort en Rhenen en is door haar ligging en schoonheid al eeuwenlang een plek waar mensen tot rust komen en nieuwe energie krijgen. Dicht bij de stad, maar toch midden in de natuur. Op de Heuvelrug is het heerlijk wandelen. Ieder seizoen heeft zijn eigen charme: van de ontluikende natuur in de lente tot herfstige kleurenpracht en verstilde winterslaap. Al wandelend door de bossen van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug ontdek je actief al het mooie van de seizoenen. Omdat iedereen van de natuur moet kunnen genieten zijn er ook diverse routes om te wandelen met wielen. Dit zijn verharde paden die goed toegankelijk zijn voor kinderwagens en rolstoelen. Vanaf de ijstijd Maar de Utrechtse Heuvelrug is meer dan alleen natuur. Ook is het park bekend om de rijke geschiedenis en het prachtige culturele erfgoed dat overal terug te vinden is. Te beginnen met het ‘grote verhaal’: de ijstijd. Die zorgde ervoor dat er heuse heuvels in het verder zo platte hart van Nederland te vinden zijn. Of stap in het leven 20 van de soldaten onder Napoleon die de Pyramide van Austerlitz bouwden. Uit verveling? Uit noodzaak? Filosofeer mee over de reis die mysterieuze en gigantische zwerfstenen op het Zwerfsteneneiland in Maarn, nu een aardkundige monument, hebben afgelegd. Kastelen en buitenplaatsen Ook de vele kastelen en buitenplaatsen met hun eeuwenoude historie brengen de geschiedenis van de Heuvelrug tot leven. In alle 106 landgoederen en buitenplaatsen hoor, zie en ruik je de geschiedenis van de adellijke geslachten die samen met de gemeenschap de schitterende iconen van de Heuvelrug maakten tot wat ze nu zijn. Militair erfgoed De Utrechtse Heuvelrug heeft daarnaast een grote militaire betekenis gehad. Neem bijvoorbeeld de Grebbelinie, een waterlinie tussen de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe die het meest bekend is van de periode 1939 tot 1940. Prachtige wandelroutes laten je kennismaken met deze geschiedenis. Ga op reis Laat je verassen door de veelzijdige natuur, bezoek één van de sprookjesachtige kastelen en buitenplaatsen of kom tot rust in één van de stiltegebieden en maak je hoofd leeg. Gaat het al kriebelen? Laat je inspireren, trek je wandelschoenen aan en ga op reis in het Nationaal Park. De ondernemers en terreineigenaren van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug heten je van harte welkom en overal zijn er gidsen die je graag de verhalen vertellen. MEER INFORMATIE Kijk voor meer informatie over Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en de diversiteit aan verschillende wandelroutes op Wandelen.opdeheuvelrug.nl Kijk voor meer routes in de provincie Utrecht, de steden Utrecht, Amersfoort en Rhenen op RoutesinUtrecht.nl/wandelen

Groene Wissel Baarn Start – Station Baarn, Stationsplein 66 Baarn Lengte – 13 km Bewegwijzering – Deze route is te volgen via een gpx-track voor je navigatie of via een uitgebreide routebeschrijving op de website. Omstreeks 1350 verleent de bisschop van Utrecht Zweder van Culemborg in een oorkonde de inwoners van Baarn stadsrechten. Een heuse stad dus met een paleis, kroondomeinen en kastelen. De wandeling Groene Wissel Baarn gaat onder andere door het Baarnse Bos, langs Paleis Soestdijk en kasteel De Hooge Vuursche en door het grote Landgoed Groeneveld. Meer informatie routesinutrecht.nl/baarn Laarsenbergroute Start – parkeerplaats van het militair ereveld Grebbeberg, Grebbeweg 123 Rhenen Lengte – 4,6 km Bewegwijzering – Deze route volgt het wandelnetwerk op de Utrechtse Heuvelrug. Volg de rode markering. Een heerlijke route die goed te combineren is met een bezoek aan de stad Rhenen. De route loopt afwisselend door loof- en naaldbos en mooie graanakkers. Op het hoogste punt biedt de Laarsenberg een fraai uitzicht over de Gelderse Vallei. De route loopt verder nog langs het berenverblijf van Ouwehands Dierenpark. Meer informatie routesinutrecht.nl/laarsenberg 21

Informatie Een greep uit de wandelingen en rondleidingen: • Napoleonroute • Stadsroute • Wandelroute over de Oude Rijkswerf Willemsoord • Waddenwandeling Den Helder Bekijk de wandelingen op: www.denhelder.online/ fietsen-wandelen Den Helder biedt duin, dijk, bos, wad en strand Den Helder, bekend van de marine en de zee, kent ook een grote diversiteit aan landschappen. Vele kilometers duin, strand, wad, bos en dijk bieden talloze mogelijkheden voor wandelaars. Tip Volg een rondleiding onder leiding van een enthousiaste gids door Fort Harssens, een prachtig pantserfort gelegen aan zee. Citymarketing Den Helder www.denhelder.online Volg ons ook op Facebook en Instagram #citymarketingdenhelder 22 Stelling Den Helder Met aan drie kanten zee, kent Den Helder een unieke ligging. Napoleon zag in 1811 deze plek langs de kust als het Gibraltar van het noorden en stationeerde er de marinevloot, die nu al twee eeuwen Den Helder kenmerkt. Ook bouwde hij Fort Kijkduin, tegenwoordig - inclusief Noordzee aquarium - een prachtig fort om te bezoeken waar je meer te weten komt over de functie van het fort tijdens de Tweede Wereldoorlog en de tijd waarin Napoleon in Den Helder was. Voor de verdediging van de oorlogshaven liet Napoleon, naast Fort Kijkduin, meerdere forten bouwen. Deze forten werden later verbonden door een liniedijk, gelegen in de veelzijdige natuur van Den Helder; samen vormen ze de Stelling Den Helder. Langs de Stelling ontdek je niet alleen fraaie plekken, uitzichten en historische feiten. Je komt langs diverse bouwwerken uit de tijd van Napoleon, Nederlandse verdedigingswerken en ook vele Duitse bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Gekozen tot NS-wandeling 2019-2020 Wandelen in en rond Den Helder? Jazeker. De NS en Stichting Wandelnet kiezen elk jaar vier wandelroutes uit die gedurende het wandelseizoen onder de aandacht worden gebracht van de Nederlandse treinreiziger. Dit jaar krijgt de route ‘Helderse Duinen’ speciale aandacht tijdens het wandelseizoen 2019-2020. Deze afwisselende route brengt je vanaf Den Helder Zuid (bezoek vooral ook de Nollen naast station Zuid) over slingerpaadjes door de duinen naar de Helderse Zeedijk waar je zult genieten van het uitzicht en even kunt uitwaaien. Onderweg kom je langs de Stelling Den Helder, (openlucht) musea, prachtige uitgestrekte natuur die je kunt bezichtigen vanaf een 15 meter hoge uitkijktoren en volop horeca. De route eindigt, via de Oude Rijkswerf Willemsoord, wat met zijn historische gebouwen en schepen nog steeds een maritieme sfeer ademt, in de binnenstad van Den Helder waar het goed toeven is op terrasjes aan het water of in de winkelstraat. Foto: Bertil van Beek

HELDERSE HOTSPOTS Aanraders in­ en om Den Helder AdmirAAl Verhuellplein 1, 1789 AX huisduinen 23 BRENG EEN BEZOEK AAN HET spannendste FORt © Adobestock

