De OK wordt groen Dr. Niek Sperna Weiland, anesthesioloog in het Amsterdam UMC, was een van de sprekers tijdens het congres FMT Totaal OK. Zijn thema: de groene OK. De uitdagingen om de OK te vergroenen zijn niet gering, stelt hij, maar er is een onomkeerbare weg ingeslagen. 27 kilo afval van één operatie. Het was een confronterende krantenkop in NRC Handelsblad, afgelopen 4 augustus. Maar voor Sperna Weiland was het geen verrassing. Als initiatiefnemer van het Green Team in het Amsterdam UMC weet hij maar al te goed hoeveel afval een OK produceert bij een chirurgische procedure. “Maar het is goed dat een krant hier aandacht aan besteedt”, zegt hij, “want als je hier niet dagelijks mee in aanraking komt weet je dit niet. Het hangt overigens wel van de aard van de ingreep en de gekozen techniek af hoeveel afval wordt geproduceerd. Bij een operatieve verwijdering van de uterus bijvoorbeeld loopt het uiteen van negen tot veertien kilo. Bij een vaginale of abdominale verwijdering blijft het beperkt. Maar als het laparoscopisch of robot-geassisteerd gebeurt wordt het meer, omdat al dat instrumentarium in plastic moet worden verpakt omdat je in een steriel veld werkt. Daar staat wel tegenover dat de patiënt sneller herstelt, wat ook duurzaamheidsconsequenties heeft.” Reduce, reuse, recycle Het is niet bekend hoe groot de CO2-afdruk van de OK is. “We weten wel uit studies waar je naar moet kijken”, vertelt Sperna Weiland, “de anesthesiegassen, het elektriciteitsgebruik en de materialen. Dat laatste is moeilijk te kwantificeren, want je moet weten waar materiaal is gemaakt, hoe het was verpakt voor levering en hoe het wordt verwerkt. Een life cycle assessment dus, monnikenwerk.” De vuistregel voor reductie van de CO2-afdruk is: reduce, reuse, recycle. “Van recyclen van verpakkingsmateriaal en plastic maken we ook werk. Lastig hierbij is dat strikte eisen worden gesteld aan materiaal dat met de patiënt in aanraking is geweest. Bij reduce gaat het om kritisch kijken naar wat in een operatieset zit en of dit standaard nodig is. Op zuurstof kun je besparen door de patiënt meteen een zuurstofbrilletje te geven als de longen nog niet goed ontplooid zijn in plaats van een zuurstofmasker. Ook kleine dingen kunnen dus nuttig zijn. Een mooi voorbeeld van reuse is de wasbare OK-muts die we hebben ontwikkeld. Wij zijn hiermee van 100.000 naar 700 OK-mutsen per jaar gegaan. Het wordt nu in heel Nederland opgepakt.” Interesse van de minister Landelijk is inmiddels het Netwerk de Groene OK tot stand gekomen. Als afgeleide hiervan zijn er ook al initiatieven voor groene verloskamers en IC’s. “Het begint met best practices delen”, zegt Sperna Weiland. “VWS heeft inmiddels ook aandacht voor wat we doen. Ernst Kuipers brengt binnenkort een werkbezoek aan het LUMC om zich te laten informeren over wat er op OK-gebied gebeurt. Vanuit kostenoogpunt is er ook belangstelling van de zorgverzekeraars. Een van de aandachtspunten in de zinnige zorg-aanpak van VGZ bijvoorbeeld is duurzaamheid. Het haalt best practices op, werkt die uit inclusief een kostenberekening en verspreidt ze. Bovendien spreken zij ook weer andere professionals zoals ziekenhuisinkopers. Dat kan veel barrières wegnemen.” Onderwijscurriculum In zijn ziekenhuis is in de masteropleiding voor medische studenten een cluster duurzaamheid als verplicht onderdeel opgenomen. “Jonge mensen hebben privé duurzaamheid ook op hun netvlies”, vertelt Sperna Weiland, “maar vreemd genoeg hebben ze nog nooit de link gelegd met het ziekenhuis. Daarom krijgen ze in het coschap heelkunde een observatieopdracht: zoek iets wat niet duurzaam is en kom met een alternatief. Na een jaar evalueren we dat. Ik ben heel benieuwd waarmee ze gaan komen. Ze komen voor hun coschappen ook in andere ziekenhuizen dus ze zien heel veel. Een concreet voorbeeld: een coassistent zag dat in een ander ziekenhuis de wegwerpsponsjes voor het handenwassen afgeschaft zijn. Er blijkt geen wetenschappelijk bewijs voor de meerwaarde daarvan. Dat scheelt 800 kilo per jaar. Zo kun je ook als student impact hebben.” Vergroening zet door Sperna Weiland is ervan overtuigd dat de aandacht voor vergroening in de ziekenhuiszorg niet meer te stoppen is. “Probleem is natuurlijk wel dat van lang niet alle hulpmiddelen die we gebruiken een duurzaam alternatief bestaat”, zegt hij. “Ook zijn niet alle investeringen in een jaar terug te verdienen. En veel ziekenhuizen zijn oude gebouwen die niet voldoen aan de huidige isolatiestandaarden. Maar we hoeven niet álles voor 2030 gerealiseerd te hebben. Als we voor die tijd de quick wins hebben gerealiseerd, kunnen we daarop voortbouwen. Wat dat betreft ben ik positief gestemd.” Amsterdam UMC Centrum voor duurzame zorg In het Amsterdam UMC is Sperna Weiland een van de initiatiefnemers van het centrum voor duurzame zorg. “We ontwikkelen communicatiemateriaal om de verduurzamingsdoelstellingen voor de zorg zo breed mogelijk onder de aandacht te brengen”, zegt hij. “Extern word ik vaak gevraagd voor interviews, laatst zelfs door BBC naar aanleiding van een Europese presentatie. Bovendien ben ik wetenschapper en schrijf ik dus veel artikelen over het onderwerp. Het mooie van mijn werk is dat ik naast mijn werk als arts voor twee dagen in de week aangesteld ben om me met duurzaamheid bezig te houden. Een prachtige combinatie, vind ik.” 41
42 Online Touch Home