‘’Nederland met rekenrente braafste jongen van de klas’’ In de hele discussie over herziening van het pensioenstelsel wordt weinig gesproken over de rekenrente. Dat is opmerkelijk omdat die rekenrente de belangrijkste oorzaak is van de lage dekkingsgraden en daarmee van de onvrede over dat stelsel. Voor zover er over de rekenrente wordt gesproken is het nogal dogmatisch terwijl er op de huidige systematiek veel valt af te dingen. Nederland rekent zich in internationaal verband als braafste jongen van de klas arm met de laagste rekenrente. Dat stelde drs. Han de Jong, hoofdeconoom van ABN AMRO onlangs in de zogenaamde Bismarcklezing. ‘’Er is behoorlijke onvrede met ons huidige stelsel van aanvullend pensioen en er wordt al jaren gesproken over een herziening van deze tweede pijler. Die onvrede is opmerkelijk omdat we een goed stelsel hebben. We lijken nu af te stevenen op een stelsel van individuele pensioenpotten met collectieve risicodeling. Dat lijkt me een slecht idee.’’ De Jong benadrukt dat onze pensioenfondsen de grootste van de wereld zijn. Het totale pensioenvermogen bedraagt 180 procent van het bruto nationaal product terwijl dat bij de nummer 2 op deze ranglijst, IJsland, 145 procent is. Het totale vermogen van de fondsen is sinds de eeuwwisseling ook fors toegenomen. ‘’Ondanks die spectaculaire stijging en omvang van het totale pensioenvermogen staan de dekkingsgraden al jaren onder druk. Veruit de meeste fondsen hebben een reservetekort en veel fondsen een dekkingstekort of zijn er recent in geslaagd daaraan nipt te ontsnappen. Veel fondsen zijn derhalve 'in herstel'. Indexatie aan de inflatie is voor weinig fondsen weggelegd en kortingen vormen nog altijd een reële, zij het voor de meeste fondsen geen acute, dreiging.’’ De belangrijkste factor bij die daling van de dekkingsgraden is de rente geweest. 16 Drs. Han de Jong Eind 2007 stond de meest geciteerde rentevoet op 4,9%, in oktober vorig jaar was dat 1,5%. Bij een gemiddelde afdekking van 40 procent van het renterisico op de verplichtingen duwt die rentedaling de dekkingsgraad ongeveer veertig punten naar beneden. Stelselherziening Het regeerakkoord somt de redenen voor een stelselherziening nog eens op. De Jong: “Verwachtingen worden onvoldoende waargemaakt...”, luidt het. Laat me het beeld even helder schetsen. We hebben het grootste, best gekapitaliseerde pensioenstelsel in de wereld. Een toonaangevende studie ziet ons stelsel als het op één na beste in de wereld. Nergens in de wereld is de armoede onder ouderen zo laag als bij ons en nergens in de wereld is de daling van inkomen bij pensionering geringer dan bij ons. Maar ‘de verwachtingen worden onvoldoende waargemaakt’. Ambitie is prachtig, maar hier vraag je je toch wel af of die verwachtingen dan misschien niet een tikkeltje te hooggespannen zijn.’’ ‘’We gaan in ons stelsel wel op een opvallende manier om met de rente,’’ benadrukt De Jong. ‘’We maken de toekomstige verplichtingen van pensioenfondsen immers contant door de 'marktrente' als disconteringsvoet te hanteren (met toevoeging van een Ultimate Forward Rate, UFR). Actuarieel is de argumentatie dat wanneer je de activa op marktwaarde waardeert je dat ook met de passiva moet doen en kennelijk denken we dat gebruik van een marktrentetarief dat bewerkstelligt. Hoe lager de rente, des te hoger de contante waarde van de verplichtingen en des te lager de dekkingsgraad van een fonds.’’ ‘’Ik heb de afgelopen jaren met enige regelmaat mijn verbazing uitgesproken over deze systematiek. De marktrente heeft geen enkele feitelijke invloed op de ontwikkeling van de verplichtingen. Alleen als je alle toekomstige kasstromen volledig wilt afdekken, zou de marktrente een redelijke disconteringsvoet zijn. Een pensioenfonds heeft een gespreide beleggingsportefeuille om aan de verplichtingen te voldoen en de indexatie waar te maken. Het lijkt dan logisch om de verplichtingen contant te maken met het verwachte rendement op de beleggingen. Uiteraard met inachtneming van voldoende buffers die mede afhankelijk zouden moeten zijn van de risicograad van de beleggingsportefeuille.’’ Ruud Peys Minister vindt stels
17 Online Touch Home