Valkenburg, buitenland in Nederland EINDELOOS WANDELEN MET PUIKE PANORAMA’S Valkenburg aan de Geul is onlangs uitgeroepen tot Wandelgemeente van het Jaar 2019. Volgens de wandel krant Te Voet, die deze jaarlijkse competitie organiseert, zijn de wandelmogelijkheden in Valkenburg bijna einde loos. ‘Onze gemeente is maar wat trots op deze wandeltrofee’, zegt dr. Jan Schrijen, de burgemeester van ’s lands bekendste toeristenstad. De gemeentelijke prijzenkast wordt voller en voller. Verleden jaar werd Valkenburg uitgeroepen tot European City of Christmas 2018 en CNN vermeldt Valkenburg met stip bij de ‘top 12 beste plekken wereldwijd om kerst te vieren’, let wel: daarmee stonde de zuidelijke stad tussen New York, Québec en Barcelona genoemd. Deze internationale publiciteit heeft Valkenburg mede te danken aan de activiteiten rondom Kerststad Valken burg. Vanaf half november transformeert de stad tot een veelzijdig, uniek, gezellig en gastvrij kerstparadijs, waar alle zintuigen worden geprikkeld. De ondergrondse kerstmarkten in de groeven van Valkenburg zijn uniek in Europa. Vijfsterrenlandschap Bezoekers die voor Valkenburg kiezen, komen uit alle windstreken. Niet alleen in de sfeervolle kerstperiode (kerststadvalkenburg.nl) maar het hele jaar door. Hoe het kan dat een stad(je) van nog geen 17.0000 inwoners jaarlijks goed is voor maar liefst 2,2 miljoen dag bezoekers en 1,2 miljoen over nachtingen? Dat komt doordat Valkenburg voor alle portemonnees 24

veel te bieden heeft, in de eerste plaats de excellente ligging in een met vijf sterren bekroond landschap. Valkenburg & Toerisme is een ijzersterke combinatie, feitelijk al sinds het eind van de negentiende eeuw toen de stad – waar in 1885 de eerste VVV van Nederland werd opgericht - rijke (kuur)gasten uit binnen- en buitenland trok. De grandeur van weleer schittert nu in het decor van de 21ste eeuw, want het centrum is recentelijk voor vele miljoenen op een hoog waardige wijze gerenoveerd en gemoderniseerd. Mede daardoor is deze historische vestingstad weer toekomstbestendig en springlevend. Buitenlands vakantiegevoel ‘Het is net alsof je hier in het buitenland bent’, is een gevleugelde opmerking van menige bezoeker of toerist die voor een dagje of een langere periode aanmeert in Valkenburg waar de rivier Geul volop meandert. Dat ‘buitenlandse vakantiegevoel’ is verklaarbaar, want de landschappelijke panorama’s ogen door de heuvelachtigheid, valleien en rotspartijen behoorlijk on-Nederlands. En trouwens: wat te denken van al die ‘vreemde talen’ die je in het centrum van Valkenburg hoort. Dat komt weer doordat deze stad in het hart van de zogeheten Euregio Maas-Rijn ligt, een grensoverschrijdend en meertalig gebied met cultuurhistorische steden als Maastricht, het Duitse Aken en het Belgische Luik, Hasselt en Tongeren. Heel wat inwoners uit deze centrumsteden kiezen, om de zoveel tijd, voor een Stedentrip Valkenburg. En toeristen uit Nederland die hun basiskamp in Valkenburg hebben (hotel, pension, B&B, vakantieappartement, camping), zijn dankzij de internationale ligging van Valkenburg binnen 45 auto minuten in deze steden. Wandelen onder en boven de grond In Valkenburg zijn diverse speciale bewegwijzerde en gedigitaliseerde wandel routes rondom het thema ‘Mergel’, waarbij gewandeld wordt langs markante mergelsteilwanden, vuur steenmijnen en prachtige kastelen en historische gebouwen uit mergel. Op circa 100 meter boven NAP organiseert mergel.nu een speciale themawandeling: Wandelen over de bodem van de zee. ‘Het is net alsof je hier in het buitenland bent’ Ondergronds in de groeven worden themawandelingen georganiseerd in het 250 kilometer lange gangenstelsel, zoals een themawandeling in de atoomschuilkelder van de fascinerende ondergrondse Gemeentegrot of een ondergrondse mergelwandeling door de Sibbergroeve. Goudgele mergel en bronsgroen natuurschoon vormen een uniek decor waar wandelaars kunnen 25

genieten van bijzondere vergezichten, prachtige hellingbossen en holle wegen. Meest gastvrije station van Nederland Dat Valkenburg is uitgeroepen tot Wandelgemeente van het Jaar 2019 is een geweldige opsteker, vertelt burge meester Schrijen. ‘We zijn geweldig trots op deze titel.’ Hij had stiekem gehoopt om dit jaar nóg een hoofdprijs in de wacht te slepen. Helaas, het station van Valkenburg - een rijksmonument uit 1853 dat geldt als het oudste nog bestaande station in ons land – is net niet het mooiste station van Nederland. In de wedstrijd van de NS eindigde Valkenburg op de tweede plaats, achter winnaar Groningen, maar vóór Amsterdam, Rotterdam en Utrecht. ‘Kijk, wij wíllen niet álles winnen’, zegt burgemeester Schrijen met een vette knipoog, ‘want ons station viel immers al eerder in de prijzen als het meest gastvrije station van Nederland.’ Nee, dat verbaasde hem niet. ‘Want heel Valkenburg aan de Geul, dus inclusief de tien dorpskernen, is één en al gastvrijheid.’ Dat Valkenburg is uitgeroepen tot Wandelgemeente van het Jaar 2019 is een geweldige opsteker VAKANTIE IN VALKENBURG Aanrader in Limburgs Heuvelland WANDELAARS WELKOM! 26 © foto Shutterstock © foto Shutterstock

