PLOEGEN, EGGEN, ZAAIEN EN OOGSTEN COLUMN DOOR PIETER TIMMERS, FORWARD MANAGEMENT De Grot van Plato is een allegorie, oftewel een verhaal zichtbaar gemaakt met een beeld. Wat dit verhaal zo bijzonder en krachtig maakt, is dat het 2.500 jaar geleden is bedacht en nu nog steeds geldig is. Plato wilde hiermee aantonen dat onderwijs en het inzicht daarvan, de mensheid vooruit zal helpen. Een wereld van illusies Vergelijken we de tijd van Plato met die van nu, dan zien we een ander decor, een ander land (Griekenland), en andere maatschappij met andere machtsverhoudingen. Toch was die mens van toen niet veel anders dan die van nu. Het fundament van de filosofie van Plato (427-347 v. Chr.) wordt uitgelegd via een symbolische voorstelling ‘de mythe van de grot’. Deze komt voor in zijn belangrijkste werk De Staat. Daarin laat hij zijn leermeester Socrates, de volgende gedachtegang ontvouwen: GEVANGEN IN DE GROT Stel je voor dat er geboeide gevangenen zitten in een grot met hun gezicht naar de achterwand. Ze zitten daar al hun hele leven vastgebonden en kunnen niets van zichzelf of van de anderen zien. Ze zien alleen de schaduwen op die achterwand van de grot. Deze schaduwen worden veroorzaakt door een vuur dat op een richel boven en achter hen brandt. Tussen het vuur en de gevangenen is een pad dat evenwijdig loopt aan de achterwand. Daarover lopen mensen die vazen, beelden, en andere voorwerpen op hun hoofden dragen. De gevangenen horen de echo’s van de stemmen en zien de schaduwen en zij denken dat deze echo’s en schaduwen werkelijkheid zijn. PLEZIERIG BEDROG Volgens Plato stelt Socrates zich voor dat een van de gevangenen wordt losgemaakt en omgedraaid. Hij wordt gedwongen naar de werkelijke bron van de schaduwen te kijken. Maar het vuur verblindt zijn ogen. Hij ziet liever het plezierige bedrog van de schaduwen. Achter en boven het vuur is de ingang van de grot. En buiten het heldere zonlicht (waarvan een klein beetje in de grot schijnt), zijn bomen, rivieren, bergen en het hemelgewelf. Nu wordt de voormalige gevangene gedwongen ‘de steile en zware beklimming’ (het symbool van Plato voor onderwijs) te maken en hij wordt in de zonovergoten buitenwereld gebracht. Maar dit licht verblindt hem. Hij moet eerst naar de schaduwen van de bomen kijken (hij is gewend aan de schaduwen), daarna de bomen en de bergen. Uiteindelijk is hij in staat om de zon, het symbool voor inzicht, zelf te zien. Als deze verlichte man terug zou keren in de grot zou hij belachelijk overkomen, zo stelt Plato zich voor. Hij zou overal zonnen zien en niet in staat zijn om in het donker iets te onderscheiden. En als hij dan zijn medegevangenen zou willen bevrijden, zouden ze kwaad op hem worden, omdat hij hun illusies verstoorde en ze zouden hem uit woede aanvallen en doden. Socrates werd slachtoffer en moest het met zijn dood bekopen. ONWETENDE MENS VAN NU De hedendaagse maatschappij is zo ongelofelijk complex en daardoor is de relatieve onwetendheid bij de gemiddelde burger groter dan ooit. Juist omdat we in een informatiemaatschappij leven, weten we niet of het beeld (schaduw tegen de wand) wat aan ons wordt gepresenteerd realiteit is. Weinig mensen weten van heel veel mensen heel veel. We doelen hier op Google, Facebook, Amazon, Apple, Microsoft, enz. Data, algoritmes, geaggregeerde data en brokers die deze data weer graag doorverkopen, zijn nu in staat de consument niet slechts te sturen, nee, zelfs te manipuleren en zodoende de afzet voorspelbaar te maken. De consument dreigt een marionet te worden. Het is de eurocommissaris voor Mededinging en Digitale samenleving Margrethe Vestager die met wet en regelgeving de macht van grote bedrijven binnen de perken wil houden om de burger te beschermen. Grote bedrijven beschikken over de technologie en het kapitaal om de onwetende consument een illusoire wereld voor te schotelen ten voordele van zichzelf. ‘TECHNO-DICTATUUR’ Het is de Amerikaans-Turkse sociologe Zeynep Tufekci die daar onderzoek naar doet en waarschuwt voor een techno-dictatuur, waarin kunstmatige intelligentie de norm zal zijn. Zij zegt dat IT-architecten, net als marketeers, breder geschoold moeten zijn. Je kunt geen kunstmatige intelligentie ontwikkelen zonder kennis te hebben van bijvoorbeeld: sociologie, geschiedenis, biologie, psychologie, antropologie en religie. ‘Disruption’ (ontwrichting) was tot voor kort een modewoord, maar het kan geen doel zijn de maatschappelijke stabiliteit te ondermijnen. REDEN VOOR PESSIMISME? De techreuzen zijn nog jong, maar zorgden voor een revolutie. Onderwijs, wet en regelgeving evolueerden slechts, maar ook die zien de noodzaak de consument te bevrijden uit de bedrieglijke ‘Grot van Plato’. Niemand, ook de techreuzen zelf niet, is gebaat met een internet in combinatie met kunstmatige intelligentie dat een onbetrouwbaar open riool wordt. Bron: De Staat - Plato Twitter and teargas - Zeynep Tufekci JACHTBOUW NEDERLAND JUNI 2021 23 Foto Marie-Lan Nguyen
24 Online Touch Home