kelijker aan personeel kunnen komen. De bedrijven die hun personeel hebben ontslagen zijn die mensen waarschijnlijk dan ook echt kwijt.” Nieuwe productielijnen Een van de problemen is dat Nederlandse bedrijven afhankelijk zijn van toeleveranciers in het buitenland. Bedrijven die onderdelen of grondstoffen van eigen bodem gebruiken, zouden het dus beter moeten doen. Maar zo simpel is het niet, weet Swart. “Als je in Nederland kozijnen bouwt, kun je een prima omzet draaien. De bouw gaat nog door. Maar als je iets maakt waar op dit moment minder behoefte aan is, ook al heb je nog genoeg voorraden, heb je toch ook echt een probleem.” Het tijdperk dat we alles in China lieten maken omdat het goedkoper is, ligt waarschijnlijk achter ons... Aan de andere kant zijn er ook producten waar juist extra behoefte aan is. Mondkapjes, beademingsapparatuur, medicijnen, enzovoorts. “Nu zetten die mondkapjes en beademingsapparaten op nationaal niveau niet echt zoden aan de dijk”, nuanceert Swart. “Maar de farma zou de komende tijd toch echt wel goede zaken moeten kunnen doen. Vooral als overheden de export van medicijnen blijven reguleren, zul je in Nederland of in de Europese Unie ook echt nieuwe productielijnen moeten opzetten. “ Digitalisering Bedrijven die de afgelopen jaren investeerden in automatisering en digitalisering en daardoor makkelijker op afstand processen konden bewaken en aansturen, konden de afgelopen maanden in principe gemakkelijker operationeel blijven dan bedrijven waar werknemers schouder aan schouder hun werk doen. Toch verwacht Swart niet dat bedrijven die nog niet hebben gedigitaliseerd dat nu ineens wel gaan doen. “Investeren kost gewoon geld en als je slecht draait, heb je daar simpelweg het budget niet voor. Vooral omdat automatiserings- en digitaliseringsprojecten vaak niet direct renderen.” “Bovendien”, voegt Swart toe. “De bedrijven die in het verleden al investeerden in automatisering en digitalisering zijn ook typisch de bedrijven die beter georganiseerd zijn en een hogere productiviteit hebben dan de andere bedrijven. Dat is ook de reden dat ze het budget hadden voor die investeringen. Je zou dus ook kunnen stellen dat de overlevingskansen voor de minder efficiënte bedrijven door deze crisis kleiner zijn geworden. Het is heel treurig voor die bedrijven, zeker als ze nooit echt de kans hebben gehad om te moderniseren.” Positief Toch ziet Swart ook positieve ontwikkelingen: “Het tijdperk dat we alles in China lieten maken omdat het goedkoper is, ligt waarschijnlijk achter ons. Bedrijven zijn wakker geschud. De laatste jaren werd China al minder interessant vanwege de stijgende loonkosten. Daarnaast had je als bedrijf al minder controle op het product vanwege de levertijden, lokale regelgeving, cultuurverschillen, enzovoorts. Nu is er een grote factor bijgekomen waardoor dichterbij huis produceren interessanter wordt. Je zag de laatste jaren dat er al veel in Oost-Europa werd geïnvesteerd en ik verwacht dat die trend zal toenemen. Het gaat in de toekomst niet alleen meer om kosten.” Ook 3D-printing zou de komende tijd wel eens meer mogelijkheden kunnen bieden. “Waarschijnlijk worden de mogelijkheden 8 | nummer 3/4 | 2020
9 Online Touch Home