PLOEGEN, EGGEN, ZAAIEN EN OOGSTEN COLUMN DOOR PIETER TIMMERS, FORWARD MANAGEMENT Economische recessies Zodra het Bruto Binnenlands Product (BBP) twee opeenvolgende kwartalen geen groei vertoont, of zelfs een teruggang laat zien, is er sprake van een recessie. Nog geen reden voor paniek, maar is de teruggang 10% of meer, dan is er sprake van een depressie en moeten we ons zorgen maken. Na vijf jaren hoogconjunctuur wordt het weer eens tijd voor een recessie, ook al willen we er niet aan. Elke samenleving kent sinds mensenheugenis het fenomeen –economie – met alle eigenschappen van dien. Tijdens een hoogconjunctuur zijn er over het algemeen geen klachten, doch, – what goes up must go down – dat weten we allemaal en zo gaat het al eeuwen. Het blijft vreemd dat we ondanks die ervaringen toch nog steeds niet weten hoe we een economische teruggang kunnen vermijden. HISTORISCH FEITENMATERIAAL De wereld heeft vele crises meegemaakt, vele waren nationaal en andere internationaal. Hier volgen enkele willekeurige voorbeelden, die ongetwijfeld grote bekendheid hadden: • Tulpenmanie 1636-1637: Het instorten van de termijnhandel door speculatie • Wall Street crash 1929: Het einde van een periode ‘All time high’ na de 1e WO • OPEC 1987 - Black Monday: Beurscrash door program trading, overwaardering, zwakke liquiditeit en marktpsychologie • Dotcomcrisis 2000-2002: ICT-zeepbel knapte door overwaardering aandelen ICTbedrijven • Krediet en huizenmarktbubbel 2007-2014: Begint met de val van de zakenbank Lehman Brothers. De rest is recente geschiedenis. ANIMAL SPIRITS Opvallend is dat vrijwel alle crises het gevolg zijn van menselijk handelen. De vraag rijst waarom de mens een recessie of depressie niet aan ziet komen en maatregelen treft om die te voorkomen, of te dempen. Het was de econoom Maynard Keynes die zich daar in 1936 al in verdiepte en tot de conclusie kwam dat de irrationele menselijke geest de oorzaak is van de economische golfbeweging. Hij concludeerde dat het korte termijn georiënteerde, dierlijke primitieve deel van ons brein de boosdoener was. Hij noemde dit ‘animal spirits’. Een dier denkt ook niet na over de consequenties van zijn handelen. Als het goed gaat raakt de mens in een euforische toestand en kan dan moeilijk of niet, een verleiding weerstaan. De langetermijneffecten van zijn handelen zijn dan ondergeschikt. Schrijver-dichter Oscar Wilde (1854-1900) zei ooit: ‘Het enige wat ik niet kan weerstaan is de verleiding’. De film Wallstreet (1987), met Michael Douglas als Gordon Gekko in de hoofdrol, richt zich met name op snobisme en de ‘geld is alles-mentaliteit’. Greed is good (..) uit de jaren tachtig. Een aanklacht tegen de heersende cultuur op Wallstreet in die tijd. Hebzucht zou de motor van de vooruitgang zijn. NEUROWETENSCHAP Van zeer recente datum is de visie van John Coates, neurowetenschapper en sociaal bioloog. Hij was tot 2016 research fellow in neuroscience and finance aan de Universiteit van Cambridge in het Verenigd Koninkrijk. Daarvoor werkte hij als trader op beurs van Wall Street, o.a. voor Goldman Sachs, Merrill Lynch en had een functie bij de Deutsche Bank, waar hij studie maakte van ‘oorzaak en gevolg bij financiële crisis’ en daar een boek over schreef, ‘The hour between dog and wolf’. Een verhaal van iemand die in het hol van de leeuw verkeerde en ook de verklaring van het menselijk gedrag leverde. Ook bij John Coates komen de animal spirits terug. Deze zijn: vechten, vluchten, vreten en voortplanting. Deze reiken niet verder dan: ik en mijzelf in het hier en nu. Pak wat je pakken kan, met of zonder gevecht, en wegwezen. Men durft steeds meer risico te nemen (niet zelden in combinatie met een snuifje van het witte poeder), met de bekende gevolgen van dien. De medewerkers van de beursgenoteerde financiële corporates hadden tot 2010 veelal een Harvard Business School achter de rug, maar na 2010 is deze opleiding op een duurzamer en ethischer leest geschoeid. BREXIT Meer dan actueel is de Brexit soap. Wie dat volgt, zal ontdekt hebben dat de ratio een beperkte of geen rol van betekenis speelt. De propagandamachine draait op volle toeren, speelt in op de emotionele en onwetende, of ten minste, slecht geïnformeerde kiezer, in het belang van de zittende machthebbers. Het is vrijwel zeker dat het VK een donkere periode in zal gaan. GESCHIEDENISLES Hoewel de Duitse filosoof Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831) geen econoom was, begreep hij genoeg van mens en maatschappij. Een bekend citaat van hem luidde: ‘De geschiedenis heeft ons geleerd dat we van de geschiedenis niets geleerd hebben’. Bronnen: Van tulpenbol tot rommelhypotheek: Platform Capital Amsterdam The hour between dog and wolf; John Coats The general theory of employment, interest and money: John Maynard Keynes (1936) JACHTBOUW NEDERLAND FEBRUARI 2020 33 Foto Rens Groenendijk
34 Online Touch Home