WATERBOUW Polder2C’s: arsenaal aan bezwijk- en beheerstechnieken Polder2C’s zet een breed front aan middelen in, niet alleen om te oefenen met dijkdoorbraken maar ook om de dijk te beschermen in crisissituaties. De kern van de sterkteproeven zelf is simpel: het dijklichaam belasten met golvend en stromend water om erosie te veroorzaken. Daarvoor heeft Rijkswaterstaat drie machines in huis. Het eerste apparaat pompt via een buizenstelsel van bovenaf eindeloos veel water in de dijk, om de grondwaterstand langzaam omhoog te brengen. Dijken bezwijken namelijk niet doordat er aan de waterkant te veel druk op komt te staan. Een dijk zakt aan één kant - meestal aan de binnenzijde - onder zijn eigen gewicht in elkaar, doordat hij na verloop van tijd verzadigd raakt met water, waardoor de zand- en kleikorrels in de dijk hun greep op elkaar verliezen. Deze situatie wordt in het Living Lab kunstmatig bewerkstelligd door water onder de dijk te pompen tot diep in de ondergrond, om de waterdruk in het zand op te voeren. Het tweede type machine pompt een golf van water het talud van de dijk op. De golfoploopsimulator raakt de zandkern van de dijk en duwt hem uiteindelijk opzij. De derde installatie is de golfklapgenerator, die al een aantal jaren terug is ontwikkeld door Deltares en Infram voor het testen van de sterkte van grasbekledingen. Dit apparaat kan de meest extreme golfklap op een dijk nabootsen. De Vlamingen gaan een overloopgenerator bouwen, in feite een enorme bak aan de rivierzijde van de dijk op gelijke hoogte met de kruin, die wordt volgepompt met water om urenlang water over de dijk te laten lopen. Zo kan men het effect van overloop op de dijk meten. Voor de calamiteitenbestrijding worden verschillende bestaande toepassingen onderzocht. In Nederland en Vlaanderen zijn zandzakken de gangbare oplossing om hoogwater op te vangen. Daar zitten nadelen aan, want het legen van al die zakken na de crisisperiode is een moeilijk en arbeidsintensief karwei. De Britten zetten doorgaans in op groot formaat vloedborden. De ‘iron boards’ worden in het Living Lab uitgebreid getest. Er zijn vragen genoeg, want tijdens storm Dennis, in februari van dit jaar, dreigden in Engeland en Wales de geïnstalleerde iron boards onder het hoge water in de Severn te bezwijken. Ook staan oefeningen met de ‘Bresdefender’ op het programma. Dit met water verzwaarde drijvende ponton van de Landmacht kan in een dijkbreuk worden gevaren, om een verzwakt dijklichaam te stutten. Britse en Franse waterbeheerders zijn van de partij, naast ingenieursbureaus en kennisinstellingen. “Wij gaan onderzoeksideeën uitvoeren waarvan anderen alleen nog durven dromen”, zegt Peeters, onderzoeker waterveiligheid bij het WL. “De Scheldedijk is nog in een prima conditie. Dit is een ongelooflijke kans om er een vinger achter te krijgen hoe robuust zo’n dijksysteem is. We gaan water over de dijk doen stromen, golven doen slaan en een dijkbreuk laten ontstaan, om het gedrag van de dijk in extreme situaties in kaart brengen. We maken gelukkig geen grote rampen meer mee, maar dat betekent wel dat onze organisaties een crisissituatie niet in de vingers hebben. Dat maakt dit een bijzondere ervaring.” Praktijk Wentholt, al meer dan 25 jaar onderzoekscoördinator op het vlak van waterveiligheid bij STOWA, benadrukt de brede scope van de proeftuin. “We kunnen niet alleen de faalkans van de dijk berekenen, maar ook uiterst realistische calamiteitensituaties nabootsen en zo wezenlijke inzichten opdoen om de veiligheidsrisico’s bij overstromingen beheersbaar te houden. We kunnen bepalen of we wel ‘in control’ zijn. We weten dat er een groot grijs gebied zit tussen theorie en praktijk. De met modellen berekende dijksterktes verhouden zich slecht tot de werkelijkheid.” Peeters wijst erop dat dijken op een conservatieve manier worden ontworpen. “Omwille van de veiligheid hebben we mastodonten Kaart van het ‘living lab’ met rechts de Schelde en aan de noordkant de twee locaties (blauwe cirkels) waar de bresproeven gaan plaatsvinden. Patrik Peeters (WL): “Wij gaan onderzoeksideeën uitvoeren waarvan anderen alleen nog durven dromen.” WATERFORUM APRIL 2020 17
18 Online Touch Home