uitgelezen Zuid-Noorwegen - Het land van de zon in de nacht 30 dag- en meerdaagse wandelingen In mei 2019 verscheen een nieuwe wandelgids Zuid-Noorwegen van Gerard Dielessen, oud-journalist en directeur NOC*NSF. Hij beschrijft daarin routes vanuit zijn eigen 40-jarige Noorwegenervaring, met persoonlijke verhalen die maken dat je meteen op reis wilt gaan. 5e druk! Een volledig herziene versie: wat is er nieuw? ‘Het hele boek is nieuw. Alles opnieuw geschreven anno 2019. Van al mijn beschikbare materiaal heb ik een selectie gemaakt van 30 routes, waaronder ook 2 fietsroutes -zoals de klim naar Dalsnibba bij Geiranger - en 3 stadswandelingen in Oslo. En een heel nieuw register achterin…’ Dacht u niet: er zijn al zoveel wandelgidsen? ‘De eerste wandelgids kwam uit in 1992. Toen waren er geen Nederlandstalige wandelgidsen over Noorwegen, alleen een paar Duitstalige. Daarna zijn er nog 2 aangepaste gidsen verschenen in 1999 en 2006. Daarin vooral wat actualisaties, geen grote wijzigingen, in tegenstelling tot deze geheel nieuwe uitgave.’ Hoe vindt u tijd om te schrijven naast een drukke baan? ‘Daar heb je een punt. Toen de uitgever mij ongeveer 4 jaar geleden belde met de vraag of ik een geheel nieuw boek wilde schrijven zei ik inderdaad: wanneer moet ik dat doen? Hij zei: hoe lang heb je nodig? Ik: geef mij 3 jaar. En dat is gelukt uiteindelijk in de schamele vrije uurtjes (vooral in de winters). Ik vond het wel hartstikke leuk om te schrijven. Ik ben immers oudjournalist, ooit in 1975 begonnen met het Utrechts Nieuwsblad en via de NOS bij NOC*NSF terecht gekomen in 2010.’ Waar komt die intense Noorwegen-liefde vandaan? ‘Het is gewoon een hartstikke mooi land waar ik bij toeval via vrienden in 1975 voor het eerst terechtkwam. En nog steeds kom. Over twee weken ga ik er weer naar toe, samen met mijn tweede vrouw, met wie ik in 2016 trouwde.’ Waar moeten wandelaars in Noorwegen beslist zijn geweest? ‘Dat is een moeilijk te beantwoorden vraag, ch een poging. Een paar suggesties: Skala, Fannaraken, Prelke stolen (maar dan heel vroeg, want anders veel te druk) c Sk da en en ontdek de hoofd stad Oslo. Die stad is mega veranderd sinds 1975. Hip, cool, is m aan aantrekkelijk. Leuk voor een weekeinde!’ Groene parels in Overijssel – lezen, wandelen Wandelen door lommerrijke landschapsparken In de periode 1780 tot 1830 zijn in Overijssel vele landschapsparken aangelegd. Dit boek vertelt de bijzondere verhalen die hierachter schuilen, van toonaangevende tuinarchitecten, bijzondere opdrachtgevers en de groene buitenplaatsen. Het boek is rijk geïllustreerd, met ruim 200 oude en nieuwe beelden. Mooi detail is dat in de topografische kaarten de historische situatie en het huidige landschap zijn gecombineerd. Willemieke Ottens, Els van der Laan-Meijer en Karin Bevaart, Waanders & De Kunst, 240 pagina’s, € 24,95 Alles over nieuwe gidsen en wandelboeken. Door: Elvira Werkman 27 En dan ook nog... Provinciewandelgids Drenthe - routes 22 leuke wandelroutes ­ van kort tot lang ­ in stad, landschap en natuur ­ voor elk wat wils ­ goed bereikbaar met openbaar vervoer Weer een nieuwe gids van de onvermoeibare wandelliefhebber Bart van der Schagt -ook bekend als WandelBartvan wie eerder al 11 gidsen in deze reeks verschenen. De 22 wandel routes in dit boekje houden de naam van Drenthe als wandel provincie hoog, met een variatie aan tochten door stille boswachterijen, uitgestrekte veengebieden, over immense heidevelden en door kleinschalig boerenlandlandschap met pittoreske dorpjes. Bart van der Schagt, Anoda, 98 pagina’s, € 14,95 Utrecht acht keer anders - lezen, routes Utrecht door een verfrissende bril bekeken, waarbij je leert over architectuur, erfgoed en stadsontwikkeling. Via acht thema’s leidt wandelsocioloog Gerard Goudriaan je door de stad alsof het een openluchtmuseum is. Thema’s die uiteenlopen van historisch Utrecht tot de nieuwe stad, van poëzie op straat tot markante Utrechters. Om daarna op een terrasje neer te strijken en na te genieten. Gerard Goudriaan, Gegarandeerd Onregelmatig, 128 pagina’s, € 16,95 Gerard Dielessen, Elmar Uitgeverij, €17,99 lezen en routes

Bloemrijke dijken, cultuurhistorie en vogelrijkdom Rijnstrangen in Gelderland Jaarrond zijn uiterwaarden en rivieren spannend om te bezoeken. Bevers, ganzen, wintergasten, zomergasten: er valt altijd iets te beleven. En kom je er in mei of juni, dan is het een weelderig bloemenfeest. Op het klompenpad in de Rijnstrangen wandel je met sierlijke zwarte sterns boven je hoofd en bloemen aan je voeten. Zevenaar Elvira Werkman Waar de kronkelende slinger van fluitenkruid en boterbloemen wordt onder broken, daar is het wandelpad. Smalletjes been je er tussendoor, terwijl in de naastgelegen sloot groene kikkers luidkeels kwaken. Verder geen mens te bekennen. Een klompenpad zoals het bedoeld is, denk je in het begin. Met akkers, weilanden en slootjes. En hier in de Rijnstrangen komen daar nog eens oude (knot)wilgen, populieren en rietvelden bij, kenmerkend voor het rivierengebied. De Rijnstrangen zijn 28 oude beddingen van de Rijn, die hier vroeger een breed stroomgebied vormde. Jammer genoeg loopt niet de hele route over bloemrijke onverharde paden, er zitten een paar asfaltstukken bij, met veel voorbijrazend verkeer. Lustoord Het begin- en eindpunt is de kerk in Oud Zevenaar. Het is aardig om de route rechtsom te lopen (tegen de nummering in), want dan komt op de terugweg dit bouwwerk uit 1345 prachtig in het vizier. Vroeger een toevluchtsoord bij dijkdoorbraken en nog altijd waakt hij als een boegbeeld over de lager gelegen weilanden. Achter de kerk staat vermoedelijk de oudste treures van Nederland. Sinds 1870 omarmt deze typische begraafplaatsboom met zijn boomwortels de grafkelder van de familie de Nerée tot Babberich. Op de steen liggen verse braakballen van zowel kerkuil als ransuil. Voor vogelliefhebbers is deze omgeving een lustoord. Zodra je een stap buiten het dorp zet, klinkt het galmende koekoek – koekoek – koekoek. En ook: kleine karekiet, grasmus, gele kwikstaart en een hoempende roerdomp. Een absoluut hoogte punt op de wandeling is de kolonie zwarte sterns. De folder beschrijft nauwkeurig waar ze te verwachten zijn en toch kriebelt er een blije verrassing als de eerste verschijnt. En nog een, twee, drie, vier… en dan ineens een hele groep jagend op insecten Geen mens te bekennen, een klompenpad zoals het bedoeld is

boven een grasland. De koeien in het naastgelegen weiland kijken nieuwsgierig mee. Soepeltjes zwiepen de sterns vlak boven je langs, over het pad, naar de broedplek aan de andere kant: een plas met broedvlotjes. Gemaal Oude Rijn Na het heerlijke hoogtepunt met sterns, volgt een wat saaier stuk over asfalt. Snel doorlopen maar. De wind in het gezicht en kruidige geuren uit de berm, met af en toe een koekoeksbloem en een heel stuk met groot hoefblad. Net als het asfalt en vooral het verkeer echt beginnen te vervelen is er een afslag naar een onverhard pad. Het leidt langs hoge, ruisende populieren, bloeiende Gelderse rozen, meidoorns en akkers. Pas ingezaaid mais trekt frisgroene lijntjes door de roodbruine aarde en verderop is een veld vol koolzaad met bijenkasten. En dan, mooi halverwege de route, is er een aardige pauzeplek: Gemaal Oude Rijn bij Pannerden. Het gemaal stamt uit 1884 en is tot 1970 in gebruik geweest. Het hield de Driedorpenpolder droog, tussen de dorpen Herwen, Aerdt en Pannerden. In 2016 is het gerestaureerd tot café met gast-atelier. Op zonnige dagen zit je onder een walnoot op het terras, maar daar is het vandaag te fris voor. Binnen is het sober ingericht en een weinig spraakzame vrouw reddert in haar eentje zowel bediening als keuken. Op de menukaart gerechten die je niet dagelijks treft, zoals gebakken bloedworst en wentelteefjes. Het broodje brie smaakt prima. Honden Na de lunchpauze gaat het verder over de dijk, langs koolzaad en fluitenkruid, en al snel volgt een afslag richting onverharde paden. Met een aangename verrassing: een ooievaar op het nest, pal naast het pad. Hij blijft gewoon zitten als je er onderdoor wandelt. En wie ook af en toe omlaag kijkt, ontdekt een smal dassenpaadje dat het pad kruist (overigens op meerdere plekken langs de route). Het is een stukje grond van een boer, na een paar honderd meter gaat het over op Staatsbosbeheerterrein. Daar staat op een bord: ‘loslopende honden niet toegestaan’. Aangelijnde honden dan dus wel? Een man die bezig is met hekwerk in het Staatsbosbeheerterrein heeft een loslopende jachthond bij zich. Dominant, met opgeheven staart, snuffelt deze aan de wandelschoenen. ‘Ik ben boer, het is mijn land’, verklaart de man norsig bij navraag. En hoe zit het met wandelaars die hun hond aan gelijnd meenemen? Ja, die stuurt hij direct terug. ‘Regels zijn regels.’ Maar die regels op het Staatsbosbeheer-bord dan? ‘Die kloppen niet, dat moeten ze nog aanpassen.’ De folder zegt hierover: ‘Honden zijn verboden op particuliere delen van het klompen pad om verstoring van vee en wild te voorkomen’. Even verder op wandelt een man op badslippers, met twee loslopende hondjes dartel voor hem uit. Informatie Route Het klompenpad Rijnstrangen is een rondwandeling van 14 km en start aan de Kerkweg in Oud Zevenaar. De route is goed gemarkeerd, met paarse klompjes. Verkooppunten van de folder en meer informatie: https://klompenpaden.nl/klompenpad/rijnstrangenpad/ Horeca Restaurant Thoen en Thans, bij het startpunt van de route, naast de kerk. Kerkweg 10, Oud Zevenaar www.thoen-thans.nl Gemaal Oude Rijn, halverwege de route. Deukerdijk 42, Pannerden www.gemaalouderijn.nl Bereikbaarheid Er is voldoende parkeergelegenheid op de Kerkweg in Oud Zevenaar. Per OV is het goed bereikbaar via treinstation Zevenaar, van waaruit je wandelt naar het startpunt van de route.

