gezegd worden wat de uiteindelijke oorzaak van het tragische ongeluk is. Vele partijen, waaronder de NJI, willen graag opheldering en leren van wat er met het schip van Frans Maas is gebeurd is, zodat er indien nodig verbeteringen kunnen worden doorgevoerd om soortgelijke ongevallen te voorkomen. Speculaties over mogelijke oorzaken zijn er legio, bijvoorbeeld: dat het schip een aanvaring heeft gehad met een zwaar drijvend voorwerp of dat er sprake is van een constructiefout in de ophanging van de kiel. Het is echter allerminst ondenkbaar dat ook hier oorzaak terug te voeren is op corrosie door het toepassen van verschillende metalen Dat dit geval niet op zich staat, illustreert het voorbeeld van een booteigenaar die onlangs contact zocht met de helpdesk van Teqnow, het technische kenniscentrum van de Koninklijke Metaalunie. Gealarmeerd door het scheepsongeluk van Frans Maas had de eigenaar van een 40 jaar oud zeiljacht zijn kielbouten maar eens geïnspecteerd en constateerde een zeer ernstige vorm van corrosie. Er kon zelfs één moer, zonder heel veel moeite, rechtstandig van de kielbout worden getrokken. In eerste instantie verdenkt men het bilgewater wat via de doorgestoken mast altijd in het schip kan komen. Bij nadere inspectie blijkt dat de werf de stalen kielbouten met roestvaststalen moeren heeft vastgezet. Het in een bilgeruimte onvermijdelijke (zilte) vocht is dan de perfecte katalysator voor het proces van corrosie. Er treden in deze omstandigheden een aantal vervelende mechanismen op. Ten eerste elektrolyse. De kiel onder het schip krijgt door wrijving een positieve elektrische lading als het schip door het water vaart. Deze stroom zoekt zijn weg en komt via de kielbouten in het schip en omdat het daar niet kan ontladen wordt het onedelste materiaal weggevreten. In combinatie met het edeler roestvaststaal wordt het ‘gewone’ staal opgeofferd. Ook treedt wel spleetcorrosie op: het vocht dringt tussen de contactvlakken door capillaire werking en start het roestproces. En dan is er ook nog besmettingscorrosie: eenvoudig gezegd eet het ene metaal het andere op omdat de legeringselementen een chemische reactie aangaan met elementen van het andere metaal. Deze combinatie van drie soorten corrosie leveren een schade op waarbij het niet de vraag is of er wat kan gebeuren, maar wanneer dit gaat gebeuren. In dit voorbeeld blijken cruciale bouten in een krappe tien jaar volledig te zijn weggerot. Er zijn ander gevallen van corrosie bekend die gelukkig het nieuws niet halen omdat het meestal goed is afgelopen. Echter krijgt de Metaalunie met grote regelmaat telefoontjes of mailtjes van bedrijven, maar ook van particulieren, voor advies. Het thema corrosie is het meest voorkomend. Reden dus om hier de komende maanden extra aandacht aan te besteden. De Metaalunie investeert in de oprichting van kenniscentra en stelt op verschillende fronten specialisten aan, of organiseert dit specialisme. Zo functioneren het Aluminium Centrum en Teqnow al een tijdje onder de vlag van de Metaalunie en weten steeds meer bedrijven de weg naar het kenniscentrum te vinden. In veel branches van verschillende industrieën wordt overgestapt naar andere metalen of combinaties daarvan. Van staal gaat men over naar roestvaststaal of bijvoorbeeld aluminium. Aluminium is enorm in opkomst. Doordat steeds meer gerecycled wordt, zakken bovendien de inkoopkosten en wordt het in economisch opzicht steeds interessanter dit relatief nieuwe metaal te gebruiken. Aluminium gedraagt zich in vele opzichten echter compleet anders dan bijvoorbeeld staal. Maar ook de toepassing van roestvaststaal in combinatie met koolstofstaal kan grote problemen veroorzaken. Opleidingen en bijscholing zijn daarom essentieel om het kennisniveau in Nederland op peil te houden. Vernieuwing van personeel en toepassing van ‘nieuwe’ metalen vragen om adequaat onderricht. Het Aluminium Centrum en Teqnow spannen zich in om samen met externe specialisten en organisaties zoals ION (Industrieel Oppervlakte behandelend Nederland), het NIL (Nederlands Instituut voor Lassers), het Microcentrum, maar ook technische universiteiten een opleidingspakket aan te bieden dat optimaal aansluit op de wensen en toepassingen binnen het bedrijfsleven. Daarnaast wordt in toenemende mate toenadering gezocht om op (V)MBO scholen meer aandacht te besteden aan materialisatie, waar de toepassing van metalen een onderdeel van is. Met het eerder beschreven voorval wordt het in ieder geval wel duidelijk dat de toepassing van verschillende metalen binnen een constructie om gedegen kennis vraagt, met name ook op de werkvloer. Hoe dan wel? Dat is de meest gestelde vraag. Constateren is één, oplossen is twee. Leren begrijpen wat er gebeurt en kennis kunnen nemen van de metallurgie van de metalen. Om dit te bereiken is een modulair trainingsprogramma opgezet om zittend personeel bij te scholen. Niet enkel een kunstje leren, maar leren doorgronden waar men mee bezig is en wat de consequenties zijn. In sommige gevallen vereisen de producteisen een combinatie van metalen. In de jachtbouw komen heel veel van dergelijke combinaties voor. Uit stabiliteitsoverwegingen worden complete aluminium dekhuizen op een stalen romp geplaatst. Aluminium masten worden uit sterkteoverwegingen staande gehouden met roestvaststalen stagen en het oog verlangt scheepsbeslag uit roestvaststaal. Dus combinaties zijn wel degelijk mogelijk, maar daarbij moeten wel bepaalde zaken in acht worden genomen. De kunst is dus om de juiste aanpak te leren en zo problemen voor de toekomst te voorkomen. Het Aluminium Centrum en Teqnow, met de vraagbaak TeqnowQuest, zijn opgericht om leden, maar - tegen vergoeding - ook niet-leden te ondersteunen bij hun materiaal vraagstukken. Ook met andere technologische vragen kan men bij TeqnowQuest terecht. Deze helpdesk is een service die Teqnow in principe kosteloos aan haar deelnemers aanbiedt. Indien de situatie daarom vraagt, komen experts op locatie langs om maatoplossingen voor specifieke toepassingen op te stellen. 41 verenigingsnieuws Jachtbouw Nederland 5 oktober 2017
42 Online Touch Home