Tocht om de Noord & Pronkjewailpad vieren Groningen Pronkjewailpad Het Gronings volkslied is 100 jaar oud. Omdat het Grunnens Laid aan de basis ligt van zowel de Tocht om de Noord als van het Pronkjewailpad, zullen de organisatoren van de wandelevenementen het jubileum dan ook vieren met een groots Gronings feest, een gloednieuwe ontdekkingstocht en een aantal avontuurlijke wandelroutes voor kinderen. Tocht om de Noord Van Lauwerszee tot Dollard tou, van Drenthe tot aan ’t Wad. Dit jaar voert de populaire tweedaagse op 28 en 29 september langs én door het industriële en culturele erfgoed van de Groninger Veenkoloniën. Het Gronings volkslied wordt op 28 september om 17:00 uur gezongen op honderd verschillende locaties in de provincie Groningen. Het hoofdpodium staat in Veendam, gastgemeente van de Tocht om de Noord. Pronkjewailpad Aan Pronkjewail in golden raand, is Stad en Ommelaand. Het Pronkjewailpad is een avontuurlijke ontdekkingstocht langs al het moois wat Groningen te bieden heeft. Wandelaars kunnen onderweg op bijzondere plekken een stempel verdienen en maken zodoende kennis met de gastvrijheid van Groningen. De afsluiting van het Pronkjewailpadseizoen bestaat uit de Camino Groningen, de slotetappe en de feestelijke huldiging op zaterdag 9 november. Oostroute Na het succes van de Noordén de Zuidroute, opent in 2021 ook de Oostroute van het Pronkjewailpad. Deze route wordt komend jaar uitgezet met behulp van Voorlopers. En er is nog meer nieuws: het Pronkjewailpad krijgt een kinderversie. De organisatoren van de tocht ontwikkelen samen met Huis voor de Sport ‘Lutje Pronkjewailpaden’ voor basisschoolleerlingen in verschillende Groninger dorpen. Deze wandelroutes van circa 6 kilometer lang laten de leerlingen op een spannende manier kennismaken met landschap, cultuur, historie en ondernemers in hun eigen dorp. Daarnaast kruipen ze in de huid van een reporter en maken ze een vlog over hun belevenissen op het Pronkjewailpad. Koos Dijksterhuis studeerde biologie en sociologie in Groningen. Hij heeft een dagelijkse column over natuur in Trouw, is columnist van Bionieuws en Vroege Vogels, geeft vrolijke lezingen en schrijft vormvaste verzen op rijm. Hij publiceerde de boeken Een Groenlander in Afrika, Winnen van de Bierkaai, Akkervogels, De kiekendieven van het Oldambt, Jong&Wild, De spreeuw en Eilandgevoel. Zijn laatst verschenen boek is Handboek voor Natuurwandelingen. Zondoorstoofd afzien; heerlijk! Wandelen is een fantastische manier om landschappen te verkennen. Het gaat niet zo snel, je hebt tijd om van alles te zien, je bent lekker buiten en krijgt nog beweging ook, een ontspannen vorm van beweging. Maar dat is te simpel. Wandelen is helemaal niet altijd zo lekker en ontspannen. Hoeveel wandelingen ik niet heb gemaakt, van zondagse ommetjes tot barre tochten in het hooggebergte; telkens vergeet ik hoe inspannend, wat zeg ik: puur afzien het kan zijn, hoe uitputtend, verzengend en zelfs doodeng! Begin juni gingen we wandelen in Andalusië. Een relaxte trip met afstanden van een kilometer of twintig, tussen de zevenhonderd en vijftienhonderd meter hoogte. Onze koffer werd naar de volgende overnachtingsplaats gebracht. We sliepen in pensions waar ook te eten was. Hoe riant! Kilometers zeggen trouwens niet zoveel, in de bergen tellen uren. In Zuid-Spanje kan het heet zijn. Maar hé, dan is het maar heet, dan zet ik toch een pet op? Tijdens hete beklimmingen trek ik wel een in een bergbeek doordrenkt T-shirt aan, heerlijk koel. En we kunnen toch hondsvroeg vertrekken en op het heetst van de dag pauzeren? Jaja. We konden wel voor het opmerkelijk laat geserveerde ontbijt op pad gaan, om met ferme pas de vallei te verlaten, maar de zon bleek telkens sneller te klimmen dan wij. In de luwte van een berg steil omhoog, met de zon loodrecht op je rug, als de beekjes zijn ingedroogd tot modderige stroompjes, raakten we doorstoofd als in een magnetron. 30 loopbaan Tijdens zulke klims kijk ik niet meer ontspannen rond, ik denk misschien even: was ik maar met de koffer meegelift naar onze bestemming, maar weldra is al mijn aandacht gericht op mijn ademhaling, mijn benen, mijn voeten en de decimeters ervoor. Stap, stap, stap voor stap omhoog, verstand op nul, blik naar de grond, noem het een wandelbubbel. Daaraan kleeft het bezwaar dat ik een vaag paadje bij een scherpe bocht wel eens kwijtraak. Het voordeel ervan is, dat ik zó lang in het hier en nu verkeer, dat zich een meditatieve roes van me meester maakt. Ik denk niet smachtend aan de top, ik hunker niet meer naar schaduw, ik vergeet zelfs water te drinken. Eenmaal boven is de tevredenheid groot. Pauzerend in de schaduw komen de longen snel tot rust en drogen de zweetplassen op. We klokken een fles leeg. Het heetst van de dag duurt uren, tussen de bergen kan het tot ’s avonds bloedheet blijven, veel te lang om te blijven hangen, we hebben nog negen kilometer te gaan, drie uur lopen, kom we gaan. Oververhit komen we aan in het pension. Schoenen uit, koud water, douchen, bier, eten, lome benen, lichte spierpijn, de zon in onze huid. Wat een heerlijkheid. Gek genoeg kun je veel intenser van geneugten genieten als je eerst even moet afzien. Waar zullen we volgend jaar eens gaan wandelen? Koos Dijksterhuis Foto: Marijke Wempe

Het landschapspark tussen Arnhem en Nijmegen Wandel over dijkjes en langs sloten. Ontmoet galloways en konikpaarden en bewonder zeldzame vogels en bijzondere planten. De achttien wandellijnen lopen door het nieuwe landschapspark Park Lingezegen dat zich uitstrekt tussen Arnhem en Nijmegen. Slingerend door het afwisselende landschap vormen de routes gezamenlijk een duidelijk bewegwijzerd wandelnetwerk. route Markering In de overzichtskaart staan alle achttien wandellijnen weergegeven. Elke route heeft zijn eigen kleur. Tijdens het wandelen herken je de route aan bewegwijzeringspijlen in dezelfde kleur. Een verbinding met één van de andere routes herken je aan een grijze pijl met donkere rand. We raden aan om de routes te volgen aan de hand van de markering én de routebeschrijving met kaartje. Deze vind je op www.parklingezegentevoet.nl Zie je op een van de routes iets dat niet klopt? Meld dit dan via www.meldpuntwandelen.nl Routebeschrijving en kaart Gedetailleerde kaarten en beschrijvingen van het Waterpad (etappe 17) en de andere routes zijn gratis te downloaden via www. wandelnet.nl/wandelroute/786/Lingezegente-Voet-etappe-17/overzicht Volop recreëren Park Lingezegen is een nieuw landschapspark tussen Arnhem en Nijmegen met veel ruimte voor mensen, landbouw, natuur, cultuur en water. In en rond Park Lingezegen kun je wandelen en fietsen, kanoën, lekker eten en drinken, paardrijden, golfen en vogels kijken. Het park is 1.700 hectare groot en aangelegd voor de 160.000 huidige en toekomstige bewoners van Arnhem-Zuid, Elst, Bemmel, Huissen en Nijmegen-Noord. De achttien wandelroutes voeren je langs de mooiste plekken van Park Lingezegen. De achttien wandelroutes Wandelnet heeft in Park Lingezegen achttien wandelroutes uitgezet die allemaal aansluiten op openbaar vervoer. De routes zijn in twee richtingen gemarkeerd. Waterpad Een van de routes is het Waterpad. Vanaf station Arnhem Centraal voert de route je 16 kilometer tussen het water door over een ’eiland’ in de rivier de Nederrijn en een smalle strook land tussen de Rijkerswoerdse Plassen. Dan ben je al in het deelgebied Het Waterrijk van Park Lingenzegen. Langs het riviertje de Linge loop je Elst binnen. Deze bijdrage kwam tot stand door 31

Wandelplezier voor het hele gezin WANDELAVONTUUR DOOR OOSTENRIJKSE BERGEN In het zuiden van Oostenrijk ligt de deelstaat Karinthië, dat opvalt vanwege het relatief warme klimaat, de heldere meren en indrukwekkende bergpartijen. Zijn wintersporters hier verzekerd van de meeste zonuren tijdens hun skivakantie, wandelaars maken er de mooiste wandeltochten. Rondom de meren en door de bergen. En dat laatste kan ook prima met jonge kinderen. Vooral in de omgeving rond de Ossiacher See; een perfecte bestemming voor een actieve gezinsvakantie. Ossiacher See Femke Jaarsma De zon gaat bijna onder, in de verte dobberen wat bootjes. Nadat we een fijn plekje op een camping direct aan de Ossiacher See hebben gevonden, genieten we een tijdje van het uitzicht. De bergtoppen ten noorden van het meer lonken uit32 nodigend. Het duurt niet lang tot het gaat kriebelen bij mijn man. Als jongetje van zeven ging hij voor het eerst mee op wandelvakantie in Oostenrijk met zijn ouders, jongere broer en zus. Flinke bergwandelingen maakten ze, waar hij goede herinneringen aan bewaart. Nu wil hij dat met ons doen, zijn eigen gezin. ‘Ik wil niet wandelen’, zegt onze 6-jarige wanneer we onze plannen aan haar voorleggen. Pech. We gaan toch. Want hoewel het goed toeven is aan de oevers van het wonderschone Ossiacher meer, ook wel de ‘Alpenrivièra’ genoemd, zijn wij van de wat actievere vakanties. Gerlitzen: voor het hele gezin We gaan voor het hoogst haalbare nabij: de Gerlitzen. Deze 1909 meter hoge berg ligt in het zuidelijke deel van de Nockberge of Gurktaler Alpen, een bergmassief dat deel uitmaakt van de Centrale Alpen van Oostenrijk. Ons avontuur begint in de PanoramaKanzelbahn, de kabelbaan in Annenheim, die ons omhoog zal voeren. Een attractie op zich, blijkt al snel. Onderweg naar boven zien we hoe schilderachtig mooi de Ossiacher See ligt tussen de bossen, bergketens en dorpjes. We zien ook dat we niet het enige gezin zijn dat eropuit gaat. De Gerlitzen is uitermate geschikt voor de beginnend wandelaar en mede daardoor een populair gezinsuitje. Op 1500 meter stappen we bij middenstation Sonnenalm over op de Gipfelbahn, die ons naar het hoogste punt brengt. Je kunt hier overigens ook wandelend omhoog. Wij gaan verder per kabelbaan. Onze verwachtingen worden meer dan waar gemaakt wanneer we uitstappen op de top van de Gerlitzen. Ik heb flink wat natuurschoon gezien maar dit is van een heel andere orde. Ik ben op slag verliefd op de Oostenrijkse bergen. En dan moet de afdaling nog beginnen.

De Villacher Alpenstrasse informatie De kabelbaan in Annenheim is open van mei tot en met oktober. Ook in de winter kun je de Gerlitzen bewandelen. Het wordt beschouwd als één van de mooiste Alpenwegen van Oostenrijk: de Villacher Alpenstrasse. De 16,5 km lange tolweg door Natuurpark Dobratsch is 2166 meter hoog en heeft onderweg langs de Alpenstrasse 11 uitkijkplatformen. Bij het Dreiländerblick kijken we uit over Oostenrijk, Slovenië en Italië, terwijl de Rote Wand uitzicht geeft op de Julische Alpen. www.villacher-alpenstrasse.at ‘Ik loop voorop!’ Er zijn zes uitgezette wandelroutes, het merendeel geschikt voor alle leeftijden. Wij gaan voor nummer twee, met een wandeltijd van één uur. We starten bij het Gerlitzen Gipfelhaus maar niet voordat dochterlief heeft geschommeld, een activiteit die op deze hoogte een compleet nieuwe dimensie krijgt. We bewonderen de dappere paragliders even en vervolgen dan onze route. Naar beneden turend lijkt het toch wel een hele tocht... Kunnen die jonge kinderbeentjes dat wel aan? Al snel horen we een zelfverzekerd ‘Ik loop voorop!’ En alsof ze nooit anders heeft gedaan stapt die stoere dochter van ons, de blonde haren wapperend in de wind, voor ons uit. Dit bewijst maar weer eens dat je soms gewoon moet gaan. Ervaren. Voelen. Ruiken. Ik snuif de schone berglucht op en geniet intens. Het mooiste vind ik nog dat we samen ervaren hoe mooi het is om al wandelend de wereld en de natuur om ons heen te ontdekken. Geklingel We doen het rustig aan. Wie langzaam loopt, ziet meer. Sowieso een tip wanneer je met jonge kinderen aan de wandel gaat: laat hen het tempo bepalen. En las wat vaker een pauze in. Onze dochter stapt voortvarend door. Ik ben verrast door haar uithoudingsvermogen, ze is tenslotte een beginner. Op een bergweide horen we ineens geklingel. Vanachter een heuvel doemt een koe op. Een kleine kudde koeien passeert ons ogenschijnlijk ongestoord. Halverwege pauzeren we bij de Pöllingerhütte, waar we meteen onze waterflessen vullen. Ook hier weer een prachtig uitzicht. Bijgetankt lopen we stevig door want we krijgen trek. Het laatste stuk is vrij steil en vergt daarom wat meer kracht vanuit de benen. We moeten onszelf af en toe letterlijk afremmen. Eenmaal aangekomen bij Sonnenalm, trakteren we onszelf op een welverdiend Oostenrijks biertje en een appelsap. Chapeau voor ons alledrie! Hoe er te komen De Ossiacher See ligt op ruim 1100 kilometer afstand van Utrecht; zo’n 11 tot 12 uur rijden. Let op: op sommige routes moet je tol betalen. Overnachten In het zomerseizoen kun je terecht op één van de vele campings rond de Ossiacher See. Of verblijf in één van de pensions en hotels. Aanrader is Gästehaus Krappinger in Ossiach, krappinger.com. Dit familiehotel met uitzicht op het meer heeft een restaurant/pizzeria en voor kinderen een grote avonturenspeeltuin. Horeca In Ossiach, Annenheim, Sattendorf, Bodensdorf en Steindorf zijn allerlei knusse horecatentjes. Typisch Karinthische ‘nudeln’ uitproberen, mét uitzicht op de Ossiacher See? Schuif dan aan bij restaurant Eders Einkehr, in de bergen boven Sattendorf, ederseinkehr.at. Andere bezienswaardigheden • De Finsterbach watervallen bij Sattendorf. Na een paar minuten kom je de Finsterbachfall tegen. Even klimmen en dan volgen de Schleierfall en daarna de Kesselfall. Geschikt voor kinderen vanaf een jaar of zes. • Burg Landskron bij Villach. Ontdek van alles over deze middeleeuwse burcht tijdens een avontuurlijke wandeltocht samen met een kasteelheer, www.burglandskron.at. • Bewonder de 11e eeuwse Benedictijner abdij in Ossiach, het oudste kloostercomplex van Karinthië. Wandelinformatie • Bij de meeste pensions, hotels en campings vind je allerlei informatie over wandelen en andere activiteiten rond de Ossiacher See. • Wandelkaart 62 Ossiacher See, ISBN 9783850268783 Websites www.gerlitzen.com www.naturparkdobratsch.at www.visitvillach.at www.karinthie.com 33

doe je hier! Een charmant hotel, een gastvrij bed and breakfast, een sfeervol vakantiehuis en een gezellige camping in de natuur. Dát vind je op prettigovernachten.nl. Je komt direct in contact met zelfstandig opererende aanbieders van kleinschalige accommodaties, waar je prettig overnacht. Je ontdekt hier logeeradressen waar je als gast veel service, gastvrijheid en persoonlijke aandacht zult vinden. NEDERLAND - NRD. HOLLAND NEDERLAND - NRD. HOLLAND NEDERLAND - FRIESLAND NEDERLAND - GELDERLAND Hotel Meyer Voor persoonlijke service en gastvrijheid Jacob Kalffweg 4 1865 AR Bergen aan Zee T. +31 72 5812488 www.hotelmeyer.nl BELGIE - ARDENNEN Strandhotel Camperduin Inclusief gratis wandel- en fietskaarten Heereweg 395, 1871 GL Schoorl T. +31 (0)72 509 14 36 info@strandhotel-camperduin.nl www.strandhotel-camperduin.nl BELGIE - LAND VAN HERVE Hotel Wymerts Familiehotel gelegen in 11-stedenstad Workum Noard 37, 8711AB Workum T. 0515 540004 info@hotelwymerts.nl www.hotelwymerts.nl BELGIE - WESTHOEK Hotel Vierhouten Het huiskamerhotel op de Veluwe! Tongerenseweg 1, 8076 PV Vierhouten T. 0577-411521 info@hotelvierhouten.nl www.hotelvierhouten.nl FRANKRIJK - LOT ET GARONNE Boda, groen paradijs Rust, wandelen, natuur en avontuur in een eco-huisje, tipi, hobbithuisje en een charmante hoeve voor 1 tot 25 personen. Rideu 18, 6941 Heyd | T. 0032 (0)86499928 boda@skynet.be | www.boda-ardennen.be WalktheKat Wandelvakanties met bagagevervoer! Standplaats: B&B Aux quatre bonniers Chinehotte 17, 4877 OLNE T. +32498457148 | info@walkthekat.be www.walkthekat.be B&B The Protea In de directe omgeving van verschillende wandelroutes Menenstraat 47, 8980 Geluveld Zonnebeke T. 0032 57 466339 | info@theprotea.be www.theprotea-ypres.be Villa Lafage Keuze uit 418 wandelroutes in de streek! Lafage, 47210 Bournel T. +33 (0)6 71 30 85 18 info@villalafage.com www.villalafage.com www.prettigovernachten.nl

Gemakkelijk zoeken, rechtstreeks boeken NEDERLAND - ZUID-HOLLAND NEDERLAND - OVERIJSSEL NEDERLAND - OVERIJSSEL NEDERLAND - OVERIJSSEL B&B Rodenburg Een plek om te genieten Bergweg Zuid 155, 2661 CT Bergschenhoek T. +31 (0)6 48789452 | info@benbrodenburg.nl 1e contact graag via email, sms of whatsapp www.benbrodenburg.nl NEDERLAND - GELDERLAND Hotel Erve Hulsbeek Bosrijk hotel met mooie wandelroutes Oude Almeloseweg 13, 7576 PE Oldenzaal T. 0541-513311 info@hulsbeek.nl www.hulsbeek.nl NEDERLAND - LIMBURG B&B Landgoed de Tol Heerlijk genieten op Landgoed de Tol! Hengelosestraat 704, 7521PB Enschede T. 06-25032962 info@landgoeddetol.nl www.landgoeddetol.nl DUITSLAND - THÜRINGEN Camping Scholtenhagen Ontdek vanuit hier het Twentse land Scholtenhagenweg 30, 7481 VP Haaksbergen T. 053-5722384 campingscholtenhagen@planet.nl www.campingscholtenhagen.nl DUITSLAND - EIFEL Hotel/rest. Oortjeshekken Gratis wandelroutes (bij Oortjeshekken of Ooijpolder), wandel langs rivier en heuvels! Erlecomsedam 4, 6576JW Ooij T. 024 663 1288 | info@oortjeshekken.nl www.oortjeshekken.nl Hotel en Grand Café De Pauw Ideale uitvalsbasis voor wandelaars Roerkade 2, 6041 KZ Roermond T. 0475 31 65 97 info@hoteldepauw.nl www.hoteldepauw.nl FRANKRIJK - BRETAGNE FRANKRIJK - AVEYRON Landferienhaus Linde Kom genieten in het Thüringer Wald! Straße am Berg 10, 98667 Langenbach T. +493687438584 info@landferienhaus-linde.net www.landferienhaus-linde.net SPANJE - ANDALUSIË Hotel-Restaurant Heidsmühle Weldadige rust, natuur, bijzonder wandelgebied in Vulkaaneifel Mosenbergstrasse 22, 54531 Manderscheid T. 0049 6572 747 | post@heidsmuehle.de www.heidsmuehle.de PORTUGAL - ALGARVE Le Cheval Rouge vacances Individueel wandelarr., VP, Bretagne GR34 LD Ruguezec Bras, 22140 Prat, La France T. +33(0)296470774 of +33(0)643030478 info@opvakantieinbretagne.nl www.opvakantieinbretagne.com Franse Valleientocht Geheel verzorgde wandeltrektocht Lidy Mommers, La Cazette, 12480 St Izaire T. 0033-(0)565994733 contact@franse-valleientocht.com www.franse-valleientocht.nl B&B Casa Agradable Toplocatie in een prachtig wandelgebied Camino de Velez s/n, 29753, Arenas T +34 690088472 info@casagradable.com www.casagradable.com Casa Porta Azul Stijlvol genieten in landelijk Algarve Apartado 2007, 8100-070 Boliqueime T. 00351-919981918 Info@casaportaazul.com www.casaportaazul.com www.prettigovernachten.nl

Testrapport koffiemetmelk Adresgegevens Hotel Gaia Schapezandweg 3 7431 PZ Diepenveen T. 0570-593666 www.hotelgaia.nl Openingstijden Het restaurant is geopend op dinsdag tot en met zondag van 10.00 tot 22.00 uur. Muziek Buiten is geen muziek, binnen is het me niet opgevallen. Exterieur Een landhuis uit 1857 in een Engelse landschapstuin. Voor het huis bevindt zich een terras onder bruine parasols. Op het bordes staan nog meer zitjes. Het terras is rookvrij. Interieur De inrichting van het restaurant is een mix van hip en klassiek. Opvallend is de houten schouw met een oude schildering. Ondanks de grote ramen branden er lampen. Er zijn meerdere houtkachels. Bediening De bediening is vlot en vriendelijk. En snel. Prijzen Koffie en thee zijn er vanaf € 2,50, sappen kosten € 3,10 en smoothies € 4,20. Frisdrank staat niet op de kaart. Broodjes zijn er vanaf € 6,00 en andere lunchgerechten vanaf € 4,50. Prijs-kwaliteit De prijskwaliteitverhouding is prima. Fijn detail: de volledige winst op Earth water, het water op de menukaart, draagt Gaia af om waterprojecten te financieren. Hygiëne De toiletten zijn klein en keurig hoewel de toiletbril een zwiep maakt als je je gewicht erop plaatst. Twee damestoiletten is weinig voor de omvang van het restaurant. Wandelmogelijkheden Hotel Gaia is aangesloten op het Wandelnetwerk Salland. Bij het hotel starten meerdere tochten en andere routes komen langs Gaia. Beoordeling Locatie Consumpties Inrichting Toiletten Bediening 10 8,5 9 7 8 Eindcijfer 8,5 Tryntsje Dijkstra 36 Langs Nederlandse wandelroutes zijn vele pleisterplaatsen te vinden. Herbergen met roodwit geblokte kleedjes op tafel, waar de tweede kop koffi e gratis is. Of chique restaurants waar de gastheer je de keuze biedt uit tientallen verschillende soorten thee. ‘te voet’ beoordeelt pauzeplekken voor wandelaars. We bevinden ons dit keer in ‘Hotel Gaia’ in Diepenveen. Hotel Gaia in Diepenveen Wie vanuit het noorden komt aanlopen gaat landhuis Nieuw Rande binnen door een deur waarop wandelaars welkom worden geheten. Altijd fijn. Het is de koetspoort die toegang geeft tot een winkeltje met Oosterse lampen en aardewerk en handgemaakte kleine hebbedingen. Aan het eind ervan kom je via een trapje in de witmarmeren hal van Hotel Gaia. Het café-restaurant bestaat uit een aaneenschakeling van ruimtes met een inrichting die tegelijk historisch, modern en bohemien is. Mooi, maar omdat het lekker weer is vandaag ga ik toch door naar het terras aan de voorzijde. Vlak voor de deur naar buiten staat een vitrine met een ruim assortiment aan taarten. Die zien er goed uit. Via het bordes loop ik naar de vele tuinmeubels onder grote parasols. Ik zoek een plek met uitzicht op het land huis én op de vijver en de tuin. Om mij heen zitten mensen twee aan twee te praten. Een stel jonge vrouwen staat op om aan de rand opzij van het terras te gaan roken. Het terras zelf is rookvrij. Druk is het niet op deze vrijdagochtend, maar gezellig is het wel. Gaia is een hotel waar ook Deventenaren graag verpozen. De wandelroute van de binnenstad langs de IJssel hiernaartoe bijvoorbeeld is een geliefde route. De appeltaart is nog lekkerder dan die eruit zag: met een stevige korst, stukken appel die nog een bite hebben, rozijnen en wat lijkt op gesmolten bruine suiker. De koffie verkeerd wordt geschonken in een ronde stenen kop met op het schoteltje een klein blokje boterkoek erbij. Het is echt genieten van het lekkers en het uitzicht. Een zwaan die met vier jongen in het gelid statig een rondje over het water zwemt. Twee witte roeibootjes in rust op de waterkant. Het glooiende gras met hier en daar hoge bomen. In de verte galopperen drie paarden door de wei naar het hek bij de weg als een soortgenoot met ruiter over de zandweg voorbij komt. Je kunt hier eindeloos zitten of gewoon gauw weer terugkomen. Er zijn genoeg wandelroutes langs en vanaf Nieuw Rande. Denk aan het Hanzestedenpad, het Geert Grootepad en meerdere Trage Tochten. En de omgeving met bos, rivier, hanzestad, natuurgebieden en weilanden verveelt nooit. 8.5

Column De randen van de dag ‘We gaan om zeven uur op pad’, kondigde onze vriend de boswachter aan. Hij bedoelde ’s avonds. Hoe vaak heb ik spijt gehad dat we alweer op de terugweg van een wandeling waren terwijl buiten het late strijklicht het landschap in een wonderlijke gloed zette! Dan waren we ’s ochtends lekker bijtijds op weg gegaan, maar om een uur of vier toch wel uitgewandeld, en namen dan dus al de trein terug. Terwijl het mooiste deel van de dag vaak aanbreekt als de avond valt. John Jansen van Galen wandelt al zijn hele leven en schrijft daarover artikelen, columns en boeken. ‘En dan gaan we om vijf uur weer op pad’, zei onze vriend de boswachter. Hij bedoelde ’s morgens. En ja, vlak na zonsopgang kan de natuur nog zo stil en ongerept zijn, en is er een frisheid in de lucht die de belofte inhoudt van een mooie dag. Het regende die avond. We schuilden onder de brede kruin van een beukenboom met uitzicht op het jachtslot Sint Hubertus. Maar na twee uur werd het droog. Reeën, een hinde en een kalf, graasden aan de bosrand. Zwijnen, een vrouwtje en vier jongen, scharrelden in het struikgewas. Een kudde herten, de mannetjes met indrukwekkende geweien, schreed langzaam voort over een heideveld. Na tienen werd het nog stiller, dan sluiten de hekken van de Hoge Veluwe en moet iedereen weg zijn. Maar onze vriend woont er, dus wij mochten blijven. We zaten op een vlonder aan de rand van de Deelense Was. Dunne nevels dreven over het heideven: ‘Witte wieven’, zei een van ons. We dronken bier en wijn, aten kaas en worst die onze vriend in de rugzak had meegetorst. Een dodaars trok strepen in het water. Boven ons was het nog wonderlijk licht, de laatste zonneschijn, want het is zoals Nescio schrijft: de avond valt niet, maar stijgt op. Alles was van een grote vredigheid. Na middernacht waren we terug, zaten nog even bijeen en gingen te bed. Het viel niet echt mee om een paar uur later weer op te staan, het was al wel licht maar de zon was nog niet boven de horizon. Het werd weer een magnifieke wandeling, in een diepe stilte die niet verstoord werd. Toen we voldaan in de trein terugreisden naar Amsterdam namen we ons voor dit vaker te doen: wandelen buiten de daarvoor geëigende uren. Van harte raad ik het u ook aan. John Jansen van Galen voetstuk Naam: Ingeborg Steinvoord Leeftijd: 54 jaar Beroep: Wandelende loopbaancoach en hr-manager Woonplaats: Heemskerk Bijzonderheden: Na een ‘mini-midlifecrisis’ gestart als Wandelende loopbaancoach. ‘Ik sloeg een nieuwe weg in. Uit mijn hoofd, in mijn lijf.’ Totaal aantal kilometers: Twintig kilometer per week en zo’n achthonderd per jaar. ‘Maar het aantal kilometers is voor mij geen doel.’ Waarom wandelen: ‘Het vertraagt me ontzettend. Tijdens een wandeling kun je goede gesprekken voeren. Ik heb meer rust in mijn hoofd. Er is weer ruimte voor ideeën en oplossingen. Door te bewegen, zet je een bepaald systeem in je lijf aan waardoor je beter kunt denken. Ook de natuur helpt daarbij.’ Mooiste wandelervaring: ‘Een huttentocht in Noord-Italië, samen met mijn man. Vijf dagen lang, legden we twintig kilometer per dag af. We liepen heel hoog, boven in de bergen over de toppen. Prachtig, al die natuur en die bergen om ons heen.’ Nooit weer: ‘Verdwalen met een klant. Maar verder vind ik wandelen heerlijk. Ik loop ook graag hard, maar ik ben prestatiegericht. Tijdens een wandeling kan ik me ontspannen.’ To do: ‘Elke dag wandelen. Een klein stukje, om even uit de drukte te gaan en mijn hoofd leeg te maken. Al is het maar een half uur. Dat schiet er nu nog vaak bij in.’ 37 Wandelt sinds: ‘Een jaar of tien. Eigenlijk ben ik een hardloper, maar ik merkte dat wandelen me meer rust geeft. Ik begon er samen met mijn man mee en wandel ook met vrienden. Tijdens het wandelen zie ik meer.’

WandelApps De wereld achter een wandelapp Ineens lijkt elke gemeente, natuur organisatie of uitgever ze te hebben: de wandelapp. Bits and bytes op een smart phone. Maar hoe handig is het eigenlijk? Heeft een app een toegevoegde waarde ten opzichte van een ouderwetse kaart? Kortom, welke wereld schuilt er achter de wandel­app? ‘te voet’ test er elke editie een. Walk the City ROUTE Bolwerk Zwolle loopt door de historische binnenstad van Zwolle. Je blijft grotendeels binnen de voormalige stadsmuren en komt langs stadspoorten, -muren, bruggen, kerken en leuke horecagelegenheden. Een mooie stadswandeling van ruim vier kilometer. WANDELPLEZIER Bolwerk Zwolle Op weg van het station naar de binnenstad van Zwolle kom je al snel oog in oog met drie kenmerkende monumenten van Zwolle. Rechts de statige Sassenpoort, links van het midden lieveling van menig Zwollenaar: toren De Peperbus en ‘in het midden’ Museum Fundatie. De route is op verschillende punten te starten, de Fundatie is daar één van. Theater en film In het huidige museum was vroeger het Paleis van Justitie gevestigd. Het is een populaire bestemming voor kunstliefhebbers. Wie nog even binnen wil kijken, kan iets eerder van huis vertrekken of aan het eind van de route binnenstappen. Erachter ligt het Herman Brood-museum. Hoofdpersoon is de in Zwolle geboren rockster en kunstenaar. Odeon en filmhuis het Fraterhuis zijn prima opties om een hapje te eten of drankje te drinken. Ooit een militair hospitaal, nu een culturele plek met theater- en filmvoorstellingen, café en restaurant met regionale producten op de kaart. Historische verrassingen Ook voor wie Zwolle al kent, brengt de wandeling verrassingen mee. Zo is er de Lutherse Kerk waarlangs de meeste Zwollenaren dagelijks gedachteloos fietsen. En het Celeplein was vroeger de ingang van het filmhuis, nu een rustig pleintje met een standbeeld van Johannes Cele, grondlegger van de hervorming van onderwijs en samenleving. Om er te komen ga je door een poortje en je verlaat het plein wandelend langs zijn oude woonhuis door een ander prachtig poortje. ‘Het Kerkbrugje’ Zo leidt deze route je langs de vele monumenten die Zwolle rijk is. Maar ook groen komt erin terug. Zo kun je even uitrusten in het Ter Pelkwijkpark. Een klein parkje dat veel Zwollenaren kennen als ‘Bij het Kerkbrugje’. Hier staat een prachtig oorlogsmonument. De Engel De wandeling voert langs de (oude) stadsmuren, langs het hotel en Driesterrenrestaurant Librije in het oude Huis van Bewaring van Zwolle met zijn prachtige gevel. Natuurlijk komen De Peperbus en de indrukwekkende boekhandel Waanders in de Broerenkerk ook aan bod. En vergeet vooral niet een blik te werpen op de Engel op de Grote Markt. Dit standbeeld riep in het begin weerstand op bij Zwollenaren. Het groene, massieve, glazen werk is een moderne versie van beschermengel Michaël die ook met zwaard en draak op de toren van de Grote of Sint-Michaëlskerk staat. Inmiddels zijn de Zwollenaren eraan gewend en zul je op zaterdagen veel mannen aan zijn voeten in het zonnetje zien wachten op hun winkelende vrouwen. De innerlijke mens Zin in een hapje of drankje? De app leidt je niet alleen langs historische punten in de winkelstraten van Zwolle maar ook over pleintjes en terrassen. Walk the City is een fijne app voor een lekkere dag uit met ruimte voor wandelen, het opslurpen van historie én aandacht voor de innerlijke mens. Tessa Klooster 38 In de app Walk the City kun je kiezen uit 21 steden in Nederland, drie in België, één in Duitsland en één in Frankrijk. De routes zijn tussen de vier en zeven kilometer lang, zodat je onderweg ook een terrasje kunt pakken, even kunt winkelen of een monument kunt bekijken. KAARTJE Je kunt de route ofwel met behulp van een kaartje met daarop fotopunten bewandelen, ofwel door foto’s te volgen. Een erg leuke manier waarbij je van rechts naar links swipet en zo de volgende foto te zien krijgt. Soms met uitleg over een bezienswaardigheid en andere keren met daarop een foto met een pijl met de looprichting. EXTRA’S De fotogestuurde route/plattegrond dus. Erg leuk. Bij elke foto staat informatie en vaak vind je daarbij ook nog een link naar een site of een plattegrond. VOOR IPHONE EN/OF ANDROID? Gratis verkrijgbaar voor Apple IOS en Android. Let op: in Rotterdam en Alkmaar kun je een paar gratis routes lopen, maar in andere steden betaal je € 1,09 euro voor een route.

Trek je wandelschoenen aan en Je kunt wekelijks deelnemen aan tal van wandel tochten in Nederland. Ga naar de wandelagenda op www.tevoetonline.nl en maak een keuze uit de vele wandeltochten die je daar kunt vinden. Veel wandelplezier! De actuele wandelagenda vind je op www.tevoetonline.nl 39

als je niks wilt missen… Als abonnee van ‘te voet’ krijg je elke nieuwe editie altijd als aller eerste op je deurmat. En in elke uitgave lees je álles over wandelen. In prachtige reportages, met fraaie foto’s en mooie interviews. Verder columns, vaste rubrieken en regelmatig uitnodigende specials over bepaalde regio’s of landen waar ‘het goed wandelen is’. Kies voor een abonnement of geef er eentje cadeau aan iemand anders. En je kunt natuurlijk ook eerst kijken of het bevalt. Kies dan een proefabonnement voor twee nummers, daarna stopt je abonnement automatisch. Ga voor een abonnement naar www.tevoetonline.nl (en klik daar op ‘abonneren’ in de bovenste rode balk) ‘te voet’ inspireert. 40

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40